Risk nedir? Ders 11: PROJEN N R SKLER /VARSAYIMLARI Projeler, proje yöneticilerinin do rudan kontrol edemeyecekleri olaylardan etkilenebilirler. Proje gerçek durumun bütün boyutlar n kapsayamaz. D fl faktörler, projenin gerçekleflmesi üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir, bu nedenle önceden dikkate al nmal d r. Riskler, ortaya ç kmalar durumunda projenin baflar s n tehlikeye atacak olan d flsal koflullar olarak öngörülmeli ve projelerde tan mlanmal d r. Çünkü bunlar proje yönetiminin kontrolü d fl nda olup, projenin gidiflat n, faaliyetlerinin yap lmas n, istenilen etkinin yarat lmas n belirleyebilirler. Risk analizi nedir? Proje yönetiminin kontrolü d fl nda olan risklerin öngörülmesi, bunlar n aras nda yüksek risk tafl yanlar n ortadan kald r lmas ve etkisinin hafifletilebilmesi için projenin yap s na eklemeler yap lmas ya da projenin yeniden tasarlanmas için yap lan analize risk analizi denir. Risk analizi, projenin uygulanmas süresince karfl m za ç kabilecek kontrol edilemeyecek belirsizlikleri ve riskleri öngörmek ve bunlar proje bafllamadan en aza indirgemek için önemlidir. Risk analizi üç soruya cevap arar: Tan mlama: Riskler neler? Tahmin etme: Olma olas l klar ne? De erlendirme: Yaklafl k olarak etkileri ne? Örnek risk analizi 1: Tan mlama: Riskler neler? Koridorda as l olan lamba sa lam de il. Düflebilir! Tahmin etme: Gerçekleflme olas l ne? Lamba düfler mi? Evet, düflme olas l yüksek. De erlendirme: Yaklafl k olarak etkileri ne? Koridordan kimse geçmiyor, yani etkisi düflük ya da koridordan çok insan geçiyor, yani etkisi yüksek. Örnek risk analizi 2: Tan mlama: Riskler neler? Çocuk tutuklularla yap lacak bir rehabilitasyon projesinde, Adalet Bakanl n n slahevlerinde çal flma izni vermemesi. Tahmin etme: Olma olas l ne? zin vermeyebilir mi? Evet, vermeyebilir. De erlendirme: Yaklafl k olarak etkisi ne? Proje gerçekleflemez! 87
Olas l k-etki tablosu Tamamen öznel olan bu tablo, projeyi haz rlayanlar taraf ndan hangi risklerin dikkate al nmas gerekti i konusunda bilgi verir. Amaç, sonuç, faaliyet düzeyleri için tan mlanan riskler, gerçekleflme olas l klar ve gerçeklefltikleri durumda projeyi etkileme düzeylerine göre 1 ile 5 aras nda puanland r larak bir tabloya yerlefltirilirler. Olas l k ve etki puanlar birbiriyle çarp larak risk de eri bulunur. Amaç, her sonuç ve her faaliyet için birden fazla risk olabilir. Tablo 11.1 Olas l k - Etki Tablosu Amaç/sonuç/faaliyet Riskler Olas l k Etki Risk de eri Amaç Bu amaca ulaflman n önündeki engeller buraya yaz l r. 3 4 12 1. Sonuç Bu etkiyi elde etmenin önündeki engeller buraya yaz l r. 2 5 10 2. Sonuç Bu etkiyi elde etmenin önündeki engeller buraya yaz l r. 4 1 4 3. Sonuç Bu etkiyi elde etmenin önündeki engeller buraya yaz l r. 3 4 12 4. Sonuç Bu etkiyi elde etmenin önündeki engeller buraya yaz l r....... 5. Sonuç Bu etkiyi elde etmenin önündeki engeller buraya yaz l r....... 1. Faaliyet Bu faaliyeti yapman n önündeki engeller buraya yaz l r....... 2. Faaliyet Bu faaliyeti yapman n önündeki engeller buraya yaz l r....... 3. Faaliyet Bu faaliyeti yapman n önündeki engeller buraya yaz l r....... 4. Faaliyet Bu faaliyeti yapman n önündeki engeller buraya yaz l r....... 5. Faaliyet Bu faaliyeti yapman n önündeki engeller buraya yaz l r....... Risk yüksekse ne yap labilir? Amaç, sonuçlar ve faaliyetler için hesaplanan risk de erleri yukar da belirtildi i gibi özneldir. Planlama grubu tüm kalemler aras ndan düflük (0-4 aras risk de eri için önerebiliriz), orta (5-10 aras önerebiliriz) ve yüksek (11-15 risk de eri için önerebiliriz) risk de erli olan kalemleri belirlemifl olur. Risk de eri düflük olan kalemler hemen geçilebilir. Risk de eri yüksek olan kalemler içinse mutlaka risk azaltmak için yol bulmak gerekir. Risk azaltabilmek, projenin oluflmufl yap s nda yeniden de iflikli e gitmeyi gerektirir. E er bu mümkün de ilse projeniz çok risklidir ve gerçeklefltirilmesi olanaks z olarak kabul edilmelidir. E er projenin yap s de ifltirilebiliyorsa, yani amaç, sonuçlar ve faaliyetlerde de ifliklikler yapmak mümkünse, o zaman projenin faaliyet, sonuç, amaç ve hedefini gözden geçirerek faaliyet ve sonuç ekleyerek, projeyi yeniden tasarlamak gerekebilir. Son olas l k ise proje amac - n yeniden tan mlamak olabilir (Çizim 11.1). Orta risk de er tafl yan kalemler için risk azaltma çabalar na baflvurulabilir ya da planlama ekibinin karar na göre bu kalemin riski varsay m olarak mant ksal çerçeve matrisinde gösterilir. Bu riskleri varsay mlar halinde mant ksal çerçeve matrisine yerlefltirme ifllemini bu dersimizin sonuna do ru görece iz. 88
Risk De eri Yüksekse zlenecek Algoritma Risk De eri Yüksek mi? EVET HAYIR Riski unutun gitsin! Risk orta Mant ksal çerçeve matrisine varsay m olarak ekleyin Risk yüksek Projenin yap s de ifltirilebilir mi? EVET HAYIR Projenin faaliyet sonuç amaç ve hedefini gözden geçirin; faaliyet ve sonuç ekleyerek projeyi yeniden tasarlay n yada gerekiyorsa proje amac n yeniden tan mlay n Projeyi unutun gitsin! Çizim 11.1 Risk analizinin yöntemi Risk analizi de planlama aflamas n n tümü gibi 6-7 kiflilik bir planlama grubu taraf ndan yap lmal d r. Risk analizinin ana ad mlar Amaç, sonuçlar ve faaliyetler için risk analizi yap l r ve risk de erleri hesaplan r. Risk de eri yüksek olan riskleri ortadan kald rmak ya da azaltmak için (risk de erlerini düflürmek için) yeni faaliyet ve sonuçlar üretilmeye çal fl l r. Gerekirse proje yeniden tasarlan r. 89
Ad m ad m risk analizi Çal flma grubu ve gerekli malzemeler: Risk analizi mant ksal çerçeve matrisinin birinci sütunu olan ve projenin yap s n oluflturan sütunun oluflturulmas ndan sonra yap labilir. Çal flma en çok 5-7 kiflilik bir planlama grubu taraf ndan gerçeklefltirilebilir. Kaliteli bir risk analizi için gerçekçi öngörüler yapabilecek teknik bilgiye veya deneyime sahip olan kiflilerin grupta yer almas önemlidir. Ad m 1: Amaç, sonuçlar ve faaliyetleri listeleyin. Afla daki k lavuz sorular sorarak her birinin karfl s na proje yöneticilerinin kontrolü d fl ndaki riskleri yaz n. Amaç düzeyinde k lavuz soru: KILAVUZ SORU Bu amaca ulaflmam z n önündeki engeller nelerdir? Sonuçlar düzeyinde k lavuz soru: KILAVUZ SORU Bu etkileri elde etmemizin önündeki engeller nelerdir? Faaliyetler düzeyinde klavuz soru: KILAVUZ SORU Bu faaliyetleri yapmam z n önündeki engeller nelerdir? 90
Tablo 11.2 de verilen uygulama örne inden gidersek: Tablo 11.2 Proje Amac /Sonuçlar/Faaliyetler Riskler Proje Amac stanbul ve çevre illerdeki STK lar n örgüt içi iflleyifl, Örgütlenme özgürlü ü ve haklar yla ilgili di er sektörler ve kurumlarla olan iliflkileri ve hukuki alan devlet taraf ndan daralt labilir. belirledikleri amaçlar n gerçeklefltirmek konular nda kapasitelerini art rarak, daha etkin çal flabilmelerini sa lamak. Sonuçlar/ Baflka STK e itim programlar taraf ndan da Ders içerikleri Türkiye flartlar na uygun Ç kt lar kullan labilecek e itim materyali ve e itmenler olmayabilir, bunlar haz rlayacak uzmanlar havuzu oluflturuldu. bulunamayabilir. Kat l mc lar, STK'lar n özellikle ihtiyaç duyduklar Mezunlar STK'larda gönüllü ya da konular olan sivil toplum, demokrasi ve strateji profesyonel çal flmaya devam etmiyorlar. oluflturma konular ndaki perspektiflerini gelifltirmenin yan s ra, teklif yazma ve bütçeleme, yönetim ve iletiflim konular ndaki becerilerini, politikalar ve hukuki yap yla ilgili bilgilerini gelifltirdiler. Uluslararas proje ça r lar STK'lar taraf ndan STK'lar internete eriflim olanaklar na daha kolay izleniyor. sahip de iller. STK üye ve çal flanlar nda bilgiye dayal Sunulan kaynaklar kullan lm yor. çal flma kültürü artt. Hukuki dan flmanl k sistemi STK'lar n hukuki sorunlar Türkiye'de hukuki ve idari sistem konusunda destek ve bilgi alabilecekleri flekilde etkin çal flm yor. etkin çal fl yor. Faaliyetler E itim program n n haz rlanmas Ders materyali haz rlayacak ve e itim verecek yerli uzman ve ö retim görevlisi yok. E itim program n n düzenlenmesi Uluslararas proje ça r lar n n duyurulmas STK kitap koleksiyonunun oluflturulmas Hukuki dan flmanl k verilmesi Programa ilgi yok. Türkiye'yi içine alan ve Türkiye'deki STK'lar için uygun proje ça r lar yok. Yeterli bütçe yok. Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde dan flmanl k yapmay kabul edecek gönüllü hukukçular yok. 91
UYGULAMA I Risklerin belirlenmesi: Her düzeyde, ilgili k lavuz soruyu sorarak riskleri tan mlay n. Amaç/Sonuç/Faaliyet Riskler Süre 30 dakika 92
Ad m 2: Amaç, sonuçlar ve faaliyetler için olas l k-etki tablolar n oluflturun. Amaç ve her sonuç ile her faaliyet için risk de erlerini hesaplay n. Bu hesaplamalar tamamen grubun öznel karar olacakt r. Uygulama projesi örne inden gidersek (Tablo 11.3): Tablo 11.3 Amaç/Sonuçlar Düzeyi Olas l k-etki Tablosu Risk De eri Amaç/Sonuçlar Riskler Olas l k Etki (RD=olas l kxetki) stanbul ve çevre illerdeki STK lar n Örgütlenme özgürlü ü ve 2 4 8 örgüt içi iflleyifl, di er sektörler ve haklar yla ilgili hukuki alan kurumlarla olan iliflkileri ve belirledikleri devlet taraf ndan daralt labilir. amaçlar n gerçeklefltirmek konular nda kapasitelerini art rarak, daha etkin çal flabilmelerini sa lamak. Baflka STK e itim programlar taraf ndan Ders içerikleri Türkiye flartlar na 3 4 12 da kullan labilecek e itim materyali ve e itmenler havuzu oluflturuldu. uygun olmayabilir, bunlar haz rlayacak uzmanlar bulunamayabilir. Kat l mc lar, STK'lar n özellikle ihtiyaç Mezunlar STK'larda gönüllü ya da 3 4 12 duyduklar konular olan sivil toplum, profesyonel çal flmaya demokrasi ve strateji oluflturma devam etmiyorlar. konular ndaki perspektiflerini gelifltirmenin yan s ra, teklif yazma ve bütçeleme, yönetim ve iletiflim konular ndaki becerilerini, politikalar ve hukuki yap yla ilgili bilgilerini gelifltirdiler. Uluslararas proje ça r lar STK'lar STK'lar internete eriflim 2 3 6 taraf ndan daha kolay izleniyor. olanaklar na sahip de iller. STK üye ve çal flanlar nda bilgiye dayal Sunulan kaynaklar kullan lm yor. 2 2 4 çal flma kültürü artt. Hukuki dan flmanl k sistemi STK'lar n Türkiye'de hukuki ve idari sistem 3 2 6 hukuki sorunlar konusunda destek ve etkin çal flm yor. bilgi alabilecekleri flekilde etkin çal fl yor. 93
Tablo 11.3 (devam) Faaliyet Düzeyi Olas l k-etki Tablosu Risk De eri Faaliyetler Riskler Olas l k Etki (RD=olas l kxetki) E itim program n n haz rlanmas Ders materyali haz rlayacak ve 2 3 6 e itim verecek yerli uzman ve ö retim görevlisi yok. E itim program n n düzenlenmesi Programa ilgi yok. 2 3 6 Uluslararas proje ça r lar n n Türkiye'yi içine alan ve 1 4 4 duyurulmas Türkiye'deki STK'lar için uygun proje ça r lar yok. STK kitap koleksiyonunun oluflturulmas Yeterli bütçe yok. 3 2 6 Hukuki dan flmanl k verilmesi Bilgi Üniv. Hukuk Fakültesi'nde 2 3 9 dan flmanl k yapmay kabul edecek gönüllü hukukçular yok. 94
UYGULAMA II Risk de erlerinin saptanmas : Her düzey için olas l k-etki tablolar n oluflturun. Her aflama için gerekli olan olas l k, etki ve risk de erlerini grup içinde tart flarak belirleyin. Amaç/Sonuç/Faaliyet Riskler Olas l k Etki Risk De eri Süre 30 dakika 95
Ad m 3: Risk de eri yüksek olan kalemlerin risklerini ortadan kald rmak ya da azaltmak için yeni faaliyet ve sonuçlar üretilmeye çal fl n. Tablo 11.4 teki uygulama örne inden gidersek: Tablo 11.4 Amaç/Sonuçlar Düzeyi Risk Azaltma Riski azaltmak veya kald rmak için Amaç/Sonuçlar Riskler yap lacaklar stanbul ve çevre illerdeki STK lar n örgüt içi Örgütlenme özgürlü ü ve haklar yla iflleyifl, di er sektörler ve kurumlarla olan ilgili hukuki alan devlet taraf ndan iliflkileri ve belirledikleri amaçlar n daralt labilir. gerçeklefltirmek konular nda kapasitelerini art rarak, daha etkin çal flabilmelerini sa lamak. Baflka STK e itim programlar taraf ndan Ders içerikleri Türkiye flartlar na Dersler sürekli olarak kat l mc lar da kullan labilecek e itim materyali ve uygun olmayabilir, bunlar taraf ndan de erlendirilecek. Hemen e itmenler havuzu oluflturuldu. haz rlayacak uzmanlar hemen her ders için yurtd fl ndan bir bulunamayabilir. e itmen getirilerek e itmen havuzundaki e itmenlerin kapasitesi art r lmaya çal fl lacak. Kat l mc lar, STK'lar n özellikle ihtiyaç Mezunlar STK'larda gönüllü ya da ki ayl k bir gönüllülük süresi duyduklar konular olan sivil toplum, profesyonel çal flmaya devam her kat l mc dan talep edilerek, demokrasi ve strateji oluflturma etmiyorlar. ö renilenlerin kuruma aktar lmas konular ndaki perspektiflerini sa lanmaya çal fl lacak. Ex-post gelifltirmenin yan s ra, teklif yazma ve de erlendirmeler, kat l mc lar n aday bütçeleme, yönetim ve iletiflim gösterildikleri kurumlarla yap lacak. konular ndaki becerilerini, politikalar ve hukuki yap yla ilgili bilgilerini gelifltirdiler. Uluslararas proje ça r lar STK'lar STK'lar internete eriflim Web sitesi ile ilgili güncellemeler, e-posta taraf ndan daha kolay izleniyor. olanaklar na sahip de iller. listelerine ve siteye kay t olanlara düzenli olarak duyurulacak. STK üye ve çal flanlar nda bilgiye Sunulan kaynaklar kullan lm yor. STK'lar n kütüphane imkanlar ndan dayal çal flma kültürü artt. faydalanabilmesi için düzenli olarak kütüphane tan t m seminerleri gerçeklefltirilecek. Hukuki dan flmanl k sistemi STK'lar n Türkiye'de hukuki ve idari sistem hukuki sorunlar konusunda etkin çal flm yor. destek ve bilgi alabilecekleri flekilde etkin çal fl yor. 96
Tablo 11.4 (devam) Faaliyetler Düzeyi Risk Azaltma Riski azaltmak veya kald rmak için Faaliyetler Riskler yap lacaklar E itim program n n haz rlanmas Ders materyali haz rlayacak ve Ders materyali haz rlamak ve gerekli e itim verecek yerli uzman ve ö retim görevlisi yok. e itmenleri bulmak üzere bir dan flma kurulu oluflturulacak. Dan flma kurulunun yan s ra haz rl k döneminde alan nda uzman pratisyen ve akademisyenlerle görüflmeler yürütülecek. E itim program n n düzenlenmesi Programa ilgi yok. Program n duyurulmas için hedef gruba yönelik gazete ilanlar verilecek, bas lan broflür adreslerine gönderilecek. STK lar n s k kulland e-posta gruplar nda düzenli duyurular yap lacak. Uluslararas proje ça r lar n n duyurulmas Türkiye'yi içine alan ve Türkiye'deki Uluslararas proje ça r lar n duyuran web STK'lar için uygun proje ça r lar yok. tabanl hizmet sitelerine abone olunacak ve di er uluslararas fon duyurular düzenli olarak takip edilecek. STK kitap koleksiyonunun oluflturulmas Yeterli bütçe yok. Proje süresince kitap al m için gerekli bütçe ay r lacak. Kitap koleksiyonu oluflturman n proje süresini aflaca öngörülerek fonverenlerle proje bitiminden sonra da kitap al nabilmesi için görüflülecek. Hukuki dan flmanl k verilmesi Hukuk Fakültesi'nde dan flmanl k Hukuk Fakültesi'yle proje bafllamadan yapmay kabul edecek gönüllü görüflülerek bilgilendirme hizmeti hukukçular yok. verebilecek hukukçuklar n bulunmas sa lanacak. 97
UYGULAMA IIII Risklerin azalt lmas : Grup içinde tart flarak risklerin azalt lmas için her düzeyde yapaca n z de ifliklikleri kararlaflt r n. Yapt n z de ifliklikleri mant ksal çerçeve matrisinin birinci sütununa da tafl y n. Amaç/Sonuç/Faaliyet Riskler Riskleri azaltmak için yap lacaklar Süre 45 dakika 98
Ad m 4: Risklerden varsay mlara Art k projenizde yüksek riskli bir kalem kalmam fl olmal. Yapt n z de iflikliklerle düflük riskli hale getirebildi iniz tüm kalemleri unutabilirsiniz. Orta riskleri ise, mant ksal çerçeve matrisinin son sütununda göstermeniz gerekecek. Mant ksal çerçeve matrisinin son sütununda varsay mlar yer almaktad r. Birinci sütunda yer alan faaliyetler, ç kt lar ve amaç, bizim projemizin hikâyesini anlat r. Son sütundaki varsay mlar, birinci sütunda yer alan her sat r için, e er varsa neyin riskli oldu unu gösterir. Bir baflka deyiflle varsay mlar sütunu, projemizin olumsuz-hikâyesini gösterir. Varsay m cümlesi riski olumluya çevirerek yaz l r. Örne in kat l mc lar n STK larda çal flmama riski varsa, o zaman varsay m cümlesi mant ksal çerçeve metrisinin ilgili sat r na kat l mc lar STK larda çal flmaya devam ediyor olarak yaz l r. Uygulama projesi örne inden gidersek: Tablo 11.5 Risklerden Varsay mlara (Amaç/Sonuçlar Düzeyi) Amaç/Sonuçlar Riskler Varsay mlar stanbul ve çevre illerdeki STK lar n örgüt içi Örgütlenme özgürlü ü ve haklar yla Örgütlenme özgürlü ü ve haklar yla ilgili iflleyifl, di er sektörler ve kurumlarla olan ilgili hukuki alan devlet taraf ndan hukuki alan devlet taraf ndan daralt lm yor. iliflkileri ve belirledikleri amaçlar n daralt labilir. gerçeklefltirmek konular nda kapasitelerini art rarak, daha etkin çal flabilmelerini sa lamak. Baflka STK e itim programlar taraf ndan Ders içerikleri Türkiye flartlar na Türkiye flartlar na uygun ders içerikleri da kullan labilecek e itim materyali ve uygun olmayabilir, bunlar haz rlanabiliyor ve bu içerikleri e itmenler havuzu oluflturuldu. haz rlayacak uzmanlar haz rlayabilecek uzmanlar var. bulunamayabilir. Kat l mc lar, STK'lar n özellikle ihtiyaç Mezunlar STK'larda gönüllü ya da Mezunlar STK'larda gönüllü ya da duyduklar konular olan sivil toplum, profesyonel çal flmaya devam profesyonel çal flmaya devam ediyor. demokrasi ve strateji oluflturma etmiyorlar. konular ndaki perspektiflerini gelifltirmenin yan s ra, teklif yazma ve bütçeleme, yönetim ve iletiflim konular ndaki becerilerini, politikalar ve hukuki yap yla ilgili bilgilerini gelifltirdiler. Uluslararas proje ça r lar STK'lar STK'lar internete eriflim olanaklar na STK'lar internete eriflim olanaklar na taraf ndan daha kolay izleniyor. sahip de iller. sahipler. STK üye ve çal flanlar nda bilgiye dayal Sunulan kaynaklar kullan lm yor. Sunulan kaynaklar kullan l yor. çal flma kültürü artt. Hukuki dan flmanl k sistemi STK'lar n Türkiye'de hukuki ve idari sistem Türkiye'deki hukuki ve idari sistem hukuki sorunlar konusunda destek ve etkin çal flm yor. etkin çal fl yor. bilgi alabilecekleri flekilde etkin çal fl yor. 99
Tablo 11.5 (devam) Risklerden Varsay mlara (Faaliyetler Düzeyi) Faaliyetler Riskler Varsay mlar E itim program n n haz rlanmas Ders materyali haz rlayacak ve Dersleri verebilecek ve ders materyali e itim verecek yerli uzman ve üretebilecek yerli uzman ve ö retim ö retim görevlisi yok. görevlileri var. E itim program n n düzenlenmesi Programa ilgi yok. Programa ilgi var. Uluslararas proje ça r lar n n duyurulmas Türkiye'yi içine alan ve Türkiye'deki Türkiye'yi içine alan ve Türkiye'deki STK'lar STK'lar için uygun proje ça r lar yok. için uygun proje ça r lar var. STK kitap koleksiyonunun oluflturulmas Yeterli bütçe yok. Yeterli bütçe var. Hukuki dan flmanl k verilmesi Hukuk Fakültesi'nde dan flmanl k Hukuk Fakültesi'nde dan flmanl k yapmay kabul edecek gönüllü yapmay kabul edecek gönüllü hukukçular yok. hukukçular var. UYGULAMA IV Varsay mlar n oluflturulmas : Risk cümlelerini varsay m cümlelerine çevirin, varsay mlar mant ksal çerçeve matrisinize yerlefltirin.... Süre 15 dakika 100
Ad m 6: Yanal mant kontrol edin. Yanal mant k flöyle çal fl r: Yine birinci sütunda yer alan en son faaliyetten bafllayarak... faaliyeti yap l rsa ve e er... varsay m geçerli olursa, o zaman elde etmek istedi imiz sonuçlara ulaflabiliriz,... sonucu elde edilirse ve... varsay - m geçerli olursa o zaman elde etmek istedi imiz amaca eriflebiliriz. Yanal Mant k Genel Amaç Hedef Varsay m Sonuç Varsay m Faaliyet Varsay m Çizim 11.2 101
Tablo 11.6 daki uygulama projesi örne inin ikinci faaliyeti üzerinden gidersek: Tablo 11.6 PROJEN N YAPISI BAfiARI GÖSTERGELER DO RULAMA KAYNAKLARI VARSAYIMLAR/ R SKLER GENEL HEDEF PROJE AMACI SONUÇLAR/ ÇIKTILAR STK lar n kat l mc demokrasinin geliflmesinde daha etkin bir rol oynamalar na katk da bulunmak. stanbul ve çevre illerdeki STK lar n örgüt içi iflleyifl, di er sektörler ve kurumlarla olan iliflkileri ve belirledikleri amaçlar n gerçeklefltirmek konular nda kapasitelerini art rarak, daha etkin çal flabilmelerini sa lamak. 2- Kat l mc lar, STK lar n özellikle ihtiyaç duyduklar konular olan sivil toplum, demokrasi ve strateji oluflturma konular ndaki perspektiflerini gelifltirmenin yan s ra, teklif yazma ve bütçeleme, yönetim ve iletiflim konular ndaki becerilerini, politikalar ve hukuki yap yla ilgili bilgilerini gelifltirdiler. Örgütlenme özgürlü ü ve haklar yla ilgili hukuki alan devlet taraf ndan daralt lm yor. Mezunlar STK larda gönüllü ya da profesyonel çal flmaya devam ediyor. FAAL YETLER 2- E itim program n n düzenlenmesi Programa ilgi var. Tablo 11.6 de yer alan yanal mant k flöyle okunur: E itim program düzenlenir ve e er programa ilgi olursa, o zaman kat l mc lar n ald klar e itim sonucu bilgi ve becerileri artar; e er kat l mc lar STK larda çal flmaya devam ederse, o zaman STK lar n kapasiteleri ve etkileri artacak. 102
UYGULAMA IV Yanal mant n kontrolü: Birinci sütunu (projenin yap s ) ve sonuncu sütunu (varsay mlar) tamamlanm fl olan mant ksal çerçeve matrisinin üzerinden sonuncu faaliyetten bafllayarak yanal mant kontrol edin. Süre 15 dakika Ad m 7: Ön koflulun yerlefltirilmesi Ön koflul, faaliyetlere bafllamadan önce yerine getirilmesi gereken kofluldur. Ön koflul yerine gelmeden faaliyetler bafllat lamaz. Bir baflka deyiflle, projenin bafllat lmas için kaç n lmaz olan bir k s t engel varsa, buna ön koflul denir. Örne in tutuklu çocuklar n slahevinde rehabilite edilmesi projesini ele alal m. Projenin ön koflulu, Adalet Bakanl n n izin vermesidir. Bu durumda ön koflulu Adalet Bakanl n n izin vermesi olarak formüle etmemiz ve bunu mant ksal çerçeve matrisimize yerlefltirmemiz gerekir (Tablo 11.7). 103
Uygulama projesi örne i üzerinden gidersek: Tablo 11.7 PROJEN N YAPISI BAfiARI GÖSTERGELER DO RULAMA KAYNAKLARI VARSAYIMLAR/ R SKLER GENEL HEDEF PROJE AMACI SONUÇLAR/ ÇIKTILAR FAAL YETLER STK lar n kat l mc demokrasinin geliflmesinde daha etkin bir rol oynamalar na katk da bulunmak. stanbul ve çevre illerdeki STK lar n örgüt içi iflleyifl, di er sektörler ve kurumlarla olan iliflkileri ve belirledikleri amaçlar n gerçeklefltirmek konular nda kapasitelerini art rarak, daha etkin çal flabilmelerini sa lamak. 1- Baflka STK e itim programlar taraf ndan da kulan labilecek e itim materyali ve e itmenler havuzu oluflturuldu. 2- Kat l mc lar, STK lar n özellikle ihtiyaç duyduklar konular olan sivil toplum, demokrasi ve strateji oluflturma konular ndaki perspektiflerini gelifltirmenin yan s ra, teklif yazma ve bütçeleme, yönetim ve iletiflim konular ndaki becerilerini, politikalar ve hukuki yap yla ilgili bilgilerini gelifltirdiler. 3- Uluslararas proje ça r lar STK lar taraf ndan daha kolay izleniyor. 4- STK üye ve çal flanlar nda bilgiye dayal çal flma kültürü artt. 5- Hukuki dan flmanl k sistemi STK lar n hukuki sorunlar konusunda destek ve bilgi alabilecekleri flekilde etkin çal fl yor. 1- E itim program n n haz rlanmas 1.1. Ders içeriklerinin oluflturulmas 1.1.1. Program komitesinin oluflturulmas ve ofisin kurulmas 1.1.2. htiyaç analizinin yap lmas 1.1.3. E itmenler kurulunun saptanmas 1.1.4. E itmenler kurulunda son haline getirilmesi 1.2. Ders materyalinin üretilmesi ve gelifltirilmesi 2- E itim program n n düzenlenmesi 2.1. lk program n yap lmas 2.1.1. Program n duyurulmas 2.1.2. Kay tlar n yap lmas 2.1.3. Program n sürdürülmesi 2.2. kinci program n yap lmas 2.2.1. Program n duyurulmas 2.2.2. Kay tlar n yap lmas 2.2.3. Program n sürdürülmesi 3- Uluslararas proje ça r lar n n duyurulmas 3.1. Web sayfalar n n düzenlenmesi 3.2. Uluslararas ça r a lar na abone olunmas 3.3. STK e-posta veri taban oluflturulmas 3.4. Duyurular n üç ayda bir yenilenmesi 4- STK kitap koleksiyonunun oluflturulmas 4.1. Kitaplar n seçimi 4.2. Kitaplar n sat n al nmas 5- Hukuki dan flmanl k verilmesi Örgütlenme özgürlü ü ve haklar yla ilgili hukuki alan devlet taraf ndan daralt lm yor. Mezunlar STK larda gönüllü ya da profesyonel çal flmaya devam ediyor. STK lar internete eriflim olanaklar na sahipler. Sunulan kaynaklar kullan l yor. Türkiye deki hukuki ve idari sistem etkin çal fl yor. Dersleri verebilecek, ders materyali üretebilecek ve programda görev almay kabul edecek yerli uzman ve ö retim görevlileri var. Programa ilgi var. Türkiye yi içine alan ve Türkiye deki STK lar için uygun proje ça r lar var. Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi nde dan flmanl k yapmay kabul edecek gönüllü hukukçular var. 104 Ayni ve nakdi katk da bulunacak olan kurulufllar Türkiye deki STK lar n etkinliklerinin artmas gerekti inin fark ndalar.
UYGULAMA VI Projenin ön koflulunun yerlefltirilmesi: Projenin bafllat lmas n n önünde bir engel olup olmad n düflünün, varsa bunu ön koflul olarak varsay mlar sütununun en alt gözüne yerlefltirin. Süre 15 dakika Bu dersimizle birlikte, mant ksal çerçeve matrisimizin birinci ve sonuncu sütunlar n Çizim 11. 3 te görülen s rayla, tamamlam fl olduk: PROJEN N YAPISI BAfiARI GÖSTERGELER DO RULAMA KAYNAKLARI VARSAYIMLAR/ R SKLER GENEL HEDEF 1 PROJE AMACI 2 8 SONUÇLAR/ ÇIKTILAR 4 7 FAAL YETLER 3 6 5 Çizim 11.3 105