BORA ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. İSTANBUL SİLİVRİ, ÇANTA RÜZGAR ENERJİ SANTRALİ PROJESİ DEĞERLENDİRME RAPORU Raporu Hazırlayanlar Prof.Dr.Levent TURAN (Ornitoloji Kısmı) Hacettepe Üniversitesi, Ankara Doç.Dr. Galip AKAYDIN (Botanik Kısmı) Hacettepe Üniversitesi, Ankara Dr. Muharrem KARAKAYA (Omurgalı Faunası Kısmı) Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir Mart, 2012 Ankara-Türkiye
Bora Enerji Elektrik Üretim Anonim Şirketi tarafından İstanbul İli, Silivri İlçesi sınırları içerisinde, Çantaköy mevkiinde tesis edilmesi planlanan, her biri 2,5 MV güce sahip, toplam 19 adet rüzgar türbininden oluşacak Çanta-RES projesiyle ilgili olarak hazırlanmış, ornitoloji, omurgalı faunası ve botanik kısımlarından oluşan kapsamlı değerlendirme raporudur. İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-2
İÇİNDEKİLER GİRİŞ... 4 A- FLORA ÇALIŞMALARI... 5 B-OMURGALI FAUNASI ÇALIŞMALARI... 18 C- ORNİTOLOJİK ÇALIŞMALAR... 44 KAYNAKLAR... 68 İMZA SAYFASI... 74 İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-3
GİRİŞ Dünya nüfusunun artışına paralele olarak yenilenemeyen enerji kaynaklarının giderek azalıyor olması insanoğlunu yeni enerji kaynakları bulmaya zorlamaktadır. Söz konusu kaynaklar arasında günümüzde öne çıkan en önemli alternatifler yenilenebilir enerji kaynaklarıdır. Çevreyle dost olarak tanımlanabilecek bu enerji kaynakları arsında rüzgar enerjisinden elektrik üretilmesi çalışmaları 19.yüzyılda başlamış ve ivme kazanmış iken ülkemiz bu alandaki çabalarına ancak 21.yüzyılla birlikte bir ivme kazandırabilmiştir. Avrupa da rüzgar enerjisinden elektrik üretebilme kapasitesi açısından 2. Sırada olan Türkiye halihazırda istenen düzeye yaklaşamamıştır. Enerji kaynakları açısından dışa bağımlılık oranı oldukça yüksek olan Türkiye rüzgar enerjisinden elektrik elde edilmesi sürecine oldukça geç dahil olmuştur. Bu durumun yarattığı dezavantajlar yanında bir de avantaj söz konusudur. Bu da rüzgar enerjisinden yararlanmaya bizden çok önce başlayan ülkelerin yaptıkları yanlışlardan ders çıkarılması ve aynı hataların yapılmamasıdır. İşte bu süreçte rüzgar enerjisi türbinleri ile aynı ortamı paylaşan kuşlar ve yarasa türleri başta olmak üzere proje alanından değişik şekillerde yararlanan diğer yabanıl formlar ve türbinlerin yer alacakları kesimlerdeki bitkisel yapını ve nadir bitki türlerinin zarar görmemesine yönelik olarak dikkat edilmesi gereken noktaların ortaya konma zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Bu amaçla hazırlanmış olan Değerlendirme Raporlarında proje sahasının floristik ve faunistik yapısı ve özellikle de kuş ve yarasa türlerine yönelik inceleme ve değerlendirmeler hayata geçirilmiş ve bu rapor ortaya konmuştur. İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-4
A.FLORA ÇALIŞMALARI Türkiye Florasında kullanılan grid haritalama sistemine göre A2 karesinde bulunan İstanbul İli, Silivri İlçesi, Çanta köy, Çamlı tepe mevkiinde tesis edilmesi planlanan Çanta köy RES Projesi ile ilgili olarak, proje alanının bitki örtüsünü, doğal floristik yapısını ve bu florayı oluşturan bitkiler ile ilgili risk ve koruma statülerini belirleyebilmek amacıyla ilgili literatür ("Flora of Turkey and East Aegean Islands") taramaları yapılmıştır. Alan ve yakın çevresinde farklı projeler kapsamında daha önceki yıllarda yapılan arazi çalışmalarından başka 2012 yılı içerisinde de arazi çalışması gerçekleştirilmiştir. Arazi çalışmasında toplanan bitki örnekleri uygun yöntemlerle kurutulmuştur. Kurutulan bitki örneklerinin tanımlanmasında "Flora of Turkey And East Aegean Islands" adlı eserden yararlanılmıştır. Alanda yetiştiği tespit edilen bitkiler Floristik Tablo başlığı altında verilmiştir. Floristik tablo familya, cins ve tür düzeyinde alfabetik sıraya göre hazırlanmıştır. Tabloda sırasıyla bitkinin ait olduğu Familya, Bilimsel (Latince) ismi, belirlenmiş ise Fitocoğrafik bölgesi, bitkinin tespit şekli L (literatür den) G (araziden toplanmış ya da gözlenmiş), Endemizm durumu ve son olarak IUCN kriterlerine göre türün tehlike kategorisi verilmiştir Bitkilerin Türkçe adları, çoğunlukla Şinasi Akalın ın "Büyük Bitkiler Kılavuzu" ve Turhan Baytop un "Türkçe Bitki adları" adlı kitaplarından faydalanılarak yazılmıştır. Bitkilerin tehlike kategorileri IUCN tarafından belirlenen kriterlere göre ve Tuna Ekim ve diğer botanikçiler tarafından hazırlanmış olan Türkiye Tabiatını Koruma Derneği yayınlarından olan "Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı" adlı kaynağın IUCN 2001 versiyonuna göre verilmiştir. Tehlike kategorilerinin belirlenmesinde kullanılan kısaltmalar ve açıklamaları: EX: Tükenmiş LC: Az tehdit altında EW: Doğada tükenmiş DD: Veri yetersiz CR: Çok tehlikede NT: Tehlike altına girmeye aday EN: Tehlikede VU: Zarar görebilir NE: Değerlendirilemeyen Ülkemiz coğrafi konum itibariyle çeşitli iklimlerin etkisi altındadır. Kuzey Anadolu ve Yıldız (Istranca) dağları kuşağının kuzeye bakan yamaçlarında okyanusal; Marmara denizi ve çevresi, Ege ve Akdeniz Bölgesi nde Akdeniz; İç, Doğu ve Güneydoğu Anadolu da karasal iklim şartları hüküm sürmektedir. Böylece Anadolu ve Trakya nın kuzeyi okyanusların doğusunda kıtaların batısında hüküm süren nemli ılıman; Ege ve İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-5
Akdeniz subtropikal; Anadolu nun orta ve doğu bölgeleri, kıtaların iç kısımlarında hüküm süren karasal iklimlerin toplandığı bir ülkedir. Yüksek dağlık alanlarda ise daha kuzey enlemlerde etkili olan soğuk iklim şartları görülür. Türkiye başlıca 3 farklı Fitocoğrafik bölgenin kesiştiği bir konumda bulunmaktadır. (Şekil 1.) Bu nedenle farklı bitki örtüsü ve floristik bakımdan oldukça zengindir. Şekil-1: Türkiye Florasında kullanılan grid haritalama sistemi, Fitocoğrafik bölgeler ve Anadolu Diyagonali Proje alanı Akdeniz fitocoğrafik bölgesinde yer almaktadır. Buna bağlı olarak doğal bitki örtüsü ve floristik kompozisyonunda Akdeniz fitocografik bölge elemanlarını daha fazla içeren bir yapıya sahiptir. VEJETASYON A2 karesinde bulunan İstanbul ili, Silivri İlçesi, Çantaköy, Çamlı tepe mevkiinde bulunan Sazlı dere ağaçlandırma alanı ve çevresine tesis edilmesi planlanan Çanta köy RES Projesi ile ilgili olarak yapılan arazi gözlemlerine göre alanın vejetasyonunda ağırlıklı tarım alanları ile, Pinus maritima (Sahil çamı) ve Cupressus spp. (Servi) in baskın olarak dikilmiş olduğu ağaçlandırma alanları bulunmaktadır. Ağaçlandırma alanları arsında kalan bazı doğal alanlarda ise Juniperus oxycedrus (Ardıç) ve Quercus spp. (Meşe) ler bulunmaktadır. Bu alanlarda seyrekte olsa doğal olarak bulunan diğer çalı türleri arasında; Prunus spinosa (yabani erik), Rosa canina (kuşburnu), Cistus spp. (Laden) ler sayılabilir. İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-6
FLORİSTİK ANALİZ A2 karesinde bulunan İstanbul ili, Silivri İlçesi, Çantaköy mevkiinde tesis edilmesi planlanan Çanta-RES Projesi ile ilgili olarak alanda 48 familyaya ait toplam 197 takson tespit edilmiştir. Alanda en çok taksona sahip ilk 5 familya ve içerdikleri takson sayısı şu şekildedir; Asteraceae 32 takson, Fabaceae 19 takson, Poaceae 15 takson, Rosaceae 10 ve Lamiaceae 10 takson. Alanda yetiştiği tespit edilen bitkilerin fitocoğrafik bölgelere göre dağılımı ise Akdeniz elementleri (Doğu Akdeniz elemanları dahil) 46 takson (%23.3), Avrupa-Sibirya elementleri (Euxin elemanları dahil) 25 takson (%12.7) şeklindedir. Geri kalan 126 tür (%64) ise fitocoğrafik bölgesi bilinmeyen ya da birden fazla fitocoğrafik bölge elementidir. Alanda Akdeniz elementlerinin baskın olması alanın Akdeniz fitocoğrafik bölgesinde yer almasıyla açıklanabilir. Çalışma alanında yetiştiği tespit edilen türlerden 3 ü endemik olup bu türler ve tehlike kategorileri aşağıda verilmiştir. ENDEMİK TAKSONLARIN IUCN TARAFINDAN BELİRLENEN TEHLİKE KATEGORİLERİ A2 karesinde bulunan İstanbul ili, Silivri İlçesi, Çantaköy, Çamlıtepe mevkiinde bulunan Sazlı dere ağaçlandırma alanı ve çevresine tesis edilmesi planlanan Çantaköy RES Projesi ile ilgili olarak proje alanında yetişen endemik türler ve tehlike kategorileri şu şekildedir. Ferulago thirkeana (Boiss.) Boiss.: NT. Centaurea polyclada DC. :LC. Trifolium pannonicum Jacq. subsp. elongatum (Willd.) Zoh.: LC. Yukarıda adı geçen endemik türlerin gerek proje alanına yakın, gerekse bölge ve bölgeye yakın alanlarda yayılışları geniş olup populasyonları sağlıklıdır. Uluslararası Sözleşmeler Açısından Değerlendirme Proje alanındaki floristik yapıda yer alan bitkiler arasında, 3 Mart 1978 de Washington da imzalanan CITES (Nesli tehlikede olan hayvan ve bitki türlerinin uluslararası ticaretine ilişkin sözleşme) Sözleşmesine göre koruma altına alınan ve ticareti yasaklanan bitki türleri bulunmamaktadır. İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-7
Fotoğraf I. Çantaköy ve çevresinde bulunan Sahil çamı (Pinus maritima) plantasyonu Fotoğraf 2. Çantaköy ve çevresinde bulunan Servi (Cupressus sp.) plantasyon alanı. İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-8
Çantaköy-RES projesinin hayata geçirilmesi planlanan tüm alanlar olan türbinlerin ve ilgili binaların tesis edileceği kesimler; türbinlere ulaşım ve türbinler civarında manevra yapacak araçlar kullanacağı alanlarda mevcut doğal bitki örtüsü yanında insan eliyle şekillendirilmiş plantasyon alanlarındaki vejetasyonu meydana getiren bitki türlerine yönelik olarak tarafımızdan gerçekleştirilen saha çalışmasında tespit edilen bitki türleri Tablo-1 üzerinde verilmektedir. Bu tablo üzerinde türlerin koruma statüleri, endemizm durumu, fitocoğrafik bölge, kayıt şekli gibi parametreler de verilmektedir. BOTANİK KISMI NİHAİ DEĞERLENDİRME A2 karesinde bulunan İstanbul ili, Silivri İlçesi, Çantaköy, Çamlıtepe mevkiinde bulunan Sazlıdere ağaçlandırma alanı ve çevresine tesis edilmesi planlanan Çanta köy RES Projesi ile ilgili olarak 19 adet rüzgar enerjisi türbininden oluşacak proje ile ilgili yapılan floristik çalışmalarda öncelikle proje alanına yönelik olarak genel habitat gözlemleri ve incelemeleri ile bu habitatlarda yetişen bitkiler yapılan literatür taramaları ve arazi çalışmalarıyla tespit edilmiştir. Bu süreçte yapılan saha çalışmaları sırasında özellikle türbinlerin tesis edileceği kesimlerdeki vejetasyona yönelik olarak kapsamlı gözlem, inceleme ve gerekli değerlendirmeler yapılmıştır. Çalışmaların özellikle bu alanlar üzerinde yapılmasının nedeni türbinlerin tesis edilmesi sürecinde bu kesimlerin bitkilerden temizlenmek zorunda olmasıdır. Yani bu kesimlerdeki ağaçlar, çalılar ve otsu bitkiler ise tıraşlanarak bu kesimlerden uzaklaştırılacaktır. Türbinlerin tesis edilmesi planlanan alanlara yönelik olarak gerçekleştirilen çalışmalarda türbin ayaklarının büyük bir kısmının Sahil çamı plantasyon (ağaçlandırma alanı) üzerine geldiği tespit edilmiştir. Ancak bazı kesimlerde tarım alanları ile seyrek çalı toplulukları ve bozuk meşelikler bulunmaktadır. Bu bölgede bitkilerin tohumları genellikle Mayıs-Temmuz ayları arasında olgunlaşıp dağıldığı için proje sahasında yapılacak çalışmaların Mayıs-Temmuz aylarında yapılması durumunda olgunlaşan tohumların toprağa dökülmesi de sağlanmış olacaktır. Bir rüzgar enerjisi türbinin tesis edilebilmesi için gereken fiziksel alanın büyüklüğü yaklaşık 20 x 20 metredir. Yani bir türbin tesis edebilmek için yaklaşık 400 metrekarelik bir alandaki floristik yapı yok edilmektedir. Bu nedenle türbin kurmak İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-9
için temizlenecek kesimlerde yer alan bitkiler arasında çok nadir veya endemik bitki türlerinin bulunup bulunmadığı oldukça önemlidir. Türbin alanlarında tohumla çoğalan bitkilerin tohumları kendiliğinden diğer alanlara da yayılabileceği için floristik açıdan fazla bir kayba yol açmayacağı düşünülmektedir. Ancak tohum yerine genellikle toprak altı gövde metamorfozlarından olan soğan ya da yumrular ile çoğalan bitkilerin türbin alanları dışında da yeterince bulunup bulunmadığının tespit edilmesi çok önemlidir. Yapılan gözlemlere göre yumru ya da soğan ile çoğalan bitkiler projeden etkilenecek alanlar dışında da bulunmaktadır. Bu nedenle belirlenmiş türbin alanlarında gerçekleştirilecek kesim ve tıraşlama çalışmaları nedeniyle nadir veya endemik bitki türlerine ait kayıpların gerçekleşmesi beklenmemektedir. Ancak türbin alanlarının tıraşlanması sırasında yapılacak son arazi gözlemleriyle türbin alanları dışında bulunmayan ve gözden kaçmış olabilecek bazı geofitlerin söz konusu türbin alanlarından kurallarına uygun olarak sökülüp türbin alanları dışına taşınması floristik bakımdan doğabilecek kaybın en aza indirgenmesi bakımından oldukça yararlı olacaktır. Çantaköy RES projesi kapsamında tesis edilmesi planlanan türbinler nedeniyle genel floristik yapıda, özellikle de türbinlerin yer alacağı kesimlerde floristik bakımdan ortaya çıkması olası etkilerin, projenin gerçekleşmesiyle ülke geneline sağlayacağı katkılar göz önünde bulundurulduğunda özellikle hidroelektrik santrallerine göre daha tolere edilebilir özellikte olduğu düşünülmektedir. İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-10
Tablo-1. Proje alanı ve çevresinde bulunan, literatür taramalarına göre ve habitat uygunluğu nedeniyle bulunması muhtemel bitkiler; Bilimsel ve Türkçe isimleri; Fito-coğrafik bölgeleri; Kayıt Şekli; Endemizm Durumu (L: Lokal, B: Bölgesel ve Y: Yurt genelinde) ve IUCN tarafından belirlenen tehlike kategorileri tabloda verilmiştir: FAMİLYA LATİNCE (BİLİMSEL) İSMİ TÜRKÇE İSMİ FİTOCOĞRAFİK BÖLGESİ AMARANTHACEAE Amaranthus retroflexus L., Tilkikuyruğu - G APIACEAE Arteia squamata L. Artedya - G Caucalis platycarpos L. Pıtrak - G Daucus carota L. Yabani havuç - G TESPİT ŞEKLİ END. L B Y TEHLİKE SINIFI Ferulago thirkeana (Boiss.) Boiss. Kişniş - L X NT Oenanthe pimpinelloides L. At tohumu - G Orlaya daucoides (L.) Greuter Orlaya Akdeniz G Seseli campestre Besser Seseli - G Tordylium apulum L. - Akdeniz G Tugenia latifolia (L.) Hoffm. Yabani maydanoz - G ARALIACEAE Hedera helix L. Duvar sarmaşığı - G ASTERACEAE Achillea setacea Waldst. & Kit. Civanperçemi Avr.-Sib. G Anthemis auriculata Boiss. Papatya D. Akdeniz G Anthemis tinctoria L. var. pallida DC. - G Bellis perennis L. Koyun gözü Avr.-Sib. G Carduus nutans L. Eşek dikeni - G Centaurea calcitrapa L. Peygamber çiçeği - L Centaurea cuneifolia SM. - L Centaurea diffusa Lam. Akdeniz L Centaurea polyclada DC. Akdeniz L X LC. Chondrilla juncea L. var. juncea Kondrilla - G Cichorium intybus L. Hindiba - G Cirsium italicum (Savi) DC. Deve dikeni Akdeniz G Cirsium vulgare (Savi) Ten. - G Crepis sancta (L.) Babcock Güzel hindiba - L Crepis vesicaria L. Akdeniz G Crupina crupinastrum (Moris) Vis. - - G İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-11
Echinops microcephalus Sm. Kirpi otu - L Filago pyramidata L. Keçe otu - G Inula ensifolia L. Andız otu Avr.-Sib. G Inula heterolepis Boiss. D. Akdeniz G Inula salicina L. Avr.-Sib. G Leondoton tuberosus L. Aslan dişi Akdeniz G Pallenis spinosa (L.) Cass. Altın göz Akdeniz G Pulicaria odorata (L.) Reichb. Pire otu Akdeniz L Scorzonera elata Boiss. Kara kök D. Akdeniz G Scorzonera mollis Bieb. subsp. mollis G Senecio vulgaris Waldst. & Kit. Kanarya otu - G Silybum marianum (L.) Gaertner Meryemana dikeni Akdeniz G Taraxacum scaturiginosum G.Hagl. Karahindiba G Tragopogon pratensis L. Yemlik Avr.-Sib. L Xanthium strumarium L. subsp. strumarium Pıtrak - G Xanthium spinosum L. Çakır diken - G BORAGINACEAE Anchusa azurea Miller var. azurea Sığır dili - G Borago officinalis L. Hodan Akdeniz. G Echium angustifolium Miller Engerek otu D. Akdeniz G Echium vulgare L. Avr.-Sib. G Heliotropium europaeum L. Siğil otu Akdeniz G Myosotis discolor Pers. Unutma beni Avr.-Sib. G BRASSICACEAE Onosma aucheranum DC. Emzik otu D. Akdeniz G Alyssum dasycarpum Steph. ex Willd. Kuduz otu - G Brassica nigra (L.) Koch, Yabani lahana - G Capsella bursa-pastoris (L.) Medik. Çobançantası - G Cardamin e hirsuta L. Köpük otu - G Hirschfeldia incana (L.) Lag.-Foss. Melez hardal - G Lepidium campestre (L.) R. Br. Tere - G Raphanus raphanistrum L. Turp - G Sinapis arvensis L. Hardal - G Sisymbrium officinale (L.) Scop. Bülbül otu - G CAMPANULACEAE Campanula Çan çiçeği - L İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-12
rapunculus L. var. rapunculus Legousia pentagonia (L.) Thellung Bayan aynası D.Akdeniz G CARYOPHYLLACEAE Arenaria serpyllifolia L. Kum otu - G Cerastium glomeratum Thuill. Serçe dili G Dianthus pallens Sibth. & Sm. var. Karanfil pallens G Minuartia mediterranea (Ledeb.) K. Maly Koru otu G Silene italica (L.) Pers. Nakıl G Sagina apetala Ard. Yıldız otu - L CHENOPODIACEAE Chenopodium album L. subsp. album Kazayağı - G CISTACEAE Cistus creticus L. Laden G Cistus salviifolius L., G CONVOLVULACEAE Convolvulus arvensis L. Sarmaşık G Convolvulus cantabrica L. G CUPRESSACEAE Cupressus sempervirens L. Servi G Juniperus oxycedrus L. subsp. Ardıç oxycedrus, - G CYPERACEAE Carex caryophyllea Latourr. Ayak otu L EUPHORBIACEAE Andrachne telephioides L. Sandal L Euphorbia falcata L. Sütleğen - G Euphorbia helioscopia L. G FABACEAE Alhagi pseudoalhagi (Bieb.) Desv. - - G Genista carinalis Gris. Katır tırnağı G Lathyrus aphaca L. Burçak L L athyrus cicera L. G Lathyrus digitatus (Bieb.) Fiori G Lotus corniculatus L. var. tenuifolius Lüfer otu - L Medicago arabica (L.) Huds. Çevrince - G Medicago orbicularis (L.) Bart. - G Melilotus alba Desr. Taş yonca - L Spartium junceum L. Katırtırnağı Akdeniz G Trifolium pannonicum Jacq. subsp. Yonca elongatum (Willd.) Zoh. - L X LC. Trifolium ochroleucum Huds. G İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-13
Trifolium pauciflorum d Urv. D. Akdeniz L Trifolium pratense L. var. pratense G Trifolium stellatum L. var. stellatum G Trifolium uniflorum L. Akdeniz L Vicia hybrida L. Yabani bakla L Vicia pubescens (DC.) Link Akdeniz G Vicia villosa Roth. Subsp. villosa G FAGACEAE Quercus cerris L. var. cerris Saçlı meşe L Quercus frainetto Ten. Macar meşesi - G Quercus pubescens Willd. Tüylü meşe - G Quercus robur L. subsp. robur Meşe Avr.-Sib. L GENTIANACEAE Centaurium erythraea Rafn. Subsp. rumelicum (Velen) Melderis Gelin düğmesi Akdeniz G GERANIACEAE Erodium botrys (Cav.) Bertol. Dön baba Akdeniz G Geranium molle L. subsp. molle Turna gagası G Geranium robertianum L. - L HYPERICACEAE Hypericum perfoliatum L. Akdeniz G Hypericum perforatum L. G IRIDACEAE Crocus biflorus Miller subsp. biflorus Yaban safranı D. Akdeniz G Iris suaveolens Boiss. & Reuter., Süsen D. Akdeniz G Romulea columnae Seb. & Mauri Romulea subsp. columnae Akdeniz G JUNCACEAE Juncus articulatus L. Hasır otu Avr.-Sib. L Juncus conglomeratus L. Avr.-Sib. G LAMIACEAE Lamium purpureum L. var. purpureum Ballıbaba Avr.-Sib. G Lavandula stoechas L. subsp. stoechas Karabaş otu Akdeniz G Origanum vulgare L. subsp. vulgare Mercan köşk Avr.-Sib. G Salvia verbenaca L. Ada çayı Akdeniz G Salvia virgata Jacq. - G Stachys arvensis (L.) L. Kestre G Stachys byzantina C. Koch Avr.Sib. G Teucrium chamaedrys L. subsp. Yer meşesi chamaedrys Avr.-Sib. G LILIACEAE Allium ampeloprasum L. Yaban soğanı Akdeniz G İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-14
Asparagus acutifolius L. Kuşkonmaz Akdeniz G Asphodelus aestivus Brot. Çiriş otu Akdeniz G Gagea chrysantha (Jan) Schultes & Schultes fil. Altın yıldız Akdeniz G Muscari comosum (L.) Miller Arap sümbülü Akdeniz G Ornithogalum montanum Cyr. Tükürük otu D. Akdeniz G Ornithogalum sigmoideum Freyn & Sint. Avr.-Sib. L Ruscus aculeatus L. var. aculeatus. Tavşan kirazı - G Scilla autumnalis L. Mavi yıldız Akdeniz G LINACEAE Linum nodiflorum L. Yabani keten MALVACEAE Malva sylvestris L. Ebegümeci - G OLEACEAE Phillyrea latifolia L. Akçakesme Akdeniz G OROBANCHACEAE Orobanche ramosa L. Canavar otu - G ORCHIDACEAE Orchis collina Banks & Sol. Salep Akdeniz L Serapias vomeracea (Burm. Fil.) Briq. subsp. laxiflora (Soo ) Gölz & Ayı kulağı D. Akdeniz G Reinhard PAPAVERACEAE Fumaria kralikii Jordan Şahtere Akdeniz G Papaver argemone L. Gelincik G Papaver rhoeas L. G PINACEAE Pinus maritima Sahil çamı G PLANTAGINACEAE Plantago bellardii All. Sinir otu D. Akdeniz G Plantago major L. subsp. intermedia Gilib. - G POLYGALACEAE Polygala supina Schreb. Süt otu G POLYGONACEAE Polygonum aviculare L. Çobandeğneği G Rumex acetosella L. Kuzukulağı G Rumex tuberosus L. subsp. tuberosus G POLYPODIACEAE Polypodium australe Fée, Benekli eğrelti - G POACEAE Aegilops geniculata Roth Kılçık otu Akdeniz G Anthoxanthum odoratum L. subsp. odoratum - Avr.-Sib. G Brachypodium pinnatum (L.) P. Beauv. - Avr.-Sib. G Briza maxima L., Kadın dili G İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-15
Bromus scoparius L. Brom otu G Cynodon dactylon (L.) Pers. var. Ayrık otu dactylon G Dactylis glomerata L. subsp. Domuz ayrığı glomerata Avr.-Sib. G Elymus repens (L.) Gould subsp. Elim otu repens G Festuca arundinacea Schreber subsp. Yumak otu, çim arundinacea G Hordeum bulbosum L. Yaban arpası G Phleum bertolonii DC. İt kuyruğu G Poa bulbosa L. Tavşanbıyığı G Setaria viridis (L.) P. Beauv. Kuş kapan G Triticum spp. Buğday G Vulpia ciliata Dumort. subsp. ciliata - G PRIMULACEAE Anagallis arvensis L. var. arvensis Farekulağı G RANUNCULACEAE Adonis flammea Jacq. Kandamlası - G Clematis cirrhosa L. Ak asma - G Ranunculus arvensis L. Düğün çiçeği G Ranunculus repens L. G RHAMNACEAE Paliurus spina-christi Miller Karaçalı - G ROSACEAE Agrimonia eupatoria L. Koyun otu - G Crataegus curvisepala Lindman Alıç G Crataegus monogyna Jacq. G Potentilla inclinata Vill. Beş parmak otu G Potentilla recta L. L Prunus spinosa L. subsp. dasyphylla Yaban eriği (Schur) Domin Avr.-Sib. G Pyrus elaeagnifolia Pallas Ahlat - G Rosa canina L. Kuşburnu G Rubus canescens DC. var. canescens Böğürtlen G Sanguisorba minor Scop. subsp. muricata (Spach) Briq. Çayır düğmesi G RUBIACEAE Asperula arvensis L. Asperula Akdeniz G Cruciata laevipes Opiz. - G İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-16
Galium odoratum (L.) Scop. Yoğurt otu Avr.-Sib. G Galium spurium L. subsp. spurium Avr.-Sib. G SALICACEAE Salix alba L. Söğüt Avr.-Sib. G Salix babylonica L. Söğüt - G SANTALACEAE Osyris alba L. Süpürge çalısı Akdeniz G SCROPHULARIACEAE Bellardia trixago (L.) All. - Linaria genistifolia (L.) Miller subsp. genistifolia Nevruz otu Avr.-Sib G Scrophularia scopolii [Hoppe ex] Pers. var. scopolii Sıraca otu G Verbascum bugulifolium Lam. Sığırkuyruğu G Verbascum sinuatum L. L Veronica chamaedrys L. Yavşan Avr.-Sib. G Veronica pectinata L. var. pectinata, G SIMAROUBACEAE Ailanthus altissima (Mill.) Swingle Kokar ağaç G ULMACEAE Ulmus glabra Hudson Karaağaç Avr.-Sib. G URTICACEAE Urtica pilulifera L. Isırgan Akdeniz G VERBENACEAE Verbena officinalis L. Mine çiçeği G VIOLACEAE Viola alba Besser Menekşe G Viola odorata L. - L İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-17
B. FAUNİSTİK ÇALIŞMALAR Proje Sahası Omurgalı Fauna Bileşenleri ve Habitatlar İstanbul ili, Silivri ilçesi sınırları içerisinde tesis edilmesi planlanan Çanta-RES projesinin yer alacağı kesimler ile proje sahasına bitişik kesimlerdeki yaşam alanlarında doğal olarak bulunan İkiyaşamlılar, Sürüngenler, Kuşlar ve Memeli Hayvan türleri ile bu türler tarafından değişik amaçlarla tercih edilmekte olan habitatlara yönelik olarak çalışmalar yapabilmek amacıyla tarafımızdan 2012 yılı Mart ayı ortasında saha çalışmaları ve habitat incelemeleri gerçekleştirilmiştir. Ayrıca saha çalışmaları esnasında bazı yöre sakinleriyle görüşmeler gerçekleştirilmiş; elde edilen verileri destekleyici olması amacıyla literatür kontrolleri de yapılmıştır. Tüm bu çalışmalar sonucunda yörede yaşadığı tespit edilen türler ve bu türlerle ilgili değerlendirmelerin sonuçları aşağıda verilmektedir. B.I: İKİYAŞAMLILAR (Amphibia) Çanta-RES Proje Sahası olarak belirlenmiş olan alan sınırları içerisinde yaşayan Amfibi türlerini belirlemek amacıyla tarafımızdan 2012 yılı bahar döneminde gerçekleştirilmiş olan saha çalışmaları ve diğer değerlendirmelerde elde edilmiş olan verilerden istifade edilmiştir. Buna göre RES sahası olarak belirlenen kesimler ve yakın habitatlarda 2 Amfibi türünün yaşamakta olduğu belirlenmiştir. Proje sahası içerisinde herhangi bir daimi sulak alan tipine rastlanamamıştır. Sadece, alan içerisinde ve civarında yağışlar sonrasına küçük ölçekli ve geçici durgun su birikintilerinin şekillendiği bunun yanında ise yine yağışlar sonrasında akışa geçen küçük ölçekli ve geçici akarsu yatakları belirlenmiştir. Yani proje sahası ikiyaşamlı türleri açısından optimal koşullara sahip değildir. Yörede yaşadığı belirlenen 2 Amfibi türü de ülke genelinde benzer habitatlarda görülmesi olası, yaygın ikiyaşamlı türleri arasındadır. Söz konusu iki amfibi türü de üreme dönemi dışında karasal ortamlarda bulunmayı daha çok tercih eden türler arasındadırlar. Söz konusu 2 tür ve bu türlerle ilgili diğer değerlendirmeler Tablo-2 üzerinde verilmektedir. İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-18
B.I.1.İkiyaşamlı Türlerinin Koruma Statüleri Bern Sözleşmesi ne göre; Faaliyet alanında ve civarında yaşadığı belirlenen 2 Amfibi türünden birisi olan Gece kurbağası (Pseudepidalea viridis) Bern Listesi, Ek-II de, yani Mutlak Koruma Altındaki Türler listesinde yer alırken diğer amfibi türü olan Su kurbağası (Pelophylax ridibundus) ise Bern Listesi Ek- III de, yani Koruma Altındaki Türler listesinde yer almaktadır. Avrupa Kırmızı Listesi ne göre; Tespit edilen her iki Amfibi türü de Avrupa Kırmızı Listesi (ERL) nde LC (=Least Concern) yani En Düşük Derecede Tehdit Altında kategorisinde yer almaktadırlar. Endemizm Durumu Çanta-RES proje sahası ve yakın çevrede yaşadığı belirlenen İkiyaşamlı türleri arasında herhangi bir endemik tür bulunmamaktadır. B.II-SÜRÜNGENLER (Reptilia) Çanta-RES proje alanı sınırları içerisinde ve yakın çevresinde yaşamakta olan Sürüngen türleri ile bu türlerle ilgili bazı özellikleri belirleyebilmek amacıyla gerçekleştirilen saha çalışması kapsamında proje alanı sınırları içerisinde ve komşu kesimlerde yer alan ağaçlık alanlara; söz konusu kesimlerdeki ağaçların gövdelerine, kovuklarına, kökleri arasındaki boşluklara; çalılıklara, oldukça sınırlı büyüklükteki taşlık alanlara; proje sahası civarında tarımsal amaçla kullanılan kesimlere; sürüngenlerin habitat olarak en çok tercih ettikleri yerler olan güneş gören taşlık alanlardaki taşların altına, içerisindeki oyuk ve çatlaklara; bitkilerin ve bitki artıklarının içerisine; zeminde yer alan delikler ve toprak oyuklarına bakılmıştır. Türlerin teşhis edilmesine yönelik olarak gerçekleştirilen saha çalışmaları esnasında sürüngen bireylerine verilebilecek olası zararlar göz önüne alınarak, genellikle tuzak kurarak yakalamaktan kaçınılmıştır. Gerektiğinde tür tespiti amacıyla fotoğraf kaydı yapılmıştır. Daha sonra bu kayıtların ofis çalışmalarıyla değerlendirilmesi sonucu arazide teşhisinde zorluk çekilen türlerin sağlıklı bir şekilde belirlenmesi yoluna gidilmiştir. İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-19
Çanta-RES proje alanında ve yakın çevredeki habitatlarda yaşayan Sürüngen faunasını belirleyebilmek amacıyla tarafımızdan gerçekleştirilmiş olan faunistik inceleme, gözlem ve diğer çalışmaların sonuçlarına göre sınırlı büyüklükteki proje sahası içerisinde ve komşu alanlarda 7 sürüngen türünün yaşadığı belirlenmiştir. Söz konusu Sürüngen türleri ve çeşitli özellikleri Tablo-3 üzerinde verilmektedir. B.II-1.Sürüngen Türlerinin Koruma Statüleri Bern Sözleşmesi ne göre; Proje alanında ve yakın çevresinde yaşadığı belirlenen Sürüngen türlleri arasından 6 tanesi Bern Listesi Ek-II de, yani Mutlak Koruma Altındaki Türler listesinde; kalan 1 sürüngen türü ise Ek-III de, yani Koruma Altındaki Türler listesinde yer almaktadırlar. Avrupa Kırmızı Listesi ne göre; IUCN tarafından hazırlanmış ve güncellenmiş Avrupa Kırmızı Listesi (ERL) esas alınarak yapılan değerlendirme sonucunda yörede tespit edilen Sürüngen türleri arasında yer alan Trakya Kaplumbağası NT (=Near Thretaened) yani, Tehlikeye Yakın kategorisinde yer alırken 5 sürüngen türü ise LC (En Düşük Derecede Tehdit Altında) kategorisinde yer almakta, geriye kalan 1 Sürüngen türü ise Avrupa Kırmızı Listesi nde bulunmamaktadır. Merkez Av Komisyonu Kararlarına Göre Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Merkez Av Komisyonu tarafından 2011-2012 dönemi için hazırlanmış olan koruma listelerine göre yapılan değerlendirme sonucunda proje sahası içerisinde ve komşu yaşam alanlarında yaşadığı belirlenen sürüngen türlerinin tamamı Ek-1 de yer almaktadır. Yani tamamı Bakanlık tarafından koruma altına alınmıştır. Endemizm Durumu Çanta-RES proje sahası içerisinde ve yakın çevrede yaşadığı belirlenen Sürüngen türleri arasında herhangi bir endemik tür bulunmamaktadır. İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-20
B. III- KUŞ TÜRLERİ(Aves) Proje alanı ve yakın çevresinde daimi olarak bulunan veya geçici süreler için bu kesimleri ziyaret eden veya saha üzerinden transit geçerken kaydedilen kuş türleri ile bu türlerin proje alanıyla ilişkilerini ortaya koyabilmek amacıyla, söz konusu alanda tarafımızdan saha gözlemleri ve habitat incelemeleri gerçekleştirilmiştir. Söz konusu gözlem ve incelemelerde proje alanını beslenme, dinlenme veya kuluçka gibi çeşitli amaçlarla kullanan kuş türleri belirlenmiş, teşhis edilen kuş türlerinin yerli, göçmen ya da transit türler olup olmadıkları, yani statüleri de belirlenerek ilgili tabloya taşınmıştır. Gözlemlerde elde edilen verilere ek olarak geçmiş dönemlerde tarafımızdan bu kesimlerde veya yakın çevrede gerçekleştirilmiş olan saha çalışmalarında elde edilmiş olan verilerden de istifade edilmiştir. Son olarak da konuyla ilgili literatür kontrolleri de yapılmıştır. Çanta-RES proje alanında ve civarda kaydedilmiş olan kuş türlerinin hangileri olduğu, ayrıca bu türlerin alanla ilişkilerini ortaya koyabilmeye yönelik çalışmalar sonucunda yörede en az 59 kuş türünün düzenli veya düzensiz görülebileceği ortaya konmuştur. B.III.1. Kuş Türlerinin Koruma Statüleri Çanta-RES projesiyle ilgili olarak gerçekleştirilen saha gözlemleri, incelemeler ve diğer değerlendirmeler sonucunda elde edilen verilerin işlenmesi sonucunda oluşturulan envanter listesinde yer alan türlerin ulusal ve uluslararası koruma statüleri de değerlendirilmiş ve Tablo-4 üzerinde gösterilmiştir. Bern Sözleşmesi ne göre; Sözleşmenin ek listeleri esas alınarak yapılan değerlendirme sonucunda proje alanında ve komşu alanlarda yaşadığı belirlenen kuş türleri arasından 38 kuş türü Bern Listesi Ek-II ye, yani Mutlak Koruma Altındaki Türler Listesi ne; 17 kuş türü Bern Listesi Ek-III e, yani Koruma Altındaki Türler Listesi ne girmekte, 4 kuş türü ise her iki listede de yer almamaktadır. Avrupa Kırmızı Listesi ne göre; Uluslar arası Doğayı ve Doğal Habitatları Koruma Birliği (IUCN) tarafından hazırlanmış ve güncellenmiş Avrupa Kırmızı Listesi (ERL) ne göre yapılan İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-21
değerlendirme sonucuna göre ise yörede var olduğu belirlenen kuş türlerinden 58 i LC kategorisinde yer almaktadır. Yani bu türlerin tamamı en düşük derecede tehdit altında kategorisindedir. Geriye kalan 1 kuş türünün ise VU (=Vulnerable) yani Hassas, Zarar Görebilir kategorisine girdiği belirlenmiştir. Merkez Av Komisyonu Kararlarına göre; Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Merkez Av Komisyonu tarafından 2011-2012 dönemi için hazırlanmış olan koruma listeleri esas alınarak yapılmış olan değerlendirme sonuçlarına göre; 42 kuş türü Ek Liste-I e, yani Bakanlık Tarafından Koruma Altına Alınmış Olan Yaban Hayvanları listesine; 10 kuş türü Ek Liste-II ye, yani Komisyon Tarafından Koruma Altına Alınmış Olan Av Hayvanları listesine; 7 kuş türü ise Ek Liste-III e, yani Belli Edilen Zamanlarda Avlanmasına İzin Verilen Türler listesine girmektedirler. Türkiye Kuşları Kırmızı Listesi ne göre; 2008 yılında güncellenmiş olan Türkiye Kuşları Kırmızı Listesi (Red Data Book) kriterleri esas alınarak yapılan değerlendirme sonuçlarına göre ise proje alanı kuş türleri arasından 3 kuş türü A.1.2 kategorisine; 11 kuş türü A.2 kategorisine; 10 kuş türü A.3.1 kategorisine; 22 kuş türü A.3 kategorisine; 2 kuş türü A.4 kategorisine girmekte, 10 kuş türü A.5 kategorisine girmekte, 1 kuş türü ise A.6 kategorisine girmektedir. (Not: Kategorilerin açıklaması kuş türleriyle ilgili olarak hazırlanmış olan tablonun sonunda verilmiştir. ) Endemizm Bölgede tüm yıl boyunca gözlenen veya bölge üzerinden geçiş yaparken kaydedilmiş olan kuş türleri arasında herhangi bir endemik kuş türü bulunmamaktadır. İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-22
B.IV- Memeli Hayvan Türleri (Mammalia) Proje alanı içerisinde ve civarda tarafımızdan gerçekleştirilen faunistik gözlem ve incelemeler ile Memeli hayvan türleri, yani Böcekçiller, Yarasalar, Tavşanlar, Kemiriciler, Yırtıcılar ve Toynaklılar gruplarına dahil olan türler ve bu türlerin özellikleri araştırılmıştır. Proje sahasında ve yakın çevrede gerçekleştirilmiş olan saha çalışmalarında elde edilen verileri tamamlayıcı olarak literatür kontrolleri de gerçekleştirilmiştir. Sahaya yönelik gözlem ve çalışmaların sonuçları Tablo 4 de verilmiştir. Memeli hayvan türleri ile ilgili çalışmalar ikiyaşamlı ve sürüngen türleri ile ilgili olarak gerçekleştirilen çalışma tiplerine benzerler. Memeli hayvan türleri kendilerinden önce gelen tüm omurgalı gruplarına göre her açıdan daha gelişmiş olduklarından dolayı yakalanmaları ve izlenmeleri çok daha zordur. Ayrıca yaşanan global ölçekli çevre kirliliğinden en büyük payı alan gruplardan olmalarından dolayı yaşam alanları gün geçtikçe daralmakta, sayıları da gittikçe azalmaktadır. Kalan bireyler ise hayatlarını devam ettirebilmek için çok iyi uyum ve saklanma stratejileri geliştirmek zorunda kalmaktadırlar. Bu nedenle memeliler ile ilgili çalışmalar özel izleme ve çok özel yakalama yöntemleri kullanılarak gerçekleştirilmektedir. Tuzaklar kurarak yakalama tarafımızdan düşünülmemiştir. Sonuçta nadir bir türe ait bireyleri yaralama, sakat bırakma hatta öldürme riski söz konusudur. Bu nedenle gözlemler esnasında uzun süre ve sabır gerektiren gözlemlerden kaçınılmamış, ayrıca yöre halkı ile yüz yüze ve destekleyici görsel materyaller kullanılarak anket çalışmalarından yararlanma yoluna gidilmiştir. B.IV.1.Memeli Hayvan Türlerinin Koruma Statüleri Proje alanı ve yakın çevresinde var olduğu belirlenen Memeli hayvan türü sayısı 10 dur. Faaliyetin gerçekleştirileceği kesimlerde tespit edilen memeli hayvan türlerinin koruma statülerinin değerlendirilmesi aşamasında Bern Sözleşmesi kriterlerine göre belirlenmiş listelerden Ek-II ve III e göre; ayrıca IUCN tarafından hazırlanmış ERL e göre değerlendirilerek Tablo-5 üzerinde verilmiştir. Bütün bunlara ilave olarak, T.C Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Merkez Av Komisyonu tarafından hazırlanmış olan İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-23
koruma listeleri de kontrol edilerek, alanda saptanan memeli hayvan türlerinin ulusal koruma statüleri de aynı tablo üzerinde gösterilmiştir. Bern Sözleşmesi ne göre; Bern Sözleşmesi eklerine göre yapılan değerlendirme sonucunda yörede tespit edilmiş olan memeli hayvan türleri içinden 3 türün Ek-II ye; 2 memeli hayvan türünün ise Ek-III e girdiği belirlenmiştir. Geriye kalan 5 memeli hayvan türünün ise her iki koruma listesinde de yer almadığı belirlenmiştir. Avrupa Kırmızı Listesi ne göre; IUCN tarafından hazırlanmış ve güncellenmiş olan Avrupa Kırmızı Listesi ne göre yapılan değerlendirme sonucunda yörede yaşadığı belirlenen memeli hayvan türleri arasından 7 türün LC kategorisinde yer aldığı; Körfare nin (Nannospalax leucodon) ise DD, Yani yetersiz Veri kategorisinde bulunduğu belirlenmiştir. Geriye kalan 2 memeli hayvan türü ise bu listede bulunmamaktadır. Merkez Av Komisyonu Kararları na göre; Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Merkez Av Komisyonu (MAK) tarafından 2011-2012 sezonu için güncellenmiş olan koruma listeleri esas alınarak yapılan değerlendirme sonucunda 3 Memeli Hayvan türünün Ek Liste-I de, yani Koruma Altındaki Yaban Hayvanları listesinde yer aldığı; 3 Memeli Hayvan türünün Ek Liste-III e, yani Belli Edilen Zamanlarda Avlanmasına İzin Verilen Av Hayvanları listesine girmekte olduğu, geriye kalan dört memeli hayvan türünün ise MAK listelerinde yer almadıkları belirlenmiştir. Endemizm Durumu Çanta-RES proje sahası ve yakın çevrede yaşadığı belirlenen Memeli Hayvan türleri arasında herhangi bir endemik tür bulunmamaktadır. İstanbul, Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-24
Tablo-2. Çanta-RES Proje Alanı İkiyaşamlı (Amphibia)Türleri ve Koruma Statüleri. TÜRÜN BİLİMSEL ADI TÜRÜN TÜRKÇE ADI PROJE ALANI YAKIN ÇEVRE BERN ERL (IUCN) END KAYIT ŞEKLİ ANURA KUYRUKSUZ İKİYAŞAMLILAR RANIDAE OVA-SU KURBAĞALARI Pelophylax ridibundus Ova/Su kurbağası + + Ek-III LC -- G BUFONİDAE KARA KURBAĞALARI Pseudepidalea viridis Gece Kurbağası -- + Ek-II LC -- G İstanbul Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-25
Tablo-3. Çanta-RES Proje Alanı Sürüngen (Reptilia) Türleri ve Koruma Statüleri. TÜRÜN BİLİMSEL ADI TÜRÜN TÜRKÇE ADI RES ALANI YAKIN ÇEVRE ERL IUCN BERN MAK END. KAYIT ŞEKLİ TESTUDINES KAPLUMBAĞALAR TESTUDINIDAE KARA KAPLUMBAĞALARI Testudo hermanni Trakya Kaplumbağası -- + NT EK-II EK-I -- G SQUAMATA AGAMIDAE YILANLAR VE KERTENKELELER KELERLER Laudakio stellio Dikenli Keler + + LC EK-II EK-I -- G LACERTIDAE GERÇEK KERTENKELELER Ophisops elegans Tarla kertenkelesi + -- LC EK-II EK-I -- G Podarcis muralis Duvar Kertenkelesi -- + LC EK-II EK-I -- G ANGUIDAE YILANIMSI KERTENKELELER Pseudopus apodus Oluklu Kertenkele -- + -- EK-II EK-I -- G COLUBRIDAE KIRBAÇ YILANLARI Dolichopis jugularis Kara Yılan + + LC EK-II EK-I -- G Eirenis modestus Uysal Yılan -- + LC EK-III EK-I -- G İstanbul Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-26
Tablo-4. Çanta-RES Proje Alanı Kuş Türleri (Aves) ve Koruma Statüleri. TÜRÜN BİLİMSEL ADI TÜRÜN TÜRKÇE ADI RES ALANI YAKIN ERL ÇEVRE (IUCN) BERN MAK R.D.B STATÜ END KAYIT ŞEKLİ CICONIIFORMES LEYLEKSİLER CICONIIDAE LEYLEKLER Ciconia ciconia Akleylek + + LC EK-II EK-I A.3.1 YZ,Y -- G Ciconia nigra Kara leylek -- + LC EK-II EK-I A.3 YZ,Y -- G ACCIPITRIFORMES YIRTICI KUŞLAR ACCIPITRIDAE ATMACA VE KARTALLAR Circus pygargus Çayır Delicesi -- + LC EK-II EK-I A.1.2 YZ -- G Circus cyaneus Gök Delice + + LC EK-II EK-I A.1.2 YZ -- G Buteo ruffinus Kızıl şahin + + LC EK-II EK-I A.3 Y -- G Buteo buteo Şahin + + LC EK-II EK-I A.3 Y,KZ -- G Milvus migrans Karaçaylak + + LC EK-II EK-I A.3 Y, T -- G FALCONIFORMES DOĞANLAR FALCONIDAE DOĞANGİLLER Falco tinnunculus Kerkenez + + LC EK-II EK-I A.2 Y -- G Falco naumanni Kızıl Kerkenez -- + VU EK-II EK-I A.2 Y,YZ -- G İstanbul Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-27
Falco subbuteo Delice Doğan -- + LC EK-II EK-I A.3.1 Y -- G COLUMBIFORMES GÜVERCİNLER COLUMBIDAE GÜVERCİNGİLLER Columba livia Kaya güvercini + + LC EK-III EK-III A.5 Y -- G Streptopelia decaocto Kumru + + LC EK-III EK-II A.5 Y -- G Streptopelia turtur Üveyik + + LC EK-III EK-III A.3.1 YZ -- G STRIGIFORMES GECE YIRTICILARI STRIGIDAE BAYKUŞGİLLER Athene noctua Kukumav -- + LC EK-II EK-I A.2 Y -- G APODIFORMES SAĞANLAR APODIDAE EBABİLGİLLER Apus apus Ebabil, Kara sağan + + LC EK-III EK-I A.3.1 YZ -- G Tachymarptis melba Akkarınlı Ebabil + + LC EK-III EK-I A.3 YZ -- G MEROPIDAE ARIKUŞUGİLLER Merops apiaster Arıkuşu + + LC EK-II EK-I A.3.1 YZ -- G CORACIIFORMES KUZGUNKUŞLARI UPUPIDAE ÇAVUŞKUŞUGİLLER Upupa epops İbibik, çavuşkuşu, hüt hüt + + LC EK-II EK-I A.2 YZ -- G PICIDAE AĞAÇKAKANLAR İstanbul Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-28
Dendrocopus major Büyük Alaca Ağaçkakan -- + LC EK-II EK-I A.3 Y -- G Dendrocopus syriacus Alaca Ağaçkakan + + LC EK-II EK-I A.2 Y -- G PASSERIFORMES ÖTÜCÜ KUŞLAR ALAUDIDAE TARLA KUŞLARI Melanocorypha calandra Boğmaklı tarlakuşu + + LC EK-II EK-I A.5 Y -- G Galerida cristata Tepeli toygar + + LC EK-III EK-II A.3 Y -- G Alauda arvensis Tarlakuşu + + LC EK-III EK-II A.3 Y -- G HIRUNDINIDAE KIRLANGIÇGİLLER Hirundo rustica İs kırlangıcı + + LC EK-II EK-I A.5 YZ -- G Delichon urbica Pencere Kırlangıcı + + LC EK-II EK-I A.3 YZ -- G MOTACILLIDAE KUYRUKSALLAYANLAR Motacilla alba Ak kuyruksallayan + + LC EK-II EK-I A.3.1 Y -- G Motacilla flava Sarı Kuyruksallayan -- + LC EK-II EK-I A.3.1 Y -- G MUSCICAPIDAE SİNEKKAPANLAR Erithacus rubecula Kızılgerdan + + LC EK-II EK-I A.3 Y -- G Phoenicurus phoenicurus Dağ Kızılkuyruğu + + LC EK-II EK-I A.3 Y -- G Luscinia megarynchos Bülbül + + LC EK-II EK-I A.2 YZ -- G Saxicola rubetra Çayır Taşkuşu + + LC EK-II EK-I A.3 Y -- G Saxicola torquatus Taşkuşu + + LC EK-II EK-I A.3 Y -- G İstanbul Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-29
TURDIDAE ARDIÇKUŞUGİLLER Turdus merula Karatavuk -- + LC EK-III EK-III A.3 Y -- G Turdus viscivorous Ökseotu Atdıcı + + LC EK-III EK-II A.2 Y -- G Oenanthe oenanthe Kuyrukkakan + + LC EK-II EK-I A.3 YZ -- G Oenanthe isabellina Maskeli kuyrukkakan + + LC EK-II EK-I A.3 Y -- G SYLVIDAE ÖTLEĞENGİLLER Sylvia atricapilla Karabaş Ötleğen -- + LC EK-II EK-I A.2 YZ -- G Phylloscopus collybita Cif caf -- + LC EK-II EK-I A.3.1 Y -- G Regulus regulus Altıntavukçuk + + LC EK-II EK-I A.1.2 Y -- PARİDAE BAŞTANKARALAR Parus ater Çam Baştankarası + + LC EK-II EK-I A.3.1 Y -- G Parus major Büyük Baştankara + + LC EK-II EK-I A.3 Y -- G Parus lugubris Mahzun Baştankara + + LC EK-II EK-I A.2 Y -- G SITTIDAE SIVACIKUŞUGİLLER Sitta europaea Sıvacı + + LC EK-II EK-I A.3 Y -- G LANIIDAE ÇEKİRGE KUŞLARI Lanius collurio Çekirgekuşu -- + LC EK-III EK-I A.3 YZ -- G Lanius minor Karaalınlı çekirgekuşu + + LC EK-III EK-I A.3 YZ -- G Lanius senator Kızılbaşlı Çekirgekuşu -- + LC EK-III EK-I A.2 YZ -- G CORVIDAE KARGAGİLLER İstanbul Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-30
Pica pica Saksağan + + LC -- EK-III A.5 Y -- G Corvus monedula Cüce karga + + LC EK-II EK-III A.5 Y -- G Corvus frugilegus Ekin kargası + + LC -- EK-III A.5 Y -- G Corvus corax Kuzgun + + LC EK-III EK-II A.5 Y -- G STURNIDAE SIĞIRCIKGİLLER Sturnus vulgaris Sığırcık + + LC -- EK-II A.5 Y -- G PASSERIDAE SERÇEGİLLER Passer domesticus Ev serçesi + + LC -- EK-III A.5 Y -- G Passer montanus Dağ Serçesi -- + LC EK-III EK-II A.3 Y -- G FRINGILLIDAE İSPİNOZGİLLER Fringilla coelebs İspinoz -- + LC EK-III EK-II A.4 Y -- G Carduelis carduelis Saka + + LC EK-II EK-I A.3.1 Y -- G Carduelis cannabina Keten Kuşu + + LC EK-II EK-I A.3 Y -- G EMBERIZIDAE KİRAZKUŞUGİLLER Emberiza melanocephala Karabaşlı kirazkuşu + + LC EK-II EK-I A.4 YZ -- G Emberiza hortulana Kirazkuşu + + LC EK-III EK-II A.2 YZ -- G Emberiza calandra Tarla kirazkuşu + + LC EK-III EK-II A.6 Y -- G Tablolardaki Kısaltmalar MAK= Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü MAK Listeleri RDB= Red Data Book (Kırmızı Liste) END=Endemizm İstanbul Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-31
A=Anket, L=Literatür, G=Gözlem Y=Yerli, YZ=Yaz Ziyaretçisi, T=Transit Türkiye Kuşları İçin Kırmızı Liste (Red Data Book) Kriterleri A.1.2= Bu kuş türlerinin nüfusları Türkiye genelinde çok azalmıştır. İzlendikleri bölgelerde 1 birey-10 çift (=1-20 birey) ile temsil edilirler. A.2 = Bu gruba giren kuş türlerinin birey sayıları yayılış gösterdikleri alanlarda büyük tehlikeler ile karşı karşıyadırlar. A.3 = Bu gruba giren kuş türlerinin populasyon düzeyleri çok düşmüş olduğundan tehlikeye maruzdurlar. A.3.1= Bu kuş türlerinin populasyonlarında, gözlendikleri bölgelerde azalma söz konusudur. Bu türlerin nüfusu da 251-500 çift (502-1000 birey) arasında değişmektedir. A.4 = Soyu tükenme tehlikesi altında olmayan, yayılışlarının sınır bölgelerinde potansiyel tehdit altında olan türler. Y = Yerli; Düzenli olarak yurdumuzda kuluçkaya yatan yerli kuş türleri. YZ = Yaz Ziyaretçisi; Yurdumuzda kuluçkaya yattıktan sonra göç eden türler. KZ= Kış Ziyaretçisi; Kış aylarını yurdumuzda geçiren, kış ziyaretçisi türlerdir. İstanbul Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-32
Tablo-5. Çanta-RES Proje Alanı Memeli Hayvan (Mammalia) Türleri ve Koruma Statüleri. TÜRÜN BİLİMSEL ADI TÜRÜN TÜRKÇE ADI PROJE ALANI YAKIN ÇEVRE ERL (IUCN) BERN MAK END KAYIT ŞEKLİ INSECTIVORA BÖCEKYİYENLER ERINACEIDAE KİRPİLER Erinaceus concolor Kirpi + + LC -- Ek-I -- G CHIROPTERA YARASALAR RHINOLOPHIDAE NALBURUNLUYARASALAR Rhinolophus hipposideros Fare kulaklı yarasa -- + LC Ek-II Ek-I -- G VESPERTILIONIDAE CÜCE YARASALAR Pipistrellus pipistrellus Cüce yarasa -- + -- Ek-III -- -- G LAGOMORPHA TAVŞANLAR LEPORIDAE TAVŞANLAR Lepus europeaus Yabani tavşan + + LC Ek-III Ek-III -- G MICROTINAE Microtus arvalis Orman Tarla Faresi + + -- -- -- -- İstanbul Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-33
RODENTIA KEMİRİCİLER SCIURIDAE SİNCAPGİLLER Sciurus anomalus Anadolu Sincabı + + LC Ek-II Ek-I -- G SPALACIDAE KÖRFARELER Nannospalax leucodon Körfare -- + DD -- -- -- G MURIDAE FARE VE SIÇANLAR Apodemus slyvaticus Adi Tarla Faresi + + LC -- -- -- G CARNIVORA CANIDAE ETÇİLLER, YIRTICILAR KÖPEKGİLLER Vulpes vulpes Kızıl tilki + + LC -- Ek-III -- G CETARTIODACTYLA ÇİFT TOYNAKLILAR SUIDAE ESKİDÜNYA DOMUZLARI Sus scrofa Yaban Domuzu + + LC -- Ek-III -- G Tabloda kullanılan kısaltmaların açıklamaları: VU = Zarar Görebilir (=Vulnerable) DD = Veri Eksikliği (Data Deficient) LC = En Düşük Derecede Tehdit Altında (Least Concern) MAK = Merkez Av Komisyonu ERL=Avrupa Kırmızı Listesi İstanbul Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-34
FAALİYETİN PROJE ALANI KARASAL FAUNA TÜRLERİ ÜZERİNE OLASI ETKİLERİ VE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER Çanta-RES projesi kapsamında tesis edilmesi planlanan rüzgar türbinleri proje sahası içerisindeki karasal fauna bileşenleri proje alanında ve yakın çevresinde dinlenme, geceleme, beslenme, barınma ve üreme gibi gereksinimlerini karşılamak amacıyla bulunmaktadırlar. Yerli olarak tanımlanan bazı formlar tüm yıl boyunca bu kesimlerde bulunurken bazıları da sadece belirli süreler için bu kesimlere gelmektedir. Yani göçmen statüsündedirler. Bunlar arasında özellikle ilkbahar ve sonbahar göç dönemlerinde proje sahasına çok uzak olmayan kesimlerden geçiş yapan göçmen kuş türlerine bağlı bazı bireyler de yer almaktadır. Yörenin omurgalı faunasını meydana getiren türlerin büyük bir kısmı farklı koruma statülerine sahiptir. Söz konusu statüler ilgili tür envanter tablolarında verilmektedir. Türlerin sahip oldukları koruma statüleri nedeniyle, söz konusu türler tarafından tercih edilen ve farklı şekillerde istifade edilmekte olan yaşam alanlarına yapılacak özensiz müdahaleler bu alanlardan yararlanan türlere bağlı bireylerin olumsuz etkilenmesine, zarar görebilmelerine ve/ veya bu yaşam alanlarını terk etmelerine neden olabilecektir. Bu nedenle bu kesimlerde gerçekleştirilecek çalışmalar öncesinde ve çalışmalar esnasında bazı noktalara dikkat edilmesi, bazı önlemlerin alınması gerekmektedir. Proje sahası sınırları içerisinde ve komşu alanlarda mevsimsel özellikte, küçük ölçekli dere yatakları ve su biriken habitatlar söz konusudur. Proje sahası olarak tanımlanabilecek kesimlerde büyük ölçekli ve daimi özellikteki sulak alan habitatlarının hiç bulunmaması; buna karşılık küçük ölçekli, geçici akarsu yataklarının mevcudiyeti gibi nedenlerden dolaylı ikiyaşamlılar açısından uygun olarak tanımlanabilecek habitat sayısı da oldukça sınırlı kalmıştır. Söz konusu sınırlayıcı koşullar nedeniyle proje alanında ve yakın çevresinde sadece iki Amfibi türüne rastlanmıştır. Bu türlerden biri olan Su kurbağası (Pelophylax ridibundus) Avrupa nın en yaygın yerli İkiyaşamlı türüdür. Benzer şekilde Türkiye genelinde, hemen hemen tüm tatlısu ortamlarında, bol miktarda bulunabilmektedir. Diğer ikiyaşamlı türü olan ve birey sayıları oldukça sınırlı olan Gece Kurbağası (Pseudepidalea viridis) ise üreme dönemi dışında kuru, karasal ortamlarda bulunmayı tercih eder. İstanbul Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-35
Proje sahasında gerçekleştirilen gözlem ve incelemeler kapsamında, tesis edilmesi planlanmış olan türbinlerin yer alacağı kesimler detaylı bir şekilde incelenmiştir. Bu gözlemler esnasında türbin alanlarında hiçbir sulak alanın bulunmadığı, proje alanı olarak belirlenmiş olan kesimlerin Amfibiler açısından uygun habitatlar olmadığı sonucuna varılmıştır. Bu açıdan bakıldığında projeyle ilgili çalışmalar nedeniyle lokal amfibi habitatlarının veya populasyonlarının zarar görmesi beklenmemektedir. Halihazırda türbin ayaklarının nereler olacağı etüt edilmiş olmasına karşılık inşaat aşamasına kadar olan zaman dilimi içerisinde, herhangi bir nedenden dolayı türbin veya trafo sahaları veya işletme binasının değişmesi söz konusu olabilecektir. Bu durumda yeni seçilen alanların da ikiyaşamlı türleri tarafından tercih edilen sınırlı sayıdaki kesimlere isabet ettirilmemesine dikkat edilmelidir. Proje alanında kaydedilmiş olan İkiyaşamlılarla ilgili bir diğer olası- risk de direklerin oturacağı kesimlerde yapılacak kazı, tesviye gibi çalışmalar esnasında açığa çıkan malzemenin depolanacağı kesimlerin seçilmesi aşamasında söz konusu olabilecektir. Bilindiği gibi her bir direk için en az 100-150 m çapındaki alanlarda kazı ve tesviye çalışmaları yapılması gerekmektedir. Bu çalışmalar esnasında açığa çıkacak fazla malzemenin ikiyaşamlılar tarafından tercih edilen, bu sınıf elemanları açısından önem taşıyan habitatlara dökülmemesine, depolanmamasına özen gösterilmelidir. Benzer şekilde söz konusu malzemenin diğer yabanıl omurgalı faunası bileşenleri tarafından beslenme, barınma veya üreme amacıyla kullanılan kesimlerde de geçici veya kalıcı olarak depolanmamasına da dikkat edilmelidir. Sucul habitatları besleyen yüzeysel mevsimlik akıntılar veya kaynaklara yapılabilecek müdahaleler de bu gruba bağlı bireyler açısından benzer sonuçlara neden olabilecektir. Rüzgar enerjisi türbinleriyle ilgili projelerin hayata geçirilmesi sürecinde ortaya çıkabilecek ve lokal omurgalı faunası bileşenleriyle ilgili önemli müdahalelerden birisi türbinlerin yer alacağı kesimlerde yer alan bitkisel formasyonun tasfiyesi sürecinde yaşanmaktadır. Bu süreçte ağaçların yoğun olduğu kesimlerde türbin ayakları için çok sayıda ağaç kesilmektedir. Benzer şekilde bu kesimlere ulaşmak amacıyla yeni açılacak veya iyileştirilecek yol güzergahları ile çalışan araçların manevra yapacağı kesimlerdeki ağaçların kesilmesi sürecinde buralardan istifade eden fauna bileşenleri de olumsuz etkilenebilmektedir. Bu açıdan bakıldığında İstanbul Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-36
Çanta-RES projesi kapsamında tercih edilen bazı kesimlerde, plantasyon özelliğinde de olsa kayda değer bir ağaç varlığından söz edilebilir. Ayrıca halihazırda alana ulaşmayı ve boydan boya ulaşımı mümkün kılsa da tüm türbin ayaklarına ulaşabilmeyi mümkün kılacak yollar söz konusu değildir. Bazı kesimlerde iyileştirme, bazı kesimlerde ise yeni yolların açılması gerekecektir. Sonuç olarak, dönüşüme uğrayacak kesimlerde kayda değer miktarlarda ağaç ve çalı formasyonunun kesilmesi söz konusu olacaktır. Türbinlerin tesis edilmesi sürecinde türbin ayaklarının yer alacağı kesimler yanında işletme ve trafo binalarının inşa edileceği alanlar ile yeni açılacak yollar, vinç ve kamyonların manevra yapacağı alanlardaki bitkisel formasyonun temizlenmesi gerekecektir. Yani bu kesimlerde kaydadeğer bir kesim ve tıraşlama faaliyeti gerçekleştirilecektir. Kesilmesi gereken ağaç ve çalı formasyonunun kesim sonrasında sahadan uzaklaştırılması sürecinde bu kesimlerde bulunan yabanıl fauna bileşenlerinin zarar görebilme riski söz konusudur. Bilindiği gibi bazı yabanıl formlar barınma, saklanma ve üreme gibi amaçlarla çalıların içlerini veya alt kısımlarını tercih ederler. Bitkisel formasyonun uzaklaştırılması sürecinde bu kesimlerden istifade eden fauna bileşenleriyle ilgili olarak bazı önlemlerin alınması gerekmektedir. Uzaklaştırma çalışmalarına başlanmadan önce bu kesimler dikkatler gözden geçirilmeli, rastlanan yabanıl formların ya kendiliğinden kaçmalarına olanak sağlanmalı ya da uzaklaşmak istemeyenler söz konusu olduğunda uygun yakalama ve taşıma yöntemleriyle yakın çevrede, söz konusu türler açısından uygun habitatlara taşınmalı ve serbest bırakılmalıdırlar. Türbin ayakları ile ilgili diğer yapıların yer alacağı kesimlerdeki kesilmiş bitkisel malzemenin uzaklaştırılması sürecinde; türbin gövdelerinin dikilmesi ve jeneratörler ile pervanelerin yerleştirilmesi aşamasında bu gibi ortamlarda barınan, buralarda üreyen fauna bileşenlerinin rahatsız edilmesi, hatta zarar görebilme riski söz konusu olabilecektir. Bu tip zorunlu müdahalelerin üreme dönemine isabet etmesi durumunda yuva, yumurta veya yavru kayıpları söz konusu olabilecektir. Bilindiği gibi üreme olgusu bir türün geleceğini belirleyen en önemli olgulardandır. Bu şekilde meydana gelebilecek kayıpların önüne geçebilmek için ya çalışmalarla ilgili zamanlamaya dikkat edilmeli, yani üreme döneminde bu kesimlerden uzak durulmalı; ya da kesim ve tıraşlamayı takip eden montaj aşaması öncesinde İstanbul Silivri Çanta-RES Değerlendirme Raporu-37