ÇÖZÜM Say : 90-2008 KISM SÜREL VEYA ÇA RI ÜZER NE ÇALIfiANLAR LE BU KANUNA GÖRE EV H ZMETLER NDE AY ÇER S NDE 30 GÜNDEN AZ ÇALIfiANLAR 01.10.2010 TAR H NE KADAR YEfi L KART ALAB LECEKLER Mustafa BAfiTAfi* I-G R fi nsan, yaflayan bir organizma olarak içinde bulundu u toplumun temel yap tafl d r. Kültürel birli i olan ve kurumsallaflm fl bir iktidar taraf ndan yönetilen bir insan gurubunun, s n rlarla belirlenmifl bir topra a yerleflmesi sonucunda meydana gelen siyasi toplulu a devlet denilmektedir. Devletler kendi bekalar için kendilerine vatandafll k ba ile ba l olan insanlar n ihtiyaçlar n karfl lamak amac yla çeflitli kurumlar oluflturmufllard r. Devletlerin baflar lar vatandafllar n n ihtiyaçlar n karfl lamada gösterdikleri baflar ile ölçülmektedir. Tarih boyunca kurulan devletlerin devaml l klar ve güçleri vatandafllar na sa lad klar imkânlar ile do ru orant l olmufltur. Devletlerin geleceklerinden emin olmalar için vatandafllar n n geleceklerinden emin olmalar gerekmektedir. Kendilerini güven içinde hisseden insanlar ekonomik faaliyetlerini daha baflar l yürütmüfller ve servet birikimlerini h zland rm fllard r. Zengin vatandafllar n varl güçlü devletlerin varl k sebebi olmufltur. Güven içinde olmayan vatandafllar ekonomik faaliyetlerde * SGK Müfettifli 249
ÇÖZÜM Say : 90-200 baflar l olamam fllar ve vatandafl olduklar devletler ya yaflanan iç isyanlar yada d flardan gelen d fl etmenler nedeniyle tarih sahnesinden silinmifllerdir. Devletler varl klar n n, vatandafllar n n insanca yaflayabilecekleri asgari flartlar n varl na ba l oldu unu kavrad klar nda, vatandafllar na insanca yaflayabilecekleri flartlar sa layacak kurumlar oluflturma aray fl na girmifllerdir. Devletimiz de sosyal devlet ilkesi gere ince vatandafllar na asgari yaflam flartlar n oluflturmak amac yla Sosyal Güvenlik Kurumunu kurmufl ve bu Kurum arac l yla vatandafllar na asgari bir yaflam düzeyini sa layacak hizmetleri sunmaya bafllam flt r. Bu makalemizin konusu gelir düzeyleri alt seviyelerde yer alan k smi süreli veya ça r üzerine çal flanlar ile bu Kanuna göre ev hizmetlerinde ay içerisinde 30 günden az çal flan sigortal lar n yeflil kart alarak sa l k güvencesinden yararlanma durumlar n n incelenmesidir. II-YASAL DÜZENLEMELER Bilindi i üzere 5510 say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanunu 01.10.2008 tarihinde yürürlü e girmifltir. Söz konusu Kanun ile sa l k hizmetlerinde standart oluflturulmas hedeflenmifl ve baz vatandafllar m z hariç (Askerlik hizmetlerini er ve erbafl olarak yapmakta olanlar ile yedek subay okulu ö rencileri, Kamu idarelerinin d fl temsilciliklerinde istihdam edilen ve temsilcili in bulundu u ülkede sürekli ikamet izni veya bu devletin vatandafll n da haiz bulunan Türk uyruklu sözleflmeli personelden, bulundu u ülkenin sosyal güvenlik kurumunda sigortal oldu unu belgeleyenler ile kamu idarelerinin d fl temsilciliklerinde istihdam edilen sözleflmeli personelin uluslararas sosyal güvenlik sözleflmeleri çerçevesinde ve temsilcili in bulundu u ülkenin ilgili mevzuat n n zorunlu k ld hallerde, iflverenleri taraf ndan bulunulan ülkede sosyal sigorta kapsam nda sigortal yap lanlar, ceza infaz kurumlar ile tutukevleri bünyesinde bulunan hükümlü ve tutuklular, 30/5/1978 tarihli ve 2147 say l ve 8/5/1985 tarihli ve 3201 say l kanunlara göre borçlanarak ayl k ba lanan kiflilerden ise Türkiye de ikamet etmeyenler, genel sa l k sigortal s ve genel sa l k sig- 250
ÇÖZÜM Say : 90-2008 ortal s n n bakmakla yükümlü oldu u kifli say lmazlar) di er tüm vatandafllar m z n sa l k hizmetlerinin Sosyal Güvenlik Kurumu Baflkanl m zca sa lanmas planlanm flt r. Yine bilindi i üzere, 5754 say l Kanunla de iflik 5510 say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanununun 60 nc maddesinin birinci f kras gere ince Türkiye de ikamet eden kiflilerden; a) Kanunun 4 üncü maddesinin birinci f kras n n (a), (b) ve (c) bentlerine tabi olanlar, b) ste e ba l sigortal olan kifliler, c) Yukar daki (a) ve (b) bentleri kapsam nda sigortal say lmayanlardan; 1) Harcamalar, tafl n r ve tafl nmazlar ile bunlardan do an haklar da dikkate al narak, Kurumca belirlenecek test yöntemleri ve veriler kullan larak tespit edilecek aile içindeki geliri kifli bafl na düflen ayl k tutar asgari ücretin üçte birinden az olan vatandafllardan her biri, (01.10.2010 tarihinde kadar Yeflil kart uygulamas na tabi olanlar )... genel sa l k sigortal s say lm fllard r. Ayn flekilde 3816 say l Ödeme Gücü Olmayan Vatandafllar n Tedavi Giderlerinin Yeflil Kart Verilerek Devlet Taraf ndan Karfl lanmas Hakk nda Kanunun Kapsam bafll kl 2. maddesinde; Bu Kanun; 5510 say l Kanunun 4 üncü maddesinin birinci f kras n n (a) bendi kapsam nda sigortal olmakla birlikte, 4857 say l Kanunun 13 ve 14 üncü maddelerine göre k smi süreli veya ça r üzerine çal flanlar ile bu Kanuna göre ev hizmetlerinde ay içerisinde 30 günden az çal flan sigortal lar hariç hiçbir sosyal güvenlik kurumunun güvencesi alt nda bulunmayan ve bu Kanunun öngördü ü usûl ve esaslar çerçevesinde belirlenecek aile içindeki kifli bafl na düflen gelir pay n n ayl k tutar 4857 say l fl Kanununa göre belirlenen brüt asgari ücretin 1/3 ünden az olan ve Türkiye'de ikamet eden Türk vatandafllar n n; 5510 say l Kanun hükümleri çerçevesinde sa lanacak sa l k yard mlar n kapsar. denilmektedir. 251
ÇÖZÜM Say : 90-200 Yine bilindi i üzere, 5510 say l Kanunun Primlerin Ödenmesi bafll kl 88. maddesinde; 60 nc maddenin birinci f kras n n (b), (c), (d) ve (g) bentleri gere i genel sa l k sigortal s say lanlar için, her ay otuz tam gün genel sa l k sigortas primi ödenmesi zorunludur. fiu kadar ki, 60 nc maddenin birinci f kras n n (b) bendi kapsam nda genel sa l k sigortal s olanlar n ayn ay içinde zorunlu sigorta kapsam nda prim ödeme gün say s bulunmas halinde, ay n kalan günleri için iste e ba l sigorta gün say s kadar genel sa l k sigortas primi ödenir. 4 üncü maddenin birinci f kras n n (a) bendi kapsam nda sigortal olmakla birlikte, 4857 say l Kanunun 13 ve 14 üncü maddelerine göre k smi süreli veya ça r üzerine çal flanlar ile bu Kanuna göre ev hizmetlerinde ay içerisinde 30 günden az çal flan sigortal lar için eksik günlerine ait genel sa l k sigortas primlerinin 30 güne tamamlanmas zorunludur. Bu durumda olan sigortal lar n eksik günlerine iliflkin genel sa l k sigortas primleri, 60 nc maddenin birinci f kras n n (c) bendinin (1) numaral alt bendi veya (g) bendi kapsam nda ödenir. Kamu idaresine ait iflyerlerinde çal flt r lan sigortal lar n ifl sözleflmesinin ask da kald aylara ait genel sa l k sigortas primi, 82 nci maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanc n alt s n r n n 30 günlük tutar üzerinden ilgili kamu idaresince ödenir. denilmektedir. Dolay s yla k smi süreli veya ça r üzerine çal flanlar ile bu Kanuna göre ev hizmetlerinde ay içerisinde 30 günden az çal flan sigortal lar n yeflil kart alabilmesi mümkün bulunmaktad r. III - KISM SÜREL VEYA ÇA RI ÜZER NE ÇALIfiANLAR LE BU KANUNA GÖRE EV H ZMETLER NDE AY ÇER S NDE 30 GÜNDEN AZ ÇALIfiANLARIN YEfi L KART ALAB LMES Ç N GEREKL KOfiULLAR Bilindi i üzere, 3816 Say l Ödeme Gücü Olmayan Vatandafllar n Tedavi Giderlerinin Yeflilkart Verilerek Devlet Taraf ndan Karfl lanmas Hakk nda Kanun a göre yeflil kart alabilmek için 3 temel flart bulunmaktad r; 252
ÇÖZÜM Say : 90-2008 1-4857 say l Kanunun 13 ve 14. maddelerine göre k smi süreli veya ça r üzerine çal flanlar ile bu Kanuna göre ev hizmetlerinde ay içerisinde 30 günden az çal flan sigortal lar hariç hiçbir sosyal güvenlik kurumunun güvencesi alt nda bulunmamak, 2 - Aile içindeki kifli bafl na düflen gelir pay n n ayl k tutar n n 4857 say l fl Kanununa göre belirlenen brüt asgari ücretin 1/3 1 ünden az olmak, 3 Türkiye de ikamet eden Türk vatandafl olmak, flartlar n n üçüne ayn anda sahip bulunmak gerekmektedir. K smi süreli veya ça r üzerine çal flanlar ile 5510 say l Kanuna göre ev hizmetlerinde ay içerisinde 30 günden az çal flan vatandafllar m z 5510 say l Kanunun 4/a maddesi gere ince zorunlu sigortal olan vatandafllar m zd r. Yani asl nda Sosyal Güvenlik Kurumunun güvencesi alt nda olan vatandafllar m zd r. Ancak 5510 say l Kanuna göre sa l k yard mlar ndan yararlanmak için son bir y l içerisinde 30 gün prim ödeme flart bulunmaktad r. Part time çal flan kiflilerin 30 gün prim ödeme flart n yerine getirememeleri ve gelirlerinin düflük olmas nedeni ile 3816 Say l Ödeme Gücü Olmayan Vatandafllar n Tedavi Giderlerinin Yeflilkart Verilerek Devlet Taraf ndan Karfl lanmas Hakk nda Kanun kapsam na al nmalar yerinde bir uygulama olmufltur. IV - KISM SÜREL VEYA ÇA RI ÜZER NE ÇALIfiANLAR LE BU KANUNA GÖRE EV H ZMETLER NDE AY ÇER S NDE 30 GÜNDEN AZ ÇALIfiANLARIN A LE Ç NDEK K fi BAfiINA DÜfiEN GEL RLER N N HESAPLANMASI K smi süreli veya ça r üzerine çal flanlar ile 5510 say l Kanuna göre ev hizmetlerinde ay içerisinde 30 günden az çal flanlar n n gelirlerinin hesaplanmas nda da 3816 Say l Ödeme Gücü Olmayan Vatandafllar n Tedavi 1 01.07.2008-31.12.2008 tarihleri aras nda geçerli olan brüt asgari ücret 638,70.-YTL oldu undan 212,90.-YTL den az gelire sahip olmak 253
ÇÖZÜM Say : 90-200 Giderlerinin Yeflilkart Verilerek Devlet Taraf ndan Karfl lanmas Hakk nda Kanunun 4. maddesine göre hesaplanacakt r. Söz konusu maddeye göre, ayn hanede part time çal flanla ile birlikte yaflayan, varsa efli, ana, baba ve çocuklar ile üçüncü dereceye kadar h s mlar n n gelirleri esas al narak hesaplan r. Söz konusu kiflilerin her birinin ayr ayr elde ettikleri (hizmet karfl l olarak ücret veya yevmiye gibi nakdi gelirleri, tar m gelirleri, menkul veya gayrimenkul kira, faiz ve temettü gelirleri, nakdi transfer ve hibe gelirleri ve ayni gelirleri dikkate al narak bulunacak) toplam gelirlerinin kifli say s na bölünmesi sonucu bulunan kifli bafl na gelirin asgari ücretin 1/3 ünden az olmas gerekmektedir. Örne in, part time bir iflte ay içerisinde 10 gün çal flan ve 400,00.-YTL gelir elde eden Bay X in efli, 3 ve 6 yafllar nda 2 çocu unun yan s ra, anne ve babas ile birde kardeflinin ayn hanede yaflad n kabul edelim. Ayr ca Bay X in annesinin ayl k 300,00.-YTL kira geliri oldu unu kabul edelim. Bay X in ayn hanede yaflad di er kiflilerin baflka gelirlerinin olmamas durumunda (400,00+300,00=700,00/7=100,00.-YTL) ailenin ortalama 100,00.-YTL geliri oldu u hesaplanacakt r. Ayl k 100,00.-YTL gelirin 212,90.-YTL den az olmas nedeni ile yeflil kart almak için Bay X in baflvurusunun l veya lçe dare Kurulunca kabul edilmesi mümkün bulunmaktad r. V- SONUÇ 5510 say l Kanunun 01.10.2008 tarihinde yürürlü e girmesi ile tart fl lan konulardan biride k smi süreli veya ça r üzerine çal flanlar ile 5510 say l Kanuna göre ev hizmetlerinde ay içerisinde 30 günden az çal flanlar n sa l k güvencelerinin nas l sa lanaca yd. Özellikle ayda 10 günden az süre ile çal flan part time çal flanlar n sa l k yard mlar ndan yararlanmalar için 30 gün prim ödemeleri gerekece i söylenmekte ve ald klar ücretlerin büyük bölümünün sa l k primine gidece i düflünülmekteydi. Ancak 5754 say l Kanunun ile yap lan de ifliklikle part time çal flanlar n yeflil kart almalar na olanak tan narak 254
ÇÖZÜM Say : 90-2008 ma duriyetlerinin önüne geçilmifltir. 01.10.2010 tarihine kadar yeflil kart uygulamas devam edece inden yukar da aç klanan flartlara sahip part time çal flanlar n yaflad klar yerde bulunan il veya ilçe idare kurullar na baflvurarak yeflil kart almalar mümkündür. 01.10.2010 tarihinden sonra part time çal flanlar n sa l k yard mlar ndan yararlanmalar içinse yeni düzenlemeler yap lmas gerekmektedir. KAYNAKÇA Güzel, Ali ve Okur, A.R za (2004). Sosyal Güvenlik Hukuku. stanbul : [yayl.y.] Sosyal Sigorta ifllemleri Yönetmeli i (2008). Ankara : Resmi Gazete fiakar, Müjdat (2004). Sosyal Sigortalar Uygulamas. stanbul: [yayl.y.] T.C. Yasalar (1992). 3816 say l Ödeme Gücü Olmayan Vatandafllar n Tedavi Giderlerinin Yeflil Kart Verilerek Devlet Taraf ndan Karfl lanmas Hakk nda Kanun. Ankara : Resmi Gazete (21273 say l ) T.C. Yasalar (2006). 5510 say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (26098 say l ) Yazgan, Turan (1992). Sosyal Güvenlik. stanbul : [yayl.y.] 255
256