Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürü Sayın Prof. Dr. Mustafa BALOĞLU na 17 Ocak 2013 tarihinde Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği Yönetim Kurulu nu kabulünde takdim edilmiştir. YÖNETİCİ ÖZETİ Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği, Psikolojik Danışma ve Rehberlik alanındaki meslek üyeleri arasında birlik, beraberlik, mesleki dayanışma içerisinde alanın ülkemizde gelişimini sağlamak, alanda çalışan meslek elemanlarının sosyal, bilimsel, mesleki, kültürel yönden gelişimlerine yardım etmek, meslek üyelerinin haklarını korumak ve savunmak, alan birikiminin toplum yararına kullanılması için tüm özel veya resmi kurumlarla işbirliği içinde etkinlikler yapmak amaçıyla 1989 yılında kurulmuş olup 3000 i aşan üyesi ve 16 şubesi olan, her mesleğin değerliliği ilkesiyle hareket eden ve herkesin yetiştirildiği alanda istihdamını savunan mesleki bir dernek olarak; aşağıda özeti yer alan ve gerekli gördüğünüz durumda detaylandırılabilecek görüş ve önerilerimizi saygılarımızla arz ederiz. 1) Üyelerimizden ve kamuoyundan edindiğimiz bilgilere göre Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliği üzerinde değişiklik/yenileme çalışmalarının yapıldığını bilinmektedir. Ülkemizdeki psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerine ilişkin önemli bir düzenleme olması nedeniyle Yönetmelikle ilgili yapılacak değişiklik veya yenilemenin kapsayıcı olması ve olası eksiklikleri ortadan kaldırması açısından Derneğimizin görüşüne başvurulması yararlı olacaktır. 2) Ortaöğretim kurumlarına geçiş sistemi içinde yapılan Seviye Belirleme Sınavı (SBS), öğrencilerin ve ailelerinin olumsuz psikolojik tepkiler geliştirmelerine, kaygı düzeylerinin artmasına ve süreklilik kazanmasına yol açtığı ve ayrıca, öğrencilerin psikolojik gelişimlerini olumsuz yönde etkilediği gözlenmektedir. Okul türü artırıldıkça temel ve zorunlu eğitim sürecinde öğrencilerin okuldan kopmaları ve dershaneler gibi okul dışı kurumlara yönelmeleri söz konusu olmaktadır. Eğitim sistemi içerisinde adeta dershanelerin okulların yerine geçmiş olduğu izlenimi üzüntü yaratmaktadır. Bakanlığın bu konudaki çalışmaları umut vericidir. Temel eğitim düzeyinde başarı temelli bir anlayıştan çok öğrencilerin tüm yönleriyle gelişmelerine olanak tanıyan ve değerler eğitimini de içeren bir anlayışla yetiştirilmeleri önemlidir. Sınavsız bir geçiş modeli mümkündür. Bu konuda Bakanlığımızın daha önce Derneğimizden istemiş olduğu SBS Raporu ekte bilgilerinize sunulmuştur. Bu nedenle seviye belirleme sınavının kaldırılması, sınavı gerekli kılan farklı okul türlerinin azaltılması ve geniş bir çerçevede konunun tüm taraflarının katılacağı bir toplantıda ele alınarak karar verilmesinin daha uygun olacağı düşünülmektedir. 3) Psikolojik danışma ve rehberlik, danışanların (eğitim ortamlarında, öğrencilerin) kişisel, sosyal, eğitimsel ve mesleki alanlarda gelişmelerini, bu alanlarda karşılaştıkları sorunlarla başa çıkabilmelerini ve yaşamlarını daha fazla doyum alarak sürdürmelerini amaçlayan profesyonel bir yardım hizmetidir. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Lisans Programı, bu hizmetlerin yürütülebilmesi için gerekli bilgi, beceri ve tutumları belli bir sistematik içinde psikolojik danışman adaylarına kazandırmayı hedefleyen bir lisans programıdır. Nitekim bu lisans programı içerisinde meslek elemanlarına kazandırılan yeterlik alanları şöyle sıralanabilir: İnsan gelişimi/psikolojik temeller; sosyal ve kültürel temeller; eğitimsel temeller; yardım becerileri; grupla çalışma becerileri; mesleki gelişim; bireyi tanıma ve değerlendirme; istatistik, araştırma ve program değerlendirme; profesyonel yönelim. Bu yeterlik alanlarına göre yapılanan Psikolojik Danışma ve Rehberlik Lisans Programının iki temel amacı vardır: 1) Psikolojik 1
danışman adaylarına genel bir psikolojik danışma ve rehberlik formasyonu kazandırmak ve 2) psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerini, başta eğitim kurum ve kuruluşları olmak üzere çeşitli (sağlık, adalet, savunma/emniyet, istihdam, sosyal hizmetler ve endüstri) kurum ve kuruluşlarda veya serbest (özel) çalışarak etkili bir şekilde sunabilecek meslek elemanları yetiştirmek. Yukarıda ana çerçevesi çizilen psikolojik danışman eğitiminden geçmeyen kişilerin eğitim kurum ve kuruluşlarında psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerini yürütülebilmeleri son derece güçtür. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Lisans Programı kapsamındaki bilgi, beceri ve tutumlar, kısa ya da uzun süreli birtakım hizmet-içi eğitim programları, sertifika programları ile kesinlikle kazandırılamaz. Dolayısıyla, Psikolojik Danışma ve Rehberlik Lisans Programından mezun olmayan kişilerin, okullarda ve diğer tüm eğitim kurum ve kuruluşlarında (örneğin, özel dershanelerde) psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerini yürütemeyecekleri açıktır. Bu nedenle bundan böyle, okullarda ve diğer tüm eğitim kurum ve kuruluşlarında bu hizmetleri yürütecek kişilerde mutlaka üniversitelerin Psikolojik Danışma ve Rehberlik Lisans Programından mezun olması şartı aranmalıdır. Esasen ülkemizde 52 Üniversitede bulunan lisans programları tarafından yeterli psikolojik danışman kaynağı vardır ve nitelikli psikolojik danışman yetişmektedir. Bu nedenle MEB de bulunan Rehber Öğretmen kadrolarına Psikolojik Danışma ve Rehberlik programlarından mezun olanların atanması, alan dışı atamaların önlenmesinin isabetli olacağı düşünülmektedir. Bakanlığın refleksine dönüşen bu atamalar çalışma barışını ortadan kaldırarak, hizmetin niteliğini de düşürmektedir. Derneğimiz tarafından 2011 yılı Haziran, Temmuz döneminde gerçekleşen atamaların iptali için Danıştay a başvuruda bulunulmuştur. 2012 atama döneminde, Bakan, Müsteşar ve TTK Başkanı ile yaptığımız görüşmeler sonuç vermiş ve bu dönemde alan dışı atamalar yapılmamıştır. Mesleğimiz açısından bu durumun sürdürülebilirliği son derece önemlidir. Bakanlığa yapmış olduğumuz başvuruya verilen B.08.0.SGB.0.05.00.00/6485 sayı ve 27.09.2011 tarihli cevapta, rehber öğretmen kadrosunda görev yapanların %25 i farklı alanlardan mezunlardan oluşmaktadır. Bu durum mesleğin sürdürülebilir niteliğini tehdit eden bir durumdur. Derneğimiz olarak önerimiz, bu güne kadar rehber öğretmen kadrosuna farklı alanlardan atanmış olan kişilerin, varsa kendi kadrolarına, yoksa da sistem içinde yeni kadroların (program geliştirme uzmanı, ölçme değerlendirme uzmanı gibi) oluşturulması ve bu kişilerin kendi alanlarına ilişkin kadrolara geçişlerine olanak tanınmasıdır. 4) Eğitim sistemimizde bu güne kadar hakim olan aslolan öğretmenliktir anlayışı, toplumun ve eğitim biliminiin gelişimini kavramaktan uzaktır. Gelişime uygun olarak eğitim sisteminde uzmanlık kadrolarına da yer verilmelidir. Mesleğimiz açısından da öğretmen kadrosu içinde kabul edilen rehber öğretmen unvanı yerine psikolojik danışman unvanının kullanılması, mesleği ve hizmeti niteleyecek bir unvan olarak kabul edilmektedir. Bu durum göreve başlama kadro derecesinde de soruna dönüşmektedir. Rehber öğretmen kadrosuna atanabilen Psikoloji mezunları 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununa göre yardımcı sağlık hizmetleri sınıfında sayılmalarından dolayı hizmete 8/1 den başlarken, Rehber öğretmenlik, öğretmenlik olarak sayılması nedeniyle ilgili Kanuna gore eğitim öğretim hizmetleri sınıfında sayılmakta ve de 9/1 den göreve başlamaktadırlar. Aynı hizmeti yerine getiren iki alan mezunları arasındaki bu farklılık bir eşitsizlik üretmektedir. Bu nedenle Devlet Kadro Cetvelinde psikolojik danışman kadrosunun ihdas edilmesi için bir an önce gerekli yasal değişikliklere gidilmeli ve ilgili tüm kurum ve kuruluşlarda psikolojik danışman kadroları tahsis edilmelidir. 2
5) Rehberlik ve Araştırma Merkezleri ülkemizde yürütülen PDR hizmetlerinin vitrinidir. Vitrine ilişkin olumsuzluklar hizmetin görünümünü olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle; a) RAM lerinde reber öğretmen kadrosunda çalışanların çalışma süresi yaklaşık olarak 22 ay, özel eğitim öğretmeni kadrosunda çalışanların ise 12 aydır. Bu durum da göstermektedir ki bu kurumda personel devamlılığı son derece düşüktür. Bu durumun önüne geçmek amacıyla bu kurumlara yönelik olarak özel düzenleme yapılmasına ihtiyaç vardır. Buna ilişkin iki şey yapılabilir: 1) Ek ders saatleri haftalık 18 den 25 e çıkarılabilir. 2) 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununa bu kurumlarda çalışanlara tazminat ödenmesine yönelik değişiklik yapılabilir. Devlet Memurları Kanununda yapılabilecek düzenleme ile RAM lara yönelik özel hizmet tazminatı bu kaçışın önüne geçilebilecek bir yöntem olabilir. b) RAM ların kuruluş tarihlerine bakıldığında ilk RAM 1955 yılında Ankara da, 1959 yılında da İzmir de açılmıştır. Özellikle 2000 yılından sonra bu sayıda hızlı bir şekilde artış yaşanmıştır. RAM ların sayısının bu kadar hızlı artması olumlu bir gelişme gibi görünse de hizmetlerin sağlıklı yürütülmesi konusunda bir takım endişelere de neden olmuştur. Nicel gelişmeye nitel gelişme eşlik ettiği durumda anlamlı bir gelişmeden söz edilebilir. Eğer nitel gelişme nicel gelişmeye eşlik etmiyorsa bir süre sonra nicelik niteliğin düşmanı ya da yok edicisi haline dönüşebilir. RAM lerin açılmasında oluşturulan RAM Açma Yönergesine uygun hareket edilmelidir. c) Varolan RAM lerinde fiziksel ve teknik donanım, personel çeşitliliği ve psikolojik ölçme araçlarıyla ilgili standartlar aynı düzeyde olmalıdır. Yeterli standarda sahip olmayan kurumlardaki hizmet niteliği son derece düşüktür. Bu konu, Keçirören Rehberlik ve Araştırma Merkezi tarafından düzenlenen Gelişen RAM Mutlu Birey Çalıştayı raporunda ayrıntılı olarak değerlendirilmiş olup ekte sunulmuştur. 6) Bilim Sanat Merkezlerine Öğrenci Seçimi: Tanılama, eğitim ve değerlendirme süreçleri birbirinden bağımsız kurumlar tarafından yapılması hizmetin niteliği ve sürdürülebilirliği açısından anlamlı olacaktır. Tanılama görevi RAM lar, eğitim görevi BSM ler, denetim görevi de Bakanlığın taşra ve merkez teşkilatı birimlerince yerine getirilmesinin daha anlamlı olacaktır. BSM ler tarafından tanılama yapıldığı zaman, testlerin gizliliği ortadan daha kolay kalkabilmektedir. Kurum personeli psikolojik ölçme araçları etik ilkelerini bilmediklerinden veya tanıdıklarına avantaj sağlama düşüncesi nedeniyle testlerin gizliliği ihlal edilebilmektedir. BSM tarafından yapılan tanılama çalışmaları bir sınav olarak lanse edilmektedir. Bu da doğaldır ki kaygı düzeyini arttıran bir faktöre dönüşmektedir. BSM tarafından yapılan tanılamanın kısa bir süre içinde yapılıyor olması nedeniyle test maddeleri daha sonra teste gelen öğrencilere aktarılabilmekte bu da test maddelerinin daha önceden bazı öğrenciler için yaşantı geçirilmesine yol açabilmektedir. BSM ler tarafından tanılamanın doğru olduğu ve bu yöntemin sürdürüldüğü durumda diğer özür türlerine yönelik olarak da aynı şekilde bu özürlülere hizmet veren okullar tarafından tanılamanın yapılması sonucunu doğurmaktadır. Nasıl ki bir görme engelliler, ortopedik engelliler okulu ya da bu özür türlerine hizmet veren merkezler tanılama yapmıyorlarsa ve yapmamaları da gerekiyorsa; BSM ler tarafından da 3
tanılama yapılmaması gerekmektedir. Tanılama RAM lerinin görevi kapsamında yıl boyunca verilecek bir hizmet olarak yürütülmesinde fayda görülmektedir. 7) Danışma Kurulu; Genel Müdürlüğümüzün yürüttüğü çalışmaların bilimsel bir zemine oturması, yapılan çalışmaların alanda nasıl uygulandığı, çalışmaların nasıl sonuç verdiği, üniversitelerde alanla ilgili yapılan yeni çalışmalardan Genel Müdürlüğün, Genel Müdürlükte yürütülen çalışmalardan üniversitelerin haberdar olabileceği üniversite-alanda çalışanlar-genel Müdürlük arasında düzenli bir etkileşimin geliştirilebileceği Danışma Kurulu nun oluşturulması yoluna gidilebilir. Bu kurul yukarıda kısaca değinilen çalışmaları yürütmek amacıyla yılın belirli dönemlerde olmak üzere (bu süre üç veya altı ayda bir olabilir) toplanmalıdır. Kurulun oluşturulmasıyla ilgili belirlenecek esaslar çerçevesinde, üniversitelerin psikolojik danışma ve rehberlik anabilim dalı başkanları veya görevlendirilecek bir öğretim üyesi ile birlikte, mesleki dernek, alanda çalışanlardan her bölgeyi temsilen seçilecek bir rehber öğretmenden (Bu sayı bölgedeki rehberlik ve araştırma merkezi ya da rehber öğretmen sayısına göre bazı bölgeler için iki yada üçe çıkarılabilir.) oluşturulabilir. 8) Psikolojik Danışmanlar Eğitim ve Uygulama Merkezi; Okullarda verilen psikolojik danışma ve rehberlik (PDR) hizmetleri alanında göreve başlayan psikolojik danışmanlar (rehber öğretmenler) da Bakanlığın diğer personeli gibi memur olarak göreve başlamakta ve ilk yıl stajyer kabul edilerek hizmet içi eğitim kursundan geçirilmektedir. Bu eğitim ağırlıklı olarak devlet memurluğu ile ilgili kanun maddelerinin öğrenilmesine yönelik bir kurs olmaktadır. Var olan uygulamada psikolojik danışmanlar, hem devlet memurluğu ile ilgili stajyerlik hem de ilk atamalarının rehberlik araştırma merkezlerine yapılması gibi ikili bir durum ile karşı karşıyadırlar. Bu her iki durum da meslek elemanları açısından olumsuzluk içermektedir. Birincisi sadece memur olarak kabul etmekte, ikincisi de RAM lar hem ilk atamaları karşılayabilecek fiziksel mekana sahip değildirler hem de meslek elemanlarını çoğu lisans mezunu olması nedeniyle lisans mezunu bir psikolojik danışmanın yeterliğine yine lisans mezunu bir psikolojik danışman karar vermesi durumunu doğurmaktadır. Bu konuda hakim ve savcıların göreve başlamadan önce eğitime tabi tutuldukları Hakimler ve Savcılar Eğitim Merkezi uygulaması, Psikolojik Danışmanlar Eğitim ve Uygulama Merkezi kurularak, psikolojik danışmanlar için de gerçekleştirilebilir. Psikolojik Danışmanlar Eğitim ve Uygulama Merkezleri 3 ya da 4 bölgede kurulmalıdır. Burada çalışacak personel, PDR alanında uygulamada çalışmış ve en az yüksek lisans mezunu olmalıdır. Okula ya da rehberlik ve araştırma merkezine ataması yapılan psikolojik danışmanlar, atandıkları yerde göreve başlamadan önce Psikolojik Danışmanlar Eğitim ve Uygulama Merkezi nde göreve başlayıp 8 ay ile bir yıl arasında mesleğe hazırlık/alıştırma (oryantasyaon) eğitiminden sonra asıl görev yerinde göreve başlamaları hizmetin niteliğini geliştirecek önemli bir düzenleme olarak görülmektedir. 9) Psikolojik Ölçme Araçları Geliştirme Uygulama ve Eğitim Merkezi nin Kurulması: Eğitim her kademesinde yönlendirme hizmeti sunan uzman elemanların, mesleklerinin gerektirdiği psikolojik ölçme araçları konusunda merkezi bir kuruluşla desteklenmeleri, onların mesleklerine evrensel düzeydeki uygulamalarla bütünleşebilecek bir düzeyde yapabilmelerinin temel koşulu olarak görülmektedir. Bu amaçla değişik eğitim kademelerindeki öğrencilerin yönlendirilmesinde kullanılacak psikolojik ölçme araçlarından (genel yetenek testleri, farklı-özel yetenek testleri, kişilik ölçekleri, ilgi envanteri, tutum ölçekleri, standart başarı testleri, mesleki ve akademik benlik ölçekleri, öğrenci davranışlarını değerlendirme ölçekler vb.) mevcut olanları bünyesinde toplayan, mevcut olmayanları geliştiren, uyarlayan, bunların 4
Bakanlıklara bağlı kuruluşlarda dağıtım, uygulama ve kullanım sistemini psikolojik ölçme araçları için ön görülen bilimsel ve etik standartlara uygun olarak kurup geliştiren ve denetleyen bir merkezin kurulmasına ihtiyaç vardır. Merkezin kurulması aşamasına kadar ve sonrasında psikolojik ölçme araçlarının bu konuda uygulama, değerlendirme ve yorumlama temel eğitimini almış ve de varsa o ölçme aracıyla ilgili alınması gereken özel bir eğitimin alınmış kişiler tarafından uygulanması gerekmektedir. Bunun aksi bir şekilde yapılan uygulama olası değerlendirme, tanılama ve yönlendirme hatalarını beraberinde getirecektir. 10) Son günlerde meslek elemanları arasında okullarda çalışma süresinin 8 saate çıkarılacağı kaygısı yoğun düzeyde yaşanmaktadır. Rehber öğretmenlerin çalışma süresinin 8 saate çıkarılması durumunda, rehber öğretmenlerin öğrencilerin okulda olmadığı satlerde de çalışması anlamına gelmektedir. Rehber öğretmen kadro unvanının temel olumsuzluklarından olan öğretmen olarak algılanmasına, öğrenciler okuldan ayrıldıktan sonra okulda kalmaya devam etmesi nedeniyle buna bir de idareci olarak algılanması eklenecektir ki her ikisi de mesleğin önünde önemli bir engel oluşturmakta ve bunu da da kronik hale getirebilecek bir düzenlemeden öteye gitmeyecektir. Öğrencilerin okulda olmadığı saatlerde de rehber öğretmenin öğrenci, öğretmen veya velilerle çalışmasını gerektirecek durumlar olabilmektedir. Ancak bunun yolu çalışma süresinin 8 saate çıkarılması olmamalı, kaldı ki bu düşünceyi ortaya atanları temel düşüncesi de bu değildir (RAM lerinden kaçışın bir çözümü olarak düşünülen ve geçmişten beri ara ara gündeme getirilen bu düşünce, aslında işin kolayına kaçmaktan başka bir şey değildir. Daha önceki bölümde RAM leri için getirilen öneriyi gerçekleştirmek yerine okullar ile RAM lerinin çalışma sürelerini eşitleme yoluna gidilmesinden başka bir şey değildir.). Derneğimiz olarak okullarda çalışan rehber öğretmenlerin çalışma sürelerinin 8 saate çıkarılması yerine, öğrenci, öğretmen veya velilerle çalışmasını kolaylaştırmaya yönelik olarak, çalışma süresi içerisinde sayılmak koşuluyla, çalışma süresinin esnekleştirilmesinin daha yararlı olacağı düşünülmektedir. 11) Rehber öğretmen ihtiyacı gerekçe gösterilerek 2004/65 Sayılı Genelge ile rehber öğretmenler kadrosunun bulunduğu okul dışında başka okullarda hatta haftanın 5 günü farklı okullarda görevlendirilme yoluna gidilmektedir. Birden fazla okulda görevlendirilen rehber öğretmenler bu görevlendirmelerin kişisel ve mesleki yönden; gittiği kuruma adapte olamamama, kendini ait hissetmeme, görevlendirilen kurumda ilişkiler, ulaşım, okul mevcutlarının yoğunluğu, çalışmaların planlanması ve planlanan çalışmaların uygulanmasında sıkıntılar, kendi kadrolu oldukları okullarda işlerin aksaması, görevlendirildiği okulda işleri yetiştirememe, geçici olduğu düşünüldüğünden işbirliği sağlamakta sıkıntı yaşama, çalışma ortamının uygun olmaması gibi sorunlar yaşamaktadırlar. Bunu yanında rehber öğretmenler üzerinde bir baskı aracı gibi kullanılmaya dönüşmüştür. Derneğimiz hizmetin verimliliğine katkı getirmekten uzak, hatta verimliliğini daha da düşüren bu Genelgenin yürürlükten kaldırılması gerektiğini düşünmektedir. 12) Bakanlığın yeniden teşkilatlanması çerçevesinde Genel Müdürlüğün yapılanmasında oluşturulan Grup Başkanlıkların hizmetin özelliğini yansıtmaktan uzak olduğu ve derneğimizin de katkısı alınarak yeniden düzenlenmesine ihtiyaç olduğu düşünülmektedir. 13) Eğitim sistemimizdeki 4+4+4 ile birlikte ilköğretim okulları ilkokul ve ortaokul olarak iki kademeye dönüştürüldüğünden her bir kademedeki okullardan önemli bir kısmının öğrenci sayısı 250 nin altına düştüğü için, bu okullardaki rehber öğretmenleri norm kadro fazlası durumuna düşürmüş, bu da okullarımızın önemli bir kısmında psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin verilememesine yol açmıştır. 5
Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği olarak önerimiz; 1) İlköğretim okulları için 250 öğrenciye 1 olan rehber öğretmen normunun, liselerde olduğu gibi, ilkokul ve ortaokullarda da 150 öğrenciye bir rehber öğretmen olması. 2) Bu şekilde değişikliğe rağmen norm kadro koşulunu sağlayamayan okullardan, aynı binada veya bahçede eğitim öğretime devam edenlerin normunun bu iki okulun toplam öğrenci sayısına göre belirlenmesi. 14) Son söz son öneri olarak psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin merkez teşkilatı olarak Genel Müdürlüğümüzce masaya yatırıldığı psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri sempozyumu düzenlenmelidir. Düzenlenecek bu sempozyum ile hem mesleğin bu güne kadarki ülkemize ait resmi çıkarılabilir, hem de Genel Müdürlüğümüz ve ona bağlı rehberlik ve araştırma merkezlerinin vermiş olduğu, sadece özel eğitim hizmeti veren kurum görünümünden biraz da olsa kurtulması sağlanabilir. Sempozyum ile ayrıca alanda çalışanlar üniversiteleri ve Genel Müdürlüğü, üniversiteler alanı ve Genel Müdürlüğü, Genel Müdürlük de alanı ve üniversiteleri objektif olarak değerlendirebilecektir. Genel Müdürlüğümüzle bugüne kadar sürdürdüğümüz işbirliğine dayalı çalışmalarımızın sürdürülmesini saygılarımızla arz ederiz. Prof. Dr. Tuncay ERGENE Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği Genel Başkanı 6