Tarihteki Türk Devlet Bayrakları Videosu > Tarihteki Türk Devlet Bayrakları Ders Notu Aşağıda tarihteki 23 Türk devleti hakkında bilgiler verilmiştir. Türkler'in bugüne değin kurmuş oldukları devletlerin sayısı 100'ü aşmıştır. Bütün devletler yerine, aşağıda en önemlileri belirtilmiştir. Devletlerin seçiminde kıstas olarak, dünya tarihine etkileri alınmıştır. TÜRK DEVLETLERİNİN SAYISI SORUNU Herkesin bildiği üzere, Cumhurbaşkanlığı Forsu'nda 16 yıldız bulunmakta ve iddiaya göre bu yıldızlar, tarihte kurulmuş olan 16 Türk devletini simgelemektedir. Fakat, Türk tarihini incelediğimizde, Türklerin kurmuş olduğu devletlerin sayısının çok daha fazla olduğunu görürüz. Tarihte imparatorluk (kaganlık), devlet, hanlık (kırallık), beglik, atabeglik olarak kurulan Türk devletlerinin sayısı bir ayrıma göre 120, bir başka ayrıma göre de 160 dolaylarındadır. Cumhuriyetimizin kuruluş yıllarında hangi kıstaslara dayanılarak belirlendiği tam olarak anlaşılamayan ve sonradan Cumhurbaşkanlığı Forsu'nda yıldızlarla simgelenen 16 devlet hakkında biraz düşünmek gerekir: 1. Ortada yüzü aşkın Türk devleti varken, neden yalnızca 16 devlet seçilmiştir. 2.16 yıldız ile simgelenen devletlerden ikisinin adı, Batı Hun İmparatorluğu ve Avrupa Hun İmparatorluğu'dur. Ama aslında, bu iki devlet, tek bir devlettir. Balamir Han'ın önderliğinde kurulan Batı Hun Kaganlığı'nın ilk ağırlık merkezi Hazar Denizi'ni batı tarafları ile Karadeniz'in kuzeyi idi. Daha sonra devletin ağırlık merkezi gittikçe batıya kaymıştır. Attila zamanında Batı Hun Kaganlığı'nın merkezi, bugünkü Macaristan'daki Segedin civarlarındaydı. Bu durumda, bu iki devlet aslında tek bir devletken, neden iki ayrı devletmiş gibi gösterilmektedir. O zaman listede yer alan Büyük Hun İmparatorluðu'nun öteki adı olan Asya Hun İmparatorluğu adını da forstaki yıldızlara ekleyelim de devlet sayımızı arttıralım (!). Devlet sayısını arttırmak için devlet uydurmağa gerek yok; çünkü tarihte kurulmuş birçok şanlı ve kudretli Türk devleti var. Anlaşılacağı üzere, Cumhurbaşkanlığı Forsu'ndaki yıldızların sayısı yeniden düşünülmeli, doğru kıstaslar kullanılarak ve doğru tarihi bilgilere dayanılarak yeni bir liste oluşturulmalıdır. 3. Cumhurbaşkanlığı Forsun'da -hepsi de ayrı birer kudretli Türk devleti olan- Asya Apar Devleti'ne (forstaki Apar İmparatorluğu, Avrupa Apar Devleti'dir), Anadolu Selçuklu Devleti'ne, Cengiz Han'ın kurmuþ olduðu Türk-Mogol Devleti'ne, Çağatay Devleti'ne, Tabgaç Devleti'ne, Memlük Devleti'ne (ki Memlük Devleti'nin resmi adı ''Ed-Devleti't-Türkiyye = Türkiye Devleti''dir), İtil-Bulgar ve Tuna-Bulgar devletlerine niçin yer verilmemektedir? Bu devletlerin de hepsi Türk devletidir ve çağlarına damga vurmuş, tarihin akışını deşiştirmiş devletlerdir. MOĞOLLUK SORUNU Bir de ortada Moğolluk sorunu vardır. Bazı tarihçilerin iddiasına göre Altınordu Devleti bir Moğol 1 / 10
devletidir ve Türk devletleri listesinden çıkarılmalıdır... Öncelikle Altınordu Devleti'ni, Cengiz Han'ın torunlarından Batu Han, Türk boylarına dayanarak kurmuştur. Kaldı ki, Cengiz Han'ın kendisi Türk'tür (birçok kimse tarafından Moğol olarak kabul edilse de). Cengiz Han'ın Türklüğü konusuna, Bozkurt'la ilgili bilgiler verilen sayfaların Cengiz Han ve Bozkurt adlı bölümünde değinilmiğtir. [''Cengiz Han ve Bozkurt'' kelimelerine tıklayarak ilgili bölüme ulaşabilirsiniz] Çağatay Hanlığı da Cengiz Han'ın torunlarınca kurulmuş olup bu devletin bünyesinden Türklüğü ile gurur duyduğunu belirten büyük bir şair olan Ali şir Nevai yetişmiş ve Çağatay Türkçesi'nin en büyük şairi olarak gösterilmiştir. Anlaşılacağı üzere, adı geçen devletlerin Moğol olma sorunu değil, Türk olma gerçekleri vardır. Bu kadar laftan sonra artık Türk devletlerinin listesine geçelim. 1-BÜYÜK HUN DEVLETI EGEMENLİK YILLARI: ~ MÖ 318-216 MERKEZİ: Ötüken'de Noyun-Ula İLK HÜKÜMDARI: Tuman (Teoman) Yabgu NOT: Tuman Yabgu, Büyük Hun Devleti'nin bilinen ilk hükümdarıdır. Tuman Yabgu, böyle güçlü bir devleti pat diye kurmuş olamaz. Büyük Hun Devleti'nin, Tuman Yabgu'dan önce de muhakkak hükümdarları vardır. Ancak, şimdilik bu hükümdarlarla ilgili bilgimiz yoktur. 2-TABGAÇ DEVLETİ EGEMENLİK YILLARI: 338-557 MERKEZİ: İLK HÜKÜMDARI: şamo Han 3-BATI HUN DEVLETİ EGEMENLİK YILLARI: 374-469 MERKEZİ: Segedin civarı (bugünkü Macaristan'da) İLK HÜKÜMDARI: Balamir Han 4-APAR DEVLETİ 2 / 10
EGEMENLİK YILLARI: 394-552 MERKEZİ: Ötüken İLK HÜKÜMDARI: Tolun Kagan 5-AK HUN DEVLETİ EGEMENLİK YILLARI: 420-564 MERKEZİ: Varvaliz (Kunduz civarında) İLK HÜKÜMDARI: Aksuvar Kagan 6-KÖK TÜRK DEVLETİ EGEMENLİK YILLARI: 552-745 MERKEZİ: Ötüken İLK HÜKÜMDARI: Bumin Kagan 7-BATI APAR DEVLETİ EGEMENLİK YILLARI: 565-805 MERKEZİ: Segedin civarı (bugünkü Macaristan'da) İLK HÜKÜMDARI: Bayan Kagan 8-HAZAR DEVLETİ EGEMENLİK YILLARI: 620-965 MERKEZi: Belencer (önce) ve İtil (sonra) İLK HÜKÜMDARI: Bulan Kagan 9-TUNA-BULGAR DEVLETİ EGEMENLİK YILLARI: 679-864 MERKEZi: bugünkü Pereyaslav ilk HÜKÜMDARI: Asparuh Han 3 / 10
NOT: Aslında Tuna-Bulgar Devleti, 1018 yılına kadar devam etmiştir. Ancak, Boris Han'ın 864 yılında resmen hıristiyanlığı kabul etmesi sonucu devlet, Türk'lük niteliğini yitirmiştir. Bundan ötürü, 864 yılından sonraki dönem, yeni ve yabancı bir devlet olarak kabul edilmelidir. 10-UYGUR DEVLETİ EGEMENLİK YILLARI: 745-840 MERKEZİ: Ötüken'de Ordu-Balıg (Kara-Balasagun) İLK HÜKÜMDARI: Kutlug Bilge Köl Kagan 11-KARAHANLI DEVLETİ EGEMENLİK YILLARI: 840-1042 MERKEZİ: Balasagun ve Kaşgar İLK HÜKÜMDARI: Köl Bilge Kagan 12-GAZNELİ DEVLETİ EGEMENLİK YILLARI: 962-1187 MERKEZİ: Gazne İLK HÜKÜMDARI: Alp Tigin 13-BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ EGEMENLİK YILLARI: 1040-1157 MERKEZİ: Nişapur (önce) ve Reyy (sonra) İLK HÜKÜMDARI: Sultan Tugrul Beg 14-ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ 4 / 10
EGEMENLİK YILLARI: 1077-1308 MERKEZi: Konya İLK HÜKÜMDARI: Sultan 1.Süleyman Şah 15-EYYUBİ DEVLETİ EGEMENLİK YILLARI: 1174-1250 MERKEZi: Kahire ilk HÜKÜMDARI: Selahaddin-i Eyyubi 16-HARZEMŞAHLAR DEVLETİ EGEMENLiK YILLARI: 1097-1231 MERKEZİ: Gürgenç İLK HÜKÜMDARI: Anuş Tigin 17-TÜRK-MOGOL DEVLETİ EGEMENLİK YILLARI: 1206-1227 MERKEZİ: Ötüken'de Karakurum İLK HÜKÜMDARI: Cengiz Han 18-ÇAĞATAY DEVLETİ EGEMENLİK YILLARI: 1231-1370 MERKEZi: İLK HÜKÜMDARI: Çağatay Han 5 / 10
19-ALTINORDU DEVLETİ EGEMENLİK YILLARI: 1236-1502 MERKEZİ: ilk HÜKÜMDARI: Batu Han 20-MEMLÜK DEVLETİ EGEMENLiK YILLARI: 1250-1517 MERKEZİ: Kahire İLK HÜKÜMDARI: Ay Beg 21-OSMANLI DEVLETİ EGEMENLİK YILLARI: 1299-1922 MERKEZİ: İstanbul İLK HÜKÜMDARI: Osman Bey 22-TİMURLU DEVLETİ EGEMENLİK YILLARI: 1368-1501 MERKEZİ: İLK HÜKÜMDARI: Timur Han 23-BABÜRLÜ DEVLETİ EGEMENLİK YILLARI: 1494-1858 MERKEZİ: 6 / 10
İLK HÜKÜMDARI: Babür Şah Diğer devletler Büyük Türk Devletleri Büyük Hun İmparatorluğu M.Ö. 4. asır - M.S. 48 Batı Hun İmparatorluğu 374-496 Ak Hun İmparatorluğu 4. asır sonları - 577 Göktürkler İmpararorluğu 552-582 Doğu Göktürk İmparatorluğu 582-630 Batı Göktürk İmparatorluğu/582-630 İkinci Göktürk İmparatorluğu 681-744 Uygur İmparatorluğu 744-840 Avrupa Avar İmparatorluğu 6. asır - 805 Hazar İmparatorluğu 7. asır - 965 Karahanlılar Devleti 840-1042 Gazneliler Devleti 962-1187 Büyük Selçuklu Devleti 1038-1194 Harezmşahlar Devleti 1097-1231 Osmanlı İmparatorluğu 1299-1922 Timurlular Devleti/1370-1506 Babürlüler Devleti 1526-1858 Devletler Kuzey Hun Devleti 48-156 Güney Hun Devleti 48-216 Birinci Chao Hun Devleti/304-329 İkinci Chao Hun Devleti/328-352 Hsia Hun Devleti/407-431 Kuzey Liang Hun Devleti/401-439 Lov-lan Hun Devleti/442-460 Tabgaç Devleti/386-557 Doğu Tabgaç Devleti/534-557 Batı Tabgaç Devleti/534-557 Doğu Türkistan Uygur Devleti/911-1368 Liang Şa-t'o Türk Devleti/907-923 Tana Şa-t'o Türk Devleti/923-936 7 / 10
Tsin Şa-t'o Türk Devleti/937-946 Kan-çou Uygur Devleti/905-1226 Türgiş Devleti 717-766 Karluk Devleti 766-1215 Kırgız Devleti/840-1207 Sabar Devleti/5. asır - 7. asır arası Dokuz Oğuz Devleti/5. asır sonu - 6. asır sonu Otuz Oğuz Devleti/5. asır sonu - 6. asır sonu Basar-Alan Türk Devleti/1380-? Doğu Karahanlı Devleti/1042-1211 Batı Karahanlı Devleti/1042-1212 Fergana Karahanlı Devleti/1042-1212 Oğuz-Yabgu Devleti/10. asrın ilk yarısı - 1000 Suriye Selçuklu Devleti/1092-1117 Kirman Selçuklu Devleti/1092-1307 Türkiye Selçuklu Devleti 1092-1307 Irak Selçuklu Devleti/1157-1194 Eyyubîler Devleti 1171-1348 Delhi Türk Sultanlığı/1206-1413 Mısır Memlük Devleti 1250-1517 Karakoyunlu Devleti 1380-1469 Akkoyunlu Devleti 1350-1502 Beylikler Tulûnlular/868-905 İhşidîler/935-969 İzmir Beyliği/1081-1098 Dilmaçoğulları Beyliği/1085-1192 Danişmendli Beyliği 1092-1178 Saltuklu Beyliği 1092-1202 Ahlatşahlar Beyliği/1100-1207 Artuklu Beyliği/1102-1408 İnaloğulları Beyliği/1098-1183 Mengüçlü Beyliği/1072-1277 Erbil Beyliği/1146-1232 Çobanoğulları Beyliği/1227-1309 Karamanoğulları Beyliği 1256-1483 İnançoğulları Beyliği/1261-1368 Sâhib Atâoğulları Beyliği/1275-1342 Pervâneoğulları Beyliği/1277-1322 Menteşeoğulları Beyliği 1280-1424 Candaroğulları Beyliği 1299-1462 Karesioğulları Beyliği 1297-1360 Germiyanoğulları Beyliği 1300-1423 8 / 10
Hamidoğulları Beyliği 1301-1423 Saruhanoğulları Beyliği 1302-1410 Aydınoğulları Beyliği 1308-1426 Tekeoğulları Beyliği 1321-1390 Eretna Beyliği 1335-1381 Dulkadıroğulları Beyliği 1339-1521 Ramazanoğulları Beyliği 1325-1608 Doburca Türk Beyliği/1354-1417 Kadı Burhaneddin Devleti 1381-1398 Eşrefoğulları Beyliği 13. asır ortaları - 1326 Berçemeoğulları Beyliği/12. asır Yarluklular Beyliği/12. asır Atabeylikler Böriler/1117-1154 Zengîler 1127-1259 İl-Denizliler/1146-1225 Salgurlular 1147-1284 Hanlıklar Büyük Bulgarya Hanlığı/630-665 İtil Bulgar Hanlığı/665-1391 Tuna Bulgar Hanlığı/981-864 Peçenek Hanlığı/860-1091 Uz Hanlığı/860-1068 Kuman-Kıpçak Hanlığı/9. asır - 13. asır Özbek Hanlığı 1428-1599 Kazan Hanlığı 1437-1552 Kırım Hanlığı 1440-1475 Kasım Hanlığı/1445-1552 Astrahan Hanlığı 1466-1554 Hive Hanlığı/1512-1920 Sibir Hanlığı/1556-1600 Buhara Hanlığı/1599-1785 Kaşgar-Tufan Hanlığı/15. asır başları - 1877 Hokand Hanlığı/1710-1876 Türkmenistan Hanlığı/1860-1885 Cumhuriyetler Azerbaycan Cumhuriyeti 1918-1920 1991-... 9 / 10
Batı Trakya Türk Cumhuriyeti 31 Ağustos 1913-1923 Türkiye Cumhuriyeti 1923-... Hatay Cumhuriyeti 1938-1939 Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti 1983-... Azerbaycan Cumhuriyeti 1991-... Kazakistan Cumhuriyeti 1991-... Kırgızistan Cumhuriyeti 1991-... Tacikistan Cumhuriyeti 1991-... Özbekistan Cumhuriyeti 1991-... Türkmenistan Cumhuriyeti 1991-... 10 / 10