ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI

ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI Dersin Adı Dönemi Dersin Kredisi AKTS Elektrik Enerjisi Dağıtımı Güz Dönemi 2 + 0 4 Başarı Değerlendirmesi Yılsonu Notuna Katkısı Vize (Ara) Sınav %30 Kısa Sınav %10 Ödev %10 Final Sınavı %50 ÖĞR.GÖR. VOLKAN ERDEMİR 1

ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI I.Hafta Elektrik enerji dağıtımı yönetmelikler ve standartlar Haftalık Ders Planı ARA SINAV 23-29 Kasım 2015 II.Hafta Şebekelerin yapılışı ve düzenlenmesi X.Hafta Gerilim düşümü hesapları III.Hafta Şebekelerin yapılışı ve düzenlenmesi XI.Hafta Şebeke kayıpları ve kısa devre hesapları IV.Hafta Elektrik enerji dağıtımında kullanılan kablolar ve havai hatlar XII.Hafta Şebeke kayıpları ve kısa devre hesapları V.Hafta Kumanda Elemanları Akım ve gerilim transformatörleri XII.Hafta Şebeke kayıpları ve kısa devre hesapları VI.Hafta Koruma Elemanları ve Koruma Röleleri XIII.Hafta Reaktif güç kompanzasyonu VII.Hafta Şalt Sahaları ve Donanımları XIV.Hafta Yük karaktersitikleri ve yük tahmin yöntemleri VIII.Hafta Gerilim düşümü hesapları FİNAL SINAVI 11-22 Ocak 2016 ÖĞR.GÖR.VOLKAN ERDEMİR 2

ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI Elektrik Enerjisi Üretimi, İletimi ve Dağıtımı EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 3

GENEL TANIM VE KAVRAMLAR Elektrik Enerjisi Üretimden Dağıtıma Doğru Üretim (Generation) İletim (Transmission) Primer Dağıtım (Primer Distribution) Sekonder Dağıtım (Seconder Distribution) Yükler-Tüketiciler (Consumer) EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 4

GENEL TANIM VE KAVRAMLAR Şebeke: Ülke çapında yaygınlaştırılmış ulaşım ve iletişim örgüsü, ağ Elektrik Şebekesi: Üretilen elektrik enerjisini kullanıcılara iletmek için oluşturulmuş bileşik bir ağdır. Elektrik gücü üreten enerji santralları, üretim kaynaklarından talep merkezlerine enerji aktaran iletim (nakil) hatları ve kullanıcılara bağlantı sağlayan bileşik dağıtım hatlarından oluşur. Elektrik Şebekesi EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 5

GENEL TANIM VE KAVRAMLAR Klasik (Geleneksel) Şebeke: Merkezi bir elektrik üretim santralinde üretilen elektriğin gerilim seviyesi yükseltilerek iletilmesini, sonrasında kademeli olarak gerilim seviyeleri düşürülerek dağıtılmasını ve son kullanıcıya ulaştırılmasını sağlayan, otomasyon kullanılmayan elektrik dağıtım sistemleridir. Akıllı şebeke, tedarikçi ve tüketici arasında karşılıklı elektronik iletişimin sağlanması amacıyla akıllı sayaç ve izleme sistemlerinin elektrik şebekelerine eklenerek elektrik şebekelerinin izlenmesi, güncellenmesi ve sürekli güvenilir, kaliteli olarak dağıtım yapılırken kullanıcı güvenliğinin sağlanması gereken bir yaklaşımdır. Aslında sadece sayaç değil üretimden son tüketiciye kadar bütün şebekenin uzaktan izlenebilir ve kontrol edilebilir olmasıdır. EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 6

GENEL TANIM VE KAVRAMLAR EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 7

GENEL TANIM VE KAVRAMLAR *Capex: Capital expenditures: Yatırım harcamaları **Opex: Operational expenditures: Operasyon harcamaları EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 8

GENEL TANIM VE KAVRAMLAR Elektrik Üretimi: Elektrik, kamu yada özel elektrik üreticileri tarafından çeşitli türdeki elektrik santralleri ile üretilir. Elektrik İletim Şebekesi: Üretilen elektrik enerjisini kullanıcılara iletmek için oluşturulmuş bileşik bir ağdır. Elektrik gücü üreten enerji santralları, üretim kaynaklarından talep merkezlerine enerji aktaran iletim (nakil) hatları ve kullanıcılara bağlantı sağlayan bileşik dağıtım hatlarından oluşur. Elektrik Şebekesi EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 9

GENEL TANIM VE KAVRAMLAR Elektrik Dağıtım Şebekesi: İletim hattından gelen ve şalt merkezlerinde gerilim seviyesi düşürülen elektriği, ev ve işyerlerine getiren şebekedir. Elektrik Şebekesi EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 10

Elektrik Dağıtımı Elektriğin son kullanıcıya ulaştırılmasıdır. Elektrik Dağıtım Şebekesi Elektrik şebekesinin, elektriği iletim sisteminden tüketiciye ulaştıran kısmıdır. Elektrik dağıtım şebekesi, Trafo merkezleri, Orta gerilim hatları, Dağıtım merkezleri, Dağıtım transformatörleri, Alçak gerilim dağıtım hatları Ölçü devrelerini kapsar. EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 11

1890 da New York City sokakları EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 12

EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 13

TEDAŞ TEDAŞ Dağıtım Dağıtım TEK TEİAŞ Dikey Entegre TEAŞ TETAŞ İletim Üretim, İletim & Ticaret 1970 1994 2001 EÜAŞ Ticaret Üretim EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 14

Elektrik Enerjisinin İletimi (Taşınması) ve Dağıtılması Genellikle birbirinden uzak olan elektrik üretim santralleriyle tüketim merkezleri arasındaki bağlantı, iletişim şebekesi ve enterkonnekte sistemlerle sağlanır. Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) : Türkiye de elektrik üretiminden sorumlu devlet kuruluşu Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ) : Üretilen Elektrik enerjisinin iletiminden sorumlu devlet kuruluşu Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi (TEDAŞ) : Elektrik enerjisinin Türkiye deki dağıtımından sorumlu devlet kuruluşu Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketi (TETAŞ) : Elektrik enerjisinin toptan satışından sorumlu devlet kuruluşu EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 15

YÜK TEVZİ BÖLGELERİ ANİ PUANTLARI BÖLGELER SAAT MW İKİTELLİ (TRAKYA) 21,30 3564,0 ADAPAZARI (KBA) 21,20 4416,3 IŞIKLAR (BA) 21,10 4223,0 GÖLBAŞI (OA) 21,20 2933,0 KEBAN (GDA) 21,00 4051,3 SAMSUN (OK) 21,00 1238,2 ADANA (D Akd.) 20,40 2261,8 ANTALYA (B Akd.) 21,10 2062,0 ERZURUM (DA) 20,40 1017,5 16.06.2013 YÜK TEVZİ BÖLGELERİ PUANTLARI EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 16

-75 ADET 400 kv İSTASYON - 1 ADET 220 kv İSTASYON - 496 ADET 154 kv İSTASYON - 15 ADET 66 kv İSTASYON - 587 ADET İSTASYON (92.199 MVA) - 14453 km 400 kv HAVAİ HAT - 31716 km 154 kv HAVAİ HAT - 84 km 220 kv HAVAİ HAT (Gürcistan,Ermenistan) - 508 km 66 kv HAVAİ HAT -213 km 154 ve 380 kv KABLO HATTI -46974 km (TOPLAM İLETİM HATTI) EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 17

-77 ADET 380 kv İSTASYON - 2 ADET 220 kv İSTASYON - 513 ADET 154 kv İSTASYON - 16 ADET 66 kv İSTASYON - 606 ADET İSTASYON (99852 MVA) 2010 yılı - Müşteriye Hitap eden 64432MVA - 15559,2 km 380 kv HAVAİ HAT - 32607,8 km 154 kv HAVAİ HAT - 84,5 km 220 kv HAVAİ HAT (Gürcistan,Ermenistan) - 508,5 km 66 kv HAVAİ HAT -28,6 km 380kV -179,3 km 154kV -3,2 km 66kV KABLO HATTI -47860 km (TOPLAM İLETİM HATTI) 2010 yılı EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 18

ŞİRKET Akdeniz Elektrik A.Ş. (AKDENİZ EDAŞ) Aras Elektrik A.Ş. (ARAS EDAŞ) Çoruh Elektrik Dağıtım A.Ş. (ÇORUH EDAŞ) Dicle Elektrik Dağıtım A.Ş. (DEDAŞ) Fırat Elektrik Dağıtım A.Ş. (FIRAT EDAŞ) Gediz Elektrik Dağıtım A.Ş. (GDZ EDAŞ) Göksu Elektrik Dağıtım A.Ş. (AKEDAŞ) Çamlıbel Elektrik Dağıtım A.Ş. (ÇEDAŞ) Menderes Elektrik Dağıtım A.Ş (AYDEM) Osmangazi Elektrik Dağıtım A.Ş. (OSMANGAZİ EDAŞ) Toroslar Elektrik Dağıtım A.Ş. (TOROSLAR EDAŞ) Uludağ Elektrik Dağıtım A.Ş. (UEDAŞ) Vangölü Elektrik Dağıtım A.Ş (VEDAŞ) Yeşilırmak Elektrik Dağıtım A.Ş. (YEDAŞ) Başkent Elektrik Dağıtım A.Ş. (BAŞKENT EDAŞ) Boğaziçi Elektrik Dağıtım A.Ş (BEDAŞ) İstanbul Anadolu Yakası Elektrik Dağıtım A.Ş. (AYEDAŞ) Kayseri ve Civari Elektrik Dağıtım Şirketi (KCTAŞ) Meram Elektrik Dağıtım A.Ş. (MERAM EDAŞ) Sakarya Elektrik Dağıtım A.Ş. (SEDAŞ) Trakya Elektrik Dağıtım A.Ş. (TREDAŞ) GÖREV İLLERİ Antalya, Burdur, Isparta İl sınırları Erzurum, Ağrı, Ardahan, Bayburt, Erzincan, Iğdır,Kars Trabzon, Artvin, Giresun, Gümüşhane, Rize Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin, Batman, Siirt, Şırnak Elazığ, Bingöl, Malatya, Tunceli İzmir, Manisa Kahramanmaraş, Adıyaman Sivas, Tokat, Yozgat Aydın, Denizli, Muğla Eskişehir, Afyon, Bilecik, Kütahya, Uşak Adana, Gaziantep, Hatay, Mersin, Osmaniye, Kilis Balıkesir, Bursa, Çanakkale, Yalova Bitlis, Hakkari, Muş, Van Samsun, Amasya, Çorum, Ordu, Sinop Ankara, Kırıkkale, Zonguldak, Bartın, Karabük, Çankırı, Kastamonu İstanbul ili Rumeli Yakası. İstanbul ili Anadolu Yakası. Kayseri (Türkiye deki ilk Dağıtım Şirketi-1926) Kırşehir, Nevşehir, Niğde, Aksaray, Konya, Karaman Sakarya, Bolu, Düzce, Kocaeli Edirne, Kırklareli, Tekirdağ. EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 21

TÜRKİYE ELEKTRİK ENERJİSİ KURULUŞ VE YAKIT CİNSLERİNE GÖRE KURULU GÜÇ 2014 YILI SONU 31 AĞUSTOS 2015 SONU İTİBARİYLE KURULUŞLAR KURULU GÜÇ KATKI SANTRAL SAYISI KURULU GÜÇ KATKI SANTRAL SAYISI MW % ADET MW % ADET EÜAŞ + EÜAŞ'A BAĞLI ORTAKLIK SANT. 21.879,2 31,5 78,0 20.321,2 28,3 76 İŞLETME HAKKI DEVREDİLEN SANTRALLAR 946,2 1,4 60 945,7 1,3 60 YAP İŞLET SANTRALLARI 6.101,8 8,8 5 6.101,8 8,5 5 YAP İŞLET DEVRET SANTRALLARI 2.319,3 3,3 19 2.312,3 3,2 18 SERBEST ÜRETİM ŞİRKETLERİ 38.193,4 54,9 839 41.958,9 58,4 868 OTOPRODÜKTÖR SANTRALLARI 27,2 0,0 6 26,4 0,0 5 LİSANSSIZ (TEDAŞ) SANTRALLERİ 52,8 0,1 119 192,3 0,3 270 TOPLAM 69.519,8 100,0 1.126 71.858,5 100,0 1.302 2014 YILI SONU 31 AĞUSTOS 2015 SONU İTİBARİYLE YAKIT CİNSLERİ KURULU GÜÇ KATKI SANTRAL SAYISI KURULU GÜÇ KATKI SANTRAL SAYISI MW % ADET MW % ADET FUEL-OİL + ASFALTİT + NAFTA + MOTORİN 659,8 0,9 18 766,3 1,1 16 TAŞ KÖMÜRÜ + LİNYİT 8.573,4 12,3 23 8.729,4 12,1 25 İTHAL KÖMÜR 6.062,6 8,7 8 6.064,2 8,4 8 DOĞALGAZ + LNG 21.476,1 30,9 230 21.511,3 29,9 235 YENİLEN.+ATIK+ATIKISI+PİROLİTİK YAĞ 288,1 0,4 58 317,0 0,4 65 ÇOK YAKITLILAR KATI+SIVI 667,8 1,0 9 657,8 0,9 7 ÇOK YAKITLILAR SIVI+D.GAZ 4.074,0 5,9 42 3.883,8 5,4 38 JEOTERMAL 404,9 0,6 15 523,6 0,7 16 HİDROLİK BARAJLI 16.606,9 23,9 77 17.971,5 25,0 88 HİDROLİK AKARSU 7.036,3 10,1 444 7.226,1 10,1 449 RÜZGAR 3.629,7 5,2 90 4.052,4 5,6 103 GÜNEŞ (LİSANSSIZ) 40,2 0,1 112 155,0 0,2 252 TOPLAM 69.519,8 100,0 1.126 71.858,5 100,0 1.302 EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 24

Elektrik Piyasası Yönetmelikler Enerji Piyasası Bildirim Yönetmeliği Tüketici Hizmetleri Yönetmeliği Bağlantı ve Sistem Kullanım Yönetmeliği ve İlgili Mevzuatı Elektrik Dağıtımı Ve Perakende Satışına İlişkin Hizmet Kalitesi Yönetmeliği Dağıtım Sistemi Yatırımlarının Düzenlenmesi Yönetmeliği ve İlişkili Mevzuat Elektrik Enerjisi Talep Tahminleri Hakkında Yönetmelik Dağıtım Yönetmeliği Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği ve İlgili Mevzuatı İthalat ve İhracat Yönetmeliği Lisans Yönetmeliği Elektrik Şebeke Yönetmeliği Tadillere ve İletim Faaliyeti ile Vazgeçilen Faaliyetlerin Devrine İlişkin Yönetmelik Tarifeler Yönetmeliği Yan Hizmetler Yönetmeliği Elektrik Piyasasında Yapılacak Denetimler İle Ön Araştırma ve Soruşturmalarda Takip Edilecek Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Organize Sanayi Bölgelerinin Faaliyetlerine İlişkin Yönetmelik Elektrik Piyasasında Dağıtım ve Tedarik Lisanslarına İlişkin Tedbirler Yönetmeliği Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belgelendirilmesi Ve Desteklenmesine İlişkin Yönetmelik Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik Rüzgar ve Güneş Enerjisine Dayalı Üretim Tesisi Kurmak Üzere Yapılan Önlisans Başvurularına İlişkin Yarışma Yönetmeliği Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi Teşkilat Yapısı ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 34

KAYNAKLAR Enerji Dağıtımı-I, Dr.Bora ALBOYACI EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 35