TOKSOPLAZMA Toksoplazma enfeksiyonu ( Toksoplazmoz ) özellikle immun sistemi düşük kişiler ve anne karnındaki bebekler için tehlikeli olan paraziter bir hastalıkdır. Toksoplazma nasıl bulaşır? Parazit doğada yaygın olarak bulunur. Kediler taşıyıcı ve rezervuardır. Hastalık kedi dışkısıyla bulaşmış gıdalar, sular, eşyalar ile ağızdan bulaşır. En sık az pişmiş et ve çiğ etler ile bulaşır. Hamilelik sırasında bulaşır ise anne karnındaki bebeğe zarar verir. Toksoplazmoz tekrarlayan düşüklere yol açar. Normal insanda toksoplazma hiçbir şikayete neden olmaz ve kendi kendine geçer. Ancak immün sistemi zayıf olan kişilerde beyin ve gözlerde enfeksiyon yapar. Anne karnındaki bebekte ciddi beyin hasarı, zeka geriliği, fiziksel bozukluklar ve düşüğe neden olur. Hamilelerin ve immün sistemi zayıf olanların hastalıktan korunmaları ve tespit edilir ise antibiyotik tedavisi gerekir. Toksoplazma nedir? Toksoplazma dünyada ve ülkemizde yaygın şekilde görülen bir parazittir. Kediler rezervuardır. İmmun sistemi zayıf insanlarda ve anne karnındaki bebeklerde ciddi enfeksiyonlara, sakatlıklara ve ölüme neden olur. Toksoplazma nerede bulunur? Toksoplazma dünyada yaygın şekilde bulunur, normal insanlarda hastalık kısa süreli hafif seyreder ve immün sistem paraziti hapseder. Buna primer enfeksiyon denir. İmmün sistem zayıflar ise parazit canlanır ve hastalık yapar buna aktivasyon denir.
Toksoplazma kimlerde görülür? Toksoplazma her yaşta görülebilir her insan hayatı boyunca toksoplazma ile karşılaşır ancak normal kişilerde hastalık grip gibi belirti vermeden geçer. Ancak: Toksoplazma hamilelik sırasında yada hamile kalmadan birkaç ay önce bulaşır ise bebeğe zarar verir. Doğurganlık çağına kadar gelmiş ve hiç toksoplazma geçirmemiş olmak risk teşkil eder. İmmün sistemi bozuk hastalarda Kanser tedavisi görenler, Kontrolsüz diyabetik hastalar, Böbrek yetmezliği olan diyalize giren hastalar, Kortizon kullanan hastalar, Organ nakli yapılmış olan hastalar, HIV + hastalarda Toksoplazma ciddi enfeksiyonlara ve sakatlıklara neden olur. Toksoplazma nasıl ve nereden bulaşır? Toksoplazma doğada bolca bulunur ve ısıya, kuruluğa dayanıklıdır. Kediler hastalığın rezervuarıdır. Taşıyıcı kedi her gün milyonlarca paraziti dışkısıyla etrafa yayar, kedi sağlıklı görünür. İnsanlar gibi doğada birçok memeli ve kuş aynı şekilde hasta olur. Kedilerin parazit tedavisi kısa süreliğine hastalık yaymalarına engel olur ancak bu tedavinin düzenli aralıklar ile tekrarlanması gerekir. Kedi dışkısı ile kontamine olmuş gıdalar, Kontamine sular, İyi pişmemiş etler, Pişmemiş etlerden yapılan gıdalar, Kirlenmiş oyuncaklar, Bahçeler, toprak işleri, Kum havuzlarından kolayca bulaşır. Toksoplazma bağırsaktan vücudumuza geçerek organlarımıza
yayılır. Hamilelikte yada hamilelikten birkaç ay önce bulaşırsa bebeğe çok zarar verir. Toksoplazmoz belirtileri nelerdir? Birçok hastada hiçbir şikayet olmaz. İmmun sistemi normal olan insanlarda toksoplazma enfeksiyonu sırasında. Hafif gripal şikayetler, Lenf bezlerinde şişme, Hafif kas ağrıları, dışında şikayet olmaz. İmmün sistem paraziti hapis eder ve hasta normale döner. İmmün yetmezliği olan hastalarda ise çok ciddi beyin, göz enfeksiyonları ve hasarı olur. Toksoplazma teşhisi nasıl konur? Toksoplazma basit kan testleri ile teşhis edilir. Hastalığın akut döneminin tespiti için geliştirilmiş son derece duyarlı testler ile her hamilelikte toksoplazma taraması yapmak gereklidir. Toksoplazma tedavisi var mı? Normal insanlarda tospolazmoz tedavisine gerek yoktur. Hastalar birkaç haftada tamamen iyileşirler. Hamile kadınlar ve immün sistemi zayıf olanlar için akut dönemde antibiyotik tedavisi başlamak gerekir. Toksoplazma nasıl önlenir? Hamile kadınların ve immun sistemi zayıf olanların toksoplazmaya karşı dikkatli olmaları gereklidir. Test yaptırın İmmun sisteminiz zayıf ise toksoplazma testinizi yaptırın, Test pozitif ise doktorunuz hastalığın aktivasyonunu önleyebilir veya gerektiğinde ilaç verebilir.
Test negatif ise toksoplazma bulaşmaması için aşağıdaki önlemlere dikkat edebilirsiniz. Hamile kalmayı planlıyor iseniz toksoplazma testinizi yaptırın. Test pozitif ise planınızı 6 ay kadar geciktirebilirsiniz. Hamilelikten 6 ay önce geçirilmiş toksoplazma enfeksiyonu bebeği etkilemez. Test negatif ise önlem alın. Toksoplazma tekrarlayan düşüklerin en sık sebeplerinden birisidir. Eğer hamile iseniz Toksoplazma testinizi mutlaka yaptırın. Bu testin ilk 3 ayda yapılması gerekir. Hamile iseniz, hamile kalmayı planlıyor iseniz yada immün sisteminiz zayıf ise Önlem alın Toprak, kum havuzu, çiçek, bahçe, saksı, kedi beslemek vb. tüm işleri yaparken mutlaka eldiven giyin, Kedi dışkısı olabilecek tüm alanlarda iş yaparken eldiven giyin, Dış aktivitelerden sonra ellerinizi yıkayın, Çiğ ete dokunmayın ve dokunursanız ellerinizi yıkayın, Mutfakta lateks eldiven kullanın, Yemek pişirdikten sonra ellerinizi, kesme tahtasını, bıçak vb. çiğ ete dokunmuş tüm malzemeyi yıkayın, Az pişmiş et yemeyin, çiğ et yemeyin, Etleri ortasındaki pembelik tamamen gidinceye kadar pişirin, etler pişmeden tatmayın, Kedilerden uzak durun, evcil kedilerden de uzak durun, toksoplazma çıkaran kedilerde herhangi bir sağlık problemi görülmez, Kedi kumunu siz değiştirmeyin yada eldiven giyin, ellerinizi yıkayın, Birçok evcil kedide toksoplazma tedavisi kısa süreliğine düzelme sağlar, daha sonra doğadan bulaşan parazit tekrar kolayca kedinin bağırsağına yerleşir.
Kediden geçişi engellemek için Tedavi olmuş kedinizin dışarıya çıkmasına izin vermeyin, Düzenli aralıklar ile tedaviyi tekrarlatın, Kedinize çiğ et vermeyin, pişmiş gıda ile besleyin, Dışarıda dolaşan kedilerin evinize gelmesine izin vermeyin, Çiğ et ile beslenen kedilerin evinize gelmesine izin vermeyin. Referanslar: 1. Schwartzman JD, Maguire JH. Systemic Coccidia (Toxoplasmosis). In: Guerrant Rl, Walker DH, Weller PF, editors. Tropical Infectious Diseases: Principals, Pathogens, Practice. 2nd ed. Philadelphia: Churchill Livingstone;2006. p 294-300. 2. Montoya JG, Liesenfeld O. Toxoplasmosis. Lancet. 2004 Jun 12;363:1965-1976. 3. Jones JL, Lopez A, Wahlquist SP, Nadle J, Wilson M. Survey of clinical laboratory practices for parasitic diseases. Clin Infect Dis. 2004 Apr 15;38 Suppl 3:S198-202. 4. Holland GN. Ocular toxoplasmosis: a global reassessment. Part II: disease manifestation and management. Am J Ophthalmol. 2004 Jan;137(1):1-17. 5. Holland GN. Ocular toxoplasmosis: a global reassessment. Part I: epidemiology and course of disease. Am J Ophthalmol. 2003 Dec; 136(6):973-88. 6. Jones JL, Ogunmodede F, Scheftel J, Kirkland E, Lopez A, Schulkin J, Lynfield R. Toxoplasmosis-related knowledge and practices among pregnant women in the United States. Infect Dis Obstet Gynecol. 2003;11(3):139-45. 7. Jones JL, Dietz VJ, Power M, Lopez A, Wilson M, Navin TR, et al. Survey of obstetrician-gynecologists in the United States about toxoplasmosis. Infect Dis Obstet Gynecol. 2001;9(1):23-31. 8. Jones JL, Lopez A, Wilson M, Schulkin J, Gibbs R.
Congenital toxoplasmosis: A review. Obstet Gynecol Surv. 2001 May;56(5):296-305. 9. Frenkel JK. Fishback JL. Toxoplasmosis. Hunters Tropical Medicine and Emerging Diseases, 8th Ed., 2000. G. Thomas Strickland, Ed. W.B. Saunders and Company. 10. Dubey JP. Toxoplasmosis (Zoonosis Update). J Am Vet Med Assoc. 1994 Dec 1; 205(11):1593-8 KONJENİTAL HİPOTİROİDİ Doğumsal Hipotiroidi; Kretenizm; Konjenital hipotiroidi doğuştan tiroid hormonunun az olmasıdır. Tiroid bezi boyun ön tarafında bulunur ve tiroid hormonunu yapar. Tiroid hormonu vücudumuzun çalışması için son derece gerekli bir hormondur. Özellikle bebek ve çocukluk döneminde büyüme, beyin gelişimi, metabolizma gelişimi tiroid hormonlarının kontrolu altındadır. Doğumsal olarak tiroid hormonlarının az olması yada olmaması çok ciddi gelişim anormalliklerine neden olur. Eksiklik doğumdan hemen sonra fark edilmez ve tedavi edilmez ise kalıcı beyin hasarları, zeka ve gelişme gerilikleri ortaya çıkar. Bu bebekler anne karnında annenin tiroid hormonuyla normal kilo ve boya ulaşırlar, ancak doğumdan sonra hormon eksikliği ortaya çıkar ve gelişme ciddi şekilde aksar. Doğumsal hipotiroidi neden olur? Birçoğunda neden tam olarak ortaya çıkarılamaz ancak en sık sebep tiroid gelişiminde ortaya çıkan anormalliklerdir. Bu hastalığın küçük bir kısmı ise genetiktir. Diğer nadir
rastlanan sebepler ise: Hamilelik sırasında radyoaktif iyot almak, Hamilelik sırasında kullanılan ilaçlar, Annede görülen otoimmun hastalıklar, Hamilelikte aşırı iyot kullanımı, Metabolik aksaklıklar, olarak sayılabilir. 40 haftadan önce doğan bebeklerde geçici hipotirodi görülebilir. Doğumsal hipotiroidi belirtileri nelerdir? Şikayetlerin ortaya çıkması zaman alır. Hormonun eksikliği çocuk büyüdükçe ortaya çıkar ve zamanla ağırlaşır. En sık görülen bulgular: Yüzde ödem, şişme, Kaba yüz hatları, Donuk bakışlar, Kaba büyük ve ağıza sığmayan dil, Beslenme güçlüğü, Kabızlık yada az dışkılama, Uzamış sarılık, Kısa boy, Şiş ve dışarı taşmış göbek deliği, Uykuya meyil, çok uyuma, düşük aktivite, Nadir ağlama ve boğuk ağlama, Zayıf kuru saçlar, düşük saç çizgisi, Düşük kas tonusu, bırakınca yere yapışan ekstremiteler, Soğuk doluk deri, Guatr ( büyümüş tiroid bezi ), Doğumsal anormali ( özellikle kalp kapak anormallikleri), Vücut sıcaklığında düşme, Nabızda düşüklük, El, ayak ve genital organlarda şişme, ödem dir.
Doğumsal Hipotiroidi nasıl teşhis edilir? Doğumsal hipotirodi erken dönemde teşhis edilmez ise kalıcı büyüme gelişme ve zeka problemleri ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle her yeni doğan bebeğin topuğundan kan alınarak incelenmesi gerekir. Eğer hastanede doğum yapılmamış ise durum sağlık ocağı tarafından test edilmelidir. Doğumsal hipotiroidi den şüphelenildiğinde aşağıdaki testler yapılmalıdır: T4 ( Tiroid hormonu), TSH ( Tiroid Stimülan Hormon), Tiroid sintigrafisi ( doğumsal hipotiroidi nin nedenini ve tedaviye cevabını izlemek amacıyla) testleri istenir. Doğumsal hipotiroidi teşhisi koymak zor değildir. Ancak geç kalmak çocukta derin ve düzelmeyen izler bırakır. Doğumsal hipotiroidi tedavisi: Erken dönemde yakalandığı zaman hastalık hemen hiç iz bırakmadan tedavi edilebilir. Tedavide tiroid hormonları verilir. Hastalık beyin ve nörolojik sistem gelişiminden önce tedavi edilmelidir. Tedavi edilmez ise kalıcı zeka ve gelişim anormallikleri ortaya çıkar. Tedavide kullanılan hormon ilaçları tablet olarak her gün ağızdan verilir. İlaçlar alındıktan sonra yarım saat birşey yenmemelidir. İlaçlar başlandıktan sonra hormon düzeyleri sıklıkla kontrol edilmeli ve doz ayarlanmalıdır. Hormon seviyesi normal limitlerde tutulduğu sürece hastalığa bağlı hiçbir etki ve komplikasyon görülmez. Doğumsal hipotiroidi den korunma: Hastalıktan korunmanın bilinen ve kesin bir yolu yoktur, ancak annenin riskli davranışlardan uzak durması tavsiye edilir: 1- Anne hamilelik öncesinde ve sırasında radyoaktif iyot kullanmamalıdır, 2- Anne hamilelik sırasında antiseptik olarak iyodin ve iyot
içeren ilaçlar kullanmamalıdır, 3- Anne hamilelik sırasında yeterli dozda iyot almalı ancak aşırı dozda iyot almamalıdır. Her çocuk doğduktan sonra topuk kanından test edilmelidir. Doğumsal hipotiroidi erken teşhis ve tedavi ile iz bırakmaz, tedavi edilmezse kalıcı zeka gerilikleri ve gelişim anormallikleri olur. Refernaslar: 1- Genetics Home Reference http://ghr.nlm.nih.gov/ 2- American Medical Association http://www.ama-assn.org/ 3- Health Canada http://www.hc-sc.gc.ca/index_e.html/ 4- Thyroid Foundation of Canada http://www.thyroid.ca/ 5- Bongers-Schokking JJ, Koot HM, Wiersma D. Influence of timing and dose of thyroid hormone replacement on the development in infants with congenital hypothyroidism. J Ped. 2000;136:292-297. 6- Castanet M, Polak M, Leger J. Familial forms of thyroid dysgenesis. Endocr Dev. 2007;10:15-28. 7- DynaMed Editorial Team. Congenital hypothyroidism. EBSCO DynaMed website. Available at: http://www.ebscohost.com/dynamed/what.php. Updated November 30, 2009. 8- Gruters A, Krude H, Biebermann H. Molecular genetic defects in congenital hypothyroidism. Europ J Endocr. 2004;151:39-44. 9- LeFranchi SH, Austin J. How should we be treating children with congenital hypothyroidism. J Pediatr Endocrinol Metab. 2007;20:559-78. 10- Thyroid Foundation of America. Congenital hypothyroidism. Thyroid Foundation of America website. Available at: http://www.tsh.org/disorders/pregnancy/newborns.html.
11- Update of newborn screening and therapy for congenital hypothyroidism. American Academy of Pediatrics. Pediatrics. 2006;117:2290-2303 ASKARİS Ascaris; Ascariazis; Barsak paraziti; Helmint; Askaris en sık görülen barsak parazitidir, ince bağırsaklarda yerleşir ve besin emilimini bozar. Askaris nasıl bulaşır? Askaris ince bağırsaklarda yerleşir. Yumurtaları dışkı ile dışarı atılır. Kanalizasyon sisteminin kötü olduğu koşullarda sulara ve toprağa bulaşan yumurtalar gıdalar ve sular ile diğer insanlara bulaşır. Ağızdan girdikten sonra bağırsaklara gider. Askaris yumurtaları bağırsakta açılarak parazit ortaya çıkar. Askaris kimlerde görülür? Askaris dünyanın her yerinde görülür. Özellikle kanalizasyon sisteminin kötü olduğu, sanitasyon hijyen ve temizlik şartlarının kötü olduğu koşullarda daha çok görülür. İnsan dışkısı ile kirlenmiş toprak bulunan bölgelerde salgın halinde görülür. İnsandan insana bulaşmaz. Tedaviden sonra tekrarlayabilir. Askaris ne şikayet yapar? Askaris erişkin hastalarda çok şikayete neden olmaz hafif dispepsi ve hazımsızlık dışında şikayet görülmez. Ancak çocuklarda:
Büyüme gelişme geriliği, Okul başarısında düşme, İştahsızlık, Hazımsızlık, Gaz, Karında şişlik, Bulantı, Ağızda aşırı salya ya neden olur. Parazitin bağırsaklara yerleşmesi için akciğerlere gidip tekrar bağırsağa gelmesi gerekir. Bu sırada öksürük atakları ve öksürükle balgamda parazit görülmesi olabilir. Aşırı bağırsak paraziti küçük çocuklarda bağırsak tıkanmalarına yola açabilir. Bu çok acil ve ölümcül bir durumdur. Askaris nasıl teşhis edilir? Askaris teşhisi dışkının mikroskobik incelemesi ile konur. Dışkıda yumurta varlığı araştırılır. Tek bir seferde teşhis koymak zordur. Dışkı incelemesi en az 3 sefer yapılmalıdır. Bazen dışkıda parazit görülür, yada öksürük ile parazit çıkar. Bu durumda parazitin bir kaba alınarak doktora getirilmesi teşhis koydurur. Askaris tedavisi: Askaris ilaçlar ile kolayca tedavi edilebilir. Bir günlük tedavi yeterlidir. Aile bireylerinin de testten geçirilmesi gerekir. Şikayeti olan ancak testleri negatif olan aile bireylerine de tedavi verilebilir. Askaris in çok yoğun görüldüğü bölgelerde okul çağı çocukları ve gebelere dışkılarına Askaris görülmese de tedavi verilebilir. Buna önleyici tedavi denir. Askaristen korunma: Askaris den korunmak için iyi kanalizasyon ve su sistemi kurulmalıdır. Kırsal alanlarda bu imkanların zor ulaşıldığı
bölgelerde: İnsan dışkısı ile temastan kaçınmak, Toprak ile temastan sonra elleri yıkamak, Tuvaletten sonra elleri yıkamak, Yiyeceklere dokunmadan önce elleri yıkamak, Gıdaları uygun şekilde yıkamak, soymak ve pişirmek gerekir. Referanslar: 1. emedicine Ascaris Lumbricoides : Article by Aaron Laskey. http://www.emedicine.com/emerg/topic840.htm. Retrieved 2008-02-03. 2. Ascariasis. DynaMed website. Available at: http://www.dynamicmedical.com/dynamed.nsf?opendatabase. Accessed October 4, 2005. 3. Beers MH, Berkow R. The Merck Manual. 17th ed. West Point, PA: Merck & Co;1999. 4. Weller PF, Nutman TB. Intestinal nematodes. In: Kasper DL et al., eds. Harrisons Principles of Internal Medicine. 16th ed. New York: McGraw-Hill; 2005:1256-1257. 1. Dridelle R. Parasites. Tales of Humanitys Most Unwelcome Guests. Univ. of California, 2010. p. 26. ISBN 978-0-520-25938-6. 2. DPDx Ascariasis. http://www.dpd.cdc.gov/dpdx/html/ascariasis.htm. Retrieved 2008-02-03