22. Baskı İçin... TEŞEKKÜR ve BİRKAÇ SÖZ

Transkript

1 22. Baskı İçin... TEŞEKKÜR ve BİRKAÇ SÖZ Eğitimde Rehberlik Hizmetleri kitabına gösterilen ilgi, akademik yaşamımda bana psikolojik doyumların en büyüğünü yaşattı yılının Eylül ayında umut ve heyecanla ilk kez yayınlanan bu kitabın, yine coşku ve heyecanla 22. baskısını yayınlıyor olmak, bu alana gönül veren biri olarak gerçekten çok anlamlı bir mutluluk!... Mesleğime yaptığım yatırımın karşılığını, gösterilen olumlu tepkilerle fazlasıyla aldığıma inanıyorum. 21. baskıda kitap yeniden gözden geçirilerek, sizlerden gelen görüş ve öneriler doğrultusunda geliştirildi, yeni düzenlemeler yapıldı ve yeni bir bölüm eklendi. 21. yüzyıldaki paradigmalara uyarlandı. Yaşayan bir organizma gibi kitabın büyüyüp olgunlaşması sizlerin ilgi ve desteğinizle sürüyor... Yeni düzenleme ve geliştirme çalışmamda yapıcı eleştiri ve önerileri ile beni yönlendiren meslektaşlarım Prof. Dr. Feride Bacanlı ve Dr. Sevgi Sezer'e, ayrıca kitaba bu baskıda yerleştirdiğim KGRP bölümüne yaptıkları katkılar için Doç. Dr. Serap Nazlı'ya ve Doç. Dr. Diğdem Müge Siyez'e teşekkür borçluyum. Gelişimsel Rehberlik yaklaşımına uygun olarak hazırladığım bu kitabı; eğitim ortamlarını insan gelişimine en uygun duruma getirmeyi amaçlayan YÖNETİCİLERE; yaptığı mesleğe saygı duyan, öğrencilerini seven ve onlara değer veren ÖĞRETMENLERE ve ÖĞRETMEN ADAYLARINA; çalıştığı eğitim kurumunda rehberlik anlayışını oluşturmaya çabalayan PSİKOLOJİK DANIŞMANLARA üstlendikleri sorumluluğa saygı duyarak ve yararlı olmayı umut ederek sunuyorum. Sevgi ve saygıyla... Prof. Dr. Binnur YEŞİLYAPRAK Aralık 2013 iii

2

3 391 Bu kitabı FARKLI yapan ÖZELLİKLER Eğitimde Rehberlik Hizmetleri; alanındaki diğer kitaplardan çok farklı ve üstün özellikler taşıdığı için bu kadar benimsendi. Nedir bu özellikleri? Gelişimsel yaklaşımı esas alması ve PDR alanında, okulöncesi - ilk ve ortaöğretim öğrencilerine kazandırılacak yeterliklere dayanması, Psikolojik danışman adaylarının yanı sıra, her düzey ve her alandaki öğretmen adaylarına yönelik olarak hazırlanmış olması, Alanda çalışan uygulamacılar için bir el kitabı niteliği taşıması, Her ünitenin sonunda, her eğitim kademesi için farklı gelişim alanlarına ilişkin bilinç ve beceri kazandırmaya yönelik somut etkinliklerin yer alması, Kitabın sayfa tasarımının, dikkat ve algılama açısından etkili olduğu kadar resim ve karikatürlerle keyifli bir öğrenme sürecini gerçekleştirmeyi sağlaması, KPSS'ye hazırlananların gereksinimlerini de (kapsam ve sorular) karşılayacak nitelikte olması, Bu kitabın yazarının bu alana gerçekten gönül vermiş olması... Okuyucular Not: Bana bu değerlendirmeleri ileten öğrencilerime ve meslektaşlarıma yürekten teşekkürler... B.Y v

4

5 ÖN SÖZ "Eğitimde Rehberlik Hizmetleri" kitabı; hangi eğitim kademesinde görev alırsa alsın, öğrencilerin kişisel, eğitsel ve mesleki gelişimine yardımcı olacak öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının rolleri, sorumlulukları konusunda, gerekli bilgi ve becerileri kazandırabilmek amacı ile hazırlanmıştır. Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri, bir uzmanlık alanı olarak profesyonel düzeyde yürütülecek hizmetleri kapsar. Okullarımızda bu alanda yetişmiş uzman oranı, ilköğretim kurumlarında % 1, ortaöğretim kurumlarımızda % 9'dur. Geri kalan % 91-99'unda ise rehberlik faaliyetleri gerek yasal düzenlemelerle, gerekse pratikteki koşullar açısından tamamen sınıf öğretmenlerine veya "sınıf rehber öğretmeni" tanımlaması ile herhangi bir alan öğretmeninin sorumluluğuna bırakılmıştır. Kuşkusuz okulda bir rehber uzmanın bulunması da, öğretmenlerin bu konudaki rol ve sorumluluğunu azaltan bir durum değildir. Çünkü öğretmen, sınıf ortamında öğrenciyle en yakın ve en uzun etkileşime sahip kişidir. Dolayısıyla onu tanıma, onun gelişimini izleme ve yardımcı olma konusunda, eğitsel etkinliklerle birlikte yürüteceği rehberlik etkinlikleri ile en fazla etkili olma gücüne sahip kişidir. Sekiz yıllık temel eğitimle birlikte "yöneltme" konusunun yeniden gündeme gelmesiyle rehberlik hizmetlerinin sadece ortaöğretimde verilmesinin yetersizliği kabul edilmiş ve bu hizmetlerin okulöncesi eğitimden başlayarak tüm eğitim süreci boyunca sürdürülmesi, "yöneltme"nin sağlıklı olması için öğrencinin kişisel, eğitsel ve mesleki gelişiminin bütünlük içinde ele alınması görüşü önem kazanmıştır. Bu görüşe dayalı olarak, öğretmen yetiştiren eğitim fakültelerinin programına bir sömestir, üç saatlik "Rehberlik" dersi konulmuştur. Eğitimde Rehberlik Hizmetleri Kitabı, öğretmenlik programını izleyenler için temel bir "ders kitabı", öğretmenlik mesleğini sürdürenler için "uygulama el kitabı", Psikolojik Danışma ve Rehberlik alanındaki elemanlar ve adaylar için "yardımcı kitap" olarak hazırlanmıştır. Eğitim fakültelerindeki yeni program değişimi ile ortaya çıkan bir gereksinime dayalı olarak hazırlanan bu kitaba iki temel düşünce yön verici olmuştur: Birincisi; anaokulundan ortaöğretimin sonuna kadar eğitim sürecinde öğrencilerin gelişim ve uyumlarında birinci derecede etkili olan kişi ÖĞRETMEN'dir. O hâlde öğretmenlere, rehberlik açısından rol ve sorumluluklarının bilincinde olmalarını ve bunları benimsemelerini sağlayacak "öğrenme yaşantıları" kazandırılmalıdır. İkincisi, eğer rehberlik alanındaki hizmetler, öğrencilerde gözlenebilir "hedef davranışlar" olarak açık ve somut olarak belirlenir ve bunlara nasıl ulaşılacağı konusunda sınıf ve okul ortamında uygulanabilir etkinlikler önerilirse öğretmenlerin bu alandaki katkıları ve katılımları artabilir. Bu iki düşünceyi esas alarak planlanan bu kitap rehberlik alanında, özellikle öğretmen adaylarına ve tüm eğitim görevlilerine bilimsel bir anlayış, temel bilgi ve beceriler kazandırmayı amaçlamaktadır. Bu nedenle de, kitabın içerik ve düzenlenmesinde kuramsal tartışmaların egemen olduğu bir kaynak kitap olması yerine; dili, yaklaşımı ve sunuş biçimi ile kuramsal temelleri somut uygulamalara dönüştüren bir çalışma olmasına özen gösterilmiştir. vii

6 Yüzyılda Eğitimde Rehberlik Hizmetleri Kitap, yedi bölümden oluşmaktadır: Birinci bölümde çağdaş eğitim içinde rehberliğin yeri ve önemi; bu hizmetlerin amacı, kapsamı, gelişimi gibi konulara değinilerek okuyucunun bu alan hakkında genel bir görüş kazanmasına çalışılmıştır. İkinci bölümde eğitimde rehberlik hizmetleri ele alınmış; okulöncesi, ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarının yapı ve amaçları doğrultusunda rehberlik hizmetlerinin nitelikleri ve işlevleri üzerinde durulmuştur. Üçüncü, dördüncü ve beşinci bölümlerde, sırasıyla "kişisel" "eğitsel" ve "mesleki" rehberlik hizmetleri ele alınmış, her eğitim düzeyinde ayrı ayrı olmak üzere bu alanlarda hangi hedef davranışların esas alınacağı, bunlara ulaşmada ne gibi etkinlikler yapılabileceği, öğretmenin benimseyeceği ilkeler, görev ve sorumlulukları açıklanmıştır. Bu bölümlerde öğretmenlerin yararlanabilecekleri örnek olaylar ve etkinlik örnekleri sunulmuştur. Altıncı bölümde, tüm bu hizmetler içinde öğretmenin öğrencileri tanımada kullanabileceği teknik ve araçlar tanıtılmış, hangi amaçlarla nasıl kullanılabileceği açıklanmıştır. Yedinci ve son bölümde rehberlik hizmetlerinin örgütlenmesi, işleyişi, programlar ve değerlendirilmesi konularında temel bir anlayış kazandırılmaya yönelik bilgilere yer verilmiştir. Öğretmenlik gibi çok özveri isteyen bir meslekte okulöncesinden yüksek öğretime kadar hangi eğitim kademesinde ve hangi dersin öğretmeni olursa olsun öğrencilerinin gelişimlerine ve uyumlarına yardımcı olabildikleri ölçüde öğretmenlerin, bu özverinin karşılığını "mesleki doyum" olarak alacakları inancı ile hazırlanan bu kitabın, öğretmen adaylarına ve tüm meslektaşlarıma yararlı olmasını dilerim. viii

7 TEŞEKKÜR Kitabın tasarlanması ve oluşması yılları kapsayan bir süreçte birçok kişinin emek ve görüşleri ile gerçekleşti. Öncelikle, beni Rehberlik ve Psikolojik Danışma alanına yönlendiren, asistanlığım sırasında danışmanlığımı yaparak yetişmemde önemli katkılar sağlayan değerli hocam Meliha Kavak, bu kitabı da titizlikle inceleyip eleştiri ve önerileri ile önemli katkılarda bulundu. Hacettepe Üniversitesi'nde lisansüstü eğitimime başladığımda danışmanlık görevini üstlenen değerli hocam Prof. Dr. İ. Ethem Özgüven, bu görevini gönüllü olarak sürdürerek her zaman güdüleyici tutumu ile ve bu kitaba ilişkin yapıcı eleştirileri ile benden desteğini esirgemedi. Her iki danışmanıma teşekkür borçluyum. Kitabın bazı bölümlerini titizlikle inceleyerek geliştirmemi sağlayan arkadaşım Yrd. Doç. Dr. Emel Bayraktutar'a, yüksek lisans öğrencim Sevgi Sezer'e, deneme baskılarını gözden geçirerek görüşlerini bildiren Prof. Dr. Gürhan Can'a, Prof. Dr. Mustafa Kılıç'a, Doç. Dr. Şermin Ö. Külahoğlu'na, basım işini özenle gerçekleştiren Nobel Yayın Dağıtım ilgililerine teşekkür ediyorum. Böyle bir kitabı hazırlamam konusunda beni teşvik eden meslektaşlarıma, öğrencilerime ve aileme, ayrıca bütün çalışmalarımda gereksinim duyduğum yardımı ve desteği her zaman alçak gönüllülükle sunan arkadaşım Ali Millioğulları'na teşekkür ediyorum. Bu kitabı, Rehberlik ve Psikolojik Danışma alanında yetişmemde katkısı bulunan tüm hocalarıma bir teşekkür olarak sunuyorum. Doç. Dr. Binnur YEŞİLYAPRAK Ankara, Eylül 2000 ix