YERLİ OTOMOBİL PROJESİNDE SON NOKTA: ELEKTRİKLİ OTOMOBİL Melisa KORKMAZ Küreselleşen dünyada insan kendi yaşamını kolaylaştırmak amacıyla, ihtiyaçlarını karşılayacak birçok ürün icat etmiştir. İcat ettiği ürünlerin belki de en önemlilerinden biri motorlu taşıtlardır. Motorlu taşıtlar yıllardır insanların ulaşımını sağlamış ve insan hayatının vazgeçilmez bir parçası olmuştur. Motorlu taşıtların yakıt kaynağı olarak benzin, mazot gibi tükenebilen fosil kaynakların kullanılması ise gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki ulaşım yoğunluğunun artması nedeniyle çevre kirliliğini de beraberinde getirmiştir. Dizel, benzinli, LPG li gibi her türlü içten yanmalı motorların kullanımı sonucu azot oksitler-no, karbonmonoksit -CO, küçük partiküller, uçucu organik bileşikler nedeniyle atmosferin kirlenmesine neden olmakta, bölgesel ve hatta global ölçülerde çevreye önemli zararlar vermektedir. Almanya'da ve Amerika'da yapılmış olan araştırmalar havadaki küçük partiküllerin insan sağlığı üzerinde olumsuz etkileri olduğunu göstermektedir. Her ne kadar katalitik dönüştürücülerin kullanılması emisyonları azaltsa da trafikteki artış nedeniyle emisyon konsantrasyonları artmaya devam etmektedir. Artan araç sayısına bağlı olarak, atmosferde kirletici emisyonların ve karbondioksit gazı miktarının hızla artması sera etkisinin oluşmasına ve iklim değişikliği sorunlarının yaşanmasına neden olmaktadır. Petrol ve doğal gaz gibi fosil kökenli yakıtların rezervlerinin sınırlı olması sonucu yakın bir gelecekte tükeneceği öngörülmektedir. Bu ürünlerde ileride yaşanacak kıtlık, maliyetlerin artmasına buna bağlı olarak da ekonomik ve sosyal sorunlara neden olacaktır. Ayrıca, İnsanların eğitim düzeylerinin artması sonucu bilinçlenmeleriyle çevreye olan duyarlık da artmış; bunun sonucunda ortaya çıkmış çevre kirliliğini azaltmayı amaçlayan ulusal ve uluslararası yasal düzenlemeler nedeniyle, otomobillerde kullanılan içten yanmalı motorların yerlerine yeni alternatifler geliştirmek için çalışmalara başlanmıştır. 12
Ancak, motorlu taşıtlarda fosil yakıtlardan alternatif yakıtlara geçilmesi; üretim potansiyelleri, üretim teknikleri, dağıtım, pazarlama ve motor uyumu gibi sistem ve altyapı olanağından kaynaklanan kısıtlamalar nedeni ile beklenen hızda gelişmemektedir. ELEKTRİKLİ ARAÇLAR Elektrikli araçlarda, Bataryalı elektrikli araç (tümü-elektrikli), Birden fazla tahrik gücüne sahip (örneğin elektrik motoru ve içten yanmalı motorlu) Hibrid elektrikli araçlar ve Bataryalı ya da bataryasız yakıt pilli olmak üzere üç değişik tahrik sistemi bulunmaktadır. Aslında otomobillerin tahriki için kullanılan elektrik enerjisi ve elektrikli araç teknolojisi yaklaşık 1800'lü yıllardan ve otomobilin icadından beri mevcuttur. Ancak, ağırlık güç oranının düşük olması ve yakıt için kullanılan petrolün enerji yoğunluğunun yüksek olması nedeniyle 1900'lerin başlarında içten yanmalı motorlar daha fazla ilgi görmüştür. Otomobillerde elektrikli tahrik, birçok açıdan üstün olmasına rağmen bataryaların enerji yoğunluğunun az olması nedeniyle 1970'lere kadar geri planda kalmıştır. Ancak 1970'teki petrol krizi petrol fiyatının ve yakıta bağımlılığın artmasıyla birlikte yeni teknoloji arayışları ile elektrikli araçlar yeniden gündeme gelmiştir. 1990'larda elektrikli araçların gelişmesi için batarya teknolojisinin de gelişmesi gerektiği çeşitli platformlarda dile getirilmiş; bu amaç doğrultusunda da elektrikli araçların batarya ve menzil kısıtlarını gidermek için hibrid elektrikli araç geliştirme çalışmaları başlatılmıştır. 1997 yılında Japonya'da bu amaçla gerçekleştirilen çalışmalar sonucunda bir otomotiv firması, gerçek anlamda ilk kez modern hibrid elektrikli aracı geliştirerek pazara sunmuştur. Otomobil sektörünün ar-ge bölümleri, elektrikli araçlar konusunda geçtiğimiz son on yılda yoğun olarak çalışmıştır. Yapılan çalışmalar sonucunda seri üretime geçme aşamasına gelinmiştir. Özellikle hibrid (karma) elektrikli araçların, sabit şarj sistemlerinden bağımsız, konvansiyonel araçlara benzer şekilde menzile sahip olmaları nedeniyle önümüzdeki dönemde tüm araç sınıflarında ağırlıklı olarak tercih edileceği düşünülmektedir. 13
Ulaşım maliyetlerini azaltması, fosil kökenli yakıtların kullanımını azaltacak olması, özellikle kentlerde hava kirliliğini azaltacak olması, global ölçekte değerlendirildiğinde sera gazı oluşumunu bertaraf edecek olması nedeniyle elektrikli araçların kullanımı artacaktır. TÜRKİYE DE YERLİ OTOMOBİL PROJESİ Ülkemiz otomotiv sektöründe üretim, 1950 li yıllarda başlamış, 1960 lı yılların ortalarına gelindiğinde de hız kazanmıştır. Günümüzde de farklı segmentlerde üretim yapan pek çok firma bulunmaktadır. Geniş ürün yelpazesinde ve yüksek standartlarda üretim yapan otomotiv yan sanayi de otomotiv sanayine parça sağlamakta ve pek çok ülkeye de ihracat yapmaktadır. Türk otomotiv sektörünün güçlü bir endüstri olması nedeniyle son dönemde yerli otomobil projesi gerek medya gerekse özel sektörde sıklıkla gündeme gelmektedir. Pek çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de otomotiv sektörü, teknolojik ve ekonomik gelişmelerin devamlılığı için önemli bir unsur olarak görülmektedir. Bu nedenle, yerli otomobil projesine son derece önem verilmektedir. Ülkemizdeki otomotiv sektöründe üretim konusunda yıllardan beri gelen deneyimi ve dünyaca ünlü markaların yanı sıra Çin, Hint ve Güney Kore menşeli markaların da artık Türkiye otomotiv pazarına girmeye başlaması, yerli otomobil üretilmesi fikrinin haklı ve uygulanabilir bir görüş olduğunu göstermektedir. Tablo 1: Otomobil Pazarı (2010-2014 Ocak-Eylül) 2010 2011 2012 2013 2014 Yerli 96.921 128.497 103.676 99.279 94.199 İthal 215.482 283.606 275.941 353.075 272.569 Toplam 312.403 412.103 379.617 425.354 366.768 İthalat (%) 69 69 73 78 74 Kaynak: OSD Ancak yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi iç pazarda tüketiciler yerli araçlardan ziyade ithal araçları satın almaktadır. Örneğin 2014 yılında ilk dokuz ay içerisinde satın alınan otomobillerin %74 ü ithaldir. Marka, kalite, fiyat, bulunabilirlik, servis, garanti, satış sonrası hizmetler gibi faktörler tüketicilerin otomobilde hangi ürünü satın alacaklarına karar verirken göz önünde bulundurdukları faktörlerin başında gelmektedir 14
Yerli otomobil satın alan tüketicilerin yerli otomobil tercih etmelerinin sebepleri; Alım satım kolaylığı, Yedek parça ve servis imkanları, Milli ekonomiye katkı, Servis hizmetlerinin ve yedek parçanın ucuzluğu, Bakım onarım süresinin kısalığı, İthal araçları satın alanların kısa sürede yedek parça ve servis nedeniyle sorun yasayacağına inanılması, Mali imkanlarının ithal oto alımına yeterli olmaması şeklindedir. İthal otomobil satın alanlar ise; Aracın sağlamlık, dayanıklılık, kalite, güçlü motor, konfor, sessiz olma, üstün teknik özellikler güvenlik gibi fiziksel üstünlükleri, Yerli araçlardan bıkkınlığı, Fiyatın ve ödeme şartlarının uygunluğu, Yerli araçların fiyatının yüksek oluşu, Yerli oto beğenmemeleri ve yerli otoya güvenmemeleri, Yakıt sarfiyatının az oluşu, Aracın prestij sağlaması, Yedek parçasının rahat bulunması ve servis garantisi, Aracın prim yapmasının; dolayısıyla satışının kolay olması, Uzun yolda rahat olması ve yeni teknoloji içermesi, Kendisine tavsiye edilmiş olması, Alıcının üretici firmaya olan güveni gibi sebepler için tercihlerini bu yönde kullanmaktadırlar. Tüketicinin tercihini yerli otomobilden yana kullanmasının sağlanması için üretim aşamasında tüketici tercihlerinin göz önüne alınması ve tercihlere uygun üretim yapılması gerekmektedir. Bu çerçevede, son dönemde dünyadaki gelişmeler ve tüketici eğilimleri doğrultusunda yerli otomobilin elektrikli olacağına dair açıklamalar yapılmaktadır. Ancak elektrikli otomobillerde batarya üretimi son derece maliyetlidir. Başta bataryanın üretimi, bataryaya enerji dolumu, dolum süresinin kısaltılması, araç menzilinin arttırılması gibi unsurlar en önemli maliyet unsurlarını oluşturmaktadır. Elektrikli otomobilin yüksek üretim maliyeti dikkate alındığında elektrikli otomobil üretimi başına belli bir devlet desteğinin sağlanması, belli bir süre için elektrikli otomobillerin satışında tüketiciye ÖTV ve KDV kolaylığının sağlanması, elektrikli batarya dolum ünitelerinin dinlenme tesislerinde ve belli mesafelerdeki akaryakıt istasyonlarında yer almasına ilişkin yasal düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. 15
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanımız Sayın Fikri IŞIK ın yaptığı açıklamalara göre, yerli otomobil konusunda menzili artırılmış seri hibrit araca odaklanılmıştır. Bakan ayrıca, aracın şehir içinde ortalama 100 kilometreyi 3 liralık maliyetle katedilebileceğini ifade etmiştir. Yapılan açıklamalara göre otomobille şehir dışında akaryakıtla çalışan küçük bir jeneratör aracılığıyla elektrik üretilerek bataryaya aktarılmak suretiyle uzun mesafe yolculuk yapılabilecektir. Bu sayede yerli elektrikli otomobilin hem uzun mesafe gidebilmesi hem de şu anda piyasada kullanılan en ekonomik içten yanmalı motorlu araçlardan ortalama yüzde 30-40 daha ekonomik olması sağlanacaktır. SONUÇ Ülkemizin en önemli sorunlarından biri cari açık ve işsizliktir. Cari açığın 2014 sonu itibariyle 60 milyar dolar düzeyinde olması hedeflenmektedir. Cari açığın en önemli sebebi ithalatın ihracattan fazla olmasıdır. Otomotiv sektöründe ihracatın yükseliş trendinde olmasına rağmen ihracat ithalata bağımlıdır. Yerli elektrikli otomobil markası ve üretimi ile ithalata olan bağımlılığın azalacak olması konunun önemini bir kez daha ortaya çıkarmaktadır. Elektrikli otomobil üretiminin yaygınlaşmasıyla da yeni istihdam sahaları açılacak bu sayede de işsizliğin azalmasına katkı sağlanacaktır. Bu nedenle, küresel rekabet ortamında dünyanın tercih edeceği bir yerli otomobil üretmek isteniyorsa bu otomobilin elektrikli olması gerekmektedir. Yerli otomobil projesinin hayata geçirilmesi sırasında otomotiv sektörü ile doğrudan ya da dolaylı olarak ilgili tüm kamu ve özel sektör paydaşları bir araya gelerek uyum içinde çalışmalıdır. Yerli otomobil ile daha yüksek katma değer yaratmak için AR-GE ye ağırlık vererek özgün tasarımlar yaratılması ve bu sayede küresel pazarlarda sürdürülebilir rekabetin sağlanması hedeflenmelidir. KAYNAKLAR Arslan, K. (2003), Otomobil Alımında Tüketici Davranışlarını Etkileyen Faktörler, İstanbul Ticaret Üniversitesi Dergisi, Sayı:3, Haziran 2003, İstanbul. Özçelik, C. (2011), Marka mız Yolunda İlerlerken, Mühendis ve Makina Dergisi, Cilt:52, Sayı:622, Kasım 2011, Ankara Murat A. (2013), Kamuoyunun Yerli Otomobil Projesi Algısı, Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, Cilt 10, Sayı 39, Ocak 2013, İstanbul Bakan Işık tan Hibrit Otomobil Müjdesi Milliyet Gazetesi, 30.11.2014 Yerli Elektrikli Otomobil Hemen Şimdi Dünya Gazetesi 11.10.2014 www.osd.org.tr www.ekonomi.gov.tr 16