9. HAFTA TBT182 Temel Bilgi Teknolojileri Kullanımı II Öğr. Gör. E. Ekmel SULAK ekmelsulak@karabuk.edu.tr Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
2 İçindekiler 9. Bilgisayar Kullanımında Yardımcı Programlar ve Karşılaşılan Sorunlar... 3 9.1. Ses İşleme (Audacity)... 3 Kaydetme... 4 Alma ve Verme... 4 Ses Kalitesi... 5 Düzenleme... 5 Erişilebilirlik... 5 Etkiler... 6 9.2. Video İşleme (VSDC Free Video Editor)... 7 9.3. Codec Problemi veya Bazı Film Dosyalarını Oynatmak... 9 9.4. Eksik DLL Dosyaları... 10 9.5. USB Aygıtların Çalışmaması... 10 9.6. Silinmiş Dosyaları Kurtarma... 11 9.7. Ekran Görüntüsü Alma... 11
3 9. Bilgisayar Kullanımında Yardımcı Programlar ve Karşılaşılan Sorunlar 9.1. Ses İşleme (Audacity) Audacity, Windows, Mac OS X, Linux gibi birçok platformda çalışabilen özgür bir sayısal ses düzenleme ve ses kaydetme yazılımıdır. Audacity, şu anda Google'da çalışmakta olan Dominic Mazzoni tarafından, Carnegie Mellon Üniversitesi'nde yüksek lisans eğitimi sırasında geliştirildi. Mazzoni Google'da çalışmasına rağmen halen dünyanın dört bir yanından katkıcılar ile yazılımın ana geliştirici ve bakıcılarındandır. Audacity'nin öntanımlı dosya biçimi AUP olup, üzerinde çalışılan ses kaydını tüm katmanları ve efektleriyle saklama özelliğine sahip bir çalışma biçimidir. (Wikipedia, 2013)
4 Kaydetme Audacity kullanarak, bir mikrofon ya da karıştırıcıdan gelen ya da kaset bantlardan, kayıtlardan ya da mini disklerden gelen sayısallaştırılmış kayıtlar canlı olarak kaydedilebilir. Bazı ses kartları ile ses akışlarıda yakalanabilir. Mikrofon, ses girişi, USB/Firewire aygıtları ya da diğer kaynaklardan kayıt yapılabilir Aygıt Araç Çubuğundan bir çok giriş ve çıkış aygıtı yönetilebilir. Zamanlamalı Kayıt ve Sese Göre Kayıt özellikleri bulunur. Varolan izlerin üzerine bindirerek çok izli kayıtlar oluşturulabilir. 192,000 Hz gibi aşırı yüksek örnekleme hızlarından kayıt yapılabilir (uygun donanım ile). Windows DirectSound sunucusu kullanılmadığında, uygun yüksek çözünürlüklü aygıtlar ile 384.000 Hz hızına çıkılabilir. Aynı anda birden çok kanal kaydedilebilir (uygun donanım ile). Düzey ölçerler, kayıt öncesi, kayıt sırasında ve kayıt sonrası ses düzeylerini izleyebilir. Kırpılmalar dalga şekli ya da etiket izlerinde gösterilebilir. Alma ve Verme Ses dosyaları alınabilir, düzenlenebilir ve varolan dosyalarla ya da yeni yapılan kayıtlarla ile birleştirilebilir. Kayıtları çok kullanılan dosya biçimlerinde ve bir kerede bir çok dosya olarak verebilir. WAV, AIFF, AU, FLAC ve Ogg Vorbis dosyaları alınıp verilebilir.
5 WAV ya da AIFF dosyaları "İsteğe Göre" doğrudan kaynaktan okunarak hızla yüklenebilir (böylece neredeyse anında çalışmaya başlanabilir). GSM 6.10, 32-bit ve 64-bit kayan noktalı WAV ve U/A- Law gibi libsndfile tarafından desteklenen tüm dosya biçimleri alınıp verilebilir. MPEG sesleri (MP2 ve MP3 dosyaları dahil) libmad kullanılarak alınabilir. "Ham Veriyi Al" komutu ile Ham (başlık bilgisiz) ses dosyaları açılabilir. WAV ya da AIFF dosyaları oluşturularak ses CD'leri hazırlanabilir. İsteğe göre yüklenen LAME kodlayıcı kütüphanesi ile MP3 dosyaları verilebilir. isteğe göre yüklenen FFmpeg kütüphanesi kullanılarak, AC3, M4A/M4R (AAC) ve WMA biçimleri alınıp verilebilir (bu kütüphane ayrıca görüntü dosyalarından ses almayı da sağlar). Ses Kalitesi Düzenleme 16-bit, 24-bit ve 32-bit (kayan noktalı) örnekler desteklenir (sonuncusu tam ölçeği aşan örnekleri de saklar). Örnekleme hızları ve biçimleri, yüksek nitelikli yeniden örnekleme ve titreme kullanılarak dönüştürülür. Farklı örnekleme hızı ve biçimlerindeki izler karıştırılabilir ve gerçek zamanlı olarak dönüştürebilir. Kes, Kopyala, Yapıştır ve Sil komutları ile kolayca düzenleme yapılabilir. Geri Al (ve Yinele) komutları sınırsız olarak kullanılarak istenen bir adıma dönülebilir. Çok fazla sayıda iz, çok hızlı düzenlenip karıştırılabilir. Her izde, birden fazla parça bulunabilir. Seçilebilir Eş Kilitlenmiş İzler özelliği ile Etiket izleri ses izlerine kilitlenerek bir arada tutulabilir. Çizim aracı ile tek tek örnek noktaları değiştirilebilir. Zarf Aracı kullanılarak, ses düzgün şekilde kısılıp açılabilir. Audacity düzgün şekilde kapanmamışsa kendiliğinden çökme kurtarma işlemi yapılır. Erişilebilirlik İz ve seçimler üzerinde tamamen tuş takımı kullanılarak işlem yapılabilir. Çok sayıda tuş takımı kısayolu bulunur. Ekran okuyucu olarak Windows üzerinde JAWS, NVDA ve diğerleri, Mac üzerinde VoiceOver desteklenir.
6 Etkiler Tempoyu değiştirmeden ton değiştirilebilir ya da tersi yapılabilir. Arkadaki cızırtı, vızıltı ve parazit gibi gürültüler kaldırılabilir.
7 Dengeleme, Bas Güçlendirme, Alçak/Yüksek Geçiren ve Çentik Süzgeç etkileri ile frekanslar değiştirilebilir. Sıkıştırma, Yükseltme, Normalleştirme ve Artarak Gir/Azalarak Çık etkileri ile ses düzeyi ayarlanabilir. Uygun çift kanallı izlerden vokaller kaldırılabilir. Podcast ya da DJ setleri için Kendiliğinden Kıs etkisi kullanılarak iz üzerine ses oluşturulabilir. Yazılımdaki diğer etkiler: o Yankı o Fazlayıcı o Wahwah o Paulstretch (aşırı germe) o Ters çevirme o Sessizliği Budama Etkiler bir proje üzerine "Zincirler" şeklinde ya da birden çok dosya üzerine Yığın İşleme kipinde uygulanabilir. 9.2. Video İşleme (VSDC Free Video Editor) Sürekli olarak amatör video işleriyle uğraşanlar ve bu nedenle ücretsiz bir video düzenleme programına ihtiyaç duyanların kullanabilecekleri en uygun programlardan bir tanesi de VSDC Free Video Editor yazılımı. Programı kullanırken videolarınızı dilediğiniz gibi kesip yapıştırabilir, temel efektler verebilir ve montajını gerçekleştirebilirsiniz. Program videonuzu montajlarken sadece farklı videoları birleştirmenizi veya farklı dakikalarda oynatmanızı sağlamıyor, aynı zamanda videoları üst üste bindirerek farklı boyutlarda tek bir ekranda oynatmanıza da yardımcı oluyor. Renk düzeltme, nesne şekillendirmesi, nesne filtreleri ve geçiş efektleri olmak üzere 4 adet efekt kategorisi bulunduran VSDC Free Video Editor un bu özelliklerini kullanmak bir o kadar da kolay.
8
9 Ücretsiz VSDC video editor programına tamindir sitesinden erişebilirsiniz. 9.3. Codec Problemi veya Bazı Film Dosyalarını Oynatmak Codec kelimesi anlam olarak Compressor ( sıkıştırmak ) ve Decompressor ( sıkıştırılanı açmak ) kelimelerin kısaltılmasından doğan bir kelimedir. Codec ler başlı başına bir yazılımdır. Compressor un karşılığı encoder decompressor un karşılığı decoder dir. Encoder ( sıkıştırmak ) codec ler bir görüntü veya sesi alıp belirtilen formatta ( divx, mp3, mpeg1, mpeg2 v.s.) şifreleyip sıkıştırırlar. Bu sayede ilgili formatın özelliğine göre yer tasarrufu sağlanır. Örneğin Müzik CD deki 3 dakkalık bir parçanın boyutu yaklaşık 50 MB dır. Bu CD formatındaki bir parça hiçbir kalite kaybı olmadan MP3 haline getirilince boyutu 3MB ta kadar düşürülebilir. İşte bu encoder e uğrayan ses i windows da dinleyebilmemiz için birde bu şifreyi çözecek decoder codec lere ihtiyaç duyulur. Sistemde Mp3 decoder i olmadığı sürece hiçbir şekilde bu dosyalar dinlenemez. Bir başka örnekde Divx denilen AVI formatlarıdır. 4,5 GB lık bir DVD çok az görüntü kaybı ile 600 MB ta kadar divx formatı ile küçültülebilir. Bu türlü uygulamaları
10 çalıştırmak için yine sistemde bir divx decoder i olmak zorundadır. Decoder ( çözmek ) codec lerde işte bu encoder e uğrayan işlemi çözer ve ses i veya görüntüyü verir. Kısacası Toparlarsak Codec yazılımları yer tasarrufları için geliştirilmiş formatlardır. Encoder ve Decoder olarak da ayrılırlar. Codec ler Nasıl çalışır? Codec lerin tek başına sistemde bulanması bir anlam ifade etmez. Bu codec leri amacı doğrultusunda kullanacak Programlarında sistemde bulunması gerekir. Mesela Mp3 ü dinlemek için winamp gibi media playerlere ihtiyaç duyulur. Mpeg2 için Mpeg2 oynatıcılara v.s. Bu amaçlar doğrultusunda hazırlanmış codec paketleri bulunmaktadır. Bunlardan en yaygın olarak kullanılanı K-Lite Codec paketidir. K-lite Codec paketini kurduğunuzda bilgisayarınıza KM Player isimli player da kurulmakta ve film dosyalarınızı oynatmanıza imkan vermektedir. Codec paketi ile uğraşmadan daha hızlı bir çözüm yolu ise VLC player kurmaktır. VLC player temel codec ler iiçerisinde barındıran ve birçok formatı sorunsuz şekilde oynatan bir player dır. 9.4. Eksik DLL Dosyaları DLL dosyaları Windows ve yüklediğiniz yazılımlarla ortak olarak kullanılan dinamik kütüphane dosyalarıdır. Sistemden bir yazılım kaldırıldığında, DLL dosyalarından bir ya da birkaçı silinebilir. Bu durumda, hata mesajında belirtilen DLL dosyasını http://www.dll-files.com/ adresinde aratarak indirin. Bu dosyayı Windows altındaki System klasörüne veya hata aldığınız pencerede belirtilmişse ilgili dizine kopyalamanız sorunu çözecektir. 9.5. USB Aygıtların Çalışmaması USB cihazlar çalışmalarını sağlayacak elektrik enerjisini de USB portundan sağlarlar. İşletim sistemi ve sürücülerde bir sorun olmadığı halde bazı USB cihazların çalışmaması ya da belirli USB cihazların çalışmamalarının nedeni güç eksikliği olabilir. USB portundan çalışan bir cihazınız normalde çalışıyor fakat arasıra çalışmıyorsa, bilgisayarınızın USB portu arızalı olabilir. Veya sürücüsünü güncellemeyi deneyebilirsiniz.
11 9.6. Silinmiş Dosyaları Kurtarma Bir dosyayı DEL ile silmiş iseniz, geri dönüşüm kutusuna girerek geri yükle diyebilirsiniz. Fakat dosyayı SHIFT+DEL ile silmişseniz veri kurtarma programı kullanmadan kurtarmanız mümkün değildir. Böyle bir durumda dikkat etmeniz gereken nokta ise silme işleminden sonra bilgisayarınızda dosyaların yerini değiştirmemek ve yeni dosya kopyalamamaktır. Veri kurtarma programları genelde ücretli olarak satılmaktadır. 9.7. Ekran Görüntüsü Alma Windows XP için: İki yöntem vardır. Birincisi; klavyemizde bulunan Print Screen tuşuna bastıktan sonra, bir resim düzenleme programı (paint vb.) açarak CTRL+V(yapıştır) ile ekran görüntümüzü resim olarak kaydedebiliriz. Bir diğer yöntem ise bu iş için olan programlar kullanmaktır. Greenshot çeşitli yöntemlerle kolayca ekran görüntüleri almak için kullanabileceğiniz bir yazılımdır. Kurduktan sonra sistem tepsisinde program simgesi aracılığıyla özelliklerine erişebilirsiniz. Bir pencereyi, kendi seçeceğiniz bir bölgeyi veya tam ekran olacak şekilde ekran görüntüleri alabilirsiniz. Aynı zamanda görüntü düzenleyici sayesinde aldığınız ekran görüntülerini direk olarak yazıcıdan çıktı alabilir, panoya aktarabilir veya dosya olarak kaydedebilirsiniz. Buna ek olarak aldığınız ekran görüntüleriyle ilgili yazdırma seçeneklerini yapılandırabilir veya görüntüler üzerinde efektler uygulayabilirsiniz. Editörü kullanarak aldığınız ekran görüntülerini düzenleyebilirsiniz. Örnek olarak çizgiler ve oklar ekleyebileceğiniz gibi ayrıca metin kutuları oluşturabilir, kesme, kopyalama ve yapıştırma gibi işlemleri de yapabilirsiniz. Çoklu dil desteği olan programın kurulumu sırasında Türkçe dil seçeneğini aktifleştirerek Greenshot'ı Türkçe olarak kullanabilirsiniz. Greenshot'ın güzel özelliklerinden birisi de Imgur eklentisi sayesinde anlık olarak yakaladığınız ekran görüntülerini upload etme şansına sahip olmanız. Bu şekilde çektiğiniz ekran görüntülerini kolaylıkla paylaşabilirsiniz.
12 Windows 7-8 için: Ekran Alıntısı Aracı nı ekranda yer alan herhangi bir nesnenin anlık bir ekran görüntüsü yakalamak veya alıntılamak ve sonra resme görüntüye eklemek, kaydetmek veya paylaşmak için kullanabilirsiniz Ekran alıntısı aracına: Başlat düğmesi, Tüm Programlar, Donatılar ve ardından Ekran Alıntısı Aracı nı tıklayarak ulaşabiliyoruz. Program açıldıktan sonra, yeni butonuna basarak, ekranın herhangi bir bölümünü ya da tamamının görüntüsünü kolaylıkla alabiliyoruz. Aldığımız görüntüyü kaydet butonuna basarak istediğimiz türde kaydetmek mümkün.
13 Kaynakça Wikipedia. (2013, 03 10). Audacity. 04 03, 2013 tarihinde Wikipedia: http://tr.wikipedia.org/wiki/audacity adresinden alındı