tmmob makina mühendisleri odası 21. YÜZYILA DOĞRU DENİZLİ SANAYİİ SEMPOZYUMU 17-18-19 EKİM 1997 BİLDİRİLER Bildiriler kitabında yer alan her türlü görüş, fikir, bilimsel sav ve alıntılar, tablo ve şekiller bildiri yazar / yakarlarına aittir, Bunlardan ötürü düzenleme kurulu sorumlu tutulamaz. Bu kitaptan yapılacak alıntılarda kaynak göstermek zorunludur. EDİTÖR Cemalettin Çağdaş Yılmaz Arslan YAPIM Deha Ajans Ltd. Şti. Tel: 263 14 84 BASKI Deha Mat Ltd. Şti. mmo yayın no: 199 ISBN 975-395-243-0
DÜZENLEME KURULU YÜRÜTME KURULU ÖmerGÜLEKEN Remzi ERİŞLER Süleyman EVCİLMEN Tank DEMİRAY Cemal GENCER Uğurcan NAZLI T.HikmetKARAKOÇ Turhan ONGEN Hasan CEBİROĞLU DinçerMETE Metin ALBEYOĞLU Selahattin SAPMAZ Hakkı ÖZÜTOK Prof.Dr. Mehmet ATILGAN Faruk İNCEOĞLU Fatih YAŞA Ö.Faruk YÜKSEL Servet TETİK Yaşar YIKICI Ahmet SİNKİL MMO Başkan Vekili MMO Bursa Şube Sekreteri MMO Antalya Şube Başkanı MMO Ankara Şube Sekreteri MMO Ankara Şube Y.K.Ü. MMO Adana Şube Y.K.Ü. MMO Eskişehir Şube Y.K.Ü. MMO İzmir Şube Y.K.Ü. MMO İstanbul Şube Bşk. Vekili MMO Edirne Şube Bşk. Vekili MMO Aydın İl Temsilcisi MMO Muğla İl Temsilcisi MMO Fethiye İlçe Temsilcisi MMO Denizli Şube Y.K.Ü. MMO Denizli, MMO Denizli i MMO Denizli; MMO Denizli I MMO Denizli; MMO Denizli!!ubeY.K.U.!ube Sekreteri iube Saymanı iube Y.K.Ü. lube Y.K.Ü. lube Üyesi Ufuk ABALIOĞLU M.Gülşen GÜNGÖR İsmail ÇELİK İnci İLGAZ MevlütÇELİKBİLEK Erdoğan KİRİŞ Ali DENİZ Mehmet SARICA Fatih DİLBAZ Ali Rıza YAZGAN İskender ERBİL SEMPOZYUM SEKRETERYASI Fatih YAŞA Erkin PALAMUTÇU SEMPOZYUM YERİ Çatalçeşme Oda Tiyatrosu Denizli Belediyesi Meclis Salonu DANIŞMANLAR KURULU ABALIOĞLU Ali ABALIOĞLU îsmet ACAR Mehmet ADA H. Tekin AKŞAHİN Yalçın AKŞİTProf.Dr.M.Arif AKYÜREK Faruk ALTUNTAŞ Turgay ALYANAK Prof. Dr. İbrahim ASLANOĞLU Doç.Dr. Mehmet ATICI Sait ATMACA Mehmet AYDEMİR Mehmet AYDINLI Osman BAŞÇİFTÇİ Feyzullah BAYSAL Ali BEŞTAŞ Tanju CEYLAN Yrd.Doç.Dr. Tülay CONTAY Gürol ÇELİKOK Bülent ÇETİŞLİ Prof. Dr. Halil ÇİZMECİ Hasan ÇOPUR Süleyman DEĞİRMENCİ İsmail DEMİREREN İbrahim DEVELİ Hilmi DOĞUAltan DURMAZ Prof. Dr.Ali DUYSAL Ömer DÜLGEROĞLU Prof. Dr. Ercan ECE İsmail EDEM Ali EMİR Cahit ERDUYAN Tamer EREN Prof. Dr. Aslan ERGUN Yaşar Oğuz ERHAN Ramazan ERTÜRK Necati ESEN Hasan EVRAN Vedat GERELİOĞLU İ. Hakkı GÖKALP Prof. Dr. Hüsnü Yusuf GÖKSU Yusuf Ziya GÖKŞİN Ahmet GÜLSÖZ Doç. Dr. Alper GÜN Yücel GÜN ALP Sezai GÜRGÜN Ertan GÜVENALAli HAZER Şeref İLGERİ Süleyman KALEMCİ Nail KARABACAK Doç. Dr. Rasim KARAMANLI A. İhsan KASAPOĞLU Kemal KATRANCI Zafer KAYA Ramazan KAYNAK Mustafa KEÇECİ Müjdat KIVANÇ Behçet KOCABAĞ Durali KOCAMAZ Hasan KONYALIOĞLU Hilmi KÖSEOĞLU Cevdet KUTLU R. Erhan MARIMAli NİZAMOĞLU İsmail OKTİK Prof. Dr. Şener ÖNCEL Abdi ÖZDEMİR Mehmet ÖZEK Doç Dr. Ziya ÖZEKMEKÇİ Nejdet ÖZPINAR Doç. Dr. Yahya PANAYIR İlter RENDE Prof. Dr. Hikmet SALGAR Gültekin Okay SARAÇOĞLU Önder ŞENEL Yavuz SİVRİ Esat SÖZKESEN Nuri SÜZÜK Lerzan TAŞKIRAN Cihan TERZİBAŞOĞLUAli TOSUN İsmail TOKER Emin TÜRKÖZ Hüseyin ÜLKÜ Turhan ULUKAYA Halil URGANLIOĞLU Bekir USLU M. Abdulkadir YALÇIN Cengiz YAVUZ Mehmet YILDIRIM Veli YUSUMUT Şah İsmail YÜKSEL Prof. Dr. Mehmet ZEYTİNCİ Cüneyt İRTİBAT BÜROSU: TMMOB Makına Mühe Atatürk Bulvarı SSK Khaııı Kat:2 DKNİZLİTcl (25S) 263 36-263 XX 36
İPLİKHANELERDE OTOMASYON VE OTOMASYONUN ÜST SINIRLARI Oğr.Gör. Sema PALAMUTÇU PAÜ Mühendislik Fakültesi Tekstil Mühendisliği Bölümü GİRİŞ Ülkemizin emek yoğun sektörlerinden birisi olan tekstil sanayii özellikle Denizli bölgesinde yüzyıllardır süregelen geleneğin devamını oluşturacak şekilde gelişme göstermektedir. Buna paralel olarak dünya tekstil piyasalarında elde edilen başarılara her geçen gün yenisi eklenmekte ve lokomotif sektör olma özelliği korunmaktadır. Ancak dünya tekstil piyasasında süren rekabet içinde Denizli ve Türk tekstilinin içinde bulunduğu ortam, işçiliğin çok ucuz olduğu (Uzakdoğu, Asya ve Güney Amerika ülkeleri) az gelişmiş ülkelerle, ileri düzeylerde tekstil otomasyonunun kullanıldığı gelişmiş ülkeler arasındadır. Gelişmiş ülkelerde 1970 'li yılların sonlarına doğru başlayan tekstil otomasyonu çalışmaları 2000'li yıllara yaklaştığımız şu günlerde insansız çalışan tekstil işletmelerine doğru yönelmiş durumdadır. Endüstriyel alanda yaşanan hızlı değişim ve gelişmelerin sonucu olarak her geçen gün kendini yenileyen tekstil sektörünün günümüzde ulaştığı boyutların değerlendirildiği bu yazıda Denizli ilinde mevcut iplik üretim işletmelerinde kullanılan teknolojiler incelenerek genel anlamda durum değerlendirmesi yapılmaktadır. İplikhanede temel işlemler Pamuklu tekstil alanında endüstriyel anlamda tekstil yolculuğunun ilk başladığı yer iplikhanelerdir. Balya halindeki pamuğun eğrilerek iyi özelliklere sahip kaliteli iplik eldesinin esas amaç olduğu söz konusu işlemler, daha sonraki imalat aşamalarında ürün kalitesi üzerinde rol oynayacak en önemli faktörleri içermektedir, iplikhanelerde gerçekleştirilen işlem basamaklarından herhangi birinde yapılacak yanlış, eksik veya bilinçsiz uygulama daha sonra telafisi mümkün olmayacak hatalara neden olmaktadır, iplikhanelerde yapılan işlemler temel olarak iki ana başlık altında toplanmaktadır. - İplik eğirme işlemine ön hazırlık, (balya - şerit) -Açma -Harmanlama, karıştırma -şerit oluşturma -Çekme ve düzgünleştirme - İplik elde edilme işlemleri, (fitil, iplik) -Fitil işlemi -İplik eğirme işlemi -Aktarma, büküm Birbirini takip eden işlem basamakları arasında senkronizasyon ve koordinasyon son derece önemli unsurlardır. Üretim akışı sırasında her bir makine bir sonraki makinanın çalışmasını aksatmayacak özellik ve miktardaki malzemeyi tam zamanında aktarabilmelidir. Amaç istenen nitelikteki malın istendiği za- 112
manda en ekonomik şartlarda üretilmesidir. Tekstil makinalarında otomasyona geçiş ikinci dünya savaşını takiben hızlı bir gelişme ve modernizasyon dönemine giren tekstil endüstrisi, 2000'li yıllara yaklaştığımız şu günlerde sürekli bir yenilenme içindedir. Günümüzde robotik teknolojilerin ve insansız üretim tekniklerinin modellendiği otomasyon çalışmalarının gelişimi genel olarak şöyle özetlenebilir. 196O'lı yıllarda meydana gelen gelişmeler genellikle makinaların iyileştirilmesi, hızlarının arttırılması ve sonuçta üretimin arttırılmasına yönelik çalışmalardır. Bu dönemler için verilebilecek örnekler; tarak hızlarında artışlar, mekiksiz tezgahlaryn kullanımı, yeni sistem yuvarlak örme makinalarının kullanımıdır. 1970'li yıllarda hızları artırılarak iyileştirilmiş olan yeni model makinalar için gerekli işgücü maliyetlerinin azaltılması yolunda çalışmalar yapılmıştır. Örnek : Topak beslemeli taraklar, OE iplikçiliğinin yaygınlaşması, daha büyük boyutlu bobinlerin kullanımı, otomatik takım değiştirme, otomatik bağlama. 1980'li yıllara gelindiğinde makinaların çalıştırılmasında, operatörün bilgi ve becerisine olan bağımlılığın azaltılması yolunda çalışmalar yapılmıştır. Mikroişlemcilerin kullanılmaya başlanmasıyla birlikte otomasyon sistemleri ve bilgisayar kontrollü sistemler ile tanışılmıştır. 199O'lı yıllarda kalite, zaman, verimlilik gibi faktörlerin rekabet piyasasında önemli unsurlar olarak karşımıza çıkmasıyla birlikte bütün makinaların, makinalar arası bağlantıların takip ve kontrol edildiği merkezi bilgisayarlar kullanılmaya başlanmıştır. Mikroişlemcilerin yaygın olarak kullanıldığı son sistemlerde makine verimliliği ve ürün kalitesinde insan faktörünün öneminin azaltılması temel hedef olarak kabul edilmiştir. 2000'li yılların tekstil işletmeleri ise son derece sınırlı sayıda insanla hatta insansız çalışan, bütün rutin işlerin robotlara yaptırıldığı, entegre edilmiş işlemlerin kullanıldığı ve kısmen de olsa yapay zeka uygulamalarının gerçekleştirildiği işletmeler olacaktır. Otomasyonun amacı Tekstil makinaları alanında gerçekleştirilmekte olan modernizasyon ve otomasyon çağın gereği olarak yaşanan endüstriyel gelişime paralel olarak gelişme göstermektedir. Ancak mevcut gelişmelerin kaynağının sadece etkileşim olmadığı, bir takım ihtiyaç ve taleplerin giderilebilmesi amacıyla yapılan yoğun çalışmaların sonucu olduğu unutulmamalıdır. Tekstil işletmelerinde otomasyon uyguları için gösterilen yoğun talebin nedenleri ve elde edilen başarılar şu şekilde özetlenebilir. -Üretim maliyetlerinin azaltılması -Yüksek üretim hızları -Daha az sayıda işlem basamağının gerçekleştirildiği az sayıda makine -Makinalar arası yerleşim mesafesinin azalması -Makine hızlarının artması -Birim zamanda daha çok ürün -Kısaltılmış işlem süreleri -Daha iyi makine donanımları -Duruşların azaltılması (hızlı bakım ve tamir, daha az yükleme ve boşaltma zamanı, sürekli çalışma) -İşçi sayısında azalma 113
-Az sayıda işçi ile çok sayıda makinanın kontrolü -Daha nitelikli işçi kullanımı -Daha az enerji tüketimi -Makinaların daha az enerji ile çalışır şekilde dizayn edilmeleri -Isı değiştiricilerinin kullanımı ile enerji tasarrufu -Daha az su kullanımı -işletme ortam şartlarının daha iyi kontrolü -Azaltılmış hava, su ve çevre kirliliği -iyileştirilmiş emniyet, güvenlik ve sağlık şartları -işlem basamaklarının genel olarak iyileştirilmesi -Daha büyük bobin ve ruloların kullanımı -Daha az yükleme ve boşaltma işlemi -Makine ve ürünün daha iyi kontrolü -Mikroişlemcilerin yardımıyla daha kapsamlı kontrol ve izleme -Kalitede iyileşme ve süreklilik -Daha az telef -işlem basamaklarının azaltılması -Topak besleme gerektirmeyen koparıcılar -OE iplikçiliği -Modüler esaslı entegre edilmiş işlem basamakları -OE iplikçiliği -Anahtar çevirmeli sistemler Tekstil işletmelerinde otomasyon arayışının en yoğun yaşandığı ülkeler, endüstriyel açıdan gelişmiş, işçilik ücretlerinin yüksek olduğu, kalite ve verimliliğin ön planda tutulduğu Avrupa ülkeleri, kuzey Amerika ülkeleri ve Japonya gibi gelişmiş ülkelerdir. Modern Otomasyon Anlayışı Tekstil işletmeleri için otomasyon sistemlerinin uygun olması aşağıda belirtilen kriterlere bağlı olarak belirlenmektedir. -Güvenilirlik, -Ekonomiklik, (karlılık) -Rahat uygulanabilirlik, -Esneklik, Güvenilirlik : Otomasyon sistemlerinde güvenilirlik konusunda en önemli unsur insandır. Dizayn, konstrüksiyon ve programlama aşamalarında insan faktörü tek ve en etkili faktördür. Sistem kurulurken "emniyet" en temel nitelik olarak kabul edilmektedir. Otomatik sistemlerde özellikle transport otomasyonunda mevcut olan hareketli, büyük hacimli sistem elamanları robotlar veya elektronik kumandalı sistemlerin hareket alanlarında herhangi bir kazaya meydan verilmemesi için gerekli emniyet tedbirleri öncelikle alınmalıdır. insanların dikkatsizliği yada sistem hataları nedeniyle ortaya çıkabilecek kazalar ve daha önceden yaşanmış olan iş kazaları otomasyon sistemleri için caydırıcı etkenlerden birisi olarak karşımıza çıkmaktadır. 114
Ekonomiklik : Otomasyon sistemlerinde en fazla tartışılan konu ekonomikliktir. Teknolojinin getireceği yeni yatırım maliyetleri ve karşılığında elde edilecek avantajlar her işletme için kendi şartlarında incelenmeli ve karlılık yada ekonomiklik derecesi bu çerçevede değerlendirilmelidir. Karlılık oranı üzerinde karar verilirken üzerinde durulacak iki kriter vardır. -Sayılarla ifade edilen kriterler -Yatırım maliyetleri, ( şekil 1,4,5) -Enerji maliyetleri, -Yer, tesisat ve bakım maliyetleri, (şekil 3) -işçilik maliyetleri, (şekil 2,6) -Sayılarla ifade edilemeyen kriterler -Ürün kalite güvencesinde iyileşme, -Olası müşteri şikayetlerinde azalma, -işlemlerin kontrol ve takibinde kolaylık, -Makine duruşlarında azalma, genel verimlilikte iyileşme, -Yorucu ve ağır işlerin insanlar üzerinde yarattığı zararlarda azalma. Otomasyon sistemlerinin kullanım kolaylığı, işçi ve diğer çalışanlara uyumlu olması, işletme şartları içinde kurulu diğer sistemlerle bütünlük içinde olması otomasyon sisteminin getireceği avantajları daha net ve hızlı bir şekilde ortaya çıkarır. Ancak modern anlamda gelişmiş, tam otomatik işletmelerin verimli olarak işletilebilmeleri için gerekli özellikler yalnızca teknoloji ile sınırlı değildir. Aşağıda belirtilen unsurlar işletmenin başarısı için kaçınılmazdır. -Gelişmiş makine ve işlem teknolojileri, -işlemler arası haberleşme ve kontrol, -Modern yönetim, teknik bilgiye sahip idari kadro ve gelişmiş iletişim sistemleri, -Bilimsel anlamda insan kaynaklan yönetimi. Otomasyonun Geleceği Teknoloji hiç bir zaman ucuz olmamıştır ve her geçen gün daha da pahalılaşacaktır. Yapılan yeni yatırımların getireceği maliyetlerin üretimi yapılan mal üzerinde elde edilecek iyileşmelerle amorti edilmesi ve kısa sürede karlı duruma geçilmesi otomasyona olan talebin devamlı olmasını sağlayacaktır. Gerçekleştirilen yüksek teknoloji ürünü yatırımlar, bu teknolojilerle elde edilen işçilik ücretlerindeki azalma miktarı ile dengelenir düzeyde olmalıdır, işçilik ücretlerinin çok yüksek seviyelerde olduğu Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkelerde teknolojik arayış ve yenilenme sürekli olarak devam edecektir. Burada önemli olan nokta yüksek teknoloji ürünü sistemlerin diğer eski sistemlere karşı olan rekabet gücünü hangi noktada yitireceğidir. Otomasyonun üst sınırını oluşturacak olan bu nokta insan gücünün teknolojiden daha ucuz ve verimli kabul edileceği nokta olacaktır. Denizli'de iplikhaneler Denizli ili içinde mevcut bazı iplikhanelerde yapılan araştırma sonucu elde edilen verilere göre genel durum karşılaştırmalı olarak şöyle özetlenebilir. -Dünya çapında iplikçilerin genel tercihi olan ve gelecekte de en çok tercih edilecek iplik eğirme sistemi olan ring iplikçiliği yaygın olarak kullanılmaktadır. Toplam iplik üretim kapasitesinin yaklaşık ola- 115
rak 2/ 3 'si ring ipliğinden oluşmaktadır. -Mevcut teknoloji makinaların kendi içlerinde mevcut otomasyon sistemleri ile sınırlıdır. Daha ileri düzeyde makinalar arası otomasyon yada bilgisayar kontrol sistemleri mevcut değildir. Tekstil otomasyonunun gelişim sürecine bakıldığında genel olarak 1980'li yılların başlarındaki teknolojilerin hakim durumda olduğu görülür. -Tüm sistem ve makinaların tek merkezden kontrol ve kumanda edildiği on-line sistemleri kullanılmamaktadır. -işletmeler tüm dünyada olduğu gibi 3 vardiya çalışmaktadır. -işyerinde çalışan eleman sayısı ile yapılan üretimin karşılaştırılması sonucu elde edilen lkg ipliğin üretimi için harcanan iş zamanın ait rakamlar (şekil 5 ) incelendiğinde Denizli için bu sürenin 5-6 dak. arasında olduğu tesbit edilmiştir. Modern teknolojilerin kullanıldığı işletmeler için ise bu süre 2 dakikadan daha azdır. Bu farklılığın en önemli nedenleri arasında teknoloji eksikliği, teknoloji eskiliği ve mevcut sistemlerin verimli kullanılmayışı sayılabilir. -Mevcut makine parkının işletme içi yerleşimi ve verimliliğinin karşılaştırılması sonucu elde edilen rakamlar modern işletmelerde elde edilen sonuçlardan oldukça farklıdır. Dünya standartlarında tam otomatik işletmelerde birim alan başına gerçekleştirilen imalat 3-3-5 kg arasında değişirken otomasyonun daha az olduğu işletmelerde birim alan başına imalat 4.5-5 kg arasında değişmektedir. Denizli deki işletmelerde ise bu rakam birim alan başına 7-8 kg arasındadır. Transport otomasyonu, konveyör bantları, temizleme sistemleri ve robotik uygulamalar gibi sistemlerin kullanımı sonucu geniş alanlara yayılmış olan tam otomatik tekstil işletmelerinde birim alanda gerçekleştirilen üretim azalmaktadır. Buna bağlı olarak Denizli'deki işletmelere ait rakamlar işletmelerdeki teknolojinin otomasyondan uzak olduğunun ve makine yerleşimlerinin dünya standartlarından farklı olduğunun göstergesi olarak kabul edilebilir. Sonuç ve Değerlendirme Gelişmiş ülkelerde otomasyon sistemlerinde yaşanmakta olan hızlı gelişme süreci Denizli tekstilinin ileriye dönük yeni önlemler almasını gerektirmektedir. Tekstil imalatında en önemli maliyet unsurlarından birisi olan işçilik ücretleri bütün tekstil imalatçısı ülkeler için önemli bir rekabet kriteri oluşturmaktadır. ( şekil 6 ) Göreceli olarak Türkiye'nin avantajlı olarak kabul edildiği işçilik ücretlerinde bütün dünyada sürekli bir artış gözlenmektedir. (Hindistan hariç) 1987 ve 1996 yıllarına ait tekstil işçilik ücretlerinin karşılaştırıldığı tabloda ücret artışlarının işçilik ücretlerinin en yüksek olduğu ülkelerin tekstil makinaları ve otomasyon sistemleri konularında en ileri düzeydeki ülkeler olduğu görülmektedir, işçilik ücretlerinin çok düşük olduğu ülkeler ise az gelişmiş teknolojiyi dışarıdan satın alan ülkelerdir. Gelişmekte olan bir ülke olarak Türkiye ve paralelinde Denizli tekstili, ucuz işçilik ücretlerinin olduğu ülkelerle yüksek teknoloji sahibi ülkeler arasındadır. Söz konusu konum itibarıyla Türkiye'nin dünya tekstil piyasalaryndaki payını koruyabilmesi ve arttırabilmesi için düşük işçilik ve yüksek teknolojinin getirdiği avantajları bir araya getirip kullanması gereklidir. 116
1750 $1645 $ 1351 İğ başına yatırım maliyeti. s 1500-1250- 1000-750 - 500 " $ 525 250 " I 1975 1985 1995 Şekil 1. ğ başına düşen yatırıra maliyetlerinin yıllara göre artışı 117
$700 000 _ Maliye!. $ yalının/ işçi sayısı ; 500 ooo S 300 000 $ İOOOOO - KAPASİTE (işçi verimliliği) Şekil 2.100 0001b (* 50 ton) iplik imalatı için gerekli işçilik saati ve gerekli yatırını maliyeti Kova dolum kapasitesi, (kg) 20 15 10 5 Yuvarlak kovaiar, 0 18 " yakscklik: 900 mm 1070 mm Köşeli kovalar 220 mm X 920 mm 1075 mm Şekil 3, Kova dolum kapasiteleri 118
ÜLKE ADI ÜCRET $/saat,1987 ÜCRET $/saat,1996 ÇALIŞMA SAATİ saat/hafta,1987 ÇALIŞMA SAATİ saat/hafta, 1996 ABD Latin Amerika Brezilya Meksika Batı Avrupa isviçre Danimarka Belçika Almanya italya Fransa Avusturya irlanda ingiltere ispanya Yunanistan Portekiz Türkiye Doğu Avrupa Macaristan Polonya Çek Cum. Slovakya Estland Afrika Cezayir Güney Afrika Mauritus Mısır Asya Japonya Tayland Kıta Çini Hindistan Endonezya Sri Lanka Pakistan 7.68 1.87 14.63 12.89 12.40 10.00 4.78 3.15 1.30 0.90 12.26 3.84 1.52 27.30 25.65 25.00 21.94 16.65 16.45 12.61 11.83 11.71 9.21 8.92 4.77 2.02 3.18 2.39 2.21 1.67 1.58 1.92 1.86 1.40 0.84 24.31 1.56 0.58 0.56 0.52 0.45 0.43 42 48 42.4 40 40.8 40 49 42 43 45 39 36 39 37 37 39 40 42 45 40 35 41 42 48 51 51 49 35 46 45 49 43 45 46 şekil 6 Tekstil Endüstrisi İşçilik ücretleri, 1996 (ilkbahar) ve 1987 yıllarına ait rakamlar 119
Makinalar Transport otomasyonu CİM Bilgisayarı Bina işletme Maliyet, ($, 1000) 300 22300 2500 2500 91 510 % 42 25 3 30 100 Şekil 4 Merkezi bilgisayar kontrollü (CİM), 40 000 iğlik bir ring iplikhanesine ait maliyet yüzdeleri 100 10 V1 \4 1.0 0.1 0.01 6 s 8 V.. 1 1750 1800 1850 1900 1950 2000 1- eğirme çarkı 2- eğirme düzeneği 3- kaba büküm düzeneği 4- büküm makinası 5- kendi kendine kontrollü büküm makina 6- elektronik ring iplik makinası 7- OE rotor iplik makinası 8- otomatik ring iplik makinası 9- OE rotor iplik makinası Şekil 5. 1 kg iplik imali için harcanan işçi saatinin yıllara göre değişimi 120
Kaynaklar -Finnie, Trevor A., Automation intextiles: the Mili of the Future, EIUTextile Outlook International, November 1990 -Schwartz, Micheal, The Challenge of Transport and Process Automation, The Case of Spinning, The 76 th World Conference of the Textile Institute, istanbul- Turkey -Stucki, H. Quality People, Quality Products, The 76 th VVorld Conference of the Textile Institute, istanbul- Turkey -Marzoli Spinning Machinery Booklets, -Trützschler Spinning Machinery Booklets, -Yüksel, Nihat, Endüstri İlişkilerinin Ülke Geneli ve Tekstil Sektöründeki Görünümü, Artan Uyuşmazlı klar ve İşçilik Maliyetleri, Başlyca Önerilerimiz, Tekstil ve Konfeksiyon 1/1991 -Tekstil Maraton, Dünya Ülkelerinin Tekstil Endüstrisindeki Yşçilik ÜcretlerLMart- Nisan 2/1997 -Cahili, Neil, Assessing Cost/ Capability of Fully Automated Spinning, Textile VVorld, May 1994 121