SAĞLIK TURİZMİ TÜRKİYEDE EN HIZLI GELİŞEN HİZMET SEKTÖRÜDÜR SAĞLIK TURİZMİ TANIMI VE ÇEŞİTLERİ Sağlık Turizmi: Herhangi bir sebeple sağlık hizmeti almak için ikamet edilen yerden başka bir yere yapılan planlı seyahate Sağlık Turizmi, seyahat edene de Sağlık Turisti denir. Turistin Sağlığı: İkamet edilen yerden başka bir ülkeye tatil amaçlı giden turistlerin seyahat halindeyken acil ve ani olarak gelişen hastalıklarda sağlık hizmeti almak zorunda kalmasına Turistin Sağlığı denir. Turizm Sağlığı: Turistin konakladığı ve gezdiği çevrenin sağlığı ve sağlıklı bir ortam olması, (havuz suları, sağlıklı gıda ve içme suyu vb.) turistin çevreye, çevrenin turiste sağlık açısından etkisini kapsar. Türkiye Halk Sağlığı Kurumunun ( Çevre sağlığının) konusudur. Sağlık Turizmi Çeşitleri: Tıp (Medikal) Turizmi: Genellikle 2. ve 3. basamak sağlık kurum ve kuruluşlarında hekimler tarafından belirli bir hastalığı olan turistlere planlı olarak yapılan tedavi amaçlı uygulamalardır. (İleri tedaviler Kardiyovasküler Cerrahi, Radyoterapi, Cyberknife, Transplantasyon, İnfertilite - Tüp Bebek İVF Uygulamaları, Estetik Cerrahi, Göz, Diş, Diyaliz Tedavileri vb.) Termal Turizm ve SPA Wellness: Hastalık sonrası rehabilitasyon dönemlerinde veya kalıcı hasar bırakan rahatsızlıkların kısmen iyileştirilmesi amacıyla kaplıca ve SPA merkezlerinde yardımcı sağlık personeli veya diğer yetkili personel tarafından yapılan tedavi destekleyici veya rehabilite edici uygulamalardır. (Kaplıca Tedavileri, Fizyoterapiler, Talossoterapiler, Hidroterapiler, Balneoterapi, Peloidoterapi, Klimaterapi vb.) İleri Yaş ve Engelli Turizmi: Yaşlı ve engelli turistlerin bakım ve rehabilitasyonu amacıyla Klinik Konukevleri Geriatrik Tedavi Merkezleri - Bakım Evlerinde eğitim almış sertifikalı personel tarafından yapılan uygulamalardır. (Gezi Turları, Meşguliyet Terapileri, Engelli Aktiviteleri vb.) 1
Sağlık Turizminin Gelişimi Sağlık Turizmi; sağlık hizmetlerinden faydalanmak amacıyla yapılan tüm seyahatleri Sağlık Turizmi olarak değerlendirebiliriz. Genel tanımın mantığına bakınca Sağlık Turizmi, insanlığın varoluşundan beri gündemde olan bir konudur. İnsanoğlunun en değerli varlığı sağlıktır. Sağlığa kavuşmak için yüz yıllardan beri diyar diyar gezilmiş, en iyi sağlık hizmeti sunulan bölgeler ve hekimler aranmıştır. Bu kapsamda tarih boyunca Anadolu, dünyanın en iyi şifa kapılarından biri olmuştur. Tıp Turizminin bugün belirli bölgelerde hızla gelişmesinde en önemli rol, belirli bölgelerde daha kaliteli sağlık hizmeti sunumu, daha ileri teknoloji kullanımı ve daha ekonomik bir hizmet sunumudur. Ayrıca ulaşım ve iletişimin gelişimi, sağlık hizmet sunumun maliyetlerinin yükselmesi bu sektörün gelişimini tetikleyen önemli bir faktör olmuştur. Bugün sağlık turizminin en yaygın olarak sunulduğu ülkelerin başında Hindistan, Malezya, Singapur, Tayland, Ürdün, Almanya ve Kosta Rika gelmektedir. Bunun en önemli sebepleri; bu ülkeler Sağlık Turizmi sektörünü çok önemsemişler ve bu konuya ilişkin politikalar üretmişlerdir. Ülkemiz Sağlık Turizmi potansiyeli açısından, kaliteli sağlık hizmeti sunumu, coğrafik konumu, özel sağlık sektörünün yaygınlığı açısından çok önemli bir konumdadır. Son yıllarda da Sağlık Turizmi politikamız netleşmiş ve önemli bir gündem olmuştur. Türkiye çok kısa sürede dünyada sağlık turizminde en ön sıralarda yerini alacaktır. Türkiye de Sağlık Turizmi Gerçeği 2002 yılında uygulamaya konulan Sağlıkta Dönüşüm politikaları ile ülkemizde son yıllarda yapılan yoğun teknoloji ve bilgi yatırımları ile kamu ve özel sektör tarafından sunulan sağlık hizmetleri, gerek teknoloji, gerek sunulan hizmetin kalitesi ve gerekse uluslararası akreditasyon kuralları açısından dünya ile rekabet edebilecek konuma gelmiştir. Küresel açıdan bakıldığında, giderek yaşlanan toplum demografisi ve artan kronik hastalıkların da etkisiyle, özellikle gelişmiş ülkelerde yıllardır sağlık harcamaları ve tedavi ücretleri artan bir seyir göstermektedir. Bu nedenle başta A.B.D. olmak üzere bugün, birçok gelişmiş ülkenin vatandaşları daha ucuz ve daha kaliteli sağlık hizmeti alabilmek için farklı ülkelere seyahat etmektedirler. Bu açıdan değerlendirildiğinde, jeopolitik konum avantajı da düşünüldüğünde, sektörde öne çıkan ülkeler arasında Türkiye en çok tercih edilen ülkeler arasında yer alacaktır. 2
Özel sağlık sektörü Türkiye de 2002 yılından bu yana hızlı bir şekilde büyümüş ve gelişmiştir. Diğer taraftan kamu, sağlık hizmetleri alanında, kamu-özel işbirliği çerçevesinde yapılacak olan sağlık kampüsü projeleri, açılmakta olan tam donanımlı yeni hastaneler ve kamu hastane birlikleri projeleriyle sağlıkta çok önemli projelere öncülük etmektedir. Bugün gelinen noktada, ülkemizde yurtdışından gelen hastalara hizmet veren bölümler arasında Organ transplantasyonu, Onkolojik tedaviler, Beyin cerrahisi, Kalp cerrahisi ve Kardiyak girişimler, Ortopedik cerrahiler, Plastik ve Estetik cerrahisi, İnfertilite Tedavisi, Göz ve Diş tedavileri gelmektedir. Sağlık sektöründe gelinen bu sevindirici noktada, Sağlık Bakanlığı nın liderliği ve özel sektörün dinamizmi sayesinde Türkiye çok kısa zamanda Uluslararası Tıp Turizminin güçlü alternatiflerinden biri haline gelmiştir. Böylece Türkiye yakın bir gelecekte Tıp turizminde güçlü bir marka haline gelerek artan küresel talepten giderek daha fazla pay elde etmeye başlamıştır. Başarılı bir tıp turizmi sektörünün hayata geçirilmesinin, dünyada jeopolitik açıdan önemli bir lokasyonda bulunan Türkiye'nin küresel imajına çok büyük bir katkı sağlayacağı da bir gerçektir. Türkiye, Bölgesinde Sağlık Turizminin lider ülkesi olacak. Türkiye; sağlık alanında son on yılda reform niteliğinde gerçekleştirdiği iyileşti rme ve düzenlemeler sayesinde dünya sağlık turizmi pazarında hak ettiği payı almaya hazırdır. Coğrafi konumu itibari ile Orta Doğu, Avrupa, Balkanlar ve Afrika nın ortasında bulunan Türkiye, sahip olduğu iyi yetişmiş hekim ve sağlık çalışanı, ulaşım kolaylığı, 62 ülke ile vizesiz seyahat imkanı ve yüksek sağlık teknolojisi sayesinde sağlık turizminde öncü ülke olabilecek konumdadır. Özellikle tarihi ve kültürel bağlara sahip olduğumuz ülkeler açısından çok daha büyük avantajlara sahip konumdayız. Kamu ve özel sektöre ait hastanelerimizde kendi vatandaşlarımıza kaliteli sağlık hizmeti sunarken, aynı hizmetten bölge ülkelerinin vatandaşlarının da yararlanaması için her türlü hazırlık yapılmış olup Türkiye ye tedavi için gelen yabancı misafirler hiçbir sorunlar karşılaşmadan tedavi olurken, bir yandan da güzel bir tatil yapmı fırsatı bulmaktadırlar. Şifalı termal sularıyla da Avrupa da birinci olan Türkiye, termal turizm hizmet sunumunda da birinci ülke olma hedefinde ilerliyor. Türkiye misafirperver kültürüyle daha fazla insana şifa dağıtacaktır. Geleneksel hasta bakımının yanı sıra fiziksel veya mental sağlık problemleri olan yaşlı hastaların bakımı da önemlidir. Yaşlı ve hasta bakımı konusunda kültürün de göz ardı edilemeyecek bir önemi vardır. Biz çok misafirperver bir toplumuz ve insanlara hizmet konusunda çok köklü bir kültüre 3
sahibiz. Bu da ülkemizde yaşlı bakımıyla ve özürlü bakımıyla alakalı turizmde çok kolaylık sağlıyor. Avrupa dan, A.B.D. den, Orta Doğu dan ve komşu ülkelerden ülkemize çok sayıda hasta gelmektedir. Türkiye yakın gelecekte hem kaliteli ve güvenilir sağlık hizmeti ile hem de bu hizmeti hesaplı sunabilmesi sebebiyle bölgesinde sağlık turizminin bir numaralı ülkesi haline gelecektir. Özel ve kamu hastanelerimizde, batyla rekabet edebilecek seviyede kaliteli sağlık hizmeti sunulmakta ve birçok hastanemiz ileri teknoloji ile donatılmıştır. Ülkemizde özellikle de Ankara, İstanbul, İzmir, Antalya ve Adana gibi illerimizdeki sağlık kurumlarımız yurtdışından çok sayıda yabancı hasta kabul etmekte ve tedavileri yapılmaktadır. Bugün 47 tane sağlık kuruluşumuz JCI uluslararası akreditasyonuna sahiptir. Ülkemizde her yıl 150.000 i aşkın yabancı hasta hastanelerimizde tedavi olmaktadır.ülkemizde sağlık dönüşüm programı sonrasında kaliteli, hızlı ve ekonomik sağlık hizmetlerimiz sınırlarımızı aşarak dünyadaki tüm insanların hizmetine sunulmuştur. Bir zamanlar ülkemizden batı ülkelerine her yıl binlerce insan tedavi olmak için gidiyordu. Bugün ise batı ülkelerine tedavi için giden vatandaşımız hemen hiç yok gibidir. Batı ülkelerinde hasta bekleme sırası çok uzun, sağlık hizmetleri pahalı ve sigorta kapsamları daralmaya başlamıştır. Afrika ve Doğu daki komşu ülkelerimizin bir çoğunda kaliteli sağlık hizmeti, yetişmiş insan kaynağı ve ileri teknoloji yoktur. Bu sebeplerle lerle ülkemize bu yakın coğrafyadan birçok hasta tedavi amaçlı olarak gelmektedir. Sağlık Turizminde özel sağlık sektörü lokomotif bir rol oynamaktadır. Sağlık Turizmi hizmetlerinin %95 ini özel sağlık sektörü sunmaktadır. Ancak kamu hastanelerine de yabancı hasta gelmektedir. Özellikle Turistin Sağlığı kapsamında Acil Sağlık Hizmetini özel sektörden alamadıkları bölgelerde ve süreçlerde kamu hastanelerinin rolü çok önem arz etmektedir. Bunun yanı sıra sağlık kampüsleri faaliyete geçince özellikle Ankara ve İstanbul da birçok yabancı hasta başvurusu kaçınılmaz olacaktır. 4
SAĞLIK TURİZMİNDE SAĞLIK BAKANLIĞININ ROLU VE ÇALIŞMALARI 2010-2014 T.C. Sağlık Bakanlığı Stratejik eylem planında Sağlık Turizmine geniş yer verildi. Stratejik Hedef 2.9.2 de Türkiye bölgesinde sağlık alanında cazibe merkezi olacaktır. Standartları konuşulup tartışılmaya başlandı. Artık hızla gelişen bu sektörün mutlaka standardize edilmesi ve sağlıklı gelişimi için çeşitli yasal düzenleme ve planlama yapılması kaçınılmazdı. Sağlık Bakanlığı nda bu gerekçeden hareketle 2010 yılında sağlık turizmi koordinatörlüğü kuruldu. Böylelikle Hükümet resmen Sağlık Turizmini kabul etmiş ve tek elden koordinasyonu benimsemiş ve tek bir adres göstermiş oldu. 13 Haziran 2011/41 sayılı Sağlık Turizmi ve Turistin Sağlığı ile ilgili genelge yayınlandı.sağlık bakanlığının 663 sayılı teşkilat kanunu ile Sağlık Turizmi ile ilgili iş ve işlemlerin yapılması ve kurumlar arası koordinasyon görevi Bakanlığımıza tevdi edildi. 2012 yılındaki Sağlık Bakanlığı nın yeniden yapılandırılmasıyla Sağlık Turizmi Koordinatörlüğü, Sağlık Turizmi Daire Başkanlığı na dönüştürüldü. Bugün; Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü nün bünyesinde Sağlık Turizmi Daire Başkanlığı olarak çalışmalar devam etmektedir. Sağlık Turizmi Daire Başkanlığının Görevleri: 1. Sağlık turizmi ve turistin sağlığı ile ilgili hizmetleri planlamak, gerekli izinleri vermek, 2. Sağlık turizmi ile ilgili iş ve işlemleri ilgili kurum ve kuruluşlarla koordineli olarak yürütmek, 3. Yaşlı ve engelli turizmi ve termal turizmi ile ilgili kaplıcaları, içme merkezlerini ve iklim kür merkezlerinin faaliyetlerini sağlık turizmi açısından izlemek, 4. Yurt dışından ülkemize tedavi amaçlı gelecek hastaların sağlık turizmi açısından kabul kriterlerini oluşturmak ve bu hastaların talep ve şikâyetlerini incelemek, 5. Sağlık Turizmi ve Turistin Sağlığı kapsamındaki hastalara gerektiğinde yardım ve danışmanlık hizmetlerini sunmak ve kayıtlarını tutmak, 6. Sağlık serbest bölgeleri ile buralarda sunulacak sağlık hizmetlerine ilişkin iş ve işlemleri yürütmek, 5
7. Sağlık alanında ikili işbirliği kapsamında ülkemize gelen ve tedavisi uygun görülen hastalara ilişkin işlemleri planlamak ve koordine etmek, Uluslararası Hasta Destek Birimi (444 47 28) Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü (Sağlık Turizmi Daire Başkanlığı) bünyesinde hizmet veren Arapça, Rusça, Almanca ve İngilizce dillerinde 20 tercümanın görev yaptığı Uluslararası hasta destek birimi Ocak 2012 tarihinde hizmet vermeye başlamıştır. Çağrı Merkezinin Görevleri: 1. 184 Şikâyet hattını (SABİM) yabancı hastaların yabancı dilde araması halinde 3 lü konferans sistemi ile tercümanlık hizmeti verilmektedir. 2. 112 Acil hattını yabancı hastaların yabancı dilde araması halinde 3 lü konferans sistemi ile tercümanlık hizmeti verilmektedir. 3. 444 47 28 hattında yabancı uyruklu kişilere konuyla ilgili danışmanlık hizmeti verilmektedir. 4. Çağrı merkezinde 4 dilde (İngilizce, Almanca, Arapça, Rusça) tercümanlık hizmeti verilmekte olup, aşağıdaki hizmetler verilmektedir: 5. Sağlık Turizmi ve Turistin Sağlığı kapsamında kamu hastanelerine gelen hastaların rapor, epikriz ve yurtdışından provizyon iş ve işlemlerine yabancı dilde destek verilmektedir. 6. Daire Başkanlığının çeviri işleri ve yurtdışı iletişim işlerinde yabancı dil açısından teknik destek vermektedirler. 7. Bakanlık merkez veya taşra teşkilatı telefon santrallerine yabancı dilde bir arama gelmesi halinde telekonferans sistemi ile görüşmelerde tercümanlık hizmeti verilmektedir. 6
Sayılarla Sağlık Turizmi: Ülkemize gelen yabancı hasta sayısı 2009 larda yıllık 74.000 iken, bu sayı bugün 150.000 i aştı. İki yıl önce yabancı hastadan tahmini yıllık gelir 500 milyon TL iken bugün 1 milyar TL yi aştı, Sağlık Turizminde ülkemiz dünyada ilk 20 ülkenin içinde iken bugün ilk 10 ülke arasında yer almaktadır. Türkiye nin 2023 vizyonundaki hedefi : yıllık bir milyon sağlık turisti ve yirmi milyar USD döviz geliridir. 2009 Yılında; Gelen yabancı uyruklu hastaların %94 ü özel hastaneleri tercih ederken, %6 sı Kamu Hastanelerinde sağlık hizmetlerinden faydalanmıştır. Yabancı uyruklu hastaların %70 i Almanya, Hollanda, Fransa, Türk Cumhuriyetleri, Avusturya ülkelerinden ve Orta Doğu bölgesinden gelmiştir. 2010 Yılında; Yabancı uyruklu hastaların %92 si Özel Hastaneleri tercih ederken, %8 sı Kamu Hastanelerinde sağlık hizmetlerinden faydalanmıştır. Bu hastaların %70 i Almanya, Hollanda, Avusturya, Irak, Suriye, Sudan, Belçika, Türk Cumhuriyetleri ve Orta Doğu bölgesinden gelmiştir. Tedavi Amaçlı Gelen Yabancı Hasta Sayısı: - 2008 Yılı Ülkemize Gelen Hasta Sayısı ( Sağlık Turisti ) : 56.276 bin kişi, - 2009 Yılı Ülkemize Gelen Hasta Sayısı ( Sağlık Turisti ) : 74.519 bin kişi, - 2010 Yılı Ülkemize Gelen Hasta Sayısı ( Sağlık Turisti ) : 109.003 bin kişi, - 2011 Yılı Ülkemize Gelen Hasta Sayısı ( Sağlık Turisti ) : 156.167 bin kişi, Sağlık Turizmi ile ilgili yapılan Mevzuat çalışmaları 1. 2011/41 sayılı Genelge Kamuda Sağlık Turizmi Sunumu ve Ücretlendireme yapıldı, 2. 444 47 28 Uluslararası Hasta Destek Birimi 7/24 saat 4 dilde tercümanlık destek birimi hizmete girdi, 3. Konaklama Tesislerinde konaklayanlara (Sağlık Turizmi kapsamında) yönelik Sağlık Kuruluşunun açılmasının önü açıldı, 7
4. Otellerde turistlere yönelik Acil Hizmet ve muayene için Sağlık Üniteleri ruhsatlandırılmaya başlandı, (Yıllarca kaçak çalıştılar, birçok suiistimaller ve kayıt dışılık vardı) 5. Geriatri Tedavi Merkezi ve Klinik Konukevi açılmasının mevzuatı yayınlanmıştır, 6. Kaplıcalarda ayrıca Rehabilitasyon Merkezi (FTR Müessesesi) açabilecek, 7. Ülkemizin bölgesinde sağlık alanında cazibe merkezi olması için sağlık serbest Bölgesi (SSB) kurulabilmesi yasalaştı. Alt mevzuat çalışmaları devam ediyor, 8. Sağlık Turizmi için Ekonomi Bakanlığından mali destek tebliği yayınlandı. Sağlık turizmi alanında faaliyet gösteren kamu ve özel sağlık kuruluşu, üniversite ve dernekler yıllık 300 bin USD tanıtım ve 100 bin USD araştırma, raporlama ve danışmanlık hizmeti desteği alabiliyor, 9. Maliye Bakanlığı nca yayınlanan 6322 sayılı yasa ile Sağlık Turizminden elde edilen gelirlerden %50 vergi muafiyeti yürürlüğe girdi. Ayrıca bakanlığımız sağlık turizmi alanında birçok kitaplar ve araştırma raporları yayınlamıştır.buna ilaveten İngilizce, Arapça,Rusça ve Almanca dillerinde ülkemizin sağlık turizmi potansiyelini anlatan web sitemiz yayına girmiş olup www.saglikturizmi.gov.tr www.healthtourism.gov.tr adreslerinden ulaşılabilir. Sağlık turizmi ile ilgili güncel mevzuata, yayınlarımıza ve istatistiklere www.saglikturizmi/saglik.gov.tr adresinden ulaşılabilmektedir. 10.08.2012 T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Sağlık Turizmi Daire Başkanlığı Dr. Dursun AYDIN 8