Michael HOFF Rhys TOWNSEND Ece ERDOĞMUŞ Seher TÜRKMEN

Antiocheia ad Cragum Arkeolojik Araştırma Projesi: Kuzeydoğu Tapınağı 2007 The Antiocheia ad Cragum Archaeological Research Project: Northeast Temple 2007 Michael HOFF Rhys TOWNSEND Ece ERDOĞMUŞ Seher TÜRKMEN 2007 yazında Gazipaşa İlçesi Güney Köyü ndeki An - tiocheia ad Cragum Roma kentinde Kuzeydoğu Tapınaktaki çalışmalarımıza yeniden başladık. Çalışmalar, N. Rauh yönetimindeki uzun soluklu Dağlık Kilikya Arkeolojik Araştırma Projesinden doğan Antiocheia ad Cragum Arkeolojik Araştırma Projesi (ACARP) üyeleri tarafından gerçekleştirildi. Projemizi destekleyen Prof. Rauh a cömert dostluğu ve sürekli yol göstericiliği için çok müteşekkiriz. Yeni projemiz onun ileri görüsü ve inisiyatifi olmaksızın gerçekleşemezdi. Sahadaki sezon çalışmamız Alanya Müzesi yönetiminde gerçekleşti ve müze elemanları saha operasyonlarında yardımcı oldu. Araştırma iznini veren Kültür Varlıkları ve Müzeler Ge - nel Müdürlüğü ne ve saha çalışmamızda her tür yardımı yapan Alanya Müzesi Müdür Vekili S. Türkmen e özellikle teşekkür ederiz. Yerel görevliler arasından Gazipaşa Belediye Başkanı C. Özgenç ve asistanı Ü. Özdemir e tüm yardımları için teşekkürü borç biliriz. Saha çalışmalarımız için gerekli mali desteği sağlayan ABD Ulusal Bilim Vakfı na, Nebraska Üniversitesi ne ve Harvard Üniversitesi Loeb Klasik Kütüphane Vakfı na teşekkür ediyoruz. Antiocheia daki kalıntıların çoğunluğu, burnun kuzeyinden denize tepeden bakan yumuşak eğimli bir şelf üzerinde olup denize doğru dik şekilde inerek sonlanan bu arazide kentin ana kapısı ile deniz arasında 300 m. lik bir kot farkı dikkat çeker. Tapınak ana kapının 175 m. kuzeyinde, kabaca deniz kıyısına paralel uzanan bir sırta doğru yükselen yumuşak eğimli yamacın orta kesimindedir. Kentin görülen kalıntılarından 25 m. kadar yukarıda bir terasta yer alması nedeniyle ören yerindeki en yüksekte konumlanmış anıtlardan biri olup aşağıdaki şehri seyretmek için çevreye hâkim bir noktadadır. In the summer of 2007, research resumed on the Northeast Temple at the Roman city of Antiocheia ad Cragum in Güney Köyü, Gazipaşa. The work was conducted by members of the Antiocheia ad Cragum Archaeological Research Project (ACARP) that grew out of the long-established Rough Cilicia Archaeological Research Project, directed by Nicholas Rauh. We are deeply appreciative of Professor Rauh for his support of our project and for his generous fellowship and continual guidance. Our new project could not have occurred without his initiative and foresight. The field season was conducted under the auspices of the Alanya Museum and its staff members assisted in the field operations. We are duly grateful to S. Türkmen, Associate Director of the Alanya Museum, for facilitating our work in the field, and also to the General Directorate of Monuments and Museums for providing permission. Among local officials we would like to express our gratitude to C. Özgenç, mayor of Gazipaşa, and his assistant, Ü. Özdemir, for all their efforts on our behalf. We are indebted to the United States National Science Foundation, the University of Nebraska, and the Harvard University Loeb Classical Library Foundation for providing the funds necessary to conduct field operations. The majority of the remains of Antiocheia rest upon a gently sloping shelf that overlooks the sea north of the promontory and terminates in a steep descent towards the sea, a 300-meter drop from the level of the city s main gate. The temple lies 175 m. north of the main gate on the upper reaches of the site, midway up a gentle slope towards a ridgeline that runs roughly parallel to the coastline. Its situation upon a level terrace, approximately 25 m. above the other visible remains of the city, makes it one of the highest placed structures at the site 95

and provides a prominent vantage over the rest of the city below. Res. 1 Arazi çalışmaları Fig. 1 Field work Yapı geçici olarak İ.S. 3. yy. başından bir Roma imparatorluk tapınağı olarak tanımlanmıştır. Yapının 1965 yılında Bean ve Mitford tarafından tapınak olarak tanımlanması hiçbir zaman sorgulanmamış olduğundan projemizin ilk hedeflerinden biri yapının işlevinin saptanmasıdır. Proje, 2005 de burada çalışmaya başladı. Enkaz yığını, çöpler, çalı ve ağaç birikiminden temizlendi. Mevcut durum çizimleri ve yapının genel durumu, biçimi ve olası tanımı için toplam 272 adet blok incelendi. 2005 sezonu çalışma sonuçları için bk.: M. Hoff v.d. Dağlık Kilikya Arkeoloji Projesi: 2005 Sezonu Çalışmaları, ANMED 4, 2006, 99 104. Proje üyeleri Güney e 2007 yılında tekrar geldiklerinde Antik Çağ dan bu yana tapınak tepeciğinin üzerine yığılan dağılmış haldeki blokları yerinden kaldırmaya başladı. Ekipte, proje sorumlusu Dr. M. Hoff, Dr. R. Townsend ve Dr. E. Erdoğmuş yer aldı. Nebraska Üniversitesi nden katılan asistan öğrenciler arasında E. Clute, S. McConnell, M. Naughtin ve T. Schafer vardı. Tepeciği 2005 yılından bu yana büyüyen bitki örtüsünden temizledikten sonra ekip dikkatini tapınağın kuzeybatı dördününe verdi çünkü burası hem en kolay ulaşılan kısımdı hem de tapınağın podyum duvarları burada, üstten düşen yığının altında, yüzeye çok yakın bir yerdeydi. Yine bu tarafta çalışmaları kolaylaştıracak kadar büyük bir düz alan yer alıyordu. Her bir blok yerinden kaldırılmadan önce bir yüzü dikkatle çizim ve fotoğraf yoluyla belgelendi. Sonra da incelenen yüzü aşağı gelecek şekilde yandaki boş düz alana yerleştirildi. Önümüzdeki sezonlarda her bir bloğun diğer dış yüzleri de çizim ve fotoğraf yoluyla belgelenerek blok veritabanına işlenecektir. Bloklar, kamyon üzerine monte yüksek kapasiteli teleskopik kollu vinç yardımıyla yerlerinden dikkatle kaldırıldı (Res. 1). Çoğu kez bloklar kısmen toprağa gömülü durumda olduğundan altlarına ağır tekstil kablolar The structure is tentatively identified as an imperial Roman temple of the early third century A.D. This identification as a temple, first made by Bean and Mitford in 1965, has never been questioned; one of the short-term goals of the projects is to determine in clear terms the purpose of the building. In 2005 the Project began work at the site. The mound was cleared of a great accumulation of dirt, scrub, and trees. A total of 272 architectural blocks were then surveyed to create a plan of the actual state of the in situ remains and to gain a better understanding of the structure, its form and possible identification. Results of the 2005 season were reported in: M. Hoff. et.al, The Rough Cilicia Archaeological Project: 2005 Season, ANMED 4, 2006, 99 104. Project members returned to Güney Köyü in the summer of 2007 to begin removing the marble blocks that have lain scattered upon the temple mound since antiquity. Participating were Dr. M. Hoff, project director, Dr. R. Townsend, and Dr. E. Erdoğmuş. Student assistants from the University of Nebraska included E. Clute, S. McConnell, M. Naughtin, and T. Schafer. After clearing the mound of accumulated weed growth since 2005, the team focused its attention on the temple s northwestern quadrant. This area is not only the easiest to access, but also the podium walls of the temple here lie very close to the surface beneath the fallen superstructure. It is on this side, too, that adjacent ground provides a large flat area to serve as a field for setting blocks. Prior to each block s placement in the field, one face was carefully drawn and photographed. The block was then positioned with the processed side facing the ground. In subsequent seasons the remaining exposed faces of each block will also be drawn and photographed for entry into the block database. Blocks were carefully lifted off the ground by means of a truck-mounted crane with telescoping boom that is rated for heavy lifting (Fig. 1). In many cases the earth fill around the blocks had to be excavated in order to expose the bottom corners, thus allowing heavy fabric cables to be snaked underneath prior to lifting. When needed, thick carpet or wood pieces were inserted between the straps and the blocks themselves to protect projecting elements such as mouldings. Once transported to the field, each block was carefully arranged on wood skids, providing a slight gap between ground and block to allow for easy access of lifting cables in the future (Fig. 2). Smaller fragments were also collected and placed into two collection zones for either unworked or worked pieces. 96

Res. 2 Blok tarlası Fig. 2 Block field YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI geçirilebilecek kadar kazılarak çıkartılmak zorunda kalındı. Gerektiği durumlarda kabartma gibi çeşitli çıkıntı unsurları koruyabilmek amacıyla kablo ile blok arasına kalın halı veya ahşap parçaları yerleştirildi. Bloklar düz tarlaya getirildiğinde, ileriki çalışmalarda bu tür kabloların kolayca geçirilebilmesi için ahşap kızaklar üzerine yerleştirildi (Res. 2). Küçük fragmanlar da işlenmiş ve işlenmemiş parçalar olarak iki ayrı bölgede toplandı. 2007 yılında blok tarlasına toplam 53 blok taşındı. Bunlar kaldırıldığında altlarında kalmış başka bloklar gün yüzüne çıktı. Bu blokların çoğu 2005 te gözlenmiş olmasına karşın tüm yüzeylerine erişilemediğinden katalog çalışmaları ertelenmişti. Sonuç olarak 41 yeni blok daha incelendi ve kataloglandı (Res. 3). Bu yeni belgelenen 41 bloğun da 16 sı blok tarlasına taşınarak, toplam Fifty-three blocks were transported to the block fields in 2007. As these were removed from the mound, additional blocks underneath were exposed. Although many of these blocks had been observed in 2005, their cataloging was delayed so that their entire upper surfaces could be exposed for surveying. As a result an additional 41 blocks were catalogued and surveyed to be brought into the complete plan of the temple block scatter (Fig. 3), and of those 41 newly catalogued blocks, 16 were also transported to the block fields, for a total of 69 blocks removed from the mound (Fig. 4). We estimate that in the 10 days the team operated in the field we removed approximately 18% of the scattered temple remains (Figs. 5 and 6). The newly catalogued architectural blocks, either whole or partial, include all the types previously catalogued: column drums, wall blocks, as well as architrave, frieze, and geison members. As soil was cleared from blocks buried in the ground, details not previously seen became visible, such as mouldings (Fig. 6) and fragments of the doorway s threshold. The exact find spot of each block is needed of course to help determine the original location of the blocks within the building s fabric. But it is further hoped that computer modeling may employ such information to find out what destroyed the temple, whether natural phenomena, such as seismic activity, or human agency. No advance was made this past season in discerning the actual plan of the temple, especially its overall dimensions, beyond the observations made in 2005. One Res. 3 2007 sezonu Fig. 3 2007 Season Res. 4 2007 yılındaki ilerleme Fig. 4 2007 Progress 97

Res. 5 Sezonun sonunda tepenin durumu Fig. 5 Mound at end of season Res. 6 Havadan görünüş Fig. 6 Aerial view 69 blok kaldırılmış oldu (Res. 4). Tahminimize göre sahada çalıştığımız on günde tapınağın dağılmış parçalarının %18 ini kaldırdık (Res. 5 ve 6). Yenice belgelenerek kataloglanan mimari bloklar, ister tam isterse parça halinde olsun, daha önce kataloglanan tüm tiplerden örnekler içeriyordu: sütun tamburları, duvar blokları, arşitrav, friz ve geison unsurları. Yere gömülü bloklardan toprak temizlendikçe daha önce görülemeyen ayrıntılar gün ışığına çıktı örneğin profiller (Res. 7) ve kapı eşiği parçaları. Blokların yapıdaki orijinal konumlarını belirleyebilmek için tabii ki her bir bloğun tam buluntu yeri bilinmelidir. Fakat bu bilgiler kullanılarak bilgisayar modellemesiyle yapıyı yıkan şeyin ister deprem gibi doğal yolla isterse insan eliyle saptanacağını ümit ediyoruz. Bu geçtiğimiz sezonda tapınağın gerçek planını, özellikle genel boyutlarını, saptamak için 2005 yılındakinden öteye bir adım atılamadı. Fazladan bir merdiven bloğu daha gün yüzüne çıkartıldı ama platformun geri kalanı hâlâ enkaz yığını ve toprak dolgu altında gizli. 2008 yılı planımızda tapınağın tüm batı ve kuzey kenarlarındaki blokları kaldırmayı hedefliyoruz. Malzemeler ve toprak dolgu dikkatle kaldırıldıkça podyum duvarı kuzey ve batı yanlarda gün ışığına çıkacaktır. additional step block was exposed, but the rest of the platform still lies beneath the accumulated block material and earth fill. Plans for 2008 include the continued removal of blocks from the west side of the temple, as well as the entire north side. As material is removed, along with careful excavation of the earth fill, the podium wall should become exposed along the west and north sides. Remote sensing One of the goals of the project in future seasons is to use nondestructive evaluation (NDE) methods to assess the condition of the platform, foundation, and the substructure of the temple. However, this will only be possible after the collapsed blocks are removed. Dr. E. Erdoğmuş has expertise in the NDE evaluation of structures using several methods, one of which is Ground Penetrating Radar (GPR). Even though such experiments could not be carried out on the temple s platform in 2007, some preliminary work was conducted in the adjacent field. Since GPR data is directly linked to the materials involved Uzaktan algılama Projenin gelecek sezonlardaki hedeflerinden biri de tapınağın platform, temel ve altyapısının durumunu değerlendirmek amacıyla tahribatsız-inceleme yöntemleri kullanmaktır. Bunu ancak tüm bloklar kaldırıldıktan sonra yapabiliriz. Dr. E. Erdoğmuş, radar (GPR) gibi çeşitli tahribatsız-inceleme yöntemlerinde uzmanlaşmıştır. Bu tür deneyler tapınağın platformunda 2007 yılında uygulanamadı fakat bitişik tarlada bir ön çalışma Res. 7 Geison bloğu (AT003) Fig. 7 Geison block (AT003) 98

yapıldı. GPR verileri ilgili malzemeyle (toprak/taş türü ve homojenliği) doğrudan ilintili olduğundan bu tür değişkenler için kalibrasyon yapılması önemlidir. Bu hususu dikkate alan ekibimiz, daha sonra kısmen blok tarlası olarak kullanılan bitişikteki tarlayı taradı. Sonuçlara göre (Res. 8) bu alanda, kâgir duvarlar veya başka yıkık mimari unsurlara işaret edebilecek bazı anomaliler saptandı. Ancak, çok önemli bir ekipman parçası (GPS için sörvey tekerleği) bu ön çalışmada mevcut bulunmadığından bu unsurların tam yeri ve büyüklüğü saptanamadı. Bitki örtülü ve dalgalı toprak ve (olasılıkla seramik parçaları ve mimari parçalardan kırılmış taş parçaları nedeniyle) bu toprağın heterojenliği GPR taramalarının netliğini de etkiledi. Bu engelleri önümüzdeki sezonlarda gidermeye çalışacağız. Özetleyecek olursak, bu ön çalışmalar kesin sonuç vermemesine karşın, aşağıdaki gözlemleri dile getirebilir ve geleceğe yönelik şu önerileri yapabiliriz: 1) Toprak ve malzeme özellikleri bu alanda başarılı taramalar gerçekleştirmeye uygundur. 2) Bir sörvey tekerleği kullanıldığı, taranan yüzey düzlendiği, bitki örtüsü temizlendiği ve de tam elektromagnetik özelliklerin (dielektrik ve geçirgenlik) saptanması için toprak örnekleri alındığı takdirde sonuçların hassaslığı ve netliği iyileştirilebilir. 3) Blok tarlasının altında mimari unsurlar var görünüyor ki, bu durumda burasının da gelecekte taranması faydalı olacaktır. Res. 8 GPR taraması 2 Fig. 8 GPR Scan 2 (soil/stone type and homogeneity), calibration for such variables is important. With this in mind, the team scanned the adjacent field, part of which was later used for the placement of the removed blocks. The results (Fig. 8) indicate that there are some anomalies in this region, which can be hypothesized to be masonry walls or other collapsed architectural features. However, because this preliminary testing was hampered by lack of a crucial piece of equipment (a survey wheel for GPS), the accurate location and size of these elements could not be detected. The vegetated and undulated soil and its heterogeneity (possibly due to clay pottery pieces and gravel from broken architectural elements) also affected the clarity of the GPR scans. We aim to rectify these impediments in the following seasons. In summary, while the preliminary tests are not conclusive, the following observations and future work recommendations are made: 1) the soil and material properties are appropriate for successful scans at this area; 2) accuracy and clarity of results can be improved if a survey wheel is used, the scanned surface is flattened, vegetation is cleared, and soil samples are taken to identify the exact electromagnetic properties (dielectric and permittivity) of the soil; and 3) there seem to be architectural elements underneath the block field, which encourages future investigation of the area. 99