STANBUL T CARET ODASI

STANBUL T CARET ODASI KABLO SEKTÖR RAPORU Haz rlayan: Ozan Ar casoy Ekim, 2005

2 NDEK LER Sayfa No I. ÜRÜN SINIFLANDIRMASI VE KAPSAMI... 4 1. Enerji Kablolar... 4 1.1 Gerilim De erine Göre 1.1.1 Alçak Gerilim Kablolar 1.1.2 Orta Gerilim Kablolar 1.1.3 Yüksek Gerilim Kablolar 1.2 letme artlar na Göre 1.3 Tesis Tipine Göre 1.4 Kullan m Amac na Göre 2. Telekomünikasyon/Haberle me Kablolar... 5 2.1 Bak r letkenli Kablolar 2.2 Fiber Optik Kablolar II. KABLONUN TANIMLANMASI... 5 III. BER OPT K KABLOLAR... 7 1. Kullan m Alanlar 2. Fiber Tipleri 3. Fiber Optik Kablo Üretimi 4. Türkiye de Mevcut Durum IV. BA LANGIÇTAN GÜNÜMÜZE ENERJ KABLOLARI... 12 1. Subra letken Kablolar n Özellikleri 2. Yal tkan Malzemelerdeki Geli meler V. YANGINA DAYANIKLI KABLO TEKNOLOJ... 13 1. Halojensiz Kablolar VI. KOAKS YEL KABLO... 14 1. Koaksiyel Kablo Çe itlerinden Örnekler 1.1 RG-8 1.2 RG-6 1.3 RG-58 1.4 Dolanm Çift Kablo(Twisted Pair Cable) 1.4.1 Kaplamal Dolanm Çift(Shielded Twisted Pair-STP) 1.4.2 Kaplamas z Dolanm Çift(Unshielded Twisted Pair-UTP) VII. KABLO GÜMRÜK TAR FE STAT ST K POZ SYON NUMARALARI... 17 VIII. DÜNYA PAZARLARINDA KABLO SEKTÖRÜ... 17 1. Dünya Tel&Kablo Üretimi 2. Dünya Tel&Kablo Tüketimi 3. Dünya Tel&Kablo hracat Ve thalat 4. Gümrük Tarife statistik Pozisyon Numaras na Göre Dünya Tel&Kablo hracat Ve thalat 5. Sektöre li kin Tahminler IX. TÜRK YE DE SEKTÖRÜN PROF... 23 1. Rakamlarla Sektör 2. Türkiye nin D Ticareti

3 2.1 hracat 2.2 2004 Y hracat De erleri(abd$) 2.3 thalat 2.4 2004 Y thalat De erleri(abd$) 2.5 Üretim 2.5.1 Elektrik Kablolar Ve Telleri 2.5.2 Haberle me Kablolar X. TÜRK KABLO SANAY N TAR HÇES... 38 XI. SEKTÖRDE FAAL YET GÖSTEREN BA LICA ÜRET F RMALAR... 40 XII. YABANCI SERMAYE... 41 XIII. SEKTÖRÜN SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNER LER... 43 Kaynakça

4 I. ÜRÜN SINIFLANDIRMASI VE KAPSAMI: Teknoloji geli tikçe ve yayg nla kça, gerekli alt yap da sürekli geli mekte ve yayg nla maktad r. Bu alt yap n ana bile enini de kablo olu turmaktad r. Kablo, fark nda bile olmad z ama insan ya am nda art k hava kadar, su kadar, yemek kadar önemi olan elektri in vazgeçilmez ta ma arac r. Evimizin her duvar nda, taban nda, tavan nda, mutfa zda, banyomuzda, sokakta bast z yerin alt nda, ba kald rd zda direkler aras nda, k sacas ya ad z her yerde kullan m alan bulmaktad r. Her ey görünmez olsa sadece kablolar görebilece imiz bir ortam n bize verece i tedirginlik ve nt n boyutlar hayal etmek hiçte zor olmasa gerek. Haberle me gereksinimi artt kça, ileti im teknolojileri de geli mektedir.kablo, art k günlük hayatta kulland z hemen hemen her cihazda kar za ç kan bir üründür.büyük enerji nakil kablolar ndan, telekomünikasyon optik kablolar na kadar çok geni bir kullan m alan vard r. Bugün için üretimi en h zl geli en kablolar, telekomünikasyon kablolar r. Bu kablolar n toplam üretim içerisindeki paylar % 37 ye ç km r. Enerji kablolar n pay ise zaman içerisinde % 56 ya dü mü tür. Enerji kablolar nda ve telekomünikasyon kablolar nda talep farkl etkenlere ba r. Enerji kablolar talebi, sadece elektrik tüketimine ba de ildir, ayn zamanda sistemin geni letilmesine, yeni üretim ve nakil sistemlerinin kurulmas na ve yenileme gereksinimlerine de ba r. Telekomünikasyon kablolar n talebi ise, ülkenin geli mi lik derecesine, telekomünikasyon ebekesinin modernli ine ve yayg nl na, telekomünikasyon ve bilgi i lem cihazlar na ve kullan m yo unlu una ba r. Kablolar genel olarak u ekilde s fland rabiliriz: 1. Enerji Kablolar : 1.1 Gerilim De erine Göre; 1.1.1 Alçak Gerilim Kablolar (0.6-1 kv) Bina ve Tesisat Kablolar Enerji Da m Kablolar Enstrümantasyon Kablolar (kontrol kumanda kablolar ) 1.1.2 Orta Gerilim Kablolar (1-36 kv) Yeralt Kablolar / Havai Hat Kablolar 1.1.3 Yüksek Gerilim Kablolar ( >36 kv) Yeralt Kablolar

5 Sualt Kablolar Havai Hat / Ç plak letken 1.2 letme artlar na göre; A r letme Kablolar Normal ve Hafif letme Kablolar 1.3 Tesis Tipine Göre; Sabit Tesisat Kablolar Hareketli Tesisat Kablolar 1.4 Kullan m Amac na Göre; Havai Hat Kablolar Yeralt Kablolar 2. Telekomünikasyon / Haberle me Kablolar : 2.1 Bak r letkenli Kablolar Uzak mesafe kablolar Da m kablolar Abone bina içi tesisat kablolar Data ileti im kablolar 1.2 Fiber Optik Kablolar Uzak mesafe kablolar Abone da m kablolar Bina içi tesisat kablolar Data ileti im kablolar II. KABLONUN TANIMLANMASI Bir kablo; tipi, kesiti ve standard ile tan mlan r. Bununla birlikte kablonun anma gerilimi de tan mlamada kullan r. Kablonun teknik özellikleri ve test yöntemleri standartlar ile belirlenir. Kablonun kesiti, izole et kal nl, izole malzemesinin özellikleri, dolgu, d k f gibi çok özellikler kablo üretim standartlar ile tan mlan r. Kablo üretiminde kullan lan tüm malzemelerin test ve deney metotlar ise di er destekleyici standartlar ile tan mlan r(ts gibi). Kablonun anma gerilimi ise, kablonun teknik yap etkilemektedir(izole, d et kal nl gibi). Kablonun gerilimi Uo/U olarak verilir. Uo: Faz damar ile toprak aras ndaki gerilim U : Faz damar ile faz damar aras ndaki gerilimdir(300/500 V, 450/750 V, 3.5/6 Kv gibi). Kablonun tipi ise harften anla r. Bu harflere bakarak kablonun yap anla labilir.

6 TABLO 1 KABLO TANIMLAMALARINA N ÖRNEKLER Kaynak: www.carkitkablo.com Tablo 2 de kablo tan mlamalar na örnekler verilmi tir. Kablo tan mlamalar nda belirtilen ilk iki say, kablonun damar say ve kesitini(mm 2 ) göstermektedir. Daha sonra gelen H harf harmonize olu unu, OX ise voltaj belirtmektedir. Kablo yal yla ilgili olarak V harfi; kablonun PVC ile izole edildi ini, VH2 ise kablonun PVC den mamul iki katmandan olu an yass d k f ile kapland belirtmektedir.

7 TABLO 2 GER M DÜ ÜMLER Gerilim Dü ümleri / Voltage Drop Ak m belli ise / If Current is Known DC Sistemlerde DU=(2.I.L)/( c.s) (V) In DC Systems %e= (2.100.I.L)/( c.s.u) Tek Fazl AC Sistemlerde DU=(2.I.L.Cos Ø)/( c.s) (V) In Single-Phased AC Systems %e= (2.100.I.L. Cos Ø)/( c.s.u) Üç Fazl AC Sistemlerde DU=( Ö 3. I.L.Cos Ø)/( c.s) (V) In Theree-Phased AC %e= (Ö 3.2.100.I.L. Cos Ø)/( Systems c.s.u) U: R: t: L: P: c: U: %e: I: h: S: µ: CosØ: W: X: f: Güç Belli se / If Power is known DU=(2.L.P)/( c.s.u) (V) %e= (2.100.L.P)/( c.s.u 2 ) DU=(2.L.P)/( c.s.u) (V) %e= (2.100.L.P)/( c.s.u 2 ) DU=(L.P) / (c.s.u) (V) %e= (100.L.P) / (c.s.u 2 ) Gerilim / Voltage Direnç / Resistance Zaman (saniye) / Time (seconds) Kablo Uzunlu u ( Length of cable (m) Güç (Watt) / Power (Watts) Geçirgenlik / Conductivity (Bak r için 58/ copper 58) Gerilim Dü ümü (V) / Voltage Drop in V from sending to receiving end of line Gerilim Dü ümü (%) / Voltage Drop in % from sending to receiving end of line Ak m / Creent Verim / Efficiency letken kesidi / Cross-section (mm²) Kablonun induktans / Inductance of Cable Güç Faktörü / Power Factor Enerji ( ) / Energy ( heat) Endüktif Reaktans / Inductive Reactence Hatt n Frekans / Frequency of the line Kaynak: www.carkitkablo.com III. BER OPT K KABLOLAR 1950 li y llarda görünebilir imajlar n optik fiber kanallardan geçirilmesiyle ilgili yap lan çal malar t p dünyas nda kullan m alan buldu. 1966 y nda Charles Kao ve George Hockham cam fiber üzerinden veri aktar da yap labilece i fikrini ortaya att lar. Sonraki dönemlerde fiber üzerindeki kay p oranlar o kadar az seviyelere indirildi ki, fiber veri aktar için bak ra göre çok daha avantajl bir konuma geldi.cam liflerinden meydana gelen fiber optik kablolar lazerden saç lan nlar ile bilgiyi iletmek amac yla tasarlanm lard r.fiber optik kablo bir telefon kablosu olup, daha çok uzak mesafelerde haberle me amac ile kullan lmaktad r. Bu kablolar genelde uluslararas ileti imi sa larlar ve ana santralleri birbirlerine ba larlar.dolay yla haberle me sistemlerinde iletim ortam olarak görev yapt klar söylemek mümkündür.veri ve ses iletimi için en ideal kablo türüdür. A daki resimde bir fiber optik kablonun boyut olarak k yaslamas görülmektedir.

8 EK L 1 BER OPT K KABLO BOYUTU Fiber optik kablolar n bak r iletkenli kablolara göre bir çok avantajlar vard r. Dü ük sinyal kay plar nedeniyle fiber ile bak r kablolara göre daha yüksek h zlarda ve çok daha uzun mesafelerde veri aktar mümkündür. Bu mesafe repeater kullan lmadan 2 Km ye kadar ç kabilir. Bak r UTP kablolarda bu mesafe 100 m ile s rl r.elektriksel parazitlerden hiç etkilenmezler, hafif ve ince yap bak r kablo kullanman n zor oldu u ortamlarda kullan labilmesini sa lar. Fiberin bak r yerine daha ucuz bir malzemeden üretilebilmesi bir avantajd r.bu kablolar dinlenemezdir. Kablo dö emede küçük çapl ve hafif olmas nedeniyle çok elveri lidir. Enerji kay p de erleri çok dü üktür ve az say da yükseltici ile uzak mesafelere eri im sa lanabilmektedir. Fiber optik kablolar, h zla artan kanal ihtiyaçlar na cevap verebilen yüksek kapasiteli, geni bandl ve yüksek h zl iletim ortamlar için ideal bir çözüm olu turmaktad r. UTP veya di er kablolar n aksine, fiber bir kablodan bilgi çalmak çok daha zordur. Bütün bunlar fiber in önemli özellikleri olmakla beraber, fiber in en önemli özelli i elektromanyetik dalgalardan hiç etkilenmemesidir. Çünkü fiber kablodan elektrik de il k aktar r. Bütün bu avantajlara kar n günümüz artlar nda mahalli da m ebekesinde kullan lmas, abone ba na maliyeti yükseltmektedir. Bu yüzden a rl kl olarak santraller aras uzak mesafe haberle melerinde kullan lmaktad r.bunun yan s ra, kablolu TV sistemleri, yüksek h zda bilgi ileti imi, ses ve görüntü i aretlerinin iletimi söz konusu kablonun kullan m alanlar r.gelecekte optimize edilecek maliyetler ve yeni tekniklerle fiber optik kablolar n aboneye kadar ula lma projeleri üzerinde ciddi çal malar yap lmaktad r.bu tip kablolar, parlak bir gelecek vaad etmektedir. En yayg n fiber kablo 62.5/125 mikron metre boyutunda oland r. Fiber kabloda normal k veya lazer kullan labilir. Bu iki tip fiber tamamen farkl donan m kullan r. I k sinyalleri yollamak için LED(Light Emitting Diot) kullanan fiber tipi multi-mode olarak adland r ve en yayg n tiptir. Lazer kullanan single-mode fiber çok yüksek veri aktar m de erlerine ula abilmesine ra men pahal ekipman nedeniyle yayg n de ildir.

9 EK L 2 BER OPT K KABLONUN YAPISI 1. Kullan m Alanlar Fiber iletken olmad için elektriksel yal n zorunlu oldu u yerlerde kullan labilir. Binalar aras nda toprak hatt ndaki fark problemi fiber için sorun de ildir. Fiber kimyasal fabrikalar, askeri üsler gibi küçük bir elektrik ak n patlamaya neden olabilece i ortamlar için de idealdir. Yayg n kullan m alanlar nda biri t p alan r. Bu alanda plastik fiberler, daha çok endoskopi, görüntü aktarma gibi i lerde kullan r. nsanlar n giremedi i yada girmemesi gereken mekanlara, ula lamayan yerlere k aktarmada da fiberden yararlan r. 2. Fiber Tipleri Fiber optik kablolar yap ld klar malzeme, k rma ekline ve n kablo içinde yay lma ekline göre türlere ayr lmaktad rlar. Loose tube teknolojisi ile direkt gömülen, büz içerisine gömülen, havai tip ve özel amaçl dahili ve harici tip single mode veya multi mode fiber optik kablolar üretilebilmektedir. En yayg n bilinen fiber optik kablolar multi mode kablolard r. Single mode kablolar daha uzak mesafelerde ve kayb n az olmas istenilen yerlerde kullan rlar. 3. Fiber Optik Kablo Üretimi Fiber optik kablonun ana hammaddesi camd r. Önce sentetik üretilmi çok temiz cam tüpler al r. ç yüzünde yakla k 1700 derecelik yüksek uygulanarak k lma indeksi farkl yeni bir cam olu turulur. Bu i lem bilgisayar kontrolünde, çok temiz bir ortamda gerçekle tirilir. Sonra daha da yükseltilir, cam tüp büzülerek cam çubu a dönü türülür.

10 Bu, k lma indeksi farkl, çap mikrometrelerle ifade edilen cam, bitmi fiberde n gitti i özü yani fiberin damar olu turuyor. Bu damarda, içine bilgi yerle tirilmi k sinyalleri, yans malarla yüksek miktardaki bilgiyi binlerce kilometre uza a ta yabilmektedir. Bugün uçlar na tak lan transmisyon cihazlar na ba olarak bir çift fiberden, saniyede yakla k 4 gigabitlik veri ak sa lanabilmektedir. Di er ileti im ortamlar ndan en önemli fark ; ses, veri, görüntü ileti iminde sa lad yüksek h z ve kapasite ile birlikte bilgi kayb asgariye indirmesidir. Fiberler, en son teknolojiye göre üretilmi bilgisayar kontrollü makinalarda 2100 m/dk k h zlarda UV teknolojisi ile boyanmaktad r. Boyanan fiberler loose tube ad verilen tüplere yerle tirilerek bu tüpler thixotropic jell ile doldurulur. Tüp içerisine 12 fibere kadar fiber yerle tirilebilmektedir. Merkez eleman etraf na loose tüpler SZ olarak bükülerek kablonun çekirdek yap olu turulmaktad r. Bu yöntem ile en çok 216 fiberli kablonun üretimi gerçekle tirilir. Mü teri isteklerine göre ara k f a amas ndan sonra radyal kuvvetlere ve kemirgenlere kar dayan n artt lmas için ondüleli çelik bant ile yada iki kat galvanizli çelik bant ile sar larak rhlan r. Mü terinin iste ine göre kablo çelik tellerle veya aramid iplik ile de z rhlanabilir. 4. Türkiye de Mevcut Durum Türkiye de 13 adet 13 fiberoptik kablo üreticisi mevcuttur. Fiberin kendisini çevre ülkeler arad nda sadece Türkiye üretmektedir. Dünyada yakla k 20 üretici bulunmaktad r. Günümüzdeki anlam yla fiber üretimi ve kullan ilk Amerikal Corning irketi ve e zamanl olarak Japonlar uygulamaya sokmu lard r. TABLO 3 TÜRK YE N N ÜLKELER BAZINDA F BER OPT K KABLO HRACATI( LK 18 ÜLKE) Turkey Export Statistics(2002-2004) GTIP: 9001, Fiber Optik Kablolar Partner Country United States Dollars % Share % Change 2002 2003 2004 2002 2003 2004 2004/2003 Dünya 1445891 796481 1312552 100 100 100 64,79 Azerbaycan 0 745 327255 0 0,09 24,93 Bulgaristan 280731 280469 268850 19,42 35,21 20,48-4,14 Fransa 285439 45225 203724 19,74 5,68 15,52 350,47 Kuzey K br s Türk 3583 29377 147571 0,25 3,69 11,24 402,34 Cumhuriyeti ngiltere 0 90038 95160 0 11,3 7,25 5,69 Hollanda 0 19921 84876 0 2,5 6,47 326,06 Cezayir 39190 145389 78170 2,71 18,25 5,96-46,23 Romanya 9078 6809 22686 0,63 0,85 1,73 233,2 Almanya 0 56238 22521 0 7,06 1,72-59,96 Çek Cumhuriyeti 4454 17877 16241 0,31 2,24 1,24-9,15 Ürdün 615728 0 13737 42,58 0 1,05 0 ABD 4807 30533 8305 0,33 3,83 0,63-72,8 Güney Kore 4422 1247 7667 0,31 0,16 0,58 514,82 Kenya 0 0 6562 0 0 0,5 0 Irak 0 0 4103 0 0 0,31 0 Arnavutluk 0 3573 2405 0 0,45 0,18-32,7 Birle ik Arap 0 0 763 0 0 0,06 0 Emirlikleri Kazakistan 303 44963 663 0,02 5,65 0,05-98,53 Kaynak: Global Trade Atlas

11 TABLO 4 TÜRK YE N N ÜLKELER BAZINDA F BER OPT K KABLO THALATI Partner United States Dollars % Share % Change Country 2002 2003 2004 2002 2003 2004 2004/2003 Dünya 27343439 25738846 30819101 100 100 100 19,74 ABD 2529597 4119774 6430244 9,25 16,01 20,86 56,08 Kuzey Kore 5060528 5860345 4683013 18,51 22,77 15,2-20,09 Çin 2226113 2834958 3435945 8,14 11,01 11,15 21,2 rlanda 137570 952316 2689861 0,5 3,7 8,73 182,45 Japonya 3484823 659824 2675841 12,74 2,56 8,68 305,54 Almanya 4705517 3126510 2670725 17,21 12,15 8,67-14,58 Fransa 1934087 2355155 1926557 7,07 9,15 6,25-18,2 talya 1909434 976769 1350502 6,98 3,79 4,38 38,26 Endonezya 507408 462646 1026666 1,86 1,8 3,33 121,91 ngiltere 1326059 1834523 721016 4,85 7,13 2,34-60,7 Tayland 464391 297407 679737 1,7 1,16 2,21 128,55 Filipinler 19754 103967 503736 0,07 0,4 1,63 384,52 Brezilya 216085 343428 377071 0,79 1,33 1,22 9,8 Tayvan 118797 207317 273776 0,43 0,81 0,89 32,06 Hindistan 126918 47297 221158 0,46 0,18 0,72 367,6 Hong Kong 472986 17212 174833 1,73 0,07 0,57 915,78 Meksika 9832 31613 155441 0,04 0,12 0,5 391,69 Singapur 512825 255403 113338 1,88 0,99 0,37-55,62 Malezya 0 74856 96888 0 0,29 0,31 29,43 srail 80457 152544 89372 0,29 0,59 0,29-41,41 Kuzey Kore 51209 103398 70426 0,19 0,4 0,23-31,89 sveç 0 44189 60182 0 0,17 0,2 36,19 ispanya 968 168830 59907 0 0,66 0,19-64,52 Avustralya 27507 44379 55964 0,1 0,17 0,18 26,11 ÇekCumhuriyeti 50186 34662 55014 0,18 0,13 0,18 58,72 Macaristan 0 39467 45187 0 0,15 0,15 14,49 Hollanda 877290 225120 40247 3,21 0,87 0,13-82,12 Portekiz 127027 84071 28527 0,46 0,33 0,09-66,07 Bulgaristan 0 0 26340 0 0 0,09 0 Danimarka 183155 95312 25050 0,67 0,37 0,08-73,72 Birle ik Arap E. 0 0 15668 0 0 0,05 0 sviçre 19099 5257 15369 0,07 0,02 0,05 192,37 Avusturya 6876 0 12109 0,03 0 0,04 0 Venezuella 0 37313 6682 0 0,14 0,02-82,09 Polonya 4549 0 1903 0,02 0 0,01 0 Rusya 0 337 1813 0 0 0,01 438,16 Bosna Hersek 0 3980 1699 0 0,02 0,01-57,3 Arjantin 48084 47856 1295 0,18 0,19 0-97,29 Belçika 9790 46735 0 0,04 0,18 0-100 Finlandiya 50635 30818 0 0,19 0,12 0-100 Kanada 644 2060 0 0 0,01 0-100 Litvanya 10083 0 0 0,04 0 0 0

12 Ülkemizin 2004 y toplam fiber optik kablo ihracat 1.312.552 $, ithalat da 30.819.101 $ düzeyindedir. Türkiye nin 2004 y fiber optik kablo ihracat na bak ld nda ilk 5 s ray ; Azerbaycan, Bulgaristan, Fransa, KKTC ve ngiltere olu turmaktad r. Türkiye nin 2003/2004 y ihracat art oranlar na bak ld nda da Azerbaycan, Fransa, K br s, Hollanda ve Güney Kore göze çarpmaktad r(tablo 3). Türkiye nin 2004 y fiber optik kablo ithalat nda ise ilk 5 s rada; Amerika Birle ik Devletleri, Güney Kore, Çin, rlanda ve Japonya bulunmakta, 2003/2004 ithalat art oranlar na göre de Hongkong, Rusya, Meksika, Filipinler ve Japonya önemli bir yer tutmaktad r(tablo 4). IV. BA LANGIÇTAN GÜNÜMÜZE ENERJ KABLOLARI Yeryüzünde pek çok üründe oldu u gibi enerji kablolar da kullan m alanlar ndaki artlara, özelliklere göre çe itli talepleri kar lamak üzere devaml bir de im süreci geçirmektedir. Bu talepler, emniyet tedbirlerine, güvenilirli e, ekonomikli e, çevre ile ilgili artlara, kullan lar n özel arzular na ba oldu u gibi kanuni zorunluluklardan da olu abilmektedir. Geli en, de en ortam ve ya am artlar na ba olarak da devaml ço alarak artarlar. Elektrik enerjisinin iletim ve da n de mez bir parças olan enerji kablolar nda da zaman içinde olu an yeni talepleri kar layabilmek için uygun çözümler yarat, gerekli de imlerin gerçekle tirilmesi gerekmektedir. Üreticiler ehir ebekelerinde, sanayi tesislerinde ve di er kullan m alanlar nda öncelikle kullan ihtiyaçlar na en uygun çözümleri yaratarak mü teri memnuniyetini sa lamak için devaml ara rma gayretleri içindedirler. Yerine getirecekleri i levlere göre çe itli yap larda olsalar da enerji kablolar benzer elemanlardan olu mu tur. Bunlar ak m ta yan LETKEN, iletkeni potansiyel fark na kar koruyan YALITKAN, iletkenin üzerinden ak m geçerken olu an elektrik alan s rlayan, smi de arj, yük ve hat ak mlar ta yan konsantrik yap da EKRAN ve metal veya metal olmayan k ft r. 1. Subra letken Kablolar n Özellikleri Genelde iletken olarak ba lang çtan itibaren bak r esas olmu tur. Baz ülkelerde sadece ehir ebekelerinde aluminyum da tercih edildi i bilinmektedir. Geçen zaman içinde teknik ve bilhassa ekonomik üstünlükleri ile bu iki metal, iletken olarak enerji kablolar n yap nda yerini korumu tur. Geli meler sadece kablolar n kullan m artlar na uygun yuvarlak ve normal sar ml iletken yerine, baz kablolarda sektör veya oval kesitli, bo çekirdekli, bo çekirdekli sektör dilimli ve benzeri gibi iletkenin düzeninde olmu tur. Ancak 20 inci yüzy n son çeyre inde ke fedilen 110K s n alt nda supra iletkenlik özelli i kazanan malzemeler kullan larak büyük güçlerin iletiminde yeni geli meler sa lanm r. Mevcut cebri so utmal yüksek gerilim, yüksek güç kablolar ile ileride ekonomiklik yönünden rekabet sa lanabilmesi halinde, supra iletken kablolar n pratikte yayg n olarak kullan labilmesi beklenmektedir. 2. Yal tkan Malzemelerdeki Geli meler Günümüze kadar enerji kablolar yap nda en büyük de iklikler ve geli meler yal tkan malzemelerinde sa lanm r. 19 uncu yüzy n sonlar nda ba layan 20 inci yüzy la geçi süresinde i levine uygun olarak geli tirilen enerji kablolar nda ilk önce s ras yla ka t yal tkanl, ya emdirilerek emprenye edilmi ka t ve jüt yal tkanl, mü terek kur un k fl,

13 ku akl -gürtel kablolar, metalize edilmi ka t ile damarlar ayr ayr ekranlanm, kur un k fl Höchstadter kablolar ve her damar ayr ayr kur unla k flanm kablolar 2. Dünya Sava na kadar a rl kl olarak kullan lm lard r. Bu yap n mükemmelli i ya emdirilerek emprenye edilmi ka t yal tkanl kablolar n bir as r üretilip kullan labilmesine imkan vermi tir. Günümüzde çok s rl olarak üretilen bu kablolar n birçok tesiste orta gerilim kablosu olarak hala i letmede oldu u bilinmektedir. 2. Dünya Harbi nden sonraki teknolojik ilerlemeler çe itli ihtiyaçlara göre üstün termik, mekanik ve elektriksel özelliklerde sentetik yal tkanlar n geli tirilmesine imkan vermi tir. Böylece 20 inci yüzy n ikinci yar na girerken sentetik malzemelerin kablo teknolojisine ve yap na giri i gözlenmi tir. Önceleri, polivinil klorür(pvc), alçak gerilim kablolar nda olmak üzere damar yal tkan ve k f malzemesi olarak kullan lmaya ba lanm r. 1944 y nda ilk 6 kv ve 1955 y nda ilk 20 kv PVC yal tkanl kablolar n imal edilerek kullan ld bilinmektedir. Bunlar takiben 50 li y llar n sonunda polietilen(pe), daha sonra da çapraz ba polietilen(xlpe) gerilime ba enerji kay plar dikkate al narak orta gerilim kablolar nda yal tkan olarak kablo yap na girmi tir. lk 20 kv PE yal tkan kablolar 1951 y nda, ilk 20 kv XLPE yal tkanl kablolar n da 1968 y nda Almanya da kullan ld görülmektedir. Ayn senelerde 110 kv PE yal tkanl enerji kablolar n da üretildi i bilinmektedir. 70 li y llar n ba ndan itibaren yüksek gerilim kablolar nda yal tkan malzemesi olarak XLPE kullan lmaktad r. PE bu kablolarda sert ve koruyucu özelli i ile d k f malzemesi olarak günümüzde de i levini sürdürmektedir. V. YANGINA DAYANIKLI KABLO TEKNOLOJ Zaman içinde büyük yang nlarda meydana gelen olumsuzluklar, 90 l y llar n ba nda dikkatleri yap lar nda termoplastik veya elastomer polimerler gibi sentetik malzemeler bulunan kablolar n yang nlarda yanma s ras nda ilave zararlar vermemesi üzerine yo unla rm r. Yerle im birimlerinde genellikle enerjinin da n ba lad bodrum katlar nda, kablo kanallar nda, kablo bacalar nda yo un olarak yan yana dö enmi PVC yal tkanl kablolar n alev içinde yan lar ile olu an toksit gazlar n ve yo un duman n, söndürme ve kurtarma çal malar zorla rmas ve benzeri olumsuzluklar önlemek için çe itli ara rmalar yap lm r. Çok özellik arz etmeyen elektrik tesislerinde halen PVC(polivinilklorür) üretilmi klasik kablolar eskiden oldu u gibi yayg n olarak kullan lmaktad r. PVC içindeki halojenden, olas bir yang nda, yanma sonucu aç a ç kan klor gaz havadaki hidrojen ile birle erek hidroklorik asit olu turmakta, bu ise teneffüs edildi inde ci erleri parçalayarak ani ölümlere veya zehirlenmelere yol açabildi i gibi, korozif etkisi ile de elektronik ekipmanlar tahrip edebilmekte, böylelikle alarm ve söndürme sistemleride devre kalabilmektedir. Ülkemizde ya anan depremlerden sonraki yang nlar n büyük bir bölümü kablolardan kmaktad r ve deprem sonras ilk 15 dakika çok kritiktir. Bu süre içerisinde dumandan bo ulmalar çok fazla olmakta ve duman n büyük bir bölümü kablodan gelmektedir. Bu riski azaltman n en do ru yolu elektrik tesisatlar nda yang na kar güvenli kablolar kullanmakt r. Yang n esnas nda aleve dayan kl FR (flame retardent), aç a ç kan gazlar n korosiv tesirler yaratmad NC(non corosiv) FRNC özellikli veya ba ka bir ifade ile dü ük duman yo unluklu LS(low smoke), s r halojenli OH-halojenden ar nd lm HF(halojen free)-lsoh yal tkanl kablolar geli tirilmi tir. Yang n güvenli i aç ndan kablolardan beklenen özellikler a daki gibidir: Yand nda asidik, toksit veya korozif gaz üretimi dü ük olmal ki; ölümlere, zehirlenmelere ve ekipmanlar n zarar görmelerine neden olmamal r. Alev geciktirici olmal ki; yang n kayna yer de tirdi inde kendi kendine en k sa sürede sönmeli ve yeni bölgelere yay lmamal r.

14 Minimum duman emisyonu olmal ki; yanmada olu an duman ve is, acil ayd nlatma ve acil ç levhalar örterek ve görü mesafesini azaltarak kaç a engel olmamal r. Ayr ca, itfaiyecilerin kurtarma, bo altma ve söndürme faaliyetleri için yeterli görü kabiliyetlerinin olu mas na olanak vermelidir. Günümüzde kullan lan çe itli polimerlerden kablo üretiminde yal tkan malzemesi olarak alçak gerilim kablolar nda PVC, orta ve yüksek gerilim enerji kablolar nda XLPE di er ülkelerde oldu u gibi Türkiye de de yayg n bir ekilde kullan lmaktad r. Tüm uygar ülkelerde toplu ya am n sürdü ü alanlarda PVC esasl kablo kullan n yasaklanm olmas na ra men, yang nda nas l davrand göz ard edilerek ve dü ük fiyat nedeniyle PVC kullan, ülkemizde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl nca, 30 Kas m 2000 tarih ve 24246 say Resmi Gazete de yay nlanan Elektrik Kuvvetli Ak m Tesisleri Yönetmeli i nin ilgili maddesine ra men (Madde:58 Kablolar) maalesef devam etmektedir. 5.1 HALOJENS Z KABLOLAR Halojensiz kablolar n damar ve k f izolasyonlar nda kullan lan malzemeler saf hidrokarbon temelli polimerlerden olu ur. Bu malzemelerin yamas sonucu su buhar ve karbondioksit haricinde hiçbir toksit gaz ve kozorif etki ortaya ç kmaz. PE, PP ve EVA gibi polimerler halojensizdir. Bu malzemeler kolay alev al r ve kendi kendine sönme özelli i ihtiva etmezler. Halojensiz kablolar, güvenlik ihtiyaçlar ndan dolay, zor alev almal ve kendi kendine sönebilmelidir. Bu sonuç ancak özel polimer kar mlar ve belli oranlarda alev geciktirici katk malzemeleri kullan larak sa lanabilir. Bu tarz katk malzemeleri ate ti, kristal suyun aç a kmas nedeniyle, yana alan n so umas sa larken olu an su buhar da oksijenin giri ini engelleyerek alevi söndürür. Baz kablo üreticisi firmalar ise halojen içeren PVC içine koyduklar katk malzemeleri ile halojeni bast rmaya çal makta ve halojen free kablo ürettiklerini ifade etmektedirler. Do as nda halojen bulunan malzemelerin halojenini bast rmak mümkün olmad için maliyeti biraz yüksek, orijinal halojen free malzeme kullanmak en do ru yoldur. Halojensiz kablolar n kullan Avrupa ülkeleri ve ABD de oldu u gibi ülkemizde de giderek yayg nla makta ve özellikle insanlar n yo un olarak bulunduklar ; al veri merkezleri, endüstri tesisleri, askeri tesisler, havaalanlar, okullar, hastaneler, spor tesisleri, çok katl binalar, tiyatrolar, sinemalar, kültür kompleksleri, oteller, maden ocaklar, tersaneler, limanlar, yer alt metrolar ile toplu ta ma araçlar, otomotiv, gemi ve yat endüstrilerinde kullan gün geçtikçe artmaktad r. VI. KOAKS YEL KABLO(COAXIAL CABLE) Koaksiyel(veya k saca "koaks") kablo, merkezde iletken kablo, kablonun d nda yal tkan bir tabaka, onun üstünde tel z rh ve en d ta yal tkan d yüzeyden olu ur. EK L 3 KOAKS YEL KABLO

15 EK L 4 KOAKS YEL KABLONUN YAPISI Koaksiyel kablo elektromanyetik kirlili in yo un oldu u ortamlarda dü ük güçte sinyalleri iletmek için geli tirilmi bir kablodur. Koaksiyel kablo çok geni bir kullan m alan na sahiptir. Ses ve video iletiminde kullan r. Çok de ik tiplerde kar za ç kabilir. Ancak bilgisayar a lar nda imdiye kadar kullan m alan bulmu yaln zca iki tip koaksiyel kablo vard r: RG-8 ve RG-58. Koaksiyel kablo tipleri kendi RG kodlar na sahiptir. Koaksiyel kabloda bizim için önemli olan ve de kenlik arz eden de er, kablonun empedans veya omaj r. Bu de er kablonun belirli bir uzunlukta elektrik ak na kar gösterdi i dirençtir. Koaksiyelkablolar tan bak ld nda birbirlerine çok benzerler, ancak kabloya daha yak ndan bak nca üzerinde RG kodunu ve empedans görebilirsiniz. Empedans de eri 50 veya 75 eklinde omega karakteriyle yaz r. 1. Koaksiyel Kablo Çe itlerinden Örnekler 1.1 RG-8 RG-8 veya genellikle söylendi i gibi Thicknet(kal n net) kablo ethernetin ilk kulland kablo tipidir. Günümüzde bu kabloyu kullanan bir a bulmak gerçekten zordur. Sonradan kullan lan kablolarda bir renk s rlamas yokken bu kablolar genellikle sar /portakal veya kahverengi renkte ve 2.5 metrede bir siyah bir bantla i aretlenmi olarak üretilmi lerdi. 1.2 RG-6 RG-6 75 de erindedir ve bilgisayar a lar nda hiçbir zaman kullan lmam r. Ancak günlük hayatta çok s k kar za ç kar. Televizyonlara giren anten kablosu RG-6'd r. Görünü olarak RG-58 ile ayn r. Ancak kablo üzerindeki empedans de eri 75 olarak okundu unda ne oldu u anla labilir.

16 1.3 RG-58 Günümüzde kar la abilece iniz tek koaksiyel a kablosu RG-58'dir. Di er isimleri Thinnet(ince net) ve Cheapernet(ucuz net)'dir. Ayn RG-8 gibi 50 olan bu kablo RG-8'e göre ucuz, uygulamas kolay bir kablodur. UTP yayg nla ncaya kadar yerel a larda geni uygulama alan bulmu tur. 1.4 Dolanm Çift Kablo(Twisted Pair Cable) Günümüzde en yayg n kullan lan a kablosu tipi birbirine dolanm çiftler halinde, telefon kablosuna benzer yap daki kablodur. ki tip TP kablo mevcuttur. 1.4.1 Kaplamal Dolanm Çift (Shielded Twisted Pair-STP) Bu tip kabloda dolanm tel çiftleri koaksiyel kabloda oldu u gibi metal bir z rh ile kapl r. TP kablolar ilk kullan lmaya ba land dönemlerde STP kablo UTP' ye göre daha güvenli kabul edilmi tir. En d taki metal z rh' n elektromanyetik alanlardan geçerken kablo içindeki sinyalin bozulmas na mani olmas beklenir. Ancak STP ilk dönemde pahal olmas yla yayg nla amam r. Eski kaynaklarda STP' nin UTP' ye göre daha güvenli oldu u ama pahal bir çözüm oldu u ileri sürülür. Oysa günümüzde bir çok kaynakta STP' nin kurulumunun zor oldu undan ve söylendi i kadar da yüksek koruma sa lamad ndan söz ediliyor. Hatta düzgün uygulanmad nda daha kötü sonuçlara yol açabilece inden bahsediliyor. STP kullan rken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, d taki metal z rh' n düzgün bir ekilde topraklanmas r. Aksi halde z rh elektromanyetik dalgalar toplayan bir anten vazifesi görür. Ayr ca z rh' n kablonun hiçbir noktas nda zedelenmemi olmas da çok önemlidir. En d taki z rh ile sa lanan topraklama verinin geçti i tüm noktalarda (a kart ndan duvar prizlerine ve hub' a kadar) devaml olmas da çok önemlidir. 1.4.2 Kaplamas z Dolanm Çift (Unshielded Twisted Pair-UTP) UTP birbirine dolanm çiftler halinde ve en d ta da plastik bir koruma olmak üzere üretilir. Kablonun içinde kablonun dayan kl artt rmak ve gerekti inde d taki plastik k kolayca s rmak için naylon bir ip bulunur. Tel çiftlerinin birbirine dolanm olmalar hem kendi aralar nda hem de d ortamdan olu abilecek sinyal bozulmalar n önüne geçmek için al nm bir tedbirdir. Kablo içindeki teller çiftler halinde birbirine dolanm r. Her çiftin bir ana rengi bir de "beyazl " olan vard r. Ana renkler turuncu, mavi, ye il ve kahverengidir. Bunlara sar olan beyaz teller ise, di erleriyle kar mas n diye, sar oldu u renkle ayn bir çizgiye sahiptir. Böylece 8 telin de turuncu, turuncu-beyaz, mavi, mavi-beyaz, ye il, ye il-beyaz, kahverengi, kahverengi-beyaz olmak üzere 8 farkl renkte ama 4 grupta toplanm oldu u görülür. Bazen al an kabloda renklerin biraz soluk, hatta de ik oldu unu görebilir. Hatta bazen beyaz kablolar n tamamen çizgisiz olmas bile mümkündür. Ancak kaliteli ve CAT5(veya üstü) ibaresini ta yan kablolarda bu tür problemler ya anmaz. UTP kablo kendi içinde güvenli olarak aktarabilece i veri miktar na göre kategorilere sahiptir:

17 Kategori Kategori 1 Kategori 2 Kategori 3 Kategori 4 Kategori 5/5e Kategori 6 TABLO 5 VER AKTARIM M KTARLARI Destekledi i maksimum veri aktar m miktar Telefon hatlar -veri aktar nda kullan lmaz 4 Mbit/Saniye 16 Mbit/Saniye 20 Mbit/Saniye 100 Mbit/Saniye 1000 Mbit/Saniye Kaynak: www.turkcenet.org Kablonun kategorisi üretim kalitesiyle ilgilidir. Yap lan çe itli testler ile kablonun belirtilen h zlarda elektrik sinyalini ne kadar sa kl ve az kay pla iletebildi i, manyetik alan etkisine kar sinyali ne kadar koruyabildi i ölçülür. Testler ile ortaya konan de erler kategorinin kriteridir. Bu kriterleri tutturabilen kablo bu kategoriyi almaya hak kazan r. CAT5 ile 100 Mbit h nda veri aktar yap labilir. Bir sonraki standart CAT5e (Enhanced CAT5, geli mi CAT5) standard r. Bu CAT5 ile ayn yap da olup, daha üst seviye de erlere eri ebilen bir kablodur. CAT5e ile gigabit h na ula labilir. UTP kablo ile ilgili bir di er bir konu ise "stranded" ve "solid" kablo ayr r. Yani çok damarl veya tek damarl kablo. E er mavi veya mavi-beyaz dedi imiz tel(veya di erleri) tek parça bak r ise bu tek damarl r. E er ince-ince birden fazla telden olu mu sa buna da çok damarl kablo denir. VII. KABLO GÜMRÜK TAR FE STAT ST K POZ SYON NUMARALARI Kablolar, Gümrük Tarife statistik Pozisyon (GT P) numaras baz nda ise a daki ekilde s fland rabiliriz: 85.44: zole edilmi (emaye kaplanm veya anodize edilmi olanlar dahil) teller, kablolar (koaksiyel kablolar dahil) ve di er izole edilmi elektrik iletkenler (ba lant parçalar ile teçhiz edilmi olsun olmas n); tek tek kaplanm liflerden olu an fiber optik kablolar (ba lant parçalar yla veya elektrik iletkenleri ile teçhiz edilmi olsun olmas n) 73.12: Demir veya çelikten demetlenmi teller, halat ve kablolar 90.01: Optik lifler ve optik lif demetleri; optik lif kablolar VIII. DÜNYA PAZARLARINDA KABLO SEKTÖRÜ Dünya pazarlar nda ekonomilerin yava lamas kablo sektöründeki büyümeyi rlamaktad r.dünya arenas nda 1985 y ndan önce mevcut bulunan bir çok üretici firma ya pazardan kaybolmu tur ya da ba ka üretici firmalarla birle mi tir. Söz konusu e ilim halen

18 devam etmektedir.son 10 y ll k dönemde pazarda ayakta kalan firmalar say olarak eskiye nazaran daha az, bununla birlikte, finansal yönden daha güçlü firmalard r. 1. Dünya Tel&Kablo Üretimi 2002 y itibariyle toplam Dünya tel ve kablo üretimi miktar olarak 10.848.000 ton seviyesine, tutar olarak da 60 milyar ABD Dolara ula r. Tablo 6 da Dünya tel ve kablo üretimine ili kin rakamlara bak ld nda en çok üretilen kablo çe idinin enerji kablosu oldu u görülmektedir. TABLO 6 DÜNYA TEL VE KABLO ÜRET (1999-2002, 000 ton ve milyon ABD $) ÜRET M (000 ton) 1999 2000 2001 2002 Enerji Kablosu 3690 3995 3951 4077 Bak r Güç Kablosu 2311 2442 2444 2556 Aluminyum Güç Kablosu 693 726 733 753 Bak r Telekomünikasyon Kablosu 798 837 748 610 Telekomünikasyon Data Kablolar 699 768 687 652 Tel Bobin 2075 2174 2137 2200 Toplam 10265 10942 10700 10848 ÜRET M (milyon ABD $) Enerji Kablosu 15952 17803 16827 17079 Bak r Güç Kablosu 15208 16566 15901 16448 Aluminyum Güç Kablosu 3566 3645 3804 3795 Bak r Telekomünikasyon Kablosu 5636 5957 5208 4071 Telekomünikasyon Data Kablolar 9124 10034 8807 7713 Fiber Optik Kablo 7628 11272 10238 4945 Tel Bobin 6361 7036 6633 6661 Toplam 63475 72311 67418 60712 Kaynak: International Cablemakers Federation Web sayfas 2. Dünya Tel&Kablo Tüketimi 2002 y itibariyle toplam Dünya tel ve kablo tüketimi 10.851.000 ton seviyelerindedir. Ülke baz nda en çok tüketimi 2.051.000 ton ile Çin gerçekle tirmekte olup, 2. s rada ABD yer almaktad r. Tablo 7 de Dünya tel ve kablo tüketimine ili kin veriler yer almaktad r:

19 TABLO 7 DÜNYA TEL VE KABLO TÜKET (1999-2002, 000 ton) 1999 2000 2001 2002 AMER KA KITASI 3121 3251 2974 2679 KANADA 155 164 167 160 ABD 2249 2281 2041 1889 MEKS KA 305 360 337 295 ER 412 446 430 335 AVRUPA 2588 2737 2717 2685 BELÇ KA 111 115 111 102 FRANSA 327 349 335 329 ALMANYA 512 538 502 477 TALYA 333 354 352 335 KUZEY ÜLKELER 134 142 150 210 SPANYA 173 191 198 210 NG LTERE 265 278 269 242 ER BATI AVRUPA ÜLK. 215 225 220 226 MERKEZ AVRUPA 520 544 580 616 ASYA&AFR KA& 4559 4975 5032 5486 OKYANUSYA JAPONYA 851 891 790 765 GÜNEY KORE 398 447 419 446 TAYVAN 338 297 238 282 AVUSTRALYA 94 96 99 101 N 1239 1510 1734 2051 AFR KA 252 255 254 252 ER ÜLK. 1387 1478 1497 1589 DÜNYA 10268 10963 10723 10851 BÖLGESEL AYIRIM KUZEY AMER KA 2709 2805 2545 2344 BATI AVRUPA 2069 2193 2137 2070 KUZEY DO U ASYA 1587 1635 1447 1493 ER BÖLGELER 3904 4331 4595 4945 Kaynak:Metalica Database

20 3. Dünya Tel&Kablo hracat ve thalat 2004 y genel kablo ihracat ve ithalat na bak ld nda Avrupa Birli i ülkelerinin ilk rada oldu u görülmektedir. Bunu Çin, Fransa ve ngiltere izlemektedir. 2004 y verilerine göre toplam dünya kablo ihracat 13.219.993.00 $ seviyesine, ithalat da 16.378.980.000 $ seviyesine ula r. Üretim de erine (ton) göre bak ld nda dünya ihracat 2.374.639 ton, ithalat ise 1.933.516 ton seviyelerinde gerçekle mi tir. TABLO 8 DÜNYA KABLO HRACATI GTIP: 8544, KABLO HRACAT RAKAMLARINA GENEL BAKI (2002-2004) ÜLKE 2002 2003 2004 USD(000) Miktar(ton) USD(000) Miktar(ton) USD(000) Miktar(ton) TOPLAM 9106683 1934464 10570252 2062955 13219993 2374639 AB ÜYES 4338763 678454 4999040 687565 6188199 783504 15 ÜLKE N 2087255 690352 2665318 848543 3706356 1077439 FRANSA 1433275 243529 1481822 222380 1721214 233661 NG LTERE 756905 169926 919855 152819 1037069 125218 TÜRK YE 490483 152203 504215 151648 567153 154816 TABLO 9 DÜNYA KABLO THALATI GTIP: 8544, KABLO THALAT RAKAMLARINA GENEL BAKI (2002-2004) ÜLKE 2002 2003 2004 USD(000) Miktar(ton) USD(000) Miktar(ton) USD(000) Miktar(ton) TOPLAM 11304849 1662304 13774228 1820807 16378980 1933516 AB ÜYES 6424716 788476 8006029 882367 9135882 923678 15 ÜLKE N 1612766 316518 1830128 312616 2376177 354821 FRANSA 1577129 273231 1849311 325839 2318998 352882 NG LTERE 1547803 265085 1945992 281864 2314224 276706 TÜRK YE 142433 18994 142767 18121 233697 25428 Kaynak: Global Trade Atlas

21 4. Gümrük Tarife statistik Pozisyon Numaras na göre Dünya Tel&Kablo hracat ve thalat GT P baz nda Dünya kablo ithalat ve ihracat na bak ld nda(tablo 10 ve 11), 2003/2004 y llar aras nda en çok art ; ithalatta % 35.61 ile 854449 fas l numaral kablolarda, ihracatta ise %59.77 ile 854420 fas l numaral koaksiyel kablolarda gözlemlenmektedir. GT P NO TABLO 10 GT P NUMARALARI BAZINDA DÜNYA KABLO THALATI(ABD $) TANIMLAMA 2002 2003 2004 % De im 2004/2003 11304849037 13774228840 16381909642 18,93 kablolar 4096880298 5309140694 6038745682 13,74 tak mlar 8544 zoleli tel ve kablo, di er 854430 Ta tlar için kablo ba lant 854441 Telekomünikasyon türü 1855416848 2255806536 2628788853 16,53 elektrik iletkeni, ba lant parçal <80V 854459 Toprak ve su alt kablolar, 1420916157 1602741197 2147179858 33,97 silikonlu di er kablolar80v<gerilim<1000 V 854451 Elektrik iletkenleri 1218877502 1550433514 1826031436 17,78 80V<gerilim<1000 V 854449 Di er toprak ve su alt 575327959 734078424 995510573 35,61 kablolar 854411 Bak r Bobin telleri 724987391 727680703 922762195 26,81 854420 Koaksiyel kablo ve 599503550 689795363 867584626 25,77 iletkenler 854470 Fiber Optik Kablolar 353877083 344634387 399707177 15,98 854460 Di er izolasyonlu bak r 333706818 411241515 395874584-3,74 iletkenler>1000 V 854419 Di er bobin telleri 125355431 148676507 159724657 7,43 Kaynak: Global Trade Atlas

22 TABLO 11 GT P NUMARALARI BAZINDA DÜNYA KABLO HRACATI(ABD $) GT P NO TANIMLAMA 2002 2003 2004 % De im 2004/2003 8544 zoleli kablo, fiber optik 9106683781 10570252187 13221534885 25,08 kablolar,di er kablolar 854430 Ta tlar için kablo ba lant 1583173172 1910692271 2503451712 31,02 tak mlar 854441 Telekomünikasyon türü 1480881669 1856855019 2302746807 24,01 elektrik iletkeni, ba lant parçal <80V 854459 Toprak ve su alt kablolar, 1420835938 1831326217 2064041885 12,71 silikonlu di er kablolar80v<gerilim<1000 V 854451 Elektrik iletkenleri 1082462272 1278017825 1465768665 14,69 80V<gerilim<1000 V 854449 Di er toprak ve su alt 821207573 983865242 1169492608 18,87 kablolar 854411 Bak r Bobin telleri 723438880 848477860 1163809591 37,16 854420 Koaksiyel kablo ve 581766374 546316071 872838742 59,77 iletkenler 854470 Fiber Optik Kablolar 493733720 630837822 870671304 38,02 854460 Di er izolasyonlu bak r 808512776 540214856 661983724 22,54 iletkenler>1000 V 854419 Di er bobin telleri 110671408 143649003 146729847 2,14 Kaynak: Global Trade Atlas Kablo sektörünün geli imi ile ilgili olarak uluslararas ara rma irketleri taraf ndan verilen bilgiler öyledir: Fiber optik kabloya özellikle Kuzey Amerika da çok büyük bir talep söz konusudur. Bununla birlikte, dünyan n di er bölgelerinde de önemli bir talep potansiyeli oldu u tahmin edilmektedir. Orta ve Güney Amerika ülkelerinde koaksiyel kablo talebi az olmakla birlikte, y ll k olarak % 3.3 gibi bir oranda sürekli artmaktad r. Koaksiyel kablolar dünyada en fazla Asya ülkelerinde tüketilmekte olup, dünya tüketiminin % 36 olu turmaktad r. Bak r telekomünikasyon kablo tüketimin en çok gerçekle tirildi i yer olan ABD, tüm dünya tüketiminin % 18 ini kapsamaktad r. Güç ve transmisyon kablolar nda Avrupa pazar doymu bir durumdad r. Bununla birlikte, Afrika ve Asya ülkelerindeki artan elektrifikasyon faaliyetlerinden dolay bu bölgelerde talep oldukça fazlad r.

23 Kuzey Amerika ülkeleri, telekomünikasyon ve veri kablolar nda en büyük pazard r ve tüm dünya tüketiminin % 36 gerçekle tirmektedirler. Takiben gelen Asya ülkelerinin tüketimden ald pay % 34 dür. 5. Sektöre li kin Tahminler: nsanl k kablosuz ve yüksek veri aktar teknolojileri ile tetiklenmi yeni bir ileti im devriminin e inde durmaktad r.bu devrimin en önemli geli melerinden biri, insanlar n ya amlar boyunca sürekli kesintisiz ileti im içerisinde olacaklar r. Mesafelerin anlam tam anlam yla ortadan kalkacakt r. 2010 y nda evlerde ses, video, veri transferi, interaktif oyunlar ve yeni uygulamalar için sadece tek hat olmas öngörülmektedir. Bunun için yeni bir omurgaya ihtiyaç duyulacakt r. Sinyalleri bir cam çekirdekten de il de hava bo lu undan olu an çekirdekten ileten foto kristal fiber kablolar, omurgan n merkezinde olacakt r. Bu teknoloji günümüzde saniyede milyarlarca bit olarak ifade edilen transfer h trilyonlara ç karacakt r.çünkü, bo hava çekirde i teknolojisi, sinyallerin frekans ve yönü üzerinden engelsiz kontrol sa layacakt r. Corning, Lucent ve Nortel gibi uluslararas dev irketler ve baz üniversiteler, foto kristal fiber kablolar hararetle desteklemektedirler ancak büyük ehirlerin lokal ba lant noktalar n bu tür kablolarla yenilenmesinin do uraca ciddi maliyetler sorun yaratmaktad r. Öte yandan, caddeleri kazmak yerine daha ucuz bir yöntem olan ve ehir kanalizasyon ebekesini kullanarak uzaktan kumandal robotlar yoluyla kablo dö eme prensibine dayal alternatif yollar üzerinde çal lmaktad r. IX. TÜRK YE DE SEKTÖRÜN PROF 1. Rakamlarla Sektör YTL Pazar Hacmi : 500 milyon ABD $ Toplam Firma Say : 370 civar nda TSE Belgeli Firma Say : 120 Kapasite Kullan m Oran : yakla k % 50 Üretim De eri : 2003 y Ocak-Eylül döneminde 289.644.000 Üretim Merkezleri : Marmara, Ege ve ç Anadolu Bölgeleri 2. Türkiye nin D Ticareti 2.1 hracat: Türkiye kablo ve tel endüstrisi teknolojisiyle, kalitesiyle ve kapasitesiyle dünya pazarlar nda e de er geli mi ülkelerle e de er rekabet etmektedir. 2004 y itibariyle toplam elektrikli makine sanayi ihracat n %11'ini olu turmaktad r. 2004 y nda sektörün toplam ihracat 645 milyon dolard r. E er iki önemli grup göz önüne al rsa zoleli tel ve kablolar(gt P:8544) 567 milyon dolarla ilk s rada yer al p, demir veya çelikten demetlenmi teller, halat ve kablolar(gt P:7312) 77 milyon dolarla ikinci s radad r. Türkiye bu sektörde yakla k 149 ülkeye ihracat yapmaktad r. Bunlar aras nda ngiltere, Almanya, Bulgaristan, Irak, M r, talya, Almanya ve Yugoslavya ilk s ralarda yer almaktad r. Fiber optik kablo ihracat nda ise Azerbaycan, Bulgaristan ve Fransa ilk s ralarda yer almaktad r. Sektörün pazar daha çok Avrupa Birli i üyesi ülkelere yöneliktir. Kablo sektörü kalite ve standartlar aç ndan Avrupa Birli i normlar nda çal maktad r. Firmalar n ço unlu u ISO 9000 sertifikas na sahiptir. Türkiye 2003 verilerine göre dünya kablo ve tel ihracat nda %1'lik

24 pay yla 27. s rada yer almaktad r. Bunun ileriki y llarda artmas beklenmektedir. 2.2 2004 y ihracat de erleri(abd $) : 85.44 G.T..P : 568.397.389 73.12 G.T.I.P : 77.426.646 90.01 G.T.I.P : 1.312.552 TABLO 12 TÜRK YE KABLO HRACATI(GTIP:9001) Türkiye hracat (ABD $) (GTiP 9001: Fiber Optik Kablo) ÜLKELER 2002 2003 2004 Dünya 1445891 796481 1312552 Azerbaycan 0 745 327255 Bulgaristan 280731 280469 268850 Fransa 285439 45225 203724 Kuzey K br s Türk Cumhuriyeti 3583 29377 147571 ngiltere 0 90038 95160 Hollanda 0 19921 84876 Cezayir 39190 145389 78170 Romanya 9078 6809 22686 Almanya 0 56238 22521 Çek Cumhuriyeti 4454 17877 16241 Ürdün 615728 0 13737 ABD 4807 30533 8305 Güney Kore 4422 1247 7667 Kenya 0 0 6562 Irak 0 0 4103 Arnavutluk 0 3573 2405 Birle ik Arap Emirlikleri 0 0 763 Kazakistan 303 44963 663 Belçika 0 0 357 Rusya 0 0 317 Türkmenistan 2198 272 303 talya 75625 0 174 Yugoslavya 0 292 143 Kaynak: Global Trade Atlas

25 TABLO 13 TÜRK YE KABLO HRACATI(GTIP:7312) Türkiye hracat (ABD $) (GT P 7312: Demir veya çelikten demetlenmi teller, halat ve kablolar) ÜLKELER 2002 2003 2004 Dünya 51796448 61512878 77426646 r 9641839 11305393 12624347 Almanya 6373352 7258906 11290790 talya 12008509 11496431 11236778 Yugoslavya 3527031 5116661 7618101 Güney Afrika 2467590 3480523 4489499 spanya 3410724 3609971 4201730 Tunus 76421 1454701 3735106 Slovakya 2059370 2286130 2670145 Romanya 1646205 1809033 2474820 ABD 221987 861277 1969233 srail 2012430 1946881 1868782 Rusya 45617 175496 1643033 ran 812909 830444 1236014 Kanada 656327 610786 1055608 Brezilya 822752 865282 1023680 Irak 0 147011 858920 Hollanda 737433 1065445 776522 Nijerya 384998 648219 674196 ngiltere 1367615 232878 612232 Hindistan 264468 356189 595294 Cezayir 185343 733892 498690 Belçika 1221693 1214052 325391 Malezya 0 9096 300041 Fas 108633 98266 293293 Bulgaristan 29302 39602 270237 Suudi Arabistan 85262 66444 232197 Türkmenistan 64793 94410 200316 Kazakistan 52838 52303 176346 Makedonya 49999 66078 149906 Afganistan 224 9035 141320 Çin 14778 1157335 129335 Yunanistan 15694 21160 128271 Kuzey K br s Türk Cumhuriyeti 45125 56015 97723 Lübnan 0 41820 97043 Avusturya 679 27951 95939 Çek Cumhuriyeti 0 500998 76144 Hong Kong 5277 17271 63876 zlanda 0 13903 52130 Suriye 8510 31263 51785 Gabon 0 40562 48126 Azerbaycan 129274 63071 47827

26 Birle ik Arap Emirlikleri 2018 33254 43011 Arnavutluk 45038 39627 28214 Özbekistan 13042 14076 27089 Meksika 0 0 26810 Gürcistan 7118 64044 25980 Norveç 1021 0 23530 Letonya 636 1653 19452 Ürdün 8587 5311 16732 rlanda 60267 138024 15825 Gana 0 0 15363 Kuveyt 2613 3258 13652 Panama 0 12425 13196 Tayan 0 0 12943 Yemen 9367 5796 12461 Fransa 1644 393 10030 Libya 6587 32492 9925 Moldovya 0 2303 9786 rvatistan 0 7297 9300 Polonya 4071 3687 8846 Tacikistan 0 2291 8823 Bosna Hersek 1497 6985 7144 rg zistan 10372 39817 4467 Umman 401 613 3698 Bahreyn 7671 0 2744 Gine 0 0 2727 Ukrayna 4084 9580 2089 Kongo 0 0 1705 Mali 0 0 1212 Portekiz 0 9842 1152 sveç 0 0 1126 Macaristan 0 0 1000 Litvanya 200 2068 675 Kuzey Kore 0 0 502 Kamerun 0 657 443 Uganda 0 0 382 Finlandiya 0 0 196 Sudan 0 2503 163 Kaynak: Global Trade Atlas

27 TABLO 14 TÜRK YE KABLO HRACATI(GTIP:8544) Türkiye hracat (ABD $) (GT P 8544: zoleli tel ve kablo) ÜLKELER 2002 2003 2004 Dünya 490483827 504215201 567153389 ngiltere 31005535 48701946 84177827 Almanya 113205341 96638806 83676362 Irak 0 5713997 52981869 Bulgaristan 27035950 54311392 41710299 talya 29726246 46060205 31702620 srail 9829648 12154360 17022687 Etyopya 5437480 2066646 15629984 Belçika 1998780 28296661 15427976 Cezayir 19731396 17577894 13791614 Rusya 3048393 4576309 13259292 Kazakistan 5886923 5479019 12835943 rlanda 4850501 6160864 12332000 ran 7389423 9609719 11957734 spanya 2081618 8680993 10410424 Katar 36133 56399 9887403 Fransa 36094145 17469971 9541215 Romanya 2888341 3776008 7532588 Türkmenistan 1648627 4776231 6566155 Azerbaycan 2685974 6657812 6298966 Bahreyn 57984 4699129 5904095 Libya 1238743 2270009 5587114 Yemen 14522545 11716734 4379735 r 708090 527665 3904176 Ukrayna 1378876 2127372 3475639 Arnavutluk 680336 1638874 3466378 Bosna Hersek 37809 377408 3272253 Hollanda 319664 2200104 3019523 Çek Cumhuriyeti 696402 1806608 2957683 Gana 1069186 1566516 2891186 Suudi Arabistan 5434205 943187 2841418 Kuzey K br s Türk Cumhuriyeti 1050087 1850909 2731194 Avusturya 350801 1125499 2708344 Birle ik Arap Emirlikleri 2090848 2940742 2462522 Yunanistan 777787 1608877 2438435 Kosta Rika 0 7484 2363482 Ürdün 3098828 841465 2264524 Macaristan 726606 2773132 2078519 Polonya 208979 3047307 2015119 Kuveyt 388456 1132427 1741326 Gürcistan 823783 1784488 1739691 Suriye 30884414 31543854 1734253

28 Nijerya 3467932 4652140 1649872 rg zistan 138144 434506 1492873 Lüksemburg 0 125568 1250485 Tacikistan 76426 205762 1222072 Özbekistan 678845 980066 1185958 Malta 494818 1219554 1182466 Cibuti 239984 1766463 1146402 ABD 1461758 1224790 1015802 Slovenya 32718 82155 980203 Afganistan 146806 589607 925884 Singapur 690059 445895 913963 Makedonya 1108441 970434 860212 Güney Afrika 334968 698688 697374 Tunus 2677616 2066618 696765 Tayland 1587527 1659678 692559 sveç 2093 41992 530631 Nijerya 0 0 526421 Jamaika 0 0 499653 sviçre 108735 39566 477596 Kamerun 123332 701480 435019 Kongo 188404 165959 429865 Liberya 0 0 409573 Gine 270093 179055 334039 Pakistan 9979397 2132188 332180 Uganda 0 54064 325973 Danimarka 377747 374914 322677 rvatistan 216305 500808 316827 Çin 64237 16362 274618 Norveç 17239 319248 269722 NiKaragua 398969 173597 261328 Dominik Cumhuriyeti 0 0 260898 Mozambik 0 0 252939 Honduras 0 69264 220721 Yugoslavya 32696 135096 210245 Hindistan 202704 184188 205300 Lübnan 861658 188336 200761 Sudan 17397048 683473 196585 Portekiz 1587 48071 195761 Finlandiya 157615 554360 182996 Slovakya 18209 12480 157971 Umman 891770 138092 157439 Senegal 103122 112313 149922 Fas 25897 56092 143270 Kongo 0 0 137470 Kenya 3161 27944 132431 Tayan 0 0 123904 Kolombiya 13410 45076 122777

29 Guatemala 0 41631 121974 Kanada 101 120318 108883 Beyaz Rusya 77892 36783 101521 Estonya 447 60913 92129 Moldovya 42085 37959 89516 Tanzanya 34689 12968 84834 Brezilya 0 58347 70638 Maleyzia 43198 26383 62904 Hong Kong 742333 133386 57041 Yeni Zellanda 0 5562 52891 Ekvator 47231 136960 48921 Kuzey Kore 728 3129 47039 El Salvador 0 89897 46577 Letonya 1167 2076 42320 Eritre 0 15669 41443 Filistin 0 0 37987 Japonya 5224 108902 35966 Madagaskar 145789 90876 35854 Vietnam 65586 10196 23884 Banglade 0 15116 18302 Çad 2239328 1281393 10182 ili 3277 3441 8757 Mo olistan 593 1216 6575 Filipinler 28550 44923 5836 Küba 0 0 5020 Litvanya 146667 23245 3795 Sri Lanka 0 0 3038 Venezuella 0 0 2651 Avustralya 103496 421291 1644 Meksika 36564 33454 1576 Bolivya 21920 0 640 Panama 1093 0 357 Maldivler 0 0 295 Endonezya 84364 197276 195 Kaynak: Global Trade Atlas

30 TABLO 15 TÜRK YE KABLO VE TEL HRACATI (De er: 1000 $) GT P ÜRÜN TANIMI 2001 2002 2003 2004 854411 Bak r bobin telleri 5 328 4 981 5 395 15401 854419 Di er bobin telleri 4 431 2 848 4 006 2779 854420 Koaksiyel kablolar ve di er koaksiyel elektrik iletkenleri 18 888 17 808 24 550 24434 854430 Ta tlarda kullan lan kablo ba lant tak mlar 9 838 4 487 4 097 12209 854441 Gerilimi 80volt ve 80 volt dan dü ük ba lant parçal elektrik iletkenleri 89 327 165 721 172 838 84574 854449 Gerilimi 80 volt ve 80 volt dan dü ük di er 112 949 112 052 94 432 elektrik iletkenleri 98354 854451 Gerilimi 80 ile 1000 volt ara ndaki ba lant 140 295 39 559 59 743 parçal elektrik iletkenleri 96589 854459 Gerilimi 80 ile 1000 volt aras ndaki di er elektrik iletkenleri 68 919 70 445 85 885 154646 1000 volt un üstünde devreler için di er elektrik 854460 iletkenleri 23 401 43 556 33 421 59377 854470 Fiber optik kablolar 54 253 28 186 20 716 59377 8544 Toplam 527 628 489 644 505 086 568 397 Kaynak: Ticaret Müste arl TABLO 16 MM B MAL GRUBU ÜLKE RAPORU STANBUL ELEKTR K-ELEKTRON K VE MAK NA SANAY HRACATÇILARI B RL MAL GRUBU ÜLKE RAPORU (TÜRK YE GENEL ) OCAK-N SAN 2004 OCAK-N SAN 2005 MAL GRUBU SIRA ÜLKE KTAR TUTAR(USD) KTAR TUTAR(USD) KABLOLAR =< 80 V 1 Etiyopya 846045 1531050 5350349 14524500 KABLOLAR =< 80 V 2 talya 1338549 4387246 2491605 8018438 KABLOLAR =< 80 V 3 Irak 450190 1142982 1227863 3768254 KABLOLAR =< 80 V 4 ngiltere 762624 1926711 780296 2390083 KABLOLAR =< 80 V 5 srail 305368 497097 696372 1802495 KABLOLAR =< 80 V 6 Lübnan - - 582679 1773979 KABLOLAR =< 80 V 7 Ukrayna 186344 378486 510649 1765687 KABLOLAR =< 80 V 8 Suriye 2553 4981 547132 1660804 KABLOLAR =< 80 V 9 Ege Serbest Bölge 366131 1306090 343672 1489863 KABLOLAR =< 80 V 10 Bosna- Hersek - - 399102 1351767