ÖABT FEN BİLİMLERİ KPSS 2016 Pegem Akademi Sınav Komisyonu; 2015 KPSS ye Pegem Yayınları ile hazırlanan adayların, 40'ın üzerinde soruyu kolaylıkla çözebildiğini açıkladı. FEN ve TEKNOLOJİ BİYOLOJİ SORU BANKASI Tamamı Çözümlü Eğitimde 29. yıl
KOMİSYON ÖABT Fen Bilimleri/ Fen ve Teknoloji Öğretmenliği Soru Bankası (Biyoloji) ISBN 978-605-318-189-7 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 2. Baskı: 2016, Ankara Proje-Yayın: Aylin DOĞAN Dizgi-Grafik Tasarım: Gülnur ÖCALAN Kapak Tasarımı: Gürsel AVCI Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA (0312 394 55 91) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 26687 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net
ÖN SÖZ Sevgili Öğretmen Adayları, Bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Fen Bilimleri/ Fen ve Teknoloji Öğretmenliği Biyoloji Alan Bilgisi Testi kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinmeniz ve soruları kolaylıkla çözebilmeniz amacıyla farklı soru çeşitleri ile kendinizi geliştirmeniz sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuzluk etmek için hazırlanmıştır. Kitabın hazırlık aşamasında, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak şekilde ve ÖABT de çıkan ve çıkacak sorularla paralel sorular içerecek nitelikte olması hedeflenmiştir. 25 bölümden oluşan kitabımız, her biri ayrı konu başlığı altında 31 testten ve 1428 sorudan oluşmaktadır. Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan Çözümlü anlatımları ve açıklamaları ile bu özgün sorular ÖABT de çıkacak sorularla konu ve tarz itibarıyla bire bir örtüşmektedir. Ayrıca kitabımızda, testlerin karışık değil de konu başlıklarıyla ayrı ayrı verilmiş olması, hangi konuda eksikliğiniz olduğunu görmenizi ve konu anlatımlı kitabımıza başvurarak bu eksikliklerinizi tamamlamanızı sağlayacak ve size yol gösterecektir. Yoğun bir araştırma ve çalışma süreci ile hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüşlerinizi ve önerilerinizi bizimle pegem@pegem.net aracılığı ile paylaşabilirsiniz. Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerinde katkıda bulunabilmek ümidiyle Başarılar
İÇİNDEKİLER ALAN BİLGİSİ CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ Test -1...3 Çözümler...7 CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ A) ORGANİK VE İNORGANİK BİLEŞİKLER Test -2... 11 Çözümler...21 B) ENZİMLER Test - 3...25 Çözümler...32 C) NÜKLEİK ASİTLER, GENETİK ŞİFRE VE PROTEİN SENTEZİ Test - 4...34 Çözümler...42 CANLILARIN ÇEŞİTLİLİĞİ VE SINIFLANDIRILMASI CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI Test - 5...47 Çözümler...53 CANLILAR ALEMİ Test - 6...55 Çözümler...66 EKOLOJİ Test - 7...73 Çözümler...85 HÜCRE A) HÜCRE ZARININ YAPISI VE ZARDA GEÇEN OLAYLAR Test - 8...91 Çözümler...100 B) HÜCRE ORGANELLERİ Test - 9...103 Çözümler... 112 C) HÜCRE BÖLÜNMESİ Test - 10... 115 Çözümler...123 FOTOSENTEZ Test - 11...129 Çözümler...137
vi HÜCRESEL SOLUNUM Test - 12...141 Çözümler...152 BİTKİSEL DOKULAR Test - 13...157 Çözümler...165 BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMİ Test - 14...171 Çözümler...178 BİTKİLERDE BESLENME, BÜYÜME VE HAREKET Test - 15...183 Çözümler...191 BİTKİLERDE ÜREME VE GELİŞME Test - 16...195 Çözümler...203 CANLILARDA ÜREME VE GELİŞME Test - 17...209 Çözümler...220 KALITIM Test - 18...225 Çözümler...237 POPULASYON GENETİĞİ Test - 19...247 Çözümler...251 BİYOTEKNOLOJİ VE GENETİK MÜHENDİSLİĞİ Test - 20...255 Çözümler...261 CANLILARIN OLUŞUMU VE EVRİM Test - 21...265 Çözümler...273 CANLILARDA DAVRANIŞ Test - 22...279 Çözümler...285 HAYVANSAL DOKULAR Test - 23...289 Çözümler...296 SİNİR SİSTEMİ Test - 24...301 Çözümler...307
vii DUYU ORGANLARI Test - 25... 311 Çözümler...317 HORMONLAR VE ENDOKRİN SİSTEM Test - 26...321 Çözümler...329 DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ Test - 27...333 Çözümler...341 SİNDİRİM SİSTEMİ Test - 28...345 Çözümler...352 DOLAŞIM SİSTEMİ, VİRÜSLER VE BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ Test - 29...357 Çözümler...369 SOLUNUM SİSTEMİ Test - 30...375 Çözümler...382 BOŞALTIM SİSTEMİ Test - 31...387 Çözümler...395 Cevap Anahtarı...397
CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ
3 CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ TEST -1 1. Aşağıdakilerden hangisi bütün canlılarda ortak olarak gerçekleşir? A) n.glikoz Glikojen + (n 1).H 2 O B) Besin + O 2 CO 2 + H 2 O + ATP C) Protein + (n-1) mol H 2 O Aminoasit D) n.glikoz Nişasta + (n-1).h O 2 E) Glikoz + Fruktoz Sükroz + H 2 O 4. Canlılar sabit bir iç dengenin korunması için homeostasi yaparlar. Buna göre; I. Solunum, II. Dolaşım, III. Boşaltım, IV. Üreme, V. ATP üretimi hangisi homeostasinin korunmasında en az etkili olabilir? A) I B) II C) III D) IV E) V 2. I. Aerob solunum II. Eşeyli üreme III. Aktif hareket IV. Adaptasyon V. Ototrof beslenme Yukarıda verilenlerden hangisi bütün canlılarda ortaktır? A) I B) II C) III D) IV E) V 5. Büyüme ile ilgili olarak; I. Tek hücreli canlılar sitoplazma hacminin artışına bağlı büyüme sağlar, II. Hayvanlarda büyümeyi sağlayan hücreler zamanla bölünme özelliğini yitirir. III. Bütün canlılar hücre sayısını artırarak büyür. IV. Bitkiler sınısız, hayvanlar sınırlı büyür. V. Canlılar aldıkları besinleri yapısına katarak büyür. verilenlerden hangisi doğru olamaz? A) I B) II C) III D) IV E) V 3. I. Homeostasi: Kararlı bir iç dengenin oluşmasıdır. II. Sindirim: Metabolik ATP'yi üretmedir. III. Üreme: Neslin devamını sağlamadır. IV. Büyüme: Alınan besinlerin yapıya katılmasıdır. V. Beslenme: Yaşamsal faaliyetlerin devam etmesidir. Yukarıda verilen açıklamalardan hangisi doğru değildir? A) I B) II C) III D) IV E) V 6. Canlıların tamamında; I. Mutasyona uğrayarak kalıtsal yapıyı değiştirme, II. Ribozomun büyük ve küçük alt biriminin birleşip ayrılması, III. Nükleotit bulundurma, IV. Enzim kullanabilme, V. E. T. S enzimlerine sahip olma özelliklerinden hangisi bulunmaz? A) I B) II C) III D) IV E) V
4 7. Aşağıda verilenlerden; I. Dionea bitkisinin sineği yakalaması II. Paramesyumun sillerle yer değiştirmesi III. Öglenanın ışığa doğru yönelmesi IV. Amibin yalancı ayakla besine hareketi V. Balığın suda yüzmesi hangisi durum değiştirme hareketidir? A) I B) II C) III D) IV E) V 8. Aşağıda verilen olaylardan; I. Hücresel solunum II. Eşeyli üreme III. Adaptasyon IV. Boşaltım hangileri organizmanın yaşamını devam ettirebilmesi için zorunlu değildir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) III ve IV 9. Hücresel yapı ile ilgili olarak; I. Bütün hücrelerde çekirdek zarı, yönetici molekül, ve enzim kullanımı ortaktır. II. Bütün hücreler enzim sentezler. III. Prokaryot hücrelerde ribozomdan başka organel bulunmaz. IV. Bitki hücrelerinin çeperleri selülozdur. ifadelerden hangileri yanlıştır? A) I ve II B) II ve III C) I ve IV D) II ve IV E) III ve IV 11. I. Basit organik maddelerden organik madde oluşturma II. İnorganik maddelerden basit organik madde üretme III. Basit organik maddelerden ATP üretme IV. Basit organik maddelerden kompleks organik madde üretme V. Kompleks organik maddelerden basit organik madde üretme Yukarıda verilen açıklamalardan hangileri bütün canlılarda ortak değildir? A) I B) II C) III D) IV E) V 12. I. Fotosentez II. Kemosentez III. Solunum IV. Fotofosforilasyon V. Dehidrasyon Yukarıda verilenlerden hangisi disimilasyon tepkimesidir? A) I B) II C) III D) IV E) V 10. Aşağıdakilerden hangisi katabolizma örneğidir? A) Aminoasit + O 2 CO 2 + H 2 O + NH 3 + Enerji B) 6CO + 6H O Besin + O 2 2 2 C) 6CO 2 + H 2 S Besin + S D) n. Aminoasit Protein + (n 1) mol. H O 2 E) n. Glikoz + Azot Kitin + (n 1) mol. H 2 O 13. Aşağıdakilerden hangisi homeostasi değildir? A) Mayoz bölünme ile gamet üretimi B) Fazla suyu ve tuzu terlemeyle dışarı atma C) Zehirli amonyağın karaciğerde üreye dönüşmesi D) Kanda bulunan ürenin süzülerek dışarı atılması E) Kalın bağırsaktan safranın dışarı atılması
5 14. Aşağıda verilen hücresel yapılardan; I. Kapsül II. Hücre duvarı III. Sitozol IV. Mezozom V. Plastid hangisi bütün hücrelerde bulunur? A) I B) II C) III D) IV E) V 17. Aşağıdakilerden hangisinde büyüme, hücre bölünmesi ve hücre kütlesinin artışı şeklinde olmaz? A) Öglena B) Sürüngen C) Mantar D) Eğrelti otu E) Kara yosunu 15. Hücresel solunumun temel amacı; I. Metabolik ATP'yi üretmek II. Basit organiklerin yapısında bulunan bağ enerjisini açığa çıkarmak III. Canlıda kütlesel artışı sağlamak verilenlerden hangisidir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 18. Ototrof ve heterotrof beslenme ile ilgili olarak verilenlerden hangileri ortaktır? A) Kemofosforilasyon B) Fotofosforilasyon C) Su ve mineral maddeyi dışarıdan alma D) İnorganik maddelerden organik besin üretme E) Güneş ışığından ATP üretme 16. a. Molekül b. Atom c. Doku d. Organizma e. Hücre f. Organel Çok hücrelilerde gerçekleşen organizasyon sıralaması nasıl olmalıdır? A) b - a - f - e - c - d B) b - f - a - e - c - d C) b - a - f - c - e - d D) b - a - f - d - e - c E) b - d - c - e - a - f 19. Amip, bakteri ve paramesyumda; I. Diploit (2n) kromozom sayısına sahip olma, II. Hücre zarından zar çökmesiyle madde alış verişini gerçekleştirme, III. DNA ve RNA bulundurma ifadelerinden hangileri ortak değildir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 20. Aşağıdakilerden hangisi bütün bitkilerde bulunmaz? A) Kloroplast B) Nişasta C) Epidermis D) Hücre çeperi E) Koful
6 21. Canlıların ortak özellikleri ile ilgili; Canlıların kendine özgü şekli ve özgün yapıları türlerin birbirinden ayrılmasını sağlar. Tüm genler aynı birimlerden fakat değişik dizilimlerden oluşmuştur. Her gen kendine özgü bir proteinin sentezinden sorumludur. Her hücre seçici geçirgen bir özellikte zar ile çevrilmiştir. Uyaranın alınması ve gerekli tepkinin gösterilmesi, canlının doğada en uygun ortamda elverişli yaşamasını sağlar. açıklamalardan kaç tanesi doğrudur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 24. Büyüme ile ilgili olarak; I. Canlının çevresindeki anorganik maddelerin protoplazma yapısına çevrilmesi olayıdır. II. Canlılarda genetik yapıya bağlı olarak türün kendine özgü şekline ve büyüklüğüne ulaşıncaya kadar devam eder. III. Tek hücrelilerde büyüme çoğalma ile sonuçlanır. IV. Çok hücrelilerde vücudun gelişmesini ve ağırlık-hacim olarak irileşmesini sağlar. verilenlerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III 22. I. Canlılarda çeşitli vücut ve hücre kısımları birlikte çalışarak organizasyonu sağlar. II. Tek hücreliler yalancı ayak, sil ve kamçı; bitkiler yönelim ve ırganım hareketi ile hareket yaparlar. III. Bütün çevresel değişimlere karşın organizmada kararlı bir iç ortamın sağlanması homeostasi ile olur. IV. Bir canlının kalıtsal materyalinin gelecek kuşaklara aktarılması üreme ile olur. Yukarıda verilen açıklamalardan hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) Yalnız III C) Yalnız IV D) I, II ve III E) I, II, III ve IV 23. I. Laktik asit fermantasyonu II. Büyüme ve gelişme III. Hidroliz IV. Hücresel solunum Yukarıda verilenlerden hangisi disimilasyondur? A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) I, II ve III E) I, III ve IV 25. I. Glikoliz evresi II. Mayalanma III. Substrat düzeyinde fosforilasyon IV. Enzim sentezi Yukarıda verilenlerden hangileri bütün canlılarda ortak değildir? A) Yalnız II B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III E) II, III ve IV
ALAN EĞİTİMİ
403 TEST - 1 1. 2013 yılında yayımlanan 9-12. Sınıf Biyoloji Öğretim Programı ile ilgili olarak aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Programın temelleri çoğunlukla somut ve öğrencileri motive edici örnekler üzerine kurulmuştur. B) 9. ve 10. sınıf konuları öğrencilerin beklenti ve ihtiyaçlarına cevap verebilecek şekilde biyolojinin temel konularını içermektedir. C) Program, biyolojide yer alan temel teoriler, kavramlar, süreç ve uygulamalar konusunda yeterli bilgi, beceri ve anlayışa sahip bireyler yetiştirmeyi hedeflemiştir. D) Program'la biyoloji ve bilimle ilgili tartışmalara etkin katılabilen bireyler yetiştirmek hedeflenmiştir. E) Program, girdiği sınavlarda biyolojiyle ilgili soruların tümünü doğru cevaplayabilen öğrenciler yetiştirmeyi hedeflemiştir. 3. 2013 yılında yayımlanan 9-12. Sınıf Biyoloji Öğretim Programı'nın uygulamaya geçmesiyle birlikte 2011 yılında yayımlanan program, 2013-2014 eğitim-öğretim yılından itibaren kademeli olarak uygulamadan kaldırılmıştır. Buna göre 2014-2015 eğitim-öğretim yılında hangi sınıf düzeylerinde 2011 yılında yayımlanan Program uygulanmaktadır? A) 11. ve 12. B) 9. ve 11. C) 9. ve 10. D) 10. ve 12. E) 10. ve 11. 2. 2013 yılında yayımlanan Biyoloji Öğretim Programı'nda her kazanımla ilgili bir numaralandırma sistemi bulunmaktadır. Örneğin; 9.2.1.6. Hücre çalışmalarının tıp ve sağlık alanındaki gelişmelere katkısını irdeler. Buna göre bu numaralandırma sistemiyle ilgili olarak; I. 9 rakamı ile belirtilen numara kazanımın bulunduğu sınıf düzeyini belirtmektedir. II. 2 rakamı ile belirtilen numara kazanımın bulunduğu konu numarasını göstermektedir. III. 6 rakamı ilgili kazanımın numarasını ifade etmektedir. ifadelerinden hangisi ya da hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 4. I. Analitik ve eleştirel düşünme II. Yaratıcılık ve yenilikçilik III. Takım çalışması bilinci 2013 yılında yayımlanan Biyoloji Öğretim Programı'nda yer alan yukarıdaki beceriler hangi başlık altında öğrencilere kazandırılmaya çalışılmıştır? A) 21.yüzyıl becerileri B) Bilimsel bilginin doğasını anlama C) Bilime yönelik tutum ve değerler D) Bilimsel süreç becerileri E) Bilim - Teknoloji - Toplum ilişkisi 5. Aşağıdakilerden hangisi Biyoloji Dersi Öğretim Programı nda yer alan Bitkilerde su ve mineral taşınma mekanizmasını açıklar.. kazanımının içeriğine uygun bir konu değildir? A) Terleme - çekim teorisi B) Kılcallık C) Kohezyon ve Adezyon D) Gutasyon E) Nodül ve mikoriza oluşumu
404 6. I. Ülkemizdeki bitki ve hayvan ıslah çalışmalarının ekonomiye olan etkilerini analiz eder. II. Fotosentez hızını etkileyen faktörleri analiz eder. III. Canlının temel yapı biriminin hücre olduğunu kavrar. IV. Biyoteknojik uygulamaların (in vitro fertilizasyon, kök hücre tedavisi gibi) toplum açısından önemini değerlendirir. 2013 yılında yayımlanan Biyoloji Öğretim Programı'nda yer alan yukarıdaki kazanımlardan hangisi ya da hangileri Bilim-Teknoloji-Toplum ilişkisi bağlamında öğrencilerin Biyoloji ile ilgili öğrendikleri bilgi, beceri ve anlayışları toplumsal bağlamlara transfer etmelerine yönelik bir kazanımdır? A) I ve III B) I ve IV C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV 9. 11. Sınıf Biyoloji Öğretim Programı nda geçen Oksijenli solunumun evrelerini açıklar. kazanımına ulaşırken Krebs döngüsünde ara basamaklarda oluşan moleküllerin sadece karbon sayıları verilir ancak açık formülleri ve isimleri verilmez. denmektedir. Buna rağmen konuyu işlerken ara basamaklarda bulunan moleküllerin isimlerini ve açık formüllerini detaylı bir şekilde veren bir biyoloji öğretmeninin davranışı aşağıdakilerden hangisine uygundur? A) Tümdengelim B) Olumsuz örnek kullanma C) Olumlu örnek kullanma D) Gereksiz ayrıntıya girme E) Aşırı genelleme 7. 2013 yılında yayımlanan 9. Sınıf Biyoloji Dersi Öğretim Programı'ndaki Güncel Çevre Sorunları ünitesinde yer alan aşağıdaki kavramlardan hangisi, 2011 yılında yayımlanan 9. Sınıf Biyoloji Dersi Öğretim Programı'ndaki Bilinçli birey Yaşanabilir Çevre ünitesinde bulunmamaktadır? A) Gen bankası B) Karbon ayak izi C) Asit yağmurları D) Su kirliliği E) Erozyon 8. 2013 yılında yayımlanan 9-12. Sınıflar Biyoloji Öğretim Programı'nın içeriğinde bulunan aşağıdaki kavramlardan hangisi, gelişen teknoloji ve yeniliklerin sonucu olarak Program'da yer almış olabilir? A) ATP B) Ultrason C) Difüzyon D) Konjugasyon E) Rejenerasyon 10. 2013 yılında yayımlanan 9-12. Sınıf Biyoloji Öğretim Programı ndaki ölçme yaklaşımıyla ilgili, I. Hem sonuç hem süreç ölçülmelidir. II. Öğrenciler sık sık ölçülmelidir. III. Dönüt verme amaçlı olmamalıdır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 11. Bir biyoloji öğretmeni DNA kavramını 10 defa alt alta yazarak öğrencilerden 45 saniye içerisinde DNA kavramının kendilerinde çağrıştırdığı kelimeleri veya kavramları yazmasını ister. Buna göre kullanılan bu ölçme ve değerlendirme yöntem veya tekniğiyle ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Öğrencilerin kavramlar arasında oluşturdukları ilişkileri ortaya koyar. B) Öğrencilerin bilişsel yapısının ve bu yapıdaki kavramlar arası bağların tespit edilmesi amacıyla kullanılır. C) Öğrencilerin kavram yanılgılarının tespit edilmesinde de kullanılabilir. D) Kavramsal değişimlerin tespit edilmesinde kullanılmayan bir tekniktir. E) Anahtar kavramın alt alta yazılmasının nedeni, zincirleme cevap riskini ortadan kaldırmaktır.
405 12. 1. Gözyaşı 2. Alveol 3. Omnivor 4. Şirden 5. Mide özsuyu 6. Hemoglobin 7. Antijen 8. Lizozim 9. Mukus 10. Nabız 11. Nöron 12. Üreter Yukarıda Hayvan Biyolojisi ve İnsan ünitesi için hazırlanmış bir yapılandırılmış grid örneği verilmiştir. Testteki tüm sorularını bu tekniği kullanarak soran bir biyoloji öğretmeni toplam 10 soruluk bir sınav hazırlamıştır. Örnek sorulardan biri ve bu soruya öğrencinin verdiği cevap aşağıda gösterilmiştir. Soru: Numaralarla gösterilen kavramlardan hangileri vücut savunmasıyla ilgilidir? Öğrencinin cevabı: 6, 8, 9, 11. Buna göre öğrenci bu sorudan kaç puan almıştır? A) 5 B) 5,75 C) 6,25 D) 7,5 E) 10 15. Bir biyoloji öğretmeni, Eşeysiz üremeyi kavrar ve hayattan örneklerle ilişkilendirir. kazanımını işledikten sonra öğrencilerin konuyla ilgili edindikleri bilgileri ortaya çıkarmak için çeşitli sorular sorar. Buna göre, öğretmenin bu yaklaşımının öğrenciye sağlayacağı fayda aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) Öğrencilerin, kazanıma yönelik tutum ve değer yargılarını edinmelerine imkan tanır. B) Önceki öğrenmeleriyle yeni öğrenmeleri arasında ilişki kurulmasına imkan tanır. C) Öğrencilerde kazanıma yönelik beceriler oluşturur. D) Konunun öğrenciler tarafından iyi anlaşılıp anlaşılmadığını görmeye imkan sağlar. E) Öğrencilerin konuyu daha iyi ezberlemesini sağlar. 13. Biyoloji dersindeki çeşitli konuları aşağıdaki seçeneklerden hangisinde gösterildiği gibi anlatan bir biyoloji öğretmeninin, içerik düzenleme yaklaşımlarından doğrusal programlama yaklaşımını dikkate almadığı söylenebilir? A) Enzimler konusundan sonra proteinleri anlatması B) Mitoz bölünmeden sonra eşeysiz üremeyi anlatması 16. Solunum sisteminde görevli olan organları sıralar. kazanımı Bloom un bilişsel alan sınıflamasına göre hangi basamağa karşılık gelir? A) Bilgi B) Kavrama C) Uygulama D) Analiz E) Sentez C) Mayoz bölünmeden sonra eşeyli üremeyi anlatması D) Bakterileri işledikten sonra azot döngüsünü anlatması E) Sitoplazmayı işledikten sonra fermentasyonu anlatması 17. I. Biyolojik gezilere katılmaya istekli olur. II. Zor bir biyolojik problemle karşılaştığında çözümü için kararlılık gösterir. 14. Kalıtımın genel esaslarını kavrar ve aleller arası etkileşimleri çözer. kazanımını gerçekleştirmek isteyen bir öğretmen öncelikle bulunduğu sınıfta kulak memesinin ayrık veya yapışık olmasıyla ilgili bir istatistik çıkartıyor daha sonra tüm okulda aynı uygulamayı yaptırıyor. Bu süreçte bu öğretmenin dikkate aldığı öğretim ilkesi aşağıdakilerden hangisidir? A) Yakından uzağa B) Kolaydan zora C) Basitten karmaşığa D) Genelden özele E) Bilinenden bilinmeyene III. Biyoloji ile ilgili bir konuda çok sayıda faklı kaynağa başvurmayı alışkanlık haline getirir. Bir öğrencinin biyoloji dersi ile ilgili olarak yukarıda gösterdiği davranışlar Bloom taksonomisinde duyuşsal alanın sırasıyla verilen aşağıdaki basamaklarından hangisine karşılık gelir? A) Alma - Tepki verme - Değer verme B) Tepki verme - Alma - Örgütleme C) Tepki verme - Örgütleme - Kişilik hâline getirme D) Değer verme - Örgütleme - Kişilik hâline getirme E) Örgütleme - Değer verme - Alma
406 18. Bloom un bilişsel alan sınıflamasına göre aşağıdaki kazanımlardan hangisi, diğerlerine göre daha üst düzeydedir? A) Genetiği değiştirilmiş organizmaların insan sağlığına zararları konusunda bilimsel ölçütlere dayanarak görüş bildirir. B) Azot, karbon ve su döngülerinin, hayatın sürdürülebilirliği açısından önemini irdeler. C) Karasal ve sucul biyomları Türkiye den örnekler vererek açıklar. D) Ülkemizde bitki ve hayvan ıslahının hayata etkilerini tartışır. E) Madde döngülerinde yer alan mikroorganizmaların isimlerini söyler. 21. Bitkiler konusunu anlatan bir biyoloji öğretmeni önce tohumsuz bitkileri daha sonra tohumlu bitkileri anlatıyor. Daha sonra tüm öğrencilere "Bitkilerin ortak özellikleri nelerdir?" diye soruyor. Buna göre öğretmenin bu davranışı aşağıdakilerden hangisine örnektir? A) Ayrım yapma B) Tümdengelim C) Tümevarım D) Genelleme yapma E) Olumlu örnek kullanma 19. Bitkilerde su ve mineral taşınma mekanizmasını açıklar. kazanımı revize edilmiş Bloom taksonomisine göre hangi basamakta yer alır? A) Bilgi B) Hatırlama C) Anlama D) Kavrama E) Yaratma 20. I. Sinirsel hastalıklarla ilgili sunu hazırlamışlardır. II. Solucanlarda ip merdiven sinir sisteminin özelliklerini gözlemleyebilmek için özgün bir materyal geliştirmişlerdir. III. Homeostazinin sağlanmasında hormonların rolünü geri bildirim mekanizmasıyla ilişkilendirerek tartışmışlardır. Biyoloji dersi kapsamında yapılan yukarıdaki etkinliklerin, öğrencilerin sorgulama becerilerinin düzeyi bakımından en düşükten en yükseğe doğru sıralaması nasıl olmalıdır? A) I II III B) II III I C) III II I D) II I III E) I III II 22. Aşırı genelleme: Bir konuya ait kural, ilişki veya ilkenin başka konularda da aynı şekilde geçerli olduğuna dair bir düşüncedir ve öğrencilerin genellikle yanlış sonuçlara ulaşmasına neden olur. Buna göre, aşağıdaki öğrenci düşüncelerinden hangisi aşırı genelleme sonucu ortaya çıkmış olamaz? A) Ökaryotik hücrelerde oksijenli solunumun merkezi mitokondri olduğundan tüm aerob canlılarda mitokondri bulunur. B) Kan uyuşmazlığı görülebilmesi için annenin kan grubunun Rh (-) olması gerektiğinden Rh(-) kan gruplu anneden doğacak tüm bebeklerde Rh a bağlı kan uyuşmazlığı görülür. C) Sıcaklığın sürekli artışı difüzyon hızını artırdığından aktif taşımanın hızını da artırır. D) Ökaryotik hücrelerde fotosentezin merkezi kloroplast olduğundan tüm fotosentetik canlılarda kloroplast bulunur. E) HIV virüsü solunum yoluyla bulaşan bir virüs olmadığından hiçbir virüs solunum yoluyla bulaşmaz.
407 23. Derste öğrencilerin çoğunda Sadece kloroplast taşıyan hücrelerde fotosentez yapılır. Kloroplast yoksa fotosentez de yoktur. şeklinde bir yanılgının olduğunu belirleyen biyoloji öğretmeni, bu yanılgıyı düzeltmek istiyor. Bu amaçla kavramsal değişim stratejisine uygun bir öğretim süreci tasarlayan biyoloji öğretmeninin, öncelikle yapması gereken aşağıdakilerden hangisidir? A) Konuyu daha etkili bir sunuş yoluyla anlatmak B) Konuyu, bilgisayar destekli olarak animasyonlarla işlemek C) Konuyla ilgili daha fazla soru çözmek D) Konuyla ilgili deneyler yapmak E) Öğrencilerin yanlış kavramların farkına varmalarını sağlamak 25. Bir biyoloji öğretmeninin hazırladığı tahmin gözlem açıklama etkinliği ve bir öğrencinin bu etkinlikle ilgili cevapları aşağıda verilmiştir. Hangi kolda renk değişimi gözlenir? (iyot nişasta ayracıdır ve nişasta taneciklerini maviye boyar.) Tahminim: N kolunda renk değişimi olur. Gözlemim: M kolunda renk değişimi oldu. Açıklamam: M kolundaki renk değişiminin nedeni M koluna geçen iyodun nişastayı parçalamasıdır. I. Tahmin ve gözlemin uyuşmaması, beklenen bir durumdur. II. Öğrencinin açıklaması bilimsel açıdan doğrudur. III. Öğrencide, hidrolizle ilgili kavram yanılgısı vardır. Öğrencinin etkinlik kağıdını inceleyen öğretmen, yukarıdaki yargılardan hangisine ulaşabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 24. Bazı vitaminler demir, bakır gibi metallerle temas ettiklerinde yapıları bozulur. diyen bir öğretmen Marul, ıspanak gibi yeşil yapraklı sebzeleri bıçakla kesmek yerine elle koparın. demiştir. Öğretmen bunun nedenini sorduğunda ise öğrencilerden biri, Çünkü bıçak, besinlerdeki vitaminleri de keserek parçalar. şeklinde cevap vermiştir. Böyle söyleyen bir öğrencinin sahip olduğu kavram yanılgısının temel sebebi aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) Makroskobik dünya hakkındaki bilgilerin mikroskobik dünyaya taşınması B) Eksik olan ön bilgilerin neden olduğu ön yargılı fikirler C) Gündelik hayatta kullanılan dil D) Kafa karışıklığını gidermek için kurdukları hatalı modeller E) Bilimsel olmayan inançlar 26. I. Lens Mercek II. Göz bebeği Makine açıklığı III. İris - Diyafram Göz, fotoğraf makinesine benzer. dedikten sonra gözde bulunan yapılar ile fotoğraf makinesindeki yapılar arasında analoji kuran bir öğretmenin yukarıda verdiği örneklerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
408 27. Bitkilerde su ve mineral taşınma mekanizmasını deneyle gösterir. kazanımını işleyen öğretmen, aşağıdaki materyallerden hangisini kullanırsa amacın gereği olan yeterliliğin ortaya çıkması için en uygun olanı tercih etmiş olur? A) Animasyon B) Ders kitabı C) Gerçek eşyalar D) Belgesel E) Kavram haritası 29. Bitki büyümesine etki eden faktörlerle ilgili bir biyoloji öğretmeni hipotez test etme deneyi yapmak istiyor. Buna göre bu öğretmenin deneyle ilgili aşağıdakilerden hangisini yapması uygun olmaz? A) Konuyla alakalı hipotezi kendisinin kurması B) Konuyla alakalı hipotezi öğrencilerin kurmasını istemesi C) Deneyi öğrencilerin tasarlamasını istemesi D) Deneyle ilgili araç gereçleri öğrencilerin temin etmesini istemesi E) Deneyin sonucuna göre hipotezin doğru veya yanlış olduğuna karar vermesi 28. Aşağıda ekolojik ayak izinin 5E modeli kullanılarak işlenmesiyle ilgili işlem basamakları verilmiştir. I. Bilinçli tüketim ve karbon ayak izi ile ilgili öğrencilere merak uyandıracak sorular sormuştur. II. Öğrencilerin ekolojik ayak izinin küçültülmesine yönelik geliştirdikleri önerileri, gerçek yaşama uygulamalarını sağlayacak ortamlar hazırlamıştır. III. Öğrencilere konuyla ilgili düşündürücü sorular sorarak öğrencilerin eksik bilgilerini tamamlamalarına ve yanlış bilgilerini düzeltmelerine yardımcı olmuştur. IV. Konuyla ilgili hazırladığı mateyaller, belgesel filmler ve soru cevap tekniğiyle öğrencilerin insan faaliyetlerinin ekolojik ayak iziyle ilişkisini fark etmelerini sağlamıştır. V. Öğrencilerin öğrendiklerini yeni duruma uygulayıp uygulayamadıklarına ve ekolojik ayak iziyle ilgili kavramları doğru anlayıp anlamadıklarına bakmıştır. Buna göre hangi iki basamağın yer değiştirmesi halinde 5E modelinin sırasıyla uygulandığı söylenebilir? A) I ve III B) II ve IV C) III ve V D) II ve V E) III ve IV 30. Mahmut Öğretmen 12. sınıf biyoloji dersinde duyu organları konusunu işlerken sınıfa getirdiği memeli hayvan gözünde bisturi yardımıyla bir delik açmış ve gözü ortadan ikiye ayırmıştır. Daha sonra gözün ön bölümünü masa üzerinde bırakarak göz içindeki yarı sıvı maddenin akmasını sağlamış, optik siniri bir tutamak olarak kullanarak gözün arka kısmını kaldırmış ve öğrencilere optik sinire bağlı ve pembe bir perde gibi sarkmış olan retinayı göstermiştir. Öğrencilerde konuyla ilgili olarak psikomotor davranışlar geliştirmek isteyen Mahmut Öğretmen aynı uygulamayı onların da yapmasını istemiştir. Öğretmenin dersinde uyguladığı bu öğretim yöntem ya da tekniği aşağıdakilerden hangisidir? A) Gösterip yaptırma B) Örnek olay C) Mikroöğretim D) Yaratıcı drama E) Benzetişim
409 ÇÖZÜMLER 1. 2013 yılında yayımlanan Program incelendiğinde Program'ın girdiği sınavlarda tüm soruları doğru yanıtlayan öğrenciler yetiştirmek gibi bir hedefinin olmadığı görülecektir. Cevap E 7. Gen bankası kavramı 2013 yılına yayımlanan Program'la birlikte "Güncel Çevre Sorunları" ünitesi içerisinde yeni bir kavram olarak yer almıştır. Cevap A 2. 2013 yılında yayımlanan Program'da her kazanım için bir numaralandırma sistemi kullanılmıştır. Bu numaralandırma siteminin çözümlemesi aşağıdaki gibidir. 9. 2. 1. 6 8. 2013 yılında yayımlanan Program'da 10. sınıf Üreme ünitesinde İnsanda embriyonik gelişim sürecini izler. kazanımına ulaşılırken daha önce yayımlanan programda olmayan ve gelişen teknoloji ve yeniliklerin sonucu olarak programda yer alan kavram ultrason kavramıdır. Cevap B Buna göre verilen ifadelerden I.ve III. İfadeler doğru olacaktır. Cevap C 3. 2014-2015 yılında 11 ve 12. sınıflarda 2011 yılında yayımlanan Program'a göre dersler işlenmektedir. Cevap A 9. 2013 yılında yayımlanan yeni Program incelendiğinde kazanımların özellikle ayrıntı sayılabilecek bilgilerden arındırılarak öğrencinin mevcut ve gelecekteki ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde düzenlendiği görülmektedir. Bu doğrultuda Krebs döngüsünde ara basamaklarda oluşan moleküllerin sadece karbon sayıları verilir, ancak açık formülleri ve isimleri verilmez. uygulaması da bu duruma bir örnek olarak gösterilebilir. Cevap D 4. 2013 yılında yayımlanan Program incelendiğinde soruda verilen becerilerin 21.yüzyıl becerileri altında toplandığı görülecektir. Cevap A 5. Nodül ve mikoriza oluşumu bitkilerde su ve mineral taşınması mekanizmasıyla değil, bitkilerin beslenmesiyle alakalı bir konudur. Diğer seçeneklerdeki ifadeler ise bitkilerde su ve mineral taşınmasını etkileyen durumladır. Cevap E 10. 2013 yılında yayımlanan yeni Program incelendiğinde ölçme değerlendirme yaklaşımının; ölçmenin de öğrenmenin bir parçası olduğu ve içinde dönüt vermeyi barındırması gerektiği, öğrencinin sık sık ölçülmesi, sadece sonucun değil sürecin de ölçülmesi şeklinde olduğu görülmektedir. Cevap B 6. Program'da Bilim -Teknoloji - Toplum ilişkisi bağlamında öğrencilerin biyolojide kazandıkları bilgi, beceri ve anlayışları kişisel, sosyal ve ekonomik alanlarda uygulayabilmesi, güncel biyoloji uygulamaları hakkında bilinçli değerlendirmeler yapabilmesi hedeflenmiştir. Bu amaç doğrultusunda soruda verilen kazanımlardan en uygun olanları I. ve IV. öncüllerde ifade edilmiştir. Cevap B 11. Soruda verilen yöntem Kelime ilişkilendirme yöntemi olup hem bir ölçme değerlendirme aracı olarak hem de öğrencilerin her türlü kavram yanılgılarını, kavramsal değişimleri, kavramlar arasındaki ilişkileri ortaya çıkarabilecek bir yöntemdir. Cevap D
410 12. Yapılandırılmış grid tekniğinde puanlama aşağıda gösterildiği gibi yapılır. C 1 : Öğrenci tarafından doğru seçilen kutucuk sayısı 16. Bloom taksonomisine göre öğrencilerin solunum organlarını sıralaması bilgi düzeyindedir. Cevap A C 2 : Toplam doğru kutucuk sayısı C 3 : Öğrenci tarafından yanlış seçilen kutucuk sayısı C 4 : Toplam yanlış kutucuk sayısı C1 C3 C2 C4 Bu formüle göre öğrencilerin puanları +1, 0, -1 arasında değişir. Bu puanı 10 üzerinden değerlendirmek için önce negatifliği ortadan kaldırmak amacıyla +1 ile toplanır, elde edilen puan 5 ile çarpılır. 17. Duyuşsal alan sistematiğine göre I. öncüldeki isteklilik hâli ifadesi tepki verme, II. öncüldeki kararlılık hâli örgütleme, III. öncüldeki alışkanlık haline getirme ise kişilik hâline getirmeyle ilgili kazanımlardır. Cevap C Bu soruda toplam 4 doğru cevap (Gözyaşı, mide özsuyu, lizozim ve mukus), öğrencinin de 2 tane doğru cevabı bulunmaktadır. Soruda toplam 8 yanlış cevap ve öğrencinin de 2 tane yanlış cevabı bulunmaktadır. Gerekli işlemler yapıldığında cevabın 6,25 çıkacağı görülecektir. Cevap C 13. Doğrusal programlama yaklaşımı birbiri ile ardışık, aşamalı ve önkoşul özellik gösteren konuların öğretiminde kullanılır. Buna göre bir öğretmenin enzimler konusundan sonra proteinler konusunu işlemesi bu yaklaşıma aykırı bir durumdur. Çünkü enzimler proteinlerden yapılmış moleküllerdir ve öncelikle proteinlerin işlenmesi enzimlerin anlaşılmasını kolaylaştıracaktır. Diğer seçeneklerde önkoşul özellik gösteren örneklere yer verilmiştir. 18. E seçeneğindeki mikroorganizmaların ismini söyleme bilgi düzeyinde, C seçenğindeki örnekler vererek açıklama kavrama düzeyinde, B seçeneğindeki önemini irdeleme ile D seçeneğindeki ıslahının hayata etkileri ikisi arasındaki ilişkiyi sorduğundan analiz düzeyinde, A seçeneğinde ise bir ölçüte dayalı olarak görüş bildirilmesi, sonuca ulaşılması istendiğinden değerlendirme düzeyinde bir kazanımdır. Değerlendirme düzeyindeki kazanımlar Bloom sistematiğine göre en üst düzey kazanımlardır. Cevap A Cevap A 14. Etkinliğin öncelikle sınıfta, daha sonra da okulda yapılması yakından uzağa ilkesiyle alakalı bir durumdur. 19. Soruda geçen taşınma mekanizmasını açıklama ifadesi Bloom taksonomisinde kavrama düzeyinde bir kazanımdır. Kavrama düzeyindeki kazanımlar revize edilmiş Bloom taksonomisinde anlama düzeyine karşılık gelmektedir. Cevap C Cevap A 15. Öğretmenin konu bitiminde sorduğu sorular konunun öğrenciler tarafından iyi anlaşılıp anlaşılmadığını belirlemeye yöneliktir. Cevap D 20. I. öncülde üst düzey düşünme becerilerini gerektirmeyen var olan bilgileri belli bir formatla anlatmaya yönelik bilgi veya kavrama düzeyinde olabilecek bir etkinlik söz konusudur. II. öncülde ise özgün bir materyal geliştirme sentez düzeyinde bir basamağa karşılık gelmektedir. III. öncülde bir karşılaştırma olduğundan analiz düzeyinde bir etkinlik söz konusudur. Bundan dolayı düşükten yükseğe doğru I III II şeklinde sıralama olacaktır. Cevap E
411 21. Öğretmenin örneklerden yola çıkarak bitkilerin ortak özelliklerini buldurmaya yönelik olarak geliştirdiği bu durum kavram geliştirme süreçlerinden tümevarım sürecine örnek verilebilecek bir durumdur. 26. Öğretmenin analoji tekniğiyle kullanarak yaptığı benzetmelerin hepsi doğrudur. Cevap E Cevap C 22. A seçeneğinde ökaryotlara ait bir kural tüm oksijenli solunum yapan canlılara, C seçeneğinde difüzyona ait bir kural başka bir taşıma biçimine, D seçeneğinde ökaryot fotosentetiklere ait bir kural tüm fotosentetiklere, E seçeneğinde ise AIDS e neden olan virüse ait özellik tüm virüslere genellenerek yanlış sonuçlara ulaşılmıştır. Ancak B seçeneğinde kan uyuşmazlığı olması için annede olması gereken özelliğin herhangi başka bir duruma genellenmediği ancak yine yanlış olan ve başka bir sebepten kaynaklı yanılgının olduğu görülmektedir. Cevap B 27. Öğrencinin deney yaparken gerçek eşyaları kullanması gerekir. Bundan dolayı bu deney için de en etkili materyal gerçek eşyalar olacaktır. Cevap C 28. 5E modeline göre I. ifade giriş basamağı, II. ifade derinleştirme, III. ifade açıklama IV. İfade keşfetme V. İfade ise değerlendirme basamağı ile ilgili bir ifadedir. Buna göre doğru sıralama olabilmesi için II. ile IV. İfade yer değiştirmelidir. Cevap B 23. Kavramsal değişimin sağlanması için gerekli üç temel şarttan ilki ve öncelikli olanı öğrencinin yanılgılara sahip olduğunun farkına varmasıdır. Dolayısıyla öğretmenin yapması gereken ilk iş öğrencinin yanılgısı olduğunun farkına varmasını sağlamaktır. Cevap E 24. Örnek incelendiğinde öğrencinin makroskobik dünya ile ilgili bir özelliği mikroskobik dünyaya aktardığı bundan dolayı da bir kavram yanılgısına sahip olduğu görülmektedir. Cevap A 29. Hipotez test etme deneyleri öğrenci merkezli deneyler olup sadece hipotezi kurma aşamasında öğretmenin rolü olabilir. Ayrıca hipotez öğrenciler tarafından da kurulabilir. Bu deneylerde öğrenciler deneyi nasıl gerçekleştireceklerini tasarlarlar ve deneyle ilgili malzemeleri de kendileri temin ederler. Ayrıca deneyin sonuçlarını yine kendileri yorumlarlar. Öğretmenin deney sonuçlarına doğru veya yanlış demesi bu tür deneylerde söz konusu değildir. Cevap E 25. Verilen tahmin gözlem açıklama etkinliğine bakıldığında öğrencinin tahmini ile gözleminin uyuşmaması beklenen bir durumdur. Çünkü öğrencide hidroliz kavramıyla ilgili bir yanılgı söz konusudur. Öğrenci iyodun nişastayı parçalayarak etkileşime girdiğini düşünmektedir. Cevap C 30. Öğretmenin bir işlemi, beceriyi, bir deneyin nasıl yapıldığını, öğrencilere önce göstermesine ve öğrencilerin de öğretmeni izledikten sonra kendilerinin yapmasına dayanan öğretim yöntemi gösterip yaptırma yöntemidir. Verilen parçada bu duruma uygun bir etkinlik bulunmaktadır. Cevap A