Ç.O.Z.F. D ergisi, 2007, 22 ( I ) : 39-46 J.A gric. Fac, Ç.Ü., 2007, 22 (1) : 39-46 Çukurova, Güneydoğu ve Ege Bölgelerinde Yetiştirilen Standart Pamuk Çeşitlerinin L if Karakterlerinin Karşılaştırılm ası Hacer KAYA(I) Ayten DOLANÇAY0 Sedat SÜLLÜ0) Muammer GÜVELOĞLU(,) Şaire R. TÜRKOĞLU0 Bekir S. ÖZBEK<I) Lale GÜLYAŞAR0) Petek TOKLU*" Oktay GF,NÇER<2) Özet Bu araştırma. Çukurova. Güneydoğu ve Ege Bölgelerinde yetiştirilen standart pamuk çeşitlerinin lif kalite farklılıklarını ortaya koymak amacıyla 1999-2000-2001 yıllarında yürütülmüştür. Deneme materyali olarak kullanılan lifler,, Ege Bölgesi nde (Nazilli, Menemen, Söke ve Sarayköy) 4, Antalya da 1, Çukurova Bölgesi nde (Adana ve Hatay) 2 ve Güneydoğu Bölgesi'nde (Kahramanmaraş, Diyarbakır ve Şanlıurfa) 3 olmak üzere toplam 10 lokasyonda tesadüf blokları deneme deseninde kurulan denemelerden alınan, l.el küflülerin elle hasadından sonra rollerginde çırçırlanmasıyla elde edilmiştir. Çalışmada, lif ve iplik (iplik eğrilebilme tutarlılığı indeksi ve iplik kopma dayanıklılığı) özelliklerinin lokasyontara göre önemli farklılık gösterdiği; çalışmaya konu olan 10 lokasyon arasında en yüksek lif kalite özelliklerinin, Menemen (Nazilli 84 S). Diyarbakır (Erşan-92) ve Şanlıurfa lokasyonunda (Sayar 314) olduğu saptanmıştır. A n ah tar Kelim eler: Pamuk (Gossypium hirsutum L.), lif özellikleri, iplik özellikleri The C om parision o f Fiber Properties on Standart C otton Varieties G row n in Ç ukurova, Southeastern and A egean R egion A bstract This study was carried out to determine quality differences between Turkish standard cotton varieties which were grown in Aegean. Çukurova and Southeastern regions in 1999-2000-2001. The samples for fiber properties were collected from total 10 locations o f these regions; 4 locations Nazilli, Söke, Menemen and Sarayköy for Aegean region, 1 location for Antalya region, 2 locations Adana and Hatay Çukurova region and 3 locations Kahranıanmaraş, Diyarbakır and Şanlıurfa for Southeastern region. The trials were carried out in randomized complete block design with four replications in 1999-2001. The samples were obtained from the pick of every plot and ginned by laboratuary rollergin. In this research, il was found that there were significant differeces fiber and yarn properties (spinning consistency index and count strength product) according to locations. Between examined locations the highest for fiber properties were found in Menemen (Nazilii-84 S), Diyarbakır (Erşan-92) and Şanlıurfa (Sayar-314). K eywords: Colton (Gossypium hirsutum L.), fiber properties, yarn properties Yayın K u ru lu n a G eliş Tarihi. 25.05.2007 (l):ç ukurova T arım sal A raştırm a E nstitüsü, D o ğ ankent-a d an a (2>:Ç ukurova Ü niversitesi, Z iraat F akültesi, T arla B itkileri B ölüm ü, B alcalı-a dana
Ç ukurova, G üneydoğu ve E ge B ölgelerinde Y etiştirilen Standart Pam uk Ç eşitlerinin L if K arakterlerinin K arşılaştırılm ası Giriş Pamuk değişik kullanım alanlarıyla, dünyada ve ülkemizde hem ekonomik hem de sosyal alanda çok önemli konumu olan bir üründür. Ancak pamuk öncelikle lifi için üretilmekte olup, Ülkemizde son yıllarda büyük gelişmeler kaydeden dünya üretim ve dış ticaretinden aldığı pay itibariyle dünyada ilk sıralarda yer almaya başlayan Türkiye tekstil ve konfeksiyon sektörünün temel hammaddesidir. Tekstil sektöründeki yoğun ticari rekabet ortamı, öncelikle kalite standartlarının korunması ve daha sonra bu standartları yükseltilebilmesi için, tekstil üretiminin tüm aşamalarında, en iyi ve ileri teknolojiyi yansıtan, kalitesine güvenilir prosedürlerin kullanımını gerektirmektedir (Rowe ve ark., 1992). Son 25 yıl içinde, lif testlerine verilen önemin artmasına paralel olarak, lif test cihazlarında önemli gelişmeler kaydedilmiş ve çok kısa sürede en doğru ölçümlerin yapılabilmesine olanak sağlamıştır. Bu gelişmelere bağlı olarak tekstil işletmesindeki işlemlerin optimzasyonunun, hammaddenin belirli sınırlar içerinde, sabit lif teknolojik özelliklerine sahip olduğu durumlarda gerçekleştiği, hammadde seçimi ve optimum hammadde kullanımının işletme başarısında belirleyici olduğu ortaya çıkmıştır. Pamuğun lif kalitesi üzerinde, yetiştirme koşullarının etkisinin büyük olduğu, çeşitli araştırmalar sonucunda ortaya konmuştur. Yurdumuzda yaygın olarak yetiştirilen pamuk çeşitleri orta elyaflı (Upland) pamuk grubunda olup, her bölge için geliştirilmiş standart çeşitlerimiz bulunmaktadır. Lif karakterleri bakımından birbirine benzeyen bu standart çeşitlerin lif kalite özelliklerinin, bölgesel ekolojik faktörlerin etkisi altında, az veya çok farklılık göstermesi nedeniyle, bölgesel standartlara göre standardizasyonu yapılmakta, Ege, Çukurova ve Ege tipi olarak ayrı ayrı oluşturulan standart tiplere göre sınıflandırılmaktadır. Son yıllarda GAP Bölge sinde gerçekleşen pamuk üretimindeki artış, bölgesel ekolojik koşulların etkilediği pamuğun fiziksel özelliklerinin yeniden değerlendirilmesi gereğini gündeme getirmiştir. Ege pamuğunun dünyada en iyi lif özelliklerine sahip olduğu; Ege tipi sınıfa giren GAP pamuklarının ise Ege pamuğundan daha düşük kalitede olduğu bilinmektedir. Çukurova Bölgesi nin iklim koşulları, pamukta şeker maddelerinin oluşmasına, yapışkanlık ve renk değişimine neden olan beyaz sinek ve afid zararlısının çok etkin hale helmesine neden olmaktadır. Fakat bu zararlıların uygun kültürel önlemlerle kontrol altına alınabilmesi de mümkündür. Bu durumun Çukurova Bölgesi pamuklarının derece bakımından önemli düşüşler göstermesine neden olduğu kabul edilmekte; uzun yıllardır pamuk ile ilgili değerlendirmelerde bu kriterler esas alınmaktadır. Türkiye, pamuk üreten bir ülke olarak üretim miktarı ve pamuğun kalitesi yönünden dünyada belirli bir yeri olmasına karşın, gelişen teknolojileri yakından izleyememesi ve pamuk standardizasyonunu da içine alan pazarlama sistemindeki yetersiz yapılanma nedeniyle hem pamuk üreticisi hem de tekstil sanayicisi yurt içinde ve yurt dışında çeşitli sorunlarla karşılamaktadır. 40
Ç.Ü.Z.F. D ergisi, 2007, 22 ( 1) : 39 46 J.A gric. Fac. Ç.Ü., 2007, 22 (1 ) : 39-46 Bu sorunların giderilebilmesi için pamuğun üretim safhasından başlayarak tekstilin çeşitli aşamalarında modernizasyona gidilmesi; çeşit geliştirme ve bu çeşitlerin uygun üretim teknikleri çalışmalarının da lif kalite özelliklerini dikkate alarak yönlendirilmesi; Türkiye'de uygulanan pamuk standardizasyon sisteminin, karakter standardı dikkate alınarak yeniden yapılandırılması gerekmektedir (Günaydın 1998; Anonim, 1998). Bu çalışma ile, özellikle pamuğun sınıflandırılmasında temel özellik olarak kabul edilen lif rengi (parlaklık, sarılık) ile yetiştirme koşullarından en fazla etkilenen lif olgunluğu yönünden son yıllarda Türkiye de gelişen ve değişen pamuk üretim alanlarındaki, lif kalite farklılıklarının belirlenmesine bilimsel olarak açıklık getirmede önemli bir aşama kaydedileceği düşünülmektedir. Bu çalışmada, Çukurova, Güneydoğu ve Ege Bölgelerinde yetiştirilen standart pamuk çeşitlerinin arasındaki lif kalite farklılıklarını belirlemek ve Türk Pamuk Standardizasyonunun güncelleştirilmesi ile ilgili çalışmalara yardımcı olabilmek amaçlanmıştır. M ateryal ve Yöntem Projede materyal olarak, Ege Bölgesi nden Nazilli, Menemen, Sarayköy ve Söke de Nazilli-84 S, Akdeniz Bölgesi nden Antalya da Çukurova 1518 ve Nazilli 84 S, Adana da Çukurova 1518, Kahramanmaraş ta Sayar-314 ve Erşan-92, Hatay da Çukurova- 1518 ve Erşan-92, Güneydoğu Anadolu Bölgesi nden Şanlıurfa da Sayar-314 ve Erşan- 92, Diyarbakır da Nazilli-84 S ve Erşan-92 çeşitlerinden elde edilen lifler kullanılmıştır. Çalışmaya ilişkin denemeler, 1999-2000-2001 yıllarında tesadüf blokları deneme deseninde, 4 tekrarlamalı olarak, sulanabilir koşullarda yürütülmüştür. Lokasyonlardan elde edilen küttüler, denemelerin her tekerrüründen, 1.el hasatta toplanmış ve laboratuvar tipi rollerginde çırçırlanmıştır. Çalışmada incelenen lif teknolojik özelliklerinden; lif inceliği (mieronaire), lif kopma dayanıklılığı (gr/teks), lif uzunluğu (mm), lif üniformite indeksi, parlaklık (Rd), sarılık (+b) ve lif özelliklerinin mekaniksel olarak değerlendirilmesi ile elde edilen iplik özellikleri; iplik eğrilebilme tutarlılığı indeksi (SCI) ve iplik kopma dayanıklılığı (CSP) Uster HVI 900 A(Hıgh Volüme Instruments) da, lif olgunluk oram (%) ise AFIS (Advanced Fiber Information Systems) de test edilmiştir. Elde edilen veriler, MSTAT C istatistik paket programında analiz edilmiş, sonuçlar F testi ile irdelenmiş ve Duncan çoklu karşılaştırma testi uyarınca gruplandırılmıştır. Bulgular ve Tartışma Araştırmada yer alan lokasyonlarda yetiştirilmiş olan pamuk çeşitlerinden elde edilen lif örneklerinin incelenen lif ve iplik özelliklerine ilişkin üç yıllık (1999-2000-2001) ortalama değerleri ile E.G.F değerleri Çizelge 1,2 ve 3 de verilmiştir. L if İnceliği (mieronaire) Çizelge l den, lif inceliğine (mic.) ilişkin üç yıllık ortalamalar incelendiğinde, anılan özellik yönünden farklı lokasyonlarda yetiştirilen pamuk çeşitleri arasında istatistiksel anlamda %1 önem düzeyinde farklılıklar olduğu izlenebilmektedir. Nazilli lokasyonunda (Nazilli- 84 S) en kalın (5.3), Diyarbakır lokasyonunda (Erşan-92) en ince (4.0) mieronaire değerlerinin elde edildiği; diğer lokasyonlardan alman pamuk liflerinin bu özellik yönünden belirtilen lokasyonlar arasında değerler aldıkları dikkati çekmektedir. Hake ve ark. (1996) yetişme ortamının (hava durumu ve bitki yönetimi) mieronaire değerini önemli ölçüde etkilediğini; düşük mic. değerinin düşük gece sıcaklığı yada elma gelişiminin vaktinden önce durması, yüksek mic. değerinin ise çoğunlukla elmanın olgunlaşma sürecinde oluşan yüksek sıcaklık yada elma oluşum döneminde yaşanan su stresi ile ilişkili olduğunu bildirmişlerdir. 41
Ç ukurova, G üneydoğu ve E ge B ölgelerinde Y etiştirilen S tandart Pam uk Ç eşitlerinin L if K arakterlerinin K arşılaştırılm ası L if Uzunluğu (mm) Çizelge î den lif uzunluğu yönünden, üç yıllık ortalamalara göre Menemen lokasyonunda (Nazilii-84 S) en yüksek (31.20 mm), Hatay lokasyonunda ise (Çukurova- 1518) en düşük (28.27 mm) lif uzunluğu değerinin elde edildiği; lokasyonlar arasında % 1 önem düzeyinde istatistiksel farklılıklar olduğu görülmektedir.! Çizelge 1. Farklı Lokasyonlarda Yetiştirilen Pamuk Çeşitlerinin Lif İnceliği, Lif Uzunluğu ve Lif Kopma Dayanıklılığına İlişkin Üç Yıllık (1999-2000-2001) Ortalama Değerleri ve EOF Kontrolüne Göre Oluşan Gruplan Çeşit Lokasyon Lif inceliği (mieronaire) Lif Uzunluğu (mm) Lif Kopma Dayanıklılığı (gr/teks) Nazilli 5.3 A* 29.60 CD* 32.63 A-C* Söke 5.1 A-C 30.10 BC 30.91 B-D Nazilli-84 S Menemen 4.8 C-F 31.20 A 32.39 A-C Sarayköy 5.2 AB 30.05 BC 31.94 A-C Antalya 4.8 C-E 30.22 BC 31.93 A-C Diyarbakır 4.3 GH 29.37 CD 32.29 A-C Çukurova- 1518 Adana 4.6 D-G 28.82 DE 29.58 D Antalya 4.9 B-D 29.92 BC 30.48 CD Hatay 4.6 D-G 28.27 E 28.91 D Sayar-314 K.Maraş 4.5 E-G 29.42 CD 31.98 A-C Ş.Urfa 4.3 GH 30.74 AB 33.58 A Erşan-92 K.Maraş 4.6 D-G 29.76 C 32.08 A-C Hatay 4.4 FG 30.17 BC 33.08 AB Ş.Urfa 4.7 C-F 30.80 AB 32.57 A-C Diyarbakır 4.0 H 30.27 BC 33.29 A E.G.F (0.01) E.G.F.: 0.3427 E.G.F.; 0.8401 E.G.F.: 1.903 C.V.: %6.68 C.V.: %2.63 C.V.:%5.60 Aynı harf grubunda yer alan ortalamalar arasında 0.01 düzeyinde önemli farklılık yoktur. Bradow ve Davidonis (2000), lif uzunluğunun daha çok genotipe bağlı olmakla birlikte çevre şartlarına (su stresi, maksimum minimum sıcaklık v.b.)bağlı olarak değişmekte olduğunu bildirmişlerdir. L if Kopma Dayanıklılığı(gr/teks) Lif kopma dayanıklılığı yönünden üç yıllık ortalamaya göre Şanlıurfa lokasyonunda (Sayar-314) en yüksek (33.58 gr/teks), Hatay lokasyonunda (Çukurova-1518) en düşük (28.91 gr/teks) değerin oluştuğu, lokasyonlararasında % \ önem düzeyinde istatistiksel farklılığın bulunduğu Çizelge l den izlenebilmektedir. Uzunluk Üniformite İndeksi (L if Uzunluk Uyumu ) Çizelge 2 den görüldüğü üzere; denemede yer alan lokasyonlar arasında üniformite indeksi yönünden % 1 düzeyinde istatistiksel olarak önemli farklılık bulunmuş, üç yıllık ortalama üniformite indeksi değerlerine göre Menemen lokasyonundan (Nazilli-84 S en yüksek (85.98), Hatay lokasyonundan (Çukurova-1518) en düşük (83.24) değer elde edilmiştir. Hake ve ark. (1996), çırçırlama ve temizlemede aşırı ısınma veya kurutmanın, arazide lifte oluşan ayrışmanın, ilk pozisyon elma tutumunun düşük olmasının ve pamuk çeşidinin düşük mukavemetli olmasının üniformiteyi azaltacağını belirtmişlerdir. 42
Ç.Ü.Z.F. D ergisi, 2007, 22 (1 ) : 39-46 J.A gric. Fac. Ç.Ü., 2007, 22 (1) : 39-46 Çizelge 2. Farklı Lokasyonlarda Yetiştirilen Pamuk Çeşitlerinin Uzunluk Üniformite İndeksi, Parlaklık, Sanlık ve Lif Olgunluk Oranına İlişkin Üç Yıllık (1999-2000-2001) Ortalama Değerleri ve EGF Kontrolüne Göre Oluşan Grupları Çeşit Lokasyon Uzunluk Üniformite İndeksi* Nazilli-84 S Çukurova- 1518 Parlaklık (Rd)* Sarılık (+b)* Olgunluk Oranı (%)* Nazilli 85.32 A-E 77.03 A 8.5 A-D 0.97 Söke 85.13 A-C 75.96 A-C 8.5 A-D 0.94 Menemen 85.98 A 76.96 A 8.2 DE 0.93 Sarayköy 85.81 A 76.10 A-C 8.5 A-D 0.94 Antalya 85.17 A-C 74.93 C 8.4 B-D 0.95 Diyarbakır 84.38 B-D 76.47 AB 8.3 C-E 0.94 Adana 83.63 D 70.75 E 9.0 A 0.91 Antalya 84.08 CD 75.78 A-C 8.5 A-D 0.92 Hatay 83.24 D 72.32 D 8.1 DE 0.94 Sayar-314 K. M araş 84.45 B-D 75.43 BC 8.4 B-D 0.94 Ş.Urfa 85.12 A-C 76.34 A-C 8.8 A-C 0.93 Erşan-92 K.Maras 84.36 B-D 75.19 BC 8.5 A-D 0.94 Hatay 84.87 A-C 70.85 E 7.9 E 0.93 Ş.Urfa 85.43 AB 75.80 A-C 8.9 AB 1 0.95 Diyarbakır 85.18 A-C 75.45 BC 8.4 B-D 0.94 E.G.F (0.01) E.G.F.: 1.18 C.V.: %1.24 E.G.F.: 1.293 C.V.: %1.61 E.G.F.: 0.4517 C.V.: %4.99 Aynı harf grubunda yer alan ortalamalar arasında 0.01 düzeyinde önemli farklılık yoktur. E.G.F.: O. D C.V.; %4.48 Parlaklık (Rd) Çizelge 2 den, lif parlaklığı yönünden üç yıllık ortalamalara göre Menemen lokasyonunda (Nazilli-84 S) en yüksek (77.03), Adana lokasyonunda (Çukurova-1518) en düşük değerin elde edildiği, lokasvonlar arasında % 1 önem düzeyinde istatistiksel farklılığın bulunduğu izlenebilmektedir. Smith (1995), lif renginin (Rd ve -fb) ağartma işlemlerinde etkili olduğunu, ağartmaya bağlı olarak ham liflerin renginin liflerin boyanabilirliğinde etkili olduğunu bildirmiştir. Sarılık (+b) Çizelge 2 deıı lif sarılık değeri yönünden lokasyonlar arasında istatistiksel anlamda % 1 önem düzeyinde farklılık bulunduğu, üç yıllık ortalama sarılık değerlerine göre Adana lokasyonunda (Çukurova-1518) en yüksek (9.0), Hatay lokasyonunda en düşük (7.9) değerin elde edildiği görülebilmektedir. L if Olgunluk Oranı (%) Çizelge 2 den lif olgunluk oram yönünden lokasyonlar arasında istatistiksel anlamda önemli bir farklılığın bulunmadığı, ancak üç yıllık ortalamalara göre Nazilli lokasyonunda (Nazilli-84 S) en yüksek (0.97), Adana lokasyonunda en düşük (0.91) olgunluk değerinin elde edildiği dikkati çekmektedir. Aydemir (1982) pamuk yetişme koşullarının lif kalitesi üzerinde etkili olduğunu, ölü lif yada yarı olgun liflerin fazla olmasının proseslerde kayıplara neden olacağını belirtmiştir. 43
Ç ukurova, G üneydoğu ve E ge B ölgelerinde Y etiştirilen Standart Pam uk Ç eşitlerinin L if K arakterlerinin K arşılaştırılm ası İplik Eğrilebilme Tutarlılığı İndeksi Çizelge 3'den görüldüğü üzere, iplik eğrilebilme tutarlılığı indeksi yönünden lokasyonlar arasında istatistiksel olarak % 1 düzeyinde önemli faklılık bulunmuştur. Üç yıllık ortalamalara göre Diyarbakır lokasyonunda (Erşan-92) en yüksek (163.3), Adana ve Hatay lokasyonunda (Çukurova- 1518) birbirinden farksız ve en düşük (132, 129.9) iplik eğrilebilme tutarlılığı indeksi değeri elde edilmiştir. İplik Kopma Dayanıklılığı Tahmini Çizelge 3 den iplik kopma dayanıklılığı değerlerinin 2323 ile 2044 arasında değiştiği, lokasyonlar arasında istatistiksel olarak %1 önem düzeyinde farklılığın bulunduğu görülebilmektedir. Üç yıllık ortalamalara göre Diyarbakır (Erşan-92), Menemen (Nazilli-84 S) ve Şanlıurfa (Sayar-314) lokasyonlarından alınan lif örneklerinde birbirinden farksız ve en yüksek (sırası ile 2323, 2313, 2307), Adana ve Hatay (Çukurova 1518) lokasyonlarından alınan lif örneklerinde ise birbirinden farksız ve en düşük (sırası ile 2044, 2092) iplik kopma dayanıklılığı değerlerinin elde edildiği dikkati çekmektedir. Çizelge 3. Farklı Lokasyonlarda Yetiştirilen Pamuk Çeşitlerinin İplik Eğrilebilme İndeksi (SCI) ve İplik Kopma Dayanıklılığı Tahminine (CSP) İlişkin Üç Yıllık (1999-2000-2001) Ortalama Değerleri ve EGF Kontrolüne Göre Oluşan Gruplan Çeşit Lokasyon İplik Eğrilebilme Tutarlılığı İndeksi (SCI) İplik Kopma Dayanıklılığı Tahmini (CSP) Nazilli 149.4 C-E 2187 B Söke 146.2 DE 2194 B Nazilli-84 S Menemen 160.3 A-C 2313 A Sarayköy 151.1 B-E 2199 B Antalya 151.2 B-E 2219 B Diyarbakır 153.2 A-D 2262 AB Çukurova-1518 Adana 132.0 F 2044 C Antalya 140.9 EF 2183 B Hatay 129.9 F 2092 C Sayar-314 K.Maraş 149.8 C-E 2226 B Ş.Urfa 162.4 AB 2307 A Erşan-92 K.Maraş 149.1 C-E 2217 B Hatay 154.6 a-d 2219 B Ş.Urfa 156.8 A-D 2255 AB Diyarbakır 163.3 A 2323 A E.G.F (0.01) E.G.F.: 10.69 C.V.: %6.68 Aynı harf grubunda yer alan ortalamalar arasında 0.01 düzeyinde önemli farklılık yoktur. E.G.F.:70.01 C.V.:%2.96 44
Ç.Ü.Z.F. D ergisi, 2007, 22 (1 ) : 39-46 J.A gric. Fac. Ç.Ü., 2007, 22 (1) : 39-46 Sonuç ve Öneriler Bu araştırma, lif karakterleri birbirine benzeyen Çukurova, Güneydoğu Anadolu ve Ege Bölgelerrnde yetişen standart pamuk çeşitleri arasındaki kalite farklılıklarını bilimsel olarak ortaya koymak için yapılmıştır. Çalışma sonucunda; lif inceliği (micronaire), lif uzunluğu, lif kopma dayanıklılığı (gr/teks), Uniformité indeksi, parlaklık (Rd), sarılık (+b), iplik eğrilebilme tutarlılığı indeksi ve iplik kopma dayanklılığı tahmini yönünden lokasyonlar arasındaki farklılık istatistiksel anlamda önemli bulunmuştur. Elde edilen bulgular, ekim tarihi, genotip ve ekolojik değişimin lif kalitesinde önemli değişiklikler yarattığını bildiren Bradow ve ark. ( 1995) m bulguları ile benzerlik göstermektedir. Olgunluk oranı değerinde ise; lokasyonlar arasındaki farklılık istatistiksel olarak önemsiz bulunmuştur. Bu çalışmada, lif ve iplik (iplik eğrilebilme tutarlılığı indeksi ve iplik kopma dayanıklılığı) özelliklerinin lokasyonlara göre Önemli farklılıklar gösterdiği; Çalışmaya konu olan 10 lokasyon arasında en yüksek lif ve iplik kalite özelliklerinin Menemen (Nazilli-84 S), Diyarbakır (Erşan-92) ve Şanlıurfa (Sayar-314) lokasyon lan nda elde edilmiştir. Pamuk liflerinin olgunluk ve olgunluk değişimlerinin incelenerek boya absorbsiyon sorunlarının elimine edilebileceğini bildiren Yankey ve Quad (1995), boyanama yan beyaz lekeler (white specks) iıı önceden tahmin edilebilmesi için olgunluk değeri ve oranlarının ölçülmesi gerektiğini ifade eden ITMF (1992) ve lif rengi ve olgunluğunun boyanabi liri iği etkilediğini ve olgunluğun bir göstergesi olan micronaire okumalarının yakından takip edilmesi gerektiğini belirten Smith (1995) in bulguları değerlendirildiğinde; çalışmada, boya alımında en önemli faktör olan olgunluk oranı, lif rengini oluşturan parlaklık (Rd) ve sarılık (+b) değerleri yönünden lokasyonlar arasında farklılığın saptanması, Türkiye de pamuk lif kalite farklılıklarının sadece bölgelerle sınırlı olmadığını, bölge içi vaıyasyonların da çok önemli olduğunu; Türk Pamuk Standardizasyon sisteminin, bölge, yöre v.b. yerine tek balya kontrol sistemi ile yapılması gereğini ortaya koymaktadır. Ülke ekonomisine yeni bir değer yaratması gereken kaliteli GAP bölgesi pamuklarının ekonomik kayıpları önlenmeli; bir dünya markası olarak bilinen Ege pamuğunun değerinin korunması için ürün geliştirme ve koruma programları dikkate alınmalı; Türk Pamuk Standardizasyon sistemini güncelleştirme çalışmalarında, lif kalitesi üzerinde yapılan araştırma çabalarına ağırlık verilmeli; bu yönde yapılan çalışmalar, uygulamaya aktarılmalıdır Kaynaklar Anonim, 1998. Pamuk Tarımı Alt Komisyon Raporu, Adana. Aydemir, M., 1982. Pamuk Islahı, Yetiştirme Tekniği ve Lif Özellikleri. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Pamuk İşleri Genel Müdürlüğü, Nazilli Pamuk Araştırma Enstitüsü Yayınları. No:33. İzmir. Bradow, J. M., Hinojosa O., Buer, P.J. 1995. Effects of Cotton Genotype and Planting Date on Fiber, Yarn and Dyed Knit Qualities. Proceeding Beltwidw Cotton Conferences. San Antonio. Texas. Bradow, J. M., Davidonis, G. H., 2000. Quantitation of Fiber Quality and The Cotton Production- Processing interface. The Journal of Cotton Scicncc 4:34-64. Günaydın, N. 1998. Pamuğun İşletmelerdeki Yeri Ve Önemi, Kalite Tanımlamaları, Pamuktan Kaynaklanan Sorunlar. I. Tekstil ve Konfeksiyon Sempozyumu, Ankara Hake, K. D., Bassett, D.M., Kerby, T.A., Mayfield, W. D., 1996. Producing Quality Cotton. Cotton Production Manual. 45
Ç ukurova, G üneydoğu ve E ge B ölgelerinde Y etiştirilen S tandart Pam uk Ç eşitlerinin L if K arakterlerinin K arşılaştırılm ası ITMF/International Committee on Cotton Testing Method, 1992. June. Update on Cotton Testing Methods. The ICAC Recorder. Tchnical Informtion Section Vol. X. No:2. Rowe,T., Leecturer, S., Horrocks, A.R., 1992. September. Objective Measurments of Raw Cotton: What Do They Men to the Spinner? The ICAC Recorder Smith, H. R., 1995. Quality Make a Differences.International Textile Center, Texas Tech. University. Lubbock TX. Beltwide Cotton Conferences. Vol.2. San Antonio, TX. Yankey, J.M., Quad, M.,1995. September. Applications of Single Fiber Cotton Maturity. Uster AFIS Maturity and Fineness. Zellweger Uster, Inc. Knoxswille, Tenesse U.S.A. 46