Bilgisayarla ilgili olarak kullanılan terimler. Giriş: İnsanlar tarafından ya da tekrar kullanılmak üzere bilgisayarların yapmış olduğu işlemler sonrasında ortaya çıkan verilerdir. Bu veriler, sayılar, harfler, sözcükler, ses sinyalleri ve komutlardır. Veriler giriş birimleri tarafından toplanır.
İşlem: Verilerin insanların amaçları doğrultusunda, programın yetenekleri ölçüsünde işlenmesidir. Bellek: Verilerin depolandığı yerdir. Giriş yapılan ve işlenen veriler bellekte depolanır.
Çıkış: Bilgisayar tarafından işlem basamaklarından geçirilerek üretilen yazı, resim, tablo, müzik, grafik, hareketli görüntü, vb. nin ekrandan ya da yazıcı, hoparlör gibi değişik çıkış birimlerinden alınmasıdır.
Bir bilgisayarın işlem yapabilmesi için donanım ve yazılıma gereksinimi vardır. Donanım (Hardware): Bilgisayarın fiziksel kısımlarına donanım denilmektedir. Ekran, klavye, Sabit disk (sabit disk), fare, yazıcı, bellek, mikroişlemci, tarayıcı vb. bilgisayar donanımını oluşturan parçalardır.
Yazılım (Software): Bilgisayar donanımında kullanılan çeşitli programlara yazılım denir. Bilgisayar donanımının çalışmasını sağlayan yazılımlar olduğu gibi, bilgisayarda işlem yapmayı sağlayan yazılımlarda vardır. Yazılıma örnek olarak, kelime işlemciler (word processor), tablolama (spread sheet), sunu (presentation), programlama dilleri (Pascal, C, Visual Basic vb.), ses (sound) programları verilebilir.
Bilgisayarın açılıp kullanıma hazır hale gelmesini sağlayan programlara işletim sistemi denir. İşletim sistemi bilgisayarı kullanıma hazır hale getirir, burada işletim sistemi harddisk, disket veya CD üzerindeki programları, belgeleri kolayca bulup kullanabilmemizi sağlar. Geçmişte kullanılmış olan ve günümüzde halen kullanılan işletim sistemlerine örnek olarak:
MS-DOS, Microsoft Wındows (Bugüne kadar 95, 98, 2000, NT, Millenium, XP, Vista Windows 7 sürümleri mevcuttur) UNIX, LINUX, FreeBSD (Bir Unix türevidir), MacOS ( Apple Mac in kullandığı işletim sistemi)
Bilgisayar Sistem Birimleri BİLGİSAYAR KASASI Anakart (Mainboard) İşlemci (CPU) Bellek (RAM) Sabit Disk (Harddisk) Disket sürücüsü (Floppy disk) Optik sürücüler (CD-ROM, CD-RW, DVD-ROM vb.) Ekran kartı Ses kartı Ağ kartı (Ethernet kartı) Faks modem kartı TV kartı DIŞ DONANIM AYGITLARI Ekran Klavye Fare Yazıcı Tarayıcı Web kamera Hoparlör, mikrofon vb.
Bilgisayar Kapasite Ölçü Birimleri : Bilgi saklama aygıtlarını tanıtmadan önce önce bu aygıtların saklayabileceği bilgi kapasitelerinin hangi birimlerle ölçüldüğünü bilmek gerekir. 1 Bit : Makine dili adıyla bilinen ikilik sayma sistemini oluşturan her 0 ve 1 bir bit büyüklüğündedir. 1 Byte : 8 Bit 1 Kilobyte : 1024 Byte 1 Megabyte : 1024 Kilobyte 1 Gigabyte : 1024 Megabyte 1 Terabyte : 1024 Gigabyte
İşletim Sistemleri Bilgisayarlarda kullanılan her türlü program yazılım olarak nitelendirilir. Programlar kullanılacakları zaman genel olarak, diskler (çevre birimleri) aracılığı ile bilgisayar belleğine yüklenirler. Bilgisayarın POWER düğmesine basıldığı zaman işletim sistemi olarak nitelendirilen programın bir bölümü otomatik olarak RAM belleğe yüklenir. Bilgisayar açık konumda olduğu müddetçe orada kalarak görev yapar. işletim sistemleri genellikle işlemcilere özgü olarak hazırlanırlar. Belli bir tip işlemci için değişik işletim sistemleri söz konusu olabilir. Kullanıcı, bu gibi durumlarda amacına en uygun olan işletim sistemlerinden birisini seçmelidir. Uygulama programları da işletim sistemine özgü olarak hazırlanır. Bundan dolayı işletim sistemi seçilirken kullanılacak olan uygulama programlarına da dikkat etmek gereklidir.
İşletim Sistemleri: Düzenleyici (Organize edici), Yardımcı, Derleyici olmak üzere üç ana bölümde incelenir.
Düzenleyici (organize edici) programlar: Bilgisayar açık olduğu sürece bellekte kalan program türüdür. Adından da anlaşılacağı üzere düzenleyici programlar bilgisayarın çeşitli bölümlerini eş güdüm içerisinde çalıştırmaya yarar. İşletim sistemine ait olan komutlar, komut satırından girildiğinde veya grafik ara birimli işletim sistemlerinde komut simgesine tıklandığında ilgili komutun gerçekleşmesini sağlar. Örneğin, disk veya disket üzerinde bulunan dizin ve dosyaların listelenmesi... gibi. Elektronik hesap tablosu kelime işlemci veya veri tabanı gibi uygulama programları düzenleyici programların üzerinde çalışır.
Yardımcı programlar: Çok değişik amaçlar için geliştirilmiş olan bu program türü, komut satırı veya kendisini temsil eden simge aracılığıyla girildiğinde belleğe yüklenir ve işlevini yerine getirir. Çok özel amaçlı olan yardımcı programlar, bilgisayar belleğinde kalırken diğerleri ise sadece görev yaptığı sürece bellekte kalır. MS-DOS işletim sisteminde kullanılan çok sayıdaki dış komut yardımcı program grubunun içinde yer alır.
Derleyici programlar: Kullanıcı ile bilgisayar arasındaki iletişimi sağlamak için derleyici programlar kullanılır. Bu program türü işletim sisteminin önemli bölümlerinden birisini oluşturur. Derleyici programlar, üst seviyeli dillerde hazırlanmış olan programları bilgisayarın çözebileceği sayısal kodlara çevirir. Bu çevirme işlemine derleme adı verilir. Derlenmiş programlar ayrı bir dosyada saklanır. Adı komut satırından girilince belleğe yüklenerek çalışmaya başlar. Bir bilgisayarda aynı anda birden çok derleyici program bulunabilir. Derleyici programlar piyasada ayrı olarak satılırlar.
Bilgisayarda kullanılan Fortran, Cobol, Pascal ve Basic gibi programlar derleyici özelliğine sahip olan programlardır.
Başlıca işletim Sistemleri Kişisel bilgisayarlar geliştirilmeden önce kullanılan büyük bilgisayarların kendilerine özgü işletim sistemleri vardı. Bu işletim sistemlerinde ortaya çıkan hatalar zamanla giderilmiş, geliştirilmiş olan yeni sürümler bu süreç içerisinde kullanıcıların hizmetine sunulmuştur. IBM firması komutların satırdan girilmesi, kullandığı belleğin 640 KB ile sınırlı olması ve aynı anda bir tek uygulama programını çalıştırması nedeniyle kişisel bilgisayarında DOS (Disk Operating System) işletim sistemini kullanmıştır. Bu uygulamanın sonucunda DOS işletim sisteminin uygulamada kullanım oranı artmıştır.
OS/2 işletim Sistemi : IBM ve Microsoft firmaları, DOS işletim sisteminin yukarıda açıklanan olumsuzluklarını gidermek ve kullanıcı potansiyelini daha da arttırmak için grafik tabanlı bir işletim sistemi olan ve OS/2 olarak nitelendirilen bir işletim sistemini geliştirmeyi gündemlerine aldılar.
Daha önceki konularda açıklandığı gibi DOS işletim sistemi IBM ve Microsoft firmaları tarafından ayrı ayrı geliştirilmekteydi. Grafik tabanlı yeni işletim sisteminin geliştirilmesi sürecinde IBM ve Microsoft firmalarının anlaşamaması sonucunda IBM firması kendi ürettiği kişisel bilgisayarlarına mikro kanal mimarisine (MCA) dayalı OS/2 tabanlı işletim sistemini geliştirmeye başladı.
DOS işletim sisteminin 640 KB bellek kapasitesini aşan, grafik tabanlı ve 32 bit lik bir işletim sistemine sahip olan OS/2 tabanlı işletim sistemi, kullanıcılar tarafından pek fazla kabul görmedi. Bunun üzerine IBM firması OS/2 tabanlı işletim sisteminin daha fazla geliştirilmiş sürümü olan OS/2 Warp ı piyasaya sürdü. Bu sürüm Windows 95 ve Windows NT nin birçok özelliğine sahip olmasına karşın pazarlama ve zamanlama stratejisindeki hatalar nedeniyle yaygınlaşamadı.
Windows işletim Sistemi : Microsoft firması 1987 yılında grafik tabanlı özelliği bulunan ve DOS üzerinde çalışan Windows 2.0 ı kullanıcıların hizmetine sundu. DOS üzerinde çalışan bu arabirim kullanıcılar tarafından gerekli ilgiyi görmedi. Bunun üzerine Microsoft firması OS/2 işletim sisteminin benzer özelliklerine sahip olan Windows 3.0 ile bunun hemen ardından Windows 3.1 sürümünü geliştirdi. Windows 3.0 ve 3.1 sürümleri, kullanıcılar tarafından OS/2 işletim sistemine oranla fiyatının çok daha ucuz olması nedeniyle büyük ilgi gördü.
Windows 3.1 sürümünde ilk olarak DOS işletim sistemi yüklenmekteydi. Yükleme işlemi DOS satırından WIN yazılıp Enter tuşuna basılarak yapılıyordu. Bu sürümde birçok uygulama penceresi açılıp her birinde aynı anda birden fazla değişik uygulama programı çalıştırılabilmekteydi. Windows 3.1 sürümünü yüklemek için en az 2 MB RAM bellek ve 80386 mikro işlemcinin olması zorunlu idi. Uygun bellek büyüklüğü 4 MB idi.
İşletim sisteminin bütün komutları ingilizce kelimelerden oluşmaktaydı. Daha sonra Windows 3.1 in Türkçe versiyonu piyasaya sürüldü. Daha sonraki yıllarda Windows 3.11 olarak nitelendirilen ve birçok bilgisayarın ağ ortamında birbirine bağlanmasını sağlayan (ağ oluşturma özelliği olan) sürüm geliştirildi. 1995 yılında Microsoft firması Windows 95 olarak isimlendirilen işletim sistemini bilgisayar kullanıcılarına tanıttı. 32 BIT lik olan Windows 95 sürümü ara birim değil bir işletim sistemi özelliğine sahipti. Windows 95 işletim sistemi, bilgisayar açıldığı zaman DOS işletim sistemine gerek kalmadan doğrudan yükleniyordu. Ayrıca bu işletim sistemi yerel ağ oluşturma özelliğine de sahipti.
Daha sonra 1998 yılında Microsoft firması Windows 98 i, 2000 yılında ise Windows 2000 işletim sistemlerini bilgisayar kullanıcılarının hizmetine sundu. Bu işletim sistemlerini XP Vista ve Windows7 izledi.
Unix işletim Sistemi : Unix işletim sistemi, 1960 lı yıllardan başlayarak Main Frame olarak isimlendirilen büyük bilgisayarda kullanılmak üzere Bell laboratuarlarında geliştirilmiş olan bir işletim sistemidir. ilk önce makine dilinde yazılmış olan Unix işletim sistemi, daha sonraki yıllarda C dili ile yeniden düzenlenmiştir.
Unix işletim sistemi çok iş düzenli (multi-tasking) ve çok kullanıcılı (multi-user) bir sistemdir. Daha sonraki yıllarda Unix işletim sisteminin kişisel bilgisayarlara da uyarlanmış versiyonları geliştirilmiştir. Temel standartlar korunarak Unix in türevleri değişik firmalar tarafından piyasaya sürülmüştür.
Piyasaya sürülen Unix in başlıcaları arasında: Silicon Graphics in ürettiği SGI, Digital in ürettiği Digital Unix, IBM in ürettiği AIX, Sun Microsystems in ürettiği Sun OS ve Solaris, Hewlett Packard ın ürettiği HP/UX, Santa Crus Operations ın ürettiği SCO sayılabilir.
Bu işletim sisteminde çalışacak her kullanıcının bir adı ( login) ve şifresi ( password) bulunur. Değişik kullanıcıların farklı yetkileri vardır. Sistemi yönetme ve kontrol etme yetkisi süper kullanıcılara aittir. Unix işletim sistemi en çok akademik ortamlarda kabul görmüş olan bir işletim sistemidir. Unix işletim sistemi, üzerinde çalışan uygulama programlarının pahalı olması ve komutların satırdan karakter olarak girilmesi nedeniyle kullanıcılar tarafından benimsenmemiştir.
Novell NETWARE işletim Sistemi : 1983 yılında kişisel bilgisayarlarda ağ yazılımlarını geliştirmek için Novell firması kurulmuştur. Bu firma ilk olarak MOTOROLA işlemcisini kullanan bilgisayarları çalışma ortamı olarak ele almıştır. Daha sonra firmanın çalışma alanı INTEL işlemcilerine kaydırılarak Novell NETWARE işletim Sisteminin yaygınlaşması sağlanmıştır.
Novell in dışında Banyan Vires, Artisoft Lantastic gibi yazılımlar da mevcuttur. Windows işletim sisteminin son sürümlerine ağ oluşturma özelliği de kazandırılmıştır. Novell Netware işletim sistemi C programlama dili ile yazılır. DOS, Unix, OS/2 gibi işletim sistemlerini destekleyen bu işletim sisteminde, Unix deki gibi kullanıcıların bir giriş ismi (login name) ve şifresi ( password) bulunur. Kullanıcılar, bu bilgileri girdikten sonra kendilerine tanınan yetki çerçevesinde işlemlerini gerçekleştirir.
Linux işletim Sistemi : 1991 yılında Finlandiyalı bir üniversite öğrencisi piyasada bulunan INTEL 80386 ve 80486 işlemcili bilgisayarlarda kullanılmak üzere Linux işletim sistemini hobi olarak geliştirmiştir. Linux işletim sisteminde temel olarak Unix işletim sistemi alınmıştır. Çalışmasını bilgisayar ortamında duyurmuş olan bu öğrenci hazırladığı işletim sisteminin geliştirilmesini herkese açık tutmuştur. Bu sayede dünyada yazılım geliştirme işiyle ilgilenen birçok yazılımcı Linux a katkıda bulunmaya başlamıştır.
Günümüzde temel yapısı aynı olan birçok Linux sürümü bulunmaktadır. Ücretsiz olarak dağıtılan bu işletim sisteminin kullanıcı sayısı her geçen gün artmaktadır. Linux işletim sistemine giriş işlemi, komut satırından olabildiği gibi bu işletim sisteminin geliştirilen grafik arabirimiyle de yapılabilmektedir.
Dünya da bilinen Linux çeşitleri; ALTLinux AMSEL Amigo Linux AndLinux Arch Linux Ark linux ASPLinux Aurox BasicLinux BeatrIX BioKnoppix BLAG Buffalo caos CentOS ClusterKnoppix CollegeLinux Conectiva Core Linux Crux DamnSmallLinux Debian DeLi Linux Devil-Linux DragonLinux Dyne:Bolic EzPlanet One Elive Feather Fedora Floppix FloppyFW Fnord Linux Foresight Freesco Frugalware Gentoo Goodgoat Goppex Gnoppix GoboLinux IPCop IpodLinux Kanotix Kate OS KnopILS Knoppix Kubuntu Kurumin Libranet Linspire, formerly LindowsOS Linux From Scratch LNX-BBC Lorma Lunar Linux Lycoris Mandriva, formerly Mandrake
Mandows MEPIS Morphix mulinux Myth TV Naked Lady Pardus Peanut Puppy Linux PCLinuxOS PHLAK PocketLinux Red Hat Red Hat Enterprise Linux Rifai Linux Rinux RiOZ ROCK Linux Rubyx Skole Linux Slackware SLAX SmoothWall SOL (Server Optimized Linux) SOT Linux Source Mage SPB-Linux Sun JDS SuSE SystemRescue Thiz tinysofa TopologiLinux Trustix Secure Linux TurboLinux Turkix Ubuntu Linux Ultima Linux Underground Desktop VectorLinux Vida Linux WHAX Whitebox Linux Yellow Dog Linux Yoper Xandros Zenwalk Linux formerly MiniSlack
Linux çeşitlerinden biri olan ve TUBİTAK tarafından geliştirilen Pardus hakkında konu sonunda daha ayrıntılı bilgi verilecektir. Windows NT işletim Sistemi: Microsoft firması tarafından geliştirilen NT işletim sistemi geliştirilmiş bir grafik ara yüzüne sahiptir. Güvenli dosyalama sistemine sahip olan bu işletim sisteminin 3.5, 4.0 ve 4.1 gibi farklı sürümleri vardır.
NT işletim sisteminde, çok sayıda bilgisayar arasında ağ oluşturma özelliği bulunur. Kullanıcı sahip olduğu şifre ile sisteme girerek kendisine tanınan yetki oranında işlem yapabilir. NT işletim sistemi, ingilizce Redundant Array of Independent Disk cümlesinin baş harşerinden oluşturulmuş olan RAID özelliğine de sahiptir. Bu özellik kullanılarak birçok disk yazılım aracılığı ile sanki tek bir diskmiş gibi birbirlerine zincirleme olarak bağlanabilir.
Disklerden herhangi biri arızalandığı zaman hiç bir veri kaybı olmadan çalışmaya devam edebilecek şekilde düzenleme yapılabilir. Windows NT işletim sistemi bütün Windows ve DOS programlarını sorunsuz olarak çalıştırır.
Kodlama Sistemleri : Bilgisayarlarda bilgiler, iki tabanlı sayı biçiminde işlenip saklanır. Bellekte 1 ve 0 biçimindeki iki tabanlı sayıyı saklayan birimler 8 li bloklar halinde düzenlenir. Düzenlenen bu bloklara BYTE (bayt) adı verilir. Sayıların dışında kullanılan harf ve işaret gibi karakterler sayısal karşılıkları ile baytlarda saklanır. Bir baytta 0 ile 255 arasındaki 256 değişik karakterlerin sayısal karşılıkları saklanır. Bu sayısal karşılıklara KOD (CODE) adı verilir. Yaygın olarak ASCII ve EBCDIC olarak isimlendirilen iki farklı kodlama sistemi kullanılır.
ASCII Kodlama Sistemi : İngilizce American Standard Code for Information Interchange kelimelerinin baş harşerinin birleştirilmesinden meydana gelen bu kod sisteminde 0 ile 127 arasındaki karakterler standart ASCII kodu olarak tanımlandırılır. Bu karakterler 32 lik sayılar halinde dört ayrı grupta sınıflandırılır.
ASCII kodları ile ilgili açıklayıcı bilgiler 0-32 arasındaki karakterler; Çıkış birimleri için sayfa ve satır kontrolü olarak kullanılır. Çıkış birimleri arasında tam bir standart olmadığı için bu kodlar değişik çıkış birimlerine göre farklılık gösterebilir..
33-64 arasındaki karakterler; Özel karakterler için tanımlanmıştır. Örneğin elekronik posta adresinde kullanılan @ işaretini 64 sayısı ifade eder.
65-96 arasındaki karakterler; ingiliz alfabesinde kullanılan büyük harşeri kapsar.
91-96 arasındaki karakterler; Özel işaretler için ayrılmıştır.
97-127 arasındaki karakterler; ingiliz alfabesinini küçük harşeri kodlanmıştır.
128-255 arası ise karakterler; Grafik karakterleri ve değişik ülkelerin özel harşer içindir. Bu aralıktaki karekterler ülkelere göre değişir, yani standart değildir.
Bizim alfabemize özgü olan Ş nin kodu 158, ş nin kodu 159, Ğ nin kodu 166, ğ nin kodu ise 167 dir. Bu karakterler Alt tuşu basılı iken klavyenin sağında bulunan sayı tuşlarından kod yazılarak görüntülenebilir. Alt tuşundan parmak kaldırılınca söz konusu karakter görüntülenir.
FreeBSD Nedir? Temelleri ABD/ California Berkeley Üniversitesi CSRG (Computer Systems Research Group) tarafından geliştirilmiş güçlü bir işletim sistemidir. Bu işletim sistemi ücretsiz olarak http://www.freebsd.org/ adresinden elde edilebilir.
Eş zamanlı çalışan çok sayıda kullanıcı sürecinin ağır iş yükü altında dahi sağlam ağ hizmeti sunabilen ve verimli bellek kullanımı yapabilen, çok kısa sürelerde cevap verebilen bir işletim sistemidir.
FreeBSD tamamen ücretsiz bir işletim sistemidir. Bu işletim sistemi yüksek hızlı ve düşük maliyetli donanım bileşenleri ile kullanıldığından ticari UNIX sunucuların karşısında çok ekonomik ve verimli bir seçenek oluşturmaktadır.
FreeBSD yi kimler kullanıyor; Yahoo Apache BlueMountain Arts Pair Networks Sony Japan Netcraft Weathernews Supervalue TELEHOUSE America Sophos Anti-Virus JMA Wired Birçok Üniversite...
Linux, UNIX türevi bir çekirdektir, yani FreeBSD gibi tam anlamıyla bir işletim sistemi değildir. O da FreeBSD gibi açık kodludur ve gönüllü olarak geliştirilir.
1.Programcıyı, donanımları kontrol etmenin İşletim sisteminin üç temel özelliği ve görevi vardır. karmaşasından kurtarır. 2.Üzerinde çalıştığı sistem kaynaklarını yönetir. İşlemci, bellek ve disk en temel sistem kaynaklarıdır. Tek kullanıcılı işletim sistemlerinde kaynak yönetimi oldukça basittir. Ancak çok kullanıcılı işletim sistemlerinde kaynakların paylaştırılması gerekmektedir. 3.İşletim sisteminin en temel vazifesi kullanıcı ile etkileşimi sağlamaktır. İşletim sistemi kullanıcıdan komut alır ve kabul edilebilir süre içerisinde cevap verir.
İlk iki vazife çekirdek tarafından yerine getirilir. Kullanıcıların işletim sistemi ile etkileşebileceği iki ana ortam bulunmaktadır. Bunlardan birincisi grafik arayüzü, ikincisi komut satırıdır. Genel ofis ve ev kullanıcıları masaüstünü, sunucu ve sistem yöneticileri ise komut satırını tercih ederler.