2016 YILI PROJE TEKLİF ÇAĞRISI YKMDP YENİLİKÇİ KOBİ MALİ DESTEK PROGRAMI BAŞVURU REHBERİ TR33/16/YKMDP KAYS: 05.06.2016 23:59 TESLİM: 10.06.

2016 YILI PROJE TEKLİF ÇAĞRISI YKMDP YENİLİKÇİ KOBİ MALİ DESTEK PROGRAMI Program Referans No Proje Son Başvuru Zamanı TR33/16/YKMDP KAYS: 05.06.2016 23:59 TESLİM: 10.06.2016 18:00 BAŞVURU REHBERİ

0 ZAFER KALKINMA AJANSI 2016 YILI PROJE TEKLİF ÇAĞRISI 0

1 2016 YILI PROJE TEKLİF ÇAĞRISI YENİLİKÇİ KOBİ MALİ DESTEK PROGRAMI BAŞVURU REHBERİ (YKMDP) Program Referans No : TR33/16/YKMDP Son Başvuru Zamanı (KAYS) : 05.06.2016 23:59 Son Başvuru Zamanı (Matbu Proje Teslimi) : 10.06.2016 18:00 YENİLİKÇİ KOBİ MALİ DESTEK PROGRAMI (YKMDP) 1

PROGRAM KÜNYESİ ZAFER KALKINMA AJANSI 2016 YILI PROJE TEKLİF ÇAĞRISI 2 Program Adı Program Yılı 2016 Referans No Program Türü Yenilikçi KOBİ Mali Destek Programı (YKMDP) TR33/16/YKMDP Mali Destek > Doğrudan Finansman Desteği > Proje Teklif Çağrısı Son Başvuru Projenin KAYS Girişi ve Onayı 05.06.2016 23:59 Zamanı Projenin Matbu Olarak Ajans a Teslimi 10.06.2016 18:00 Amaç Öncelikler TR33 Bölgesi nde sürdürülebilir bir ekonomi için imalat sanayisinde faaliyet gösteren KOBİ lerin rekabet gücünün artırılması suretiyle Bölge nin sürdürülebilir kalkınmasına katkı sağlanması A. İhracat potansiyeli bulunan veya ithal ikamesi olabilecek yeni ürünlerin üretilmesi ile mevcut ürünlerde katma değerin ve çeşitliliğin artırılmasına yönelik olarak; A-1) Ar-Ge faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi A-2) ürün ya da üretim süreci yenilikleri (inovasyon) yapılması A-3) bilgi ve teknoloji transferinin yapılması B. İşletmelerin uluslararasılaşma ve markalaşma düzeylerinin artırılmasına yönelik olarak; B-1) pazarlama kapasite ve kabiliyetlerinin geliştirilmesi B-2) ürün ve üretim süreçlerinde kalite standardizasyonunun sağlanması Proje Süresi Asgari Uygulama Süresi (Ay) 6 Azami Uygulama Süresi (Ay) 12 Destek Limitleri Program Bütçesi (TL) Proje Başına Destek Limitleri 15.000.000 (On Beş Milyon Türk Lirası) Mikro İşletme Küçük İşletme Orta Büyüklükteki İşletme Asgari Azami Asgari Azami Asgari Azami Destek Oranı (%) 25 50 25 50 25 50 Destek Miktarı (TL) 25.000 400.000 50.000 500.000 75.000 600.000 Eş Finansman (TL) 25.000 1.200.000 50.000 1.500.000 75.000 1.800.000 Proje Bütçesi (TL) 50.000 1.600.000 100.000 2.000.000 150.000 2.400.000 Uygun Başvuru Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletme (KOBİ) Sahibi / Ortaklar Aşağıdaki 4 (dört) koşulu aynı anda sağlayan projeler başarılı bulunacaktır. Desteklenecek projeler ise Program için ayrılan bütçe çerçevesinde başarılı projeler arasından başarı sırası dikkate alınarak Yönetim Kurulu tarafından belirlenecektir. 1) Ön incelemede başarılı olmak Başarı Kriterleri 2) Mali Kapasite ve İşletme Kapasitesi bölümünden 15 (on beş) üzerinden en az 7 (yedi) puan almak 3) İlgililik bölümünden 30 (otuz) üzerinden en az 15 (on beş) puan almak 4) Toplamda 100 (yüz) üzerinden en az 65 (altmış beş) puan almak 2

İÇİNDEKİLER 3 PROGRAM KÜNYESİ... 2 TANIMLAR... 4 KISALTMALAR... 6 BÖLÜM 1: YENİLİKÇİ KOBİ MALİ DESTEK PROGRAMI... 7 1.1 Giriş... 8 1.1.1 T.C. Zafer Kalkınma Ajansı... 8 1.1.2 TR33 Bölgesi Bölge Planı... 9 1.1.3 Desteğin Tanımı ve Desteğe İlişkin Yasal Dayanak... 10 1.1.4 Desteğin Arka Planı ve Gerekçesi... 11 1.1.5 Program Çalışma Programı Bölge Planı İlişkisi... 21 1.1.6 Performans Göstergeleri... 22 1.1.7 Geçmiş Dönemlerde İşletmelere Sağlanan Ajans Desteklerine İlişkin Analiz... 24 1.2 Program ın Amacı ve Öncelikleri... 25 1.3 Ajans Tarafından Sağlanacak Mali Kaynak... 27 BÖLÜM 2: BU PROGRAM A İLİŞKİN KURALLAR... 31 2.1 Uygunluk Kriterleri... 32 2.1.1 Başvuru Sahibinin Uygunluğu... 33 2.1.2 Ortaklıkların Uygunluğu... 35 2.1.3 Projelerin Uygunluğu... 35 2.1.4 Maliyetlerin Uygunluğu... 45 2.2 Başvuru Şekli ve Yapılacak İşlemler... 47 2.2.1 Başvuru Formu ve Destekleyici Belgeler... 47 2.2.2 Başvurular Nereye ve Nasıl Yapılacaktır?... 52 2.2.3 Son Başvuru Zamanı... 54 2.2.4 Daha Fazla Bilgi Almak İçin... 54 2.3 Projelerin Değerlendirilmesi ve Seçilmesi... 55 2.3.1 Ön İnceleme... 56 2.3.2 Teknik ve Mali Değerlendirme... 58 2.4 Değerlendirme Sonucunun Bildirilmesi... 62 2.4.1 Bildirimin İçeriği... 62 2.4.2 Öngörülen Zaman Çizelgesi... 62 2.5 Sözleşme İmzalanması ve Uygulama Koşulları... 63 BÖLÜM 3: YARDIMCI KAYNAKLAR... 65 3.1 Başvuru Formu Şablonu... 67 3.2 Proje Bütçesi Hazırlama ve Kontrol Tablosu... 92 3.3 Destekleyici Belge Şablonları... 94 3.4 Başvuru Belgeleri Kontrol Listesi... 126 3.5 Performans Göstergeleri... 128 YENİLİKÇİ KOBİ MALİ DESTEK PROGRAMI (YKMDP) 3

TANIMLAR ZAFER KALKINMA AJANSI 2016 YILI PROJE TEKLİF ÇAĞRISI Ajans: T.C. Zafer Kalkınma Ajansı Ara Rapor: Sözleşmede belirtilen dönemler itibarıyla, Proje Uygulama Rehberi nde belirtilen usul ve esaslara uygun olarak yararlanıcı tarafından proje uygulama süresince hazırlanan ve sunulan rapor Araştırma ve Deneysel Geliştirme: İnsan, kültür ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bu dağarcığın yeni uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik bir temelde yürütülen yaratıcı çalışmalar Bakanlık: T.C. Kalkınma Bakanlığı Bilgi ve Teknoloji Transferi: Teknoloji, bilgi, birikim, know-how, tasarım, üretim yöntemleri ve sistemlerinin; faydaya ve ekonomik değere dönüşümünü temin etmek için veya daha da gelişmesini ve yeni ürünler, uygulamalar, malzemeler ve süreçler yaratılmasını sağlamak amacıyla ilgili taraflar arasında paylaşılması Birincil Tarım Faaliyeti: Zirai ürün ekme, hasat etme, tarla/bahçe hazırlama çalışmaları, fidan üretimi, bitkisel üretim, besi hayvancılığı, süt sığırcılığı, alabalık üretimi, canlı hayvan alımı, seracılık vb. faaliyetler Bağımsız Değerlendirici: Ajans a sunulan projeleri Başvuru Rehberi nde ve Proje Değerlendirme Rehberi nde belirtilen esaslara göre değerlendirmek üzere, alanında en az 5 (beş) yıllık uzmanlık ve tecrübe birikimi olan, yükseköğretim kurumları öğretim elemanları ile kamu kurum ve kuruluşları personelinden Ajans tarafından uygun bulunanların ilgili kurumlarca görevlendirilmesi veya Ajans tarafından diğer gerçek kişiler arasından hizmet alımı yoluyla seçilen kişi Başvuru Rehberi: Ajans tarafından potansiyel başvuru sahipleri için hazırlanan, başvuruda bulunabileceklerde aranan şartları, başvuru ve yararlanma şekil ve şartlarını, destek konusu öncelik alanını, destekten karşılanabilecek uygun maliyetleri, seçim ve değerlendirme kriterlerini, eş finansman yükümlülüklerini, standart başvuru belgelerini ve diğer gerekli bilgileri, ayrıntılı, açık ve anlaşılır bir dille açıklayan belge Başvuru Sahibi: Mali destek almak üzere Ajans a proje başvurusunda bulunan ve Başvuru Formu nda yer alan Başvuru Sahibinin Beyannamesi ni imzalayan gerçek veya tüzel kişi Bölge Planı: TR33 Bölgesi 2014-2023 Bölge Planı Değerlendirme Komitesi: Bağımsız değerlendiriciler tarafından gerçekleştirilen değerlendirmeler üstünde gerekli kontrolleri yaparak ve gerekli gördüğü durumlarda bağımsız değerlendiricilerin değerlendirme yöntemi ile projeleri yeniden değerlendirerek görüş oluşturmak ve bunları raporlamak üzere, yükseköğretim kurumları öğretim elemanları ile kamu kurum ve kuruluşları personelinden Ajans tarafından görevlendirilen, alanında en az 7 (yedi) yıllık tecrübeye sahip en az 5 (beş) üyeden oluşan komite Eş Finansman: Projede harcanmak üzere başvuru sahibi tarafından taahhüt edilen nakdi katkı (başvuru sahibinin, ortaklarının ve iştirakçilerinin toplam nakdi katkısı) Genel Sekreter: Ajans ın icra makamı olan Genel Sekreterliğin üst amiri Görünürlük Rehberi: Ajans tarafından destek verilen projelerde ve faaliyetlerde Ajans ın desteğinin ve Kalkınma Bakanlığı nın genel koordinasyonunun görünürlüğünün nasıl sağlanması gerektiğine ilişkin bilgileri içeren belge İştirakçi: Desteğe konu projenin yürütülmesi sürecinde veya sonucunda, doğrudan fayda veya menfaat elde etmeden yararlanıcıya projenin yürütülmesinde katkıda bulunan (sponsorluk, teknik destek sağlama vb.) ve Başvuru Formu nda yer alan İştirakçi Beyannamesi ni imzalayan gerçek veya tüzel kişi İzleme ve Değerlendirme: Ajans ın desteklediği program, proje veya faaliyetlerin öngörülen amaç ve hedeflere ulaşması amacıyla, düzenli ve sürekli olarak veri toplanması, uygulamaya ilişkin risklerin önceden tespit edilerek düzeltici ve önleyici tedbirlerin alınması, uygulama performansının takip edilmesi ve denetim faaliyetlerinin yapılabilmesine imkân verecek bilgilerin kayda geçmesini sağlamak üzere yürütülen, tarafsız yönlendirme ve takip faaliyeti 4 4

Kalkınma Planı: 10. Ulusal Kalkınma Planı (2014-2018) Kanun: 5449 Sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun Küçük Ölçekli Yapım İşi: Sıfırdan bir inşaat dışında mevcut kalan binanın elektrik sistemlerinin döşenmesi, makine, malzeme veya ekipmanının işletmeye veya üretim sistemine monte edilmesi aşamasında ihtiyaç duyulan yer açma, boya, badana, tamirat vb. yapım faaliyetleri Mali Destek: Desteklenecek projelerin gider bütçelerinin, belirlenecek oranlarda Ajans tarafından karşılanması amacını güden nakdi ödeme Menfaat İlişkisi: Projenin hazırlığı, değerlendirilmesi, seçimi, onayı, teknik açıdan desteklenmesi ve izlenmesi ile diğer aşamalarında görev alanların görevlerinin gizliliğini veya tarafsızlığını, kendilerine, yararlanıcılara ya da başkalarına maddi veya manevi yönden haksız menfaat temini bakımından etkileyebilecek her türlü durum Nihai Rapor: Proje Uygulama Rehberi nde öngörülen usul ve esaslara uygun olarak yararlanıcı tarafından proje uygulama süresinin sonunda sunulan rapor Ortak: Projenin hazırlanması ve yürütülmesi sürecinde veya sonucunda doğrudan veya dolaylı fayda veya menfaat elde ederek bunun karşılığında yararlanıcıya projenin yürütülmesinde katkıda bulunan ve Başvuru Formu nda yer alan Ortaklık Beyannamesi ni imzalayan gerçek veya tüzel kişi Program: Yenilikçi KOBİ Mali Destek Programı Proje: Destekten yararlanmak üzere Ajans a sunulan belli bir amaca odaklanmış, bütçesi ile bütünlük arz eden, belirli süreli ve düzenli faaliyetler bütünü Proje Değerlendirme Raporu: Yararlanıcı tarafından projenin tamamlanmasını müteakip 3 (üç) ay sonra sunulan; projenin sonuçlarının başarısı, etkilerinin sürdürülebilirliği, hedeflerin gerçekleştirilme düzeyinin proje tamamlandıktan sonra değerlendirilmesini, izlenimleri, sorunları ve önerileri içeren rapor Proje Hesabı: Yararlanıcı tarafından projeye özel olarak açılan, kendisi tarafından sağlanan eş finansman da dahil proje harcamalarının tamamının karşılandığı banka hesabı Proje Teklif Çağrısı: Ajans tarafından yürütülen belirli bir destek programı kapsamında, nitelikleri net bir şekilde belirlenmiş olan potansiyel başvuru sahiplerinin, önceden belirlenen konu ve koşullara uygun olarak proje teklifi sunmaya davet edilmesi Proje Uygulama Rehberi: Yararlanıcının proje uygulama sürecinde uymakla yükümlü olduğu ilke ve kuralları ayrıntılı olarak düzenleyen belge Satın Alma Rehberi: Yararlanıcının proje uygulama sürecinde uymak zorunda olduğu satın alma kurallarını ayrıntılı olarak düzenleyen belge Sıkça Sorulan Sorular Listesi: Mali destek çağrısı dönemi içerisinde potansiyel başvuru sahiplerinin bilgi talepleri doğrultusunda hazırlanan ve cevaplarıyla birlikte Ajans ın internet sayfasında yayınlanan liste Sözleşme: Ajans ile yararlanıcı arasında imzalanan, destekten yararlanma ilke ve kurallarını, ödeme usul ve esaslarını, tarafların hak ve yükümlülüklerini ve bu yükümlülüklerin ihlalinin sonuç ve müeyyidelerini düzenleyen anlaşma ve ekleri Sözleşme Makamı: T.C. Zafer Kalkınma Ajansı TR33 Bölgesi: Afyonkarahisar, Kütahya, Manisa ve Uşak illerinden oluşan Düzey 2 Bölgesi Usulsüzlük: Proje uygulama sırasında veya öncesinde; yanlış veya yanıltıcı bildirimde bulunmak, sahtecilik yapmak, hileli ve dolaylı hareketlerde bulunmak ve Kalkınma Ajansları Proje ve Faaliyet Destekleme Yönetmeliği ile bu Yönetmeliği tamamlayıcı nitelikte hazırlanan her türlü belge ve düzenlemede belirtilen ilke ve kurallara aykırı olarak sözleşmede değişiklik yapmak gibi sözleşme ilişkisini ihlal eden fiil ve davranışlar Yararlanıcı: Program kapsamında Ajans tan destek almaya hak kazanan ve Ajans ile destek sözleşmesi imzalayan gerçek veya tüzel kişi Yenilik (İnovasyon): İşletme içi uygulamalarda, işyeri organizasyonunda veya dış ilişkilerde yeni veya önemli derecede iyileştirilmiş bir ürün (mal veya hizmet), süreç, yeni bir pazarlama yöntemi ya da yeni bir organizasyonel yöntemin gerçekleştirilmesi Yetkili/Yasal Temsilci(ler): Başvuru sahibi ve varsa ortak(lar)ı ile iştirakçi(ler)ini temsil ve ilzama yetkili kişi(ler) Yönetim Kurulu: TR33 Bölgesi illerinin Valileri, İl Merkez/Büyükşehir Belediye Başkanları, İl Genel Meclis Başkanları ve İl Ticaret ve Sanayi Odası Başkanları ndan müteşekkil Ajans karar organı Yönetmelik: Kalkınma Ajansları Proje ve Faaliyet Destekleme Yönetmeliği 5 YENİLİKÇİ KOBİ MALİ DESTEK PROGRAMI (YKMDP) 5

KISALTMALAR ZAFER KALKINMA AJANSI 2016 YILI PROJE TEKLİF ÇAĞRISI AB: Avrupa Birliği Ar-Ge: Araştırma ve Deneysel Geliştirme BD: Bağımsız Değerlendirici BTY: Bilim, Teknoloji ve Yenilik DB: Destekleyici Belge DK: Değerlendirme Komitesi DYK: Kalkınma Ajansları Destek Yönetimi Kılavuzu GİTES: Girdi Tedarik Stratejisi İDB: İzleme ve Değerlendirme Birimi KAYS: Kalkınma Ajansları Yönetim Sistemi KDV: Katma Değer Vergisi KOBİ: Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletme KOSGEB: Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme İdaresi Başkanlığı KSEP: KOBİ Stratejisi ve Eylem Planı PDR: Proje Değerlendirme Rehberi PİT: Program İlan Tarihi PTÇ: Proje Teklif Çağrısı PUR: Proje Uygulama Rehberi PYB: Program Yönetimi Birimi SAR: Satın Alma Rehberi SGK: Sosyal Güvenlik Kurumu SMMM: Serbest Muhasebeci Mali Müşavir SÜÇEP: Sürdürülebilir Çevre Altyapı Mali Destek Programı SSSL: Sıkça Sorulan Sorular Listesi TARAL: Türkiye Araştırma Alanı TPE: Türk Patent Enstitüsü TSO: Ticaret ve Sanayi Odası TÜBİTAK-YTE: Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu-Yazılım Teknolojileri Araştırma Enstitüsü TÜİK: Türkiye İstatistik Kurumu YDO: Yatırım Destek Ofisi YKMDP: Yenilikçi KOBİ Mali Destek Programı YMM: Yeminli Mali Müşavir 6 6

7 BÖLÜM 1: YENİLİKÇİ KOBİ MALİ DESTEK PROGRAMI YENİLİKÇİ KOBİ MALİ DESTEK PROGRAMI (YKMDP) 7

1.1 Giriş 8 ZAFER KALKINMA AJANSI 2016 YILI PROJE TEKLİF ÇAĞRISI 1.1.1 T.C. Zafer Kalkınma Ajansı T.C. Zafer Kalkınma Ajansı (Ajans), Afyonkarahisar, Kütahya, Manisa ve Uşak illerini kapsayan bölgede (TR33 Bölgesi) hizmet vermek üzere 14.07.2009 tarihli ve 2009/15236 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulan ülke genelindeki 26 kalkınma ajansından biridir. Ajans ın merkezi Kütahya ili olup diğer TR33 Bölgesi illerinde Yatırım Destek Ofisleri (YDO) aracılığıyla faaliyetlerini yürütmektedir. Ajans, T.C. Kalkınma Bakanlığı nın (Bakanlık) ilgili kuruluşu olup temel görevi; kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini geliştirmek, kaynakların yerinde ve etkin kullanımını sağlamak ve yerel potansiyeli harekete geçirmek suretiyle; ulusal kalkınma planı ve programlarda öngörülen ilke ve politikalarla uyumlu olarak bölgesel gelişmeyi hızlandırmak, sürdürülebilirliğini sağlamak, bölgeler arası, bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmaktır. Bakanlığın koordinasyon kapsamındaki görevleri ise; bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik farklarını azaltıcı tedbirleri almak; planlama, programlama ve projelendirme konularında ajanslara rehberlik ve danışmanlık yapmak, plan program ve projelerin uygulanmasını izlemek ve değerlendirmek, ajansların işlevlerini etkili ve verimli olarak yerine getirebilmesi için merkezi düzeyde ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği ve koordinasyonu sağlamak ve bölgesel gelişmeye yönelik iç ve dış kaynaklı fonların ajanslara tahsisi ile bunların kullanımına ilişkin usul ve esasları belirlemektir. MİSYON VE VİZYON MİSYONUMUZ TR33 Bölgesi nin yaşam kalitesini artırmak amacıyla; Bölge dinamiklerini harekete geçirmek ve paydaşlar arası koordinasyonu sağlamak, Bölge deki kaynakların yerinde ve etkin kullanımını gerçekleştirmek, Girişimcilik ve inovasyonu özendirerek Bölge yi cazibe merkezi haline getirmek ve sürdürülebilir kalkınmayı sağlamaktır. VİZYONUMUZ TR33 Bölgesi nin kalkınması için dinamik bir takım ruhuna sahip, kaliteli hizmet sunan, öğrenen ve öğreten, başlattığı her girişimi ZAFER le taçlandıran bir Ajans olmaktır. 8

1.1.2 TR33 Bölgesi Bölge Planı 9 TR33 Bölgesi nin 2014-2023 yılları arasındaki kalkınma faaliyetlerine ve Ajans tarafından sağlanacak destek mekanizmalarına temel teşkil edecek olan TR33 Bölgesi 2014-2023 Bölge Planı, Bölgesel Gelişme Yüksek Kurulu 1 tarafından 30.12.2014 tarihinde onaylanmıştır. Bölge Planı nda Bölge nin vizyonu Ekolojik dengeyi gözeten, bilgi temelli ekonomisi ile katma değer yaratan, rekabet gücü ve yaşam kalitesi artan, dengeli büyüyen, gelişen ve öğrenen bölge olarak belirlenmiş ve bu vizyona ulaşmak için 10 gelişme ekseni tanımlanmıştır. Ajans tarafından sağlanan tüm destek programları, Bölge Planı nda yer alan gelişme eksenlerine, önceliklere ve tedbirlere uygun şekilde tasarlanmakta ve uygulanmaktadır. SANAYİ TARIM TURİZM MADEN PLAN İLKELERİ: YENİLİKÇİLİK İSTİKRAR Öncelik 1.1 - Bölgesel üretim altyapısı geliştirilecektir Öncelik 1.2 - Sanayi ürünlerinin değeri arttırılacaktır Öncelik 1.3 - İşletmelerde üretim süreçleri iyileştirilecek ve üretim kapasitesi arttırılacaktır Öncelik 1.4 - Bölge içi ve bölgeler arası ticari ağlar geliştirilecektir Öncelik 2.1 - Tarımsal üretimde verimlilik, katma değer ve kalite arttırılacaktır Öncelik 2.2 - Tarımsal altyapı iyileştirilecektir Öncelik 2.3 - Tarımsal üretimde profesyonel çiftçilik ve işbirlikleri geliştirilecektir Öncelik 2.4 - Tarımda pazarlama kabiliyeti arttırılacaktır Öncelik 3.1 - Mevcut turizm tesislerinde fiziki koşullar ve hizmet kalitesi geliştirilecektir Öncelik 3.2 - Turizm faaliyetleri çeşitlendirilecek ve arttırılacaktır Öncelik 3.3 - Müşteri odaklı pazarlama faaliyetleri geliştirilecektir Öncelik 4.1 - Madenler daha nitelikli ve daha verimli şekilde çıkartılacaktır Öncelik 4.2 - Madenlerin katma değeri yüksek konsantre ve ara ürünlere dönüştürülmesi sağlanacaktır REKABETÇİLİK VİZYON: Ekolojik dengeyi gözeten, bilgi temelli ekonomisi ile katma değer yaratan, rekabet gücü ve yaşam kalitesi artan, dengeli gelişen ve öğrenen bir bölge GENEL AMAÇLAR: Bölgede daha rekabetçi bir ekonomik yapı yaratmak Bölgede dengeli mekansal organizasyon oluşturmak Bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak Bölgedeki yaşam kalitesini arttırmak Öncelik 8.1 - Aktif işgücü piyasası politikaları uygulanacaktır Öncelik 8.2 - İşbirliği ve dayanışma kültürü yaygınlaştırılacaktır Öncelik 8.3 - Yoksullukla mücadele yöntemleri kapsamlı ve etkin kılınacaktır Öncelik 8.4 - Sosyal hizmetler yaygın ve etkin kılınacaktır Öncelik 9.1 - Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı arttırılacaktır Öncelik 9.2 - Geleneksel enerji üretim ve dağıtım altyapısı iyileştirilecektir Öncelik 10.1 - Bölgede erişilebilirlik arttırılacaktır Öncelik 10.2 - Lojistik altyapısı iyileştirilecektir PLAN NİTELİĞİ: UYGULANABİLİRLİK YÖNETİŞİM ÇEVRE Öncelik 5.1 - Doğal kaynakların koruma-kullanma dengesi gözetilecektir Öncelik 5.2 - Yerleşim yerlerindeki çevre kirliliği azaltılacaktır AFET YÖNETİMİ Öncelik 6.1 - Afetle planlı mücadele etkin kılınacaktır Öncelik 6.2 - Etkin korunma ve canlandırma yöntemleri uygulanacaktır KENTSEL HİZMETLER Öncelik 7.1 - Kentsel çevre iyileştirilecektir Öncelik 7.2 - Temel ve sosyokültürel hizmetler geliştirilecektir YAŞANABİLİRLİK 1 2015/14 sayılı genelgeye göre Bölgesel Gelişme Yüksek Kurulu Başbakan (Kurul Başkanı), Başbakan Yardımcısı (Başkan Vekili), Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı, Çevre ve Şehircilik Bakanı, Ekonomi Bakanı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı, İçişleri Bakanı, Kalkınma Bakanı, Kültür ve Turizm Bakanı, Maliye Bakanı, Orman ve Su İşleri Bakanı ile Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı'ndan oluşmaktadır. YENİLİKÇİ KOBİ MALİ DESTEK PROGRAMI (YKMDP) 9

10 ZAFER KALKINMA AJANSI 2016 YILI PROJE TEKLİF ÇAĞRISI 1.1.3 Desteğin Tanımı ve Desteğe İlişkin Yasal Dayanak Program a ilişkin yasal dayanak ve Program kapsamında finanse edilecek projelerin sunulması, seçilmesi ve uygulanması ile ilgili kurallar 5449 Sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun 2 (Kanun), Kalkınma Ajansları Proje ve Faaliyet Destekleme Yönetmeliği 3 (Yönetmelik) ve Kalkınma Ajansları Destek Yönetimi Kılavuzu 4 (DYK) hükümleri esas alınarak belirlenmiştir. Yenilikçi KOBİ Mali Destek Programı (Program) kapsamında Proje Teklif Çağrısı (PTÇ) yöntemi ile desteklenmeye hak kazanacak proje sahiplerine doğrudan finansman desteği sağlanacaktır. Doğrudan finansman desteği, Ajans ın başvuru rehberlerinde belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde, belli proje ve faaliyetlere yaptığı karşılıksız yardımlardır. Doğrudan finansman desteği, Ajans ın esas itibarıyla proje teklif çağrısı yöntemiyle kullandırdığı desteklerden oluşur. PTÇ ise, belirli bir destek programı kapsamında, nitelikleri net bir şekilde belirlenmiş olan potansiyel başvuru sahiplerinin, önceden belirlenen konu ve koşullara uygun olarak proje teklifi sunmaya davet edilmesidir. Yönetmeliğin 9/2. maddesinde Ajanslar, destek programlarına başvuru yapabilecek kişi, kurum veya kuruluşlar ile bunların niteliklerini, destek konusu öncelik alanını, destek limitlerini, seçim ve değerlendirme kriterlerini ve destek programına ilişkin diğer hususları başvuru rehberlerinde belirler denilmektedir. Yönetmeliğin 13/1. maddesinde Ajansın yararlanıcılara vereceği doğrudan finansman desteği, başvuru rehberlerinde belirlenen usul ve esaslar dâhilinde kullandırılır. Başvuru sahipleri, bu Yönetmelik hükümlerini ve başvuru rehberlerinde yer alan bütün hususları kabul etmiş sayılırlar denilmektedir. Yönetmeliğin 17/1. maddesinde ise Başvurular başvuru rehberinde belirtildiği şekilde, rehberdeki kural ve koşullara uygun olarak ve ekleriyle birlikte eksiksiz doldurularak yapılır. Başvuru sahipleri, proje teklifinin bütçe kısmında, proje kapsamında gerçekleştirmeyi taahhüt ettiği faaliyetleri ve ihtiyaç duyduğu kaynağı, gerekçeleri ve harcama programını da açıkça belirtmek suretiyle açıklamak zorundadır denilmektedir. Bu Program a ilişkin usul ve esaslar, Yenilikçi KOBİ Mali Destek Programı Başvuru Rehberi nde (Başvuru Rehberi) detaylıca açıklanmıştır. Bu sebeple, Program a proje başvurusu yapacak tüm paydaşların Başvuru Rehberi ni dikkatlice okumaları gerekmektedir. Başvuru sahipleri başvuruda bulundukları andan itibaren ilgili mevzuat hükümlerini ve bu rehberde yer alan bütün hususları kabul etmiş sayılırlar. 2 Bu Kanun, kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini geliştirmek, kaynakların yerinde ve etkin kullanımını sağlamak ve yerel potansiyeli harekete geçirmek suretiyle, ulusal kalkınma plânı ve programlarda öngörülen ilke ve politikalarla uyumlu olarak bölgesel gelişmeyi hızlandırmak, sürdürülebilirliğini sağlamak, bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak üzere oluşturulacak kalkınma ajanslarının kuruluş, görev ve yetkileri ile koordinasyonuna ilişkin esas ve usulleri düzenlemektedir. 3 Bu Yönetmelik, kalkınma ajansları tarafından, kamu kurum ve kuruluşlarına, sivil toplum kuruluşlarına ve diğer gerçek veya tüzel kişilere sağlanacak mali ve teknik destekler ile bunların yönetimi, kullandırılması, uygulanması, izlenmesi, değerlendirilmesi ve denetimine ilişkin usul ve esasları kapsar. 4 Bu Kılavuz; Kalkınma Ajansları tarafından sağlanacak mali ve teknik desteklerin etkin, etkili, şeffaf ve güvenilir bir programlama, yönetim, uygulama, izleme ve değerlendirme sistemi çerçevesinde gerçekleştirilebilmesi ve farklı Ajansların bulundukları bölgelerin özelliklerinin gerektirdiği alanlar dışında, Ajanslar arasında uygulama farklılıkları olmaksızın rasyonel standartların oluşturulması amacıyla Kalkınma Bakanlığı tarafından hazırlanmıştır. 10

1.1.4 Desteğin Arka Planı ve Gerekçesi Program ile TR33 Bölgesi nde sürdürülebilir bir ekonomi için imalat sanayisinde faaliyet gösteren KOBİ lerin rekabet gücünün artırılması suretiyle Bölge nin sürdürülebilir kalkınmasına katkı sağlanması amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda, imalat sanayisinde rekabet gücünün artırılması için temel öncelikler ihracat potansiyeli bulunan veya ithal ikamesi olabilecek yeni ürünlerin üretilmesi, mevcut ürünlerde katma değerin ve çeşitliliğin artırılması ile işletmelerin uluslararasılaşma ve markalaşma düzeylerinin artırılması olarak belirlenmiştir. Program ın amaç ve öncelikleri, ulusal ve yerel planlarda yer alan stratejilerle uyumlu şekilde ortaya konulmuş; önceki mali destek programlarından elde edilen tecrübeler ve saha çalışmalarından elde edilen veriler doğrultusunda Program kurgusu oluşturulmuştur. Program kurgusu incelendiğinde 6 (altı) temel husus dikkat çekmektedir: 11 1) Sektörel ve Mekânsal Odaklanmanın Sağlanması: Bölge Planı hazırlıkları sırasında yapılan saha çalışmaları ve araştırmalar esas alınarak imalat sanayisinde sektörel ve mekânsal odaklanma sağlanmıştır. Bu kapsamda, benzer sosyoekonomik havza içerisinde yer alan ilçeler gruplandırılarak 10 (on) alt bölge oluşturulmuş; alt bölgelerin mevcut rekabet güçleri temel alınarak, gerek bölge içi gerekse bölgeler arası gelişmişlik farklarının azaltılması hedeflerine katkıda bulunacak şekilde, alt bölge özelinde imalat sanayisine yönelik öncelikler farklılaştırılmıştır. Bu sayede, odaklanmanın sağlanması ve desteklerin etkinliklerinin artırılması amaçlanmıştır. 2) Sektörlerin Teknoloji Düzeyine Göre Sınıflandırılması: Avrupa Birliği İstatistik Kurumu (EUROSTAT) sınıflaması esas alınarak bu Program kapsamında desteklenecek sektörler teknoloji düzeylerine göre 4 (dört) gruba ayrılmıştır. Bu kapsamda ilgili sektörün teknoloji düzeyine göre avantaj puan verilerek yüksek teknolojiye yatırım yapılması teşvik edilmiştir. 3) KOBİ Sınıfına Göre Destek Miktarının Farklılaştırılması: Program kapsamında KOBİ sınıfına göre farklı destek miktarları belirlenmiştir. Azami destek miktarları belirlenirken De Minimis 5 kuralı ve her bir KOBİ sınıfı için mevzuatta belirtilmiş olan azami ciro / net satış hasılatı dikkate alınmıştır. Buna göre azami ciro / net satış hasılatına oranla en yüksek destek miktarı mikro işletmelere, en düşüğü ise orta ölçekli işletmelere sağlanmıştır. 4) Mikro ve Küçük İşletmelerin Önceliklendirilmesi: Program kapsamında yalnızca KOBİ ler uygun başvuru sahibi olarak tanımlanmıştır. Ayrıca, Program kapsamında mikro ve küçük işletmeler tarafından sunulacak projelere değerlendirme aşamasında avantaj puan verilerek bu işletmelerin idari ve mali kapasitesi daha yüksek olan orta büyüklükteki işletmelerle nispeten eşit şartlarda yarışması sağlanmıştır. 5) Gelişmişlik Düzeyi Düşük Olan İlçelere Yönelik Pozitif Ayrımcılık: TR33 Bölgesi ilçeleri gelişmişlik durumuna göre 3 (üç) düzeye ayrılmış ve gelişmişlik düzeyi düşük olan ilçelere avantaj puan verilerek pozitif ayrımcılık yapılmıştır. Gelişmişlik düzeyi düşük olan ilçelerin proje geliştirmesi teşvik edilerek Bölge içi gelişmişlik farklılıklarının azaltılması amaçlanmıştır. 6) Ulusal ve uluslararası genel hedeflere katkı sağlanması: İmalat sanayisinin desteklenmesi temelinde kurgulanan Program kapsamında hem ulusal hem de uluslararası ölçekte önem arz eden katma değer unsurları (bireysel katılım sermayesi, temiz üretim, kayıtlı istihdam, işletmeler arası ortaklık kültürü) ön plana çıkarılmış ve bunları içeren projelerin öncelikli olarak desteklenebilmesi için avantaj puan uygulaması getirilmiştir. 5 Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan Yönetmelik kapsamında KOBİ lere yönelik sağlanabilecek destek yardımı azami 200.000 (iki yüz bin avro) olarak belirlenmiştir. YENİLİKÇİ KOBİ MALİ DESTEK PROGRAMI (YKMDP) 11

1.1.4.1 Üst Ölçekli Referanslar Ulusal hedef ve politikalar, 10. Kalkınma Planı nda Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme, Yaşanabilir Mekânlar, Sürdürülebilir Çevre ve Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum olmak üzere 3 (üç) ana başlıkta ele alınmaktadır. Ulusal ölçekte ekonomideki temel amacın yenilikçi, sürdürülebilir ve hızlı büyüyen bir ekonomiye erişmek olduğu ifade edilebilir. Uluslararası eğilim incelendiğinde, Avrupa Birliği (AB) nin 2020 yılı ekonomik hedefleri doğrultusunda mevcut iktisadi dönüşümünün temelini oluşturan Avrupa 2020 Stratejisi nin birbirini destekleyen 3 (üç) temel politikayı içerdiği görülmektedir: 12 ZAFER KALKINMA AJANSI 2016 YILI PROJE TEKLİF ÇAĞRISI 1) Akıllı büyüme: eğitime, bilgiye ve yeniliğe dayalı bir ekonomi 2) Sürdürülebilir büyüme: kaynakları daha etkin kullanan, yeşil ve rekabetçi bir ekonomi 3) Kapsayıcı büyüme: ekonomik ve sosyal uyumun sağlandığı ve yüksek istihdamın olduğu bir ekonomi AB, bu üç politika ile yenilikçiliğe ve teknolojiye önem veren, kaynaklarını dengeli kullanan ve adil büyümeyi sağlayan bir ekonomiye ulaşmak istemektedir. KOBİ ler söz konusu politikaların uygulanmasında kilit durumda olup AB nin ekonomik faaliyetlerinde temel aktör konumunda olmaları; aynı zamanda sosyal ve bölgesel entegrasyonda önemli bir rol oynamaları nedeniyle büyük önem taşıdıkları bir gerçektir. Bu sebeple, önce küçüğü düşün (think small first) yaklaşımı, AB işletmeler politikasının temel taşlarından birini oluşturmaktadır. Bu doğrultuda, AB nin KOBİ politikasının birincil hedefi; KOBİ lerin gelişimi için elverişli bir iş ortamının oluşturulması, girişimciliğin desteklenmesi ve sanayinin rekabet gücü kazanmasına katkı sağlanmasıdır. Ayrıca 2023 Türkiye İhracat Stratejisi ve Eylem Planı nda stratejik hedeflerin arasında İhracatta Yenilikçilik ve Ar-Ge ye Yönelik Yatırım ve Uygulamalar ile İleri Teknolojili Ürün İhracatının Artırılması, İhracatçıların Küresel Alanda Rekabetçiliklerinin Artırılması ve Türk Markalarının Bilinirliğinin Artırılması bulunmaktadır. Girdi Tedarik Stratejisi (GİTES) ve Eylem Planı nın stratejik hedefleri arasında ise İthalat Bağımlılığı Yüksek Olan Ara Mallarında Yatırımların Özendirilmesi ve Ara Malları Üretimi ve İhracatında Küresel Tedarik Ağlarına Erişimin ve Marka Bilinirliğinin Artırılması, Ar-Ge nin Yoğunlaştırılması bulunmaktadır. KOSGEB tarafından hazırlanan Kobi Stratejisi ve Eylem Planı (KSEP) (2015-2018) kapsamında da son yıllarda işletmelerin rekabet baskısının sınırlı olduğu dış ticarete konu olmayan sektörlere yönelmesinin ve imalat sanayinin toplam katma değer içerisindeki payının düşmesinin orta ve uzun vadede potansiyel büyüme oranını olumsuz yönde etkileyebilecek kritik bir gelişme olması nedeniyle kaynakların üretken alanlara yönlendirilmesi önerilmektedir. Bununla birlikte Türkiye de yüksek ve orta yüksek teknolojili sektörlerde üretim yapan KOBİ ler, KOBİ başına ortalama 7,8 milyon TL lik bir ciroya sahipken; düşük ve orta-düşük sektörlerde faaliyet gösteren KOBİ lerde ise bu değer 2,3 milyon TL dir. Bu bağlamda hızlı büyüyen KOBİ ler ile imalat sanayi KOBİ lerinin öncelikli olarak desteklenmesi gerekmektedir. Söz konusu sektör içerisinde de ileri teknoloji olarak sınıflandırılan sektörlerde faaliyet gösteren KOBİ lerin yüksek katma değerli üretim yapabilecek potansiyele sahip olması bu KOBİ leri öncelikli olarak desteklenmesi gereken KOBİ ler sınıfına sokmaktadır. KSEP çerçevesinde KOBİ lerin kurumsallaşmalarının ve markalaşmalarının sağlanması ve verimlilik düzeylerinin yükseltilmesi; ihracat yapmak isteyen KOBİ lerin uluslararası pazarlara erişiminin artırılması, KOBİ lerin ihracatında orta-yüksek ve yüksek teknolojili yerli ürünlerin payının artırılması, KOBİ lerde bilgiye dayalı üretim yapısının teşvik edilerek, patent ve ticarileştirme konularında ilerleme sağlanması, ürün, hizmet ve iş modeli açılarından yenilikçi KOBİ lerin öncelikli olarak desteklenmesi, KOBİ ler ile büyük ölçekli yurtiçi/yurtdışı işletmeler ve üniversiteler arasındaki işbirliklerinin artırılması ve imalat sanayi KOBİ lerinin önceliklendirilmesi hedefleri belirlenmiştir. 12

Ulusal çerçevede Ar-Ge, yenilik ve teknolojiye verilen önemin artması, bu alanlara odaklanan ve bu alanlardaki hedefleri ortaya koyan strateji belgelerinin üretilmesini sağlamıştır. Bu belgelerden en kapsamlı olanı 2011-2016 yıllarını kapsayan Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi dir. Söz konusu strateji belgesinde 3 ü dikey, 6 sı ise yatay olmak üzere aşağıda yer alan 9 stratejik amaç belirlenmiştir. 13 Dikey Eksenler Yatay Eksenler D1. Ar-Ge ve Yenilik Kapasitesinin Güçlü Olduğu Alanlarda Hedef-Odaklı Yaklaşımlar D2. Ar-Ge ve Yenilik Kapasitesinin İvme Kazanması Gereken Alanlarda İhtiyaç-Odaklı Yaklaşımlar D3. Ar-Ge ve Yenilik Kapasitesinin Gelişmesinde Tabandan Yukarı Yaklaşımlar Y1. BTY İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Y2. Araştırma Sonuçlarının Ticari Ürün ve Hizmete Dönüşümünün Teşviki Y3. Çok Ortaklı ve Çok Disiplinli Ar-Ge İşbirliği Kültürünün Yaygınlaştırılması Y4. Ulusal Yenilik Sistemi İçerisindeki KOBİ'lerin Rolünün Güçlendirilmesi Y5. Araştırma Altyapılarının TARAL ın Bilgi Üretme Gücüne Katkısının Artırılması Y6. Ülkemizin Çıkarları Doğrultusunda Uluslararası BTY İşbirliklerinin Etkinleştirilmesi 1.1.4.2 Neden KOBİ ler? 10. Kalkınma Planı nda belirtildiği üzere çalışan sayısı bakımından KOBİ'ler; ülkedeki toplam işletmelerin %99,9 unu, istihdamın %76 sını, katma değerin %54 ünü, yatırımların %50 sini ve üretimin %56 sını oluşturmaktadır. Bu bağlamda, KOBİ lerin Türkiye'de ekonomik gelişimin ana aktörleri olduğu ifade edilebilir. KOBİ ler 2014 yılında toplam ithalatın %37,8 ini; ihracatın %56,4'ünü gerçekleştirmiş ve bu ihracatın %91,6 sını imalat sanayi ürünlerinde yapmıştır. 2023 teki 500 milyar dolarlık toplam ihracat hedefi doğrultusunda 2012 de 50 bin olan ihracatçı KOBİ sayısının, 2018 de 60 bine; 90 milyar dolar olan KOBİ ihracatının ise 150 milyar dolara çıkması öngörülmektedir. Plan daki bir başka hedef ise 2010 yılında %14,9 olan Ar-Ge harcamalarındaki KOBİ payının 2018 yılı itibarıyla %20 ye çıkarılmasıdır. Plan da KOBİ lerin daha etkin ve verimli çalışarak bilgiye ve teknolojiye dayalı olarak büyümesi amaçlanmaktadır. 2023 yılında dünyanın en büyük ilk 10 ekonomisi içerisinde yer almayı hedefleyen Türkiye, bu doğrultuda, Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme politikasını gerçekleştirmek için KOBİ'lere yönelik devlet yardımlarını artırmaktadır. KOBİ ler ölçekleri, sermaye ve organizasyon yapıları ve düşük üretim düzeyleri nedeniyle garanti ve teminatı elde etme konusunda düşük faizli kredi veya hibe desteği alabilecekleri farklı kaynaklara ihtiyaç duymaktadır. Bu anlamda, uygun destek mekanizmalarının ortaya konulması ve KOBİ lerin finansmana erişim olanaklarının artırılması ve iyileştirilmesi hedefleri doğrultusunda kalkınma ajanslarının KOBİ lere sunduğu desteklerin artırılması büyük önem taşımaktadır. KOBİ lerin müşteriye yönelik esnek üretim yapıları, değişen piyasa koşullarına hızlı uyum yetenekleri, kurulumu aşamasında gereken sermayenin düşük olması, yeni iş imkanları yaratarak işsizlik oranlarının azaltılmasına verdikleri yadsınamayacak katkıları gibi olumlu özellikleri nedeniyle, ülkelerin ekonomik ve sosyal kalkınmasının temel taşlarından birisi olduğu bir gerçektir. Bu bağlamda KOBİ ler yarattıkları değerle bölgeler arasında dengeli büyümeye önemli ölçüde yardımcı olmakta ve Kanun da kalkınma ajanslarına verilen asli görevlerden birisi olan bölgeler arası gelişmişlik farklarının azaltılmasında da kilit rol oynamaktadırlar. YENİLİKÇİ KOBİ MALİ DESTEK PROGRAMI (YKMDP) 13

14 ZAFER KALKINMA AJANSI 2016 YILI PROJE TEKLİF ÇAĞRISI 5510 sayılı Kanun un 4/a maddesi kapsamındaki KOBİ ler, 1.000 kişiye düşen işletme sayısı bakımından incelediğinde, TR33 Bölgesi ortalamasının Türkiye ortalamasının altında yer aldığı görülmektedir. Aşağıda yer alan tablodaki verilere göre TR33 Bölgesi nde Manisa hariç diğer iller KOBİ sayısında yakın çevredeki illerden geridedir. Manisa ise çevredeki gelişmiş illerden yalnızca Denizli ve Eskişehir den iyi durumdadır. Bursa ilinde TR33 Bölgesi toplamından daha fazla sayıda KOBİ bulunmaktadır. 1.000 kişiye düşen KOBİ sayılarına bakıldığında ise TR33 Bölgesi illerinde Uşak öne çıkmaktadır. Bölge illerinde yalnızca Uşak bu oranda ülke ortalamasından yüksek iken; Bölge deki hiçbir il 1.000 kişiye düşen KOBİ sayısında yakın çevredeki illerden iyi durumda değildir. Ülkemizde ve Bölge deki KOBİ ler çalışan sayılarına göre incelendiğinde mikro ölçekli işletmelerin ağırlıkta olduğu görülmektedir. Mikro işletmelerin küçük ve orta büyüklükteki işletmelere dönüşümünde ciddi sorunlar yaşandığı bilinen bir durumdur. 2014 yılında ülkemizdeki girişimlerin %85,4 ü mikro işletme düzeyindedir. Program kapsamında mikro ve küçük işletmelerin sektörde daha güçlü hale gelmeleri amaçlanmakta olup değerlendirmede uygulanacak kademeli avantaj kriterleri söz konusu işletmelerin desteklenme şanslarını artırarak büyümelerine katkıda bulunacaktır. Büyüklüklerine Göre KOBİ ve 1.000 Kişiye Düşen KOBİ Sayıları [SGK İstatistik Yıllığı, 2014 ve TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları. Tablo, 5510 sayılı Kanun un 4/a maddesi kapsamındaki firmaların çalışan sayıları dikkate alınarak hazırlanmıştır. KOBİ sınıflandırılmasında kullanılan yıllık ciro ve/veya bilanço kriteri dikkate alınmamıştır.] Mikro İşletmeler Sayı 1.000 Kişiye Düşen Sayı Küçük İşletmeler Sayı 1.000 Kişiye Düşen Sayı Orta Büyüklükteki İşletmeler Sayı 1.000 Kişiye Düşen Sayı Sayı KOBİ 1.000 Kişiye Düşen Sayı Afyonkarahisar 9.809 13,89 1.053 1,49 766 1,08 11.628 16,46 Kütahya 8.538 14,94 815 1,43 601 1,05 9.954 17,42 Manisa 22.154 16,20 1.629 1,19 1.429 1,04 25.212 18,43 Uşak 6.907 19,76 648 1,85 498 1,43 8.053 23,04 TR33 Bölgesi 47.408 15,83 4.145 1,38 3.294 1,10 54.847 18,31 Bursa 58.357 20,93 5.391 1,93 5.070 1,82 68.818 24,69 Denizli 20.125 20,56 1.767 1,81 1.590 1,62 23.482 23,99 Eskişehir 16.487 20,30 1.348 1,66 1.127 1,39 18.962 23,34 İzmir 102.068 24,82 7.998 1,94 6.707 1,63 116.773 28,39 Kocaeli 33.211 19,28 3.549 2,06 3.475 2,02 40.235 23,35 Türkiye 1.434.262 18,46 133.752 1,72 107.784 1,39 1.675.798 21,57 14

15 1.1.4.3 Neden İmalat Sanayisinde Ar-Ge, Yenilik, Bilgi ve Teknoloji Transferi? İmalat sanayisinin kalkınma sürecinde merkezi bir rol üstlendiği ve ekonomik yapının dönüşümünü sağlayan sürükleyici unsur olduğu temel ulusal politika dokümanlarında ortaya konulmaktadır. 2011 yılı verilerine göre, ülke genelinde katma değerdeki payı %27,5 olan sektörün TR33 Bölgesi nde %35,9 paya sahip olması; imalat sanayisinin Bölge nin mevcut iktisadi yapısındaki önemini göstermektedir. Bölge nin 2023 hedefleri doğrultusundaki lokomotifi, imalat sanayisindeki gelişme olarak belirlenmiştir. TÜİK 2013 yılı rakamlarına göre ülke genelinde KOBİ lerin %12,6 sı imalat sanayisinde faaliyet göstermekte olup; bu girişimlerin %60,8 i düşük teknoloji ile çalışmakta, ayrıca bu girişimler istihdamın %55,1 ini, faktör maliyetiyle katma değerin de %43,6 sını oluşturmaktadır. Türkiye de 2014 yılında 17 milyar 598 milyon TL olarak hesaplanan gayrisafi yurtiçi Ar-Ge harcamasının %17,4 ü KOBİ ler tarafından yapılmıştır. Tam Zaman Eşdeğeri (TZE) cinsinden çalışan toplam 115.444 Ar-Ge personelinin ise %26,5 i KOBİ lerde istihdam edilmiştir. Bölge nin imalat sanayisinde rekabet gücünün istenilen düzeyde olmamasının ve sektörde Bölge içi gelişmişlik farklılıkları bulunmasının temelinde teknoloji ve nitelikli sektörlere yönelememe sorunu yer almaktadır. Aşağıdaki tablodan görülebileceği üzere, 2014 yılında Manisa dışındaki Bölge illerinde yüksek teknolojili sektörlerdeki istihdamın payı ülke genelinden daha düşüktür. Bölge istihdamının ülke genelindekine benzer şekilde düşük ve orta düşük teknolojili sektörlerde yoğunlaşmış olduğu da dikkat çekmektedir. İmalat Sanayi Sektörü İstihdamının Teknoloji Düzeylerine Göre Dağılımı (%) [SGK İstatistik Yıllığı, 2014] Düşük Teknoloji Orta-Düşük Teknoloji Orta-Yüksek Teknoloji Yüksek Teknoloji Afyonkarahisar 38,29 55,75 5,89 0,07 Kütahya 31,02 52,06 16,77 0,15 Manisa 29,40 39,09 22,26 9,25 Uşak 82,54 14,78 1,52 1,16 TR33 Bölgesi 38,81 39,54 16,18 5,47 Bursa 49,98 23,72 26,16 0,14 Denizli 71,93 25,41 2,51 0,15 Eskişehir 30,96 42,28 26,29 0,47 İzmir 50,76 30,14 18,14 0,96 Kocaeli 18,34 45,63 34,46 1,57 Türkiye 52,03 31,74 14,74 1,49 Onuncu Kalkınma Planı'nda da vurgulandığı gibi yüksek katma değerli ürün üretimi Türkiye'nin 2023 vizyonunun önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Katma değer, üretimin her aşamasında ürüne eklenen değer olarak ifade edilebilir. Üretim süreci boyunca ürüne eklenen değer ile karlılık doğru orantılı olarak artmaktadır. Kum, cam ve bilgisayar çipi örneğinde olduğu gibi. Aralarındaki ortak nokta hepsinin %100 kumdan oluşmasıdır. Oysa ki hammadde aşamasında 1 kg kum 0.7 cent iken, 1 kg cam 1 $ ve 1 kg çip 17.000 $'dır. Ülkemiz ekonomisinin en büyük sorunu olan cari açığın yarattığı sorunların önüne geçmek ancak dış ticaret açığının kapatılmasıyla mümkündür. Bu ise imalat sanayinde teknoloji düzeyi yüksek ürün ihracatına geçilmesi ile sağlanabilir. YENİLİKÇİ KOBİ MALİ DESTEK PROGRAMI (YKMDP) 15

16 ZAFER KALKINMA AJANSI 2016 YILI PROJE TEKLİF ÇAĞRISI Aşağıdaki grafikte gösterilen TR33 Bölgesi ve ülke ortalamasını incelediğimizde, yüksek ve orta-yüksek teknolojili ürünlerin ihracatının ülke ortalamasının altında kaldığı görülmektedir. Bölge'de genel olarak ortadüşük teknolojili ürün ihracatı yoğunluktadır. İller bazında veriler incelendiğinde de yüksek teknolojili ürün ihracatında ülke ortalamasının altında kalındığı görülmektedir. Orta-yüksek teknolojli ürün ihracatında ise yalnızca Manisa ülke genelinden daha iyi bir durumdadır. Uşak'ta %85 leri bulan düşük teknolojili ürün ihracatı ile Afyonkarahisar ve Kütahya'da ise sırasıyla yaklaşık %82 ve %95 olarak gerçekleşen orta-düşük teknolojili ürün ihracatı önemli bir sıkıntı olarak karşımıza çıkmaktadır. İthalatta ise tam tersi bir durum söz konusudur. Grafikten görülebileceği üzere TR33 Bölgesi illerinde genel olarak yüksek ve orta-yüksek teknolojili ürün ithalatı dikkat çekmektedir. Manisa yüksek teknolojili ürün ithalatında; Uşak, Afyonkarahisar ve Kütahya ise orta-yüksek teknolojili ürün ithalatında ülke ortalamasının üzerinde değerlere sahiptir. Buna karşın TR33 Bölgesi illerinin ihraç ettikleri ürünlerin teknoloji düzeyinin düşük kalması illerdeki firmaların katma değerin getireceği karlılıktan yeterince yararlanamadığının göstergesidir. Çevre illerden Eskişehir ise ithal ettiği ürünlerin teknoloji düzeyine kıyasla daha yüksek teknolojili ürünler ihraç ederek ekonomik potansiyelinden diğer illere göre çok daha fazla yararlanabilmektedir. İhracatın ve İthalatın Teknoloji Düzeylerine Göre Dağılımı (%) [TÜİK Dış Ticaret İstatistikleri, 2014] İthalat ve ihracatın teknoloji düzeylerindeki bu dengesizlik illerin, dolayısıyla ülkenin dış ticaret açığını artırmakta; ülkeye giren döviz miktarını azaltmakta ve ödemeler dengesini bozarak ekonomideki kırılganlığı artırmaktadır. Bu bilgilerden anlaşılacağı gibi Bölge de sanayi sektöründeki rekabet gücünün ve katma değerin artırılması için KOBİ lerin geliştirilmesi ve teknoloji düzeyi yüksek ve nitelikli sektörlere yönlendirilmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Ayrıca bu durum Bölge deki mevcut üretim potansiyelinin değerlendirilmesini ve ekonomik canlılığının artırılmasını da sağlayacaktır. 16

17 Bir KOBİ nin hızla değişen rekabet ortamında ayakta kalabilmesi hatta mevcut pazar payını ve ihracat gelirlerini artırabilmesi için kilit faktörlerden bir tanesi inovasyondur. İnovasyon yeni bilginin üretilmesi veya mevcut bilgilerin geliştirilerek başarılı bir şekilde uygulama sürecine dâhil edilmesi olarak ifade edilebilir. İnovasyon, firmaların farklılık yaratabilmesi, rekabet gücünü artırabilmesi ve bu sayede istihdam oluşturarak verimlilik artışı, büyüme ve kurumsallaşma yolunda ilerlemesine olanak sağlayan temel faktörlerden birisidir. İnovasyon döngüsünün ilk basamağı Ar-Ge faaliyetleri olmakla birlikte, Ar-Ge yatırımları otoriteler tarafından, gelişmekte olan ve gelişmiş ülkeler için önemli bir gösterge olarak belirtilmektedir. Avrupa Birliği tarafından Lizbon Stratejisi ile üye ülkelerin Gayri Safi Milli Hâsılalarının % 3 ünün Ar-Ge harcamalarına ayrılması gerektiği öngörülmüştür. Günümüzde, Türkiye dâhil olmak üzere birçok ülke, Ar-Ge projelerine finansal destek sağlanması, Ar-Ge yapan firmalara vergi indirimlerine gidilmesi gibi uygulamalar ile firmaları yenilik yapmaya teşvik etmektedir. Ar-Ge faaliyetlerinin en önemli somut çıktılarından birisi ise patent başvurularıdır. Patent sistemi, zahmetli bir inovasyon sürecinin meyvesi olan ürün ve yöntemlerin korunması konusunda, yatırımcı firmalara birçok ayrıcalık sunmakta ve bilgi işlevi ile toplumun ortaya çıkan ürünlerden ve yöntemlerden yararlanmasını sağlayarak yeni gelişmelerin önünü açmaktadır. Aşağıdaki grafikte, TR33 Bölgesi illerinin patent başvuru ve tescil durumunun çevre illere göre kıyaslaması yer almaktadır. İllere Göre Patent Başvuru ve Tescil Sayıları [TPE İstatistikleri, 2014] 350 300 250 200 150 100 50 0 Patent Tescil Patent Başvuru YENİLİKÇİ KOBİ MALİ DESTEK PROGRAMI (YKMDP) 17

18 ZAFER KALKINMA AJANSI 2016 YILI PROJE TEKLİF ÇAĞRISI 2011 yılı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı verilerine göre TR33 Bölgesi, Ar-Ge biriminde çalışan personel sayılarının toplam çalışan sayısına oranında %0,33 ile 26 Düzey 2 bölgesi arasında 23. sırada yer almaktadır. Bu durum, Bölge deki Ar-Ge kapasitesinin yeterli düzeyde olmadığını göstermektedir. Bunun yanında 2014 yılı patent başvuru ve tescil sayılarına bakıldığında TR33 Bölgesi illerinin yakın çevresinde yer alan sanayisi gelişmiş İzmir, Bursa ve Kocaeli gibi illere kıyasla geride kaldığını söylemek mümkündür. Bölge illerinden Manisa, yaptığı 65 patent başvurusunun 44 ünü tescil ettirebilmişken, Kütahya 17 başvurudan 3 ünü; Uşak 5 başvurunun 3 ünü; Afyonkarahisar ise 5 başvurunun yalnızca 1 ini tescil ettirebilmiştir. Bu bağlamda Bölge de inovasyon anlamında bir eksiklik olduğu ve bu eksikliğin Ar-Ge ye yapılacak olan yatırımların artırılması ile çözülebileceği bir gerçektir. Genel tanımıyla teknoloji transferi bilginin ya da teknolojinin bir kesimden diğer bir kesime aktarılmasıdır. Teknoloji transferleri dikey ve yatay olmak üzere ikiye ayrılır. Dikey teknoloji transferi firmaların doğrudan ticari bir işlem ya da ortaklıkla elde ettiği teknolojilerdir. Yatay teknoloji transferi ise bir Ar-Ge faaliyeti sürecinde firmanın kendi içerisinde ya da bir araştırma merkezi veya üniversite ile ortak araştırma sonucunda elde ettiği teknoloji çeşididir. Yatay teknoloji transferi esnasında oluşan bilgi birikimi bilgi transferinin temelini oluşturmakta ve firmaların birikim yaparak uzun vadeli karlılığını artırmalarında kilit rol oynamaktadır. Mevcut teknoloji düzeyleri ile üretim yapmaya devam eden firmaların karlılığı kısa dönemde azalmaya başlamakta, orta vadede ise tamamen tükenmektedir. Dikey teknoloji transferini tercih eden firmalar kısa vadede kârlarını artırsalar da, orta vadede kârları azalmaya başlamakta ve uzun vadede karlılıkları tamamen tükenmektedir. Yatay teknoloji transferi yoluyla teknoloji üreten firmalar ise kısa vadede kayda değer bir kar elde etmeseler bile, orta ve uzun vadede kârlarını parabolik olarak artırabilmektedirler. Bu bağlamda mevcut teknolojilerini koruyan veya patent alımı yoluyla dikey teknoloji transferini tercih eden firmalar uzun vadeli sürdürülebilir bir büyüme için yeterli teknolojik kapasiteyi yaratamadıklarından firma ömürleri, mevcut veya bağımlı oldukları firmaların teknoloji düzeylerine paralel olarak zamanla erimektedir. Globalleşen dünyada firmaların mevcut pazar paylarını artırabilmeleri hatta koruyabilmeleri için rekabet ettiği firmalar sadece yerelle sınırlı kalmamakta, dünyanın farklı yerlerinden pek çok firma da bu rekabetin bir parçası olarak mevcut pazardan pay alabilmek için çabalamaktadır. Bu süreçte yenilik yapan firmalar rakiplerinden farklılaşarak katma değer artışı sağlamakta bununla birlikte mevcut pazar paylarını ve kâr marjlarını artırma fırsatı yakalamaktadırlar. Günümüzde ekonomideki en büyük sorunlardan biri olan dış ticaret açığını yaratan temel faktör, firmaların katma değeri az ve düşük teknolojili ürünler üretip ihraç ederken; katma değeri fazla ve yüksek teknolojili ürünler ithal etmesidir. Bu durum firmaların ve bunun sonucu olarak ülkenin ödemeler dengesini bozmakta ve ekonomideki kırılganlığı artırmaktadır. Bu sorunun çözümünde önemli enstrümanlardan birisi olan yüksek teknolojili ürün üretiminin ise ancak teknolojik yenilik ile mümkün olduğu fakat teknoloji üretmenin maliyetli ve zaman gerektiren bir süreç olduğu gerçeği de göz ardı edilmemelidir. Bu çerçevede firmaların yenilik yapabilmesi için önünde dikey ve yatay teknoloji transferi olmak üzere iki temel seçenek bulunmaktadır. Firmalar bu seçeneklerden birisini kullanarak teknolojik yenilik elde etme süresini kısaltarak zamandan tasarruf etmekte ve üretim maliyetlerini düşürebilmektedir. Bunun sonucunda verimliliğini ve ürün kalitesini artıran firmalar iç ve dış pazarda daha rahat tutunabilecekler ve uzun vadede karlılıklarını artırma fırsatı yakalayacaklardır. 18

19 1.1.4.4 Neden Pazarlama Kapasitesinin Artırılması ve Kalite Standardizasyonunun Sağlanması? Günümüzde, sanayi sektöründeki gelişmeler rekabet ortamını hareketlendirmiş, firmalar uluslararası pazarlarda kendine yer bulma şansı yakalamış; ancak uluslararası firmaların da iç piyasaya dahil olmasıyla rakipleri benzer şekilde artmıştır. Dolayısıyla güçlü bir marka oluşturmak ve ürünlerin bilinirliğini artırmak firmalar için daha önemli hale gelmiştir. Bu çerçevede ürün bilinirliğini artırmak pazarlama faaliyetleri arasında dikkat edilmesi gereken bir faktör haline gelmiş ve yenilikçi pazarlama yöntemleri firmalar için kaçınılamayacak bir zorunluluk haline dönüşmüştür. TÜİK yenilik verilerine göre 2014 yılında ülkemizdeki girişimlerin %51,3 ü yenilik faaliyetinde bulunmuş, bu oran 10-49 arası çalışanı bulunan KOBİ lerde %49,3, 50-249 arası çalışan bulunan KOBİ lerde ise %65 olarak gerçekleşmiştir. Toplam girişimlerin %33,6 sı pazarlama yeniliği faaliyetlerinde bulunmuştur. Bahsi geçen girişimlerin %59,6 sı, ürünün tasarımı veya ambalajının estetiğinde değişikliğe giderek Ürün bazlı yenilik yapmış; %58,5 i ürün tanıtımı için yeni ortam veya reklam teknikleri kullanarak Tutundurma bazlı yeniliğe gitmiş; %54,3 ü ürün ve hizmetlerin fiyatlandırmasında yeni metotlar uygulamak suretiyle Fiyat bazlı bir yeniliği tercih etmiş; %46,5 i ise yeni bir satış veya dağıtım yöntemi uygulayarak Dağıtım Kanalı özelinde bir yenilik yapmayı tercih etmiştir. Bölge de pazarlama imkânlarının ve kapasitesinin yeterli düzeyde olmaması Bölge ihracatının sınırlı kalmasının nedenlerinden biridir. Ülke genelinde en çok ihracat yapan il olan İstanbul aynı zamanda en fazla sayıda ülkeye ihracat gerçekleştiren ildir. Pazarlama ve markalaşmadaki kapasitenin gelişmesi daha fazla sayıda ülkeye ihracat yapılabilmesini sağlarken, bu durum ihracat değerini de yükseltmektedir. Aşağıdaki tablodan anlaşılabileceği üzere Bölge illerinden Manisa nın diğer Bölge illerine göre daha fazla ülkeye ihracat yaptığı görülürken, diğer illerin genel olarak çevre illerden daha az ülkeye veya serbest bölgeye ihracat yapmakta olması Bölge nin dış ticarette pazarlama imkânlarında eksiklikler olduğunu göstermektedir. Ayrıca tablodaki veriler incelendiğinde yalnız İzmir in yaptığı ihracatın bile TR33 Bölgesi illerinin toplam ihracatının yaklaşık 3,5 katı olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca İzmir tek başına 207 ülkeye ihracat yaparken, TR33 Bölgesi toplam ihracatının 181 ülkeyle sınırlı kaldığı görülmektedir. İhracat yapılan ülke sayısının artması illerin dış ticaretteki bağımlılığını ve dolayısıyla ekonomik kırılganlıklarının azaltılmasını sağladığından firmaların pazarlama imkânlarının artırılması Bölge ekonomisi için önemli hususlardan bir tanesidir. İllerin İhracat Yaptığı Ülke/Serbest Bölge Sayıları ve İhracat Değerleri [TÜİK Dış Ticaret İstatistikleri, 2014] İhracat Yaptığı Ülke/Serbest Bölge Sayısı İhracat Değeri (ABD Doları) Afyonkarahisar 123 359.265.488 Kütahya 132 182.877.887 Manisa 170 1.980.797.687 Uşak 102 270.366.245 TR33 Bölgesi 181 2.793.307.307 Bursa 178 9.308.256.962 Denizli 170 2.815.481.449 Eskişehir 133 912.140.330 İzmir 207 9.615.988.405 Kocaeli 198 8.897.256.693 YENİLİKÇİ KOBİ MALİ DESTEK PROGRAMI (YKMDP) 19