RAPOR çindekiler. 1. Girifl 5

Transkript

1

2 Türk Matematik Derne i 2012 y l raporu, dünyada ve ülkemizdeki matematiksel araflt rmalar n genel durumu ile ilgili tespitler ve Türkiye de yürütülmekte olan araflt rmalar n daha gelifltirilmesi için öneriler içerir. TÜRK MATEMAT K DERNE

3 20

4 çindekiler 1. Girifl 5 2. Tespitler Dünyada Matematik Dünyada Matematik Araflt rmalar Dünyada Matematik E itimi Türkiye de Matematik Türkiye de Matematik Araflt rmalar Türkiye de Matematik E itimi Türk Matematik Derne i Öneriler K sa Vadeli Öneriler Araflt rma E itim Türk Matematik Derne i Uzun Vadeli Öneriler Araflt rma E itim Türk Matematik Derne i Sonuç 26 20

5 20

6 1. G R fi Matemati in, insanl n bugünkü uygarl k düzeyine ulaflmas nda ve toplumlar n Her türlü ileri teknoloji ürününde matemati in ve matematiksel araflt rmalar n zenginleflmesinde çok önemli olmazsa olmaz bir rol oynad aç kt r. bir yere sahip oldu u bilinen Bunun yan s ra matematiksel araflt rmalar gerek deprem ve tsunami ve bu ça da art k kan tlanmas gibi do a olaylar n n anlafl lmas nda gerekmeyen bir gerçektir. gerek toplumlar n sosyal ve ekonomik yap lar n n analizinde de di er bilim alanlar yla birlikte çok önemli katk lar sa lamaktad r. Finans, internet ve savunma gibi güvenli i ve istikrar yak ndan ilgilendiren çok de iflik alanlarda da matematiksel araflt rmalara ihtiyaç barizdir. Matematiksel bilimler alan ndaki araflt rmalar n bir ülkenin geliflmesi, refah, huzuru ve güvenli i aç s ndan ne kadar önemli oldu unu gösterecek örnekler kolayl kla ço alt labilir. Geliflmifl tüm ülkelerin matematiksel araflt rmalar n n da ileri seviyede olmas bu de erlendirmenin do rulu unun bir baflka kan t d r. 5

7 Türk Matematik Derne i (TMD) taraf ndan haz rlanm fl bu rapor, 2012 y l itibariyle dünyada ve Türkiye de matematik araflt rmalar n n durumu ile ilgili tespitler içerir ve ülkemizde yürütülmekte olan matematiksel araflt rmalar n daha gelifltirilmesi için baz önerilerde bulunur. 2. TESP TLER 2.1. DÜNYADA MATEMAT K DÜNYADA MATEMAT KSEL ARAfiTIRMALAR Matematiksel bilimler alan ndaki en önemli ve en güncel araflt rmalar n, ABD, Kanada, Japonya, AB ülkeleri ve srail gibi geliflmifl ülkelerde yap l yor olmas bir rastlant de ildir. Nobel ödüllerinin matematik alan ndaki karfl l olarak kabul edilen Fields ödüllerinin büyük ço unlukla bu ülkelerin matematikçilerine veriliyor olmas da bir rastlant de ildir. Nitekim bu ülkelerin zenginli inde ve gücünde, matematiksel araflt rmalar baflat rol oynam flt r.bu ülkelerin araflt rma politikalar n belirleyenler, matematiksel araflt rmalara her zaman özel bir önem vermifl ve ülkelerinin matematik alan nda geri kalmamas için her türlü gayreti göstermifllerdir. 6

8 Her biri kalk nma mucizesi olan Çin, Hindistan ve Güney Kore, matematiksel araflt rmalar daha ileri Bu ülkeler özellikle beyin göçünü önleme ve geri çevirme konusunda oldukça tafl mak için bilim baflar l sonuçlar elde etmifllerdir. Her politikalar gelifltirmifl dört y lda bir yap lan ve en genifl kat l ml ve matematikte dünyan n en matematik konferans olarak bilinen ileri ülkeleri aras nda ICM (International Congress of yerlerini alm fllard r. Mathematicians) toplant lar n n 2010 y l nda Hindistan da yap lm fl olmas ve 2014 y l nda Güney Kore de yap lacak olmas bilinçli bir bilim politikas n n sonucudur. Tarihsel olarak matemati in do du u bir bölgede bulunmas na ra men, Türkiye maalesef matematik araflt rmalar na verilen önem ve destek bak m ndan çok gerilerde kalm fl ve uluslararas düzeyde matematikte önemli bir yer edinememifltir. Bu görüflü desteklemek üzere de iflik istatistiklerler sunulabilinir, ama tek bir örnek verilecek olursa, ICM toplant lar n n düzenleyicisi de olan Uluslararas Matematik Birli i (IMU, International Mathematical Union) matematik konusundaki performanslar ölçü alarak, ülkeleri befl ayr grupta grupland rmakta ve bu grupland rmaya göre ülkelerin IMU Genel Kurulunda bulundurabilecekleri temsilci say s n belirlemektedir. 7

9 Uluslararas Matematik Birli i s ralamas nda, ABD, Almanya, Birleflik Krall k, Çin, Fransa, Kanada, srail, talya, Japonya Yukar da matematiksel araflt rmalar n, ve Rusya en üst grupta, Güney bireyleri ve toplumlar yak ndan Kore, Hindistan ve Brezilya ilgilendiren teknoloji, finans, ekonomi, bir alt grupta, komflumuz ran t p, savunma gibi alanlarda çok önemli bir sonraki grupta ve Türkiye katk larda bulunuyor olmas na yap lan vurgu, insanl k kültürünün bir parças en alt grupta yer almaktad r. olarak matemati in de erinin gözden kaç r lmas na neden olmamal d r. Matemati in sanatsal yan n n en az uygulama yan kadar de erli oldu unun ayr m na varan geliflmifl ülkeler, matemati in iç güzelli i ve insanl a felsefi katk s için de çok ciddi destekler sa lamaktad rlar. Matematiksel araflt rmalar n uygulama ve kuramsal yanlar aras ndaki etkileflim ve içiçelik nedeniyle, matematik alan nda sa lanacak gerçek bir niteliksel ve niceliksel geliflme ancak matemati in bir bütün olarak desteklenmesiyle mümkündür. Matemati in tarihsel geliflimi içerisinde bu konudaki en çarp c örnekler Fourier Serileri ve Lie Cebirleri konular d r. Onsekizinci yüzy lda metallerde s iletimini modelleyen denklemleri çözme s ras nda infla edilen Fourier serileri kuramsal matematikte çok önemli geliflmelerin tetikleyicisi olmufltur. Aksi istikametde ise, bafllang çta tamamen matemati in iç güzelli ine odaklanarak herhangi bir uygulama amac olmadan gelifltirilen Lie cebirleri birçok uygulama alan bulmufltur. 8

10 Matematiksel araflt rmalar n, yürütülme flekli aç s ndan da di er bilim dallar ndaki araflt rmalardan oldukça farkl ve kendine özgü nitelikleri vard r. Giderek daha çok matematikçi bilgisayar kullansa da, matematik esas olarak sadece kalem, kâ t ve kitap gerektiren zihinsel bir faaliyettir. Bu özelli i nedeniyle araç, gereç veya laboratuvar gerektiren di er bilim dallar ile karfl laflt r ld nda daha az maddi deste e ihtiyaç duyan ve çok az bir destekle önemli toplumsal faydan n sa lanabilece i bir dald r. nsanl k tarihi boyunca sürekli geliflen matemati in ulaflt derinlik ve genifllik nedeniyle, matematiksel araflt rmalar giderek bireysel bir çaban n ürünü olmaktan ç k p gruplar ve ulusal/uluslararas a lar arac l yla yürütülen bir faaliyete dönüflmüfltür. Bu durum seminer, çal fltay, sempozyum, konferans, yazokulu, k sa süreli ziyaret gibi bilimsel iletiflimi artt ran etkinliklere kat l m matematikçiler aç s ndan en önemli ihtiyaç haline getirmifltir. Geliflmifl ülkelerde matematik alan nda sa lanan desteklerin hemen hemen tamam bu tür faaliyetlere ayr lm flt r. 9

11 DÜNYADA MATEMAT K E T M Geliflmifl ülkelerdeki matematiksel araflt rmalar n bugünkü düzeyine ulaflmas nda Niceliksel bir de erlendirme yerine rol oynayan en önemli itici niteliksel bir de erlendirme üzerine infla güçlerden biri, bu ülkelerin edilmifl güçlü destek mekanizmalar, ayn zamanda çok kaliteli doktora programlar n n baflar l sonuçlar ve baflar l matematik vermesini sa lam flt r. Böylece bir yandan doktora programlar na sahip ilgili ülkelerin üniversitelerinin matematik olmalar nda yatar. alan ndaki nitelikli ö retim üyesi ihtiyac giderilmifl, bir yandan da doktora programlar vas tas yla yap lan araflt rmalarla bu ülkelerin geliflmesine katk sa lanm flt r. Nitelikli ö retim üyeleriyle yürütülen matematik lisans ve yüksek lisans programlar, ö rencileri matemati i bir kariyer olarak benimseme konusunda ikna etmede çok daha baflar l olmufllard r. Di er yandan, anaokulundan bafllayarak tüm ortaö retimdeki matematik e itimine geliflmifl ülkelerde özel bir önem verilmektedir. Esasl bir matematik e itimi bireylerde analitik düflüncenin gelifltirilmesi için elzemdir. Analitik düflünce yetene ine sahip nesiller, ancak ezberci olmayan, soru sorma ve tart flma üzerine infla edilmifl bir e itim sistemi ile yetifltirilebilir. 10

12 Dünyan n bir çok ülkesinde, e itim almak isteyen gençlerin say s ndaki art fl, çoktan seçmeli test sistemleriyle toplu s navlar verme zorunlulu u yaratm flt r. Ancak geliflmifl ülkelerde bu test sonuçlar sadece birer veri olarak de erlendirilmekte ve test sisteminin hiçbir zaman e itim sistemine flekil vermesine ve içeri ini belirlemesine izin verilmemektedir TÜRK YE DE MATEMAT K TÜRK YE DE MATEMAT KSEL ARAfiTIRMALAR Son y llarda bireysel çabalarla önemli ilerlemeler gerçeklefltirilmifl olsa da, matematiksel araflt rmalar aç s ndan geliflmifl veya geliflmekte olan ülkelerle karfl laflt r ld nda ortaya ç kan tablo ülkemiz aç s ndan üzüntü vericidir. Bütün geliflmifl ve geliflmekte olan ülkelerde birden fazla say da bulunan matematiksel araflt rma enstitülerinden henüz ülkemizde bir tane dahi yoktur. Fields ödülü veya Abel ödülü gibi herhangi bir sayg n uluslararas ödülün verildi i hiçbir matematikçimiz yoktur. Ülkemizin nüfusu ile karfl laflt r ld nda çok küçük diye nitelendirilebilecek ülkelerde her y l gerçeklefltirilen çal fltay, sempozyum, konferans ve yazokulu gibi matematik etkinliklerinin say s ülkemizde gerçeklefltirilenlerin çok üzerindedir. Baflka örnekler de verilebilir ama daha önemle üzerinde durulmas gereken, bütün bunlar n bir rastlant olmad d r. 11

13 Ülkemizde yürütülen matematiksel araflt rmalar n di er bilim dallar nda gerçeklefltirilen araflt rmalara k yasla da oldukça geri bir durumda olmas baflka bir çarp c gerçektir. Bu üzücü tespit de örneklerle ve say sal verilerle kolayl kla do rulanabilir veya sosyolojik ya da tarihsel analizleri yap labilinir, ama temel nedenlerinden biri, üniversiteler, TÜB TAK, DPT gibi kamu kurumlar taraf ndan sa lanan araflt rma desteklerinde insandan çok araç ve gerece yat r m yap lmas d r. Araflt rmalar n yürütebilmek için farkl destek mekanizmalar na ihtiyaç duyan matematikçiler bu nedenle ma dur olmaktad r. Araflt rma faaliyetleri ve bilimsel temas için yeterince destek bulamayan matematikçiler, kendilerini gelifltirebilmeleri için flart olan çal fltay, sempozyum, konferans ve yazokullar na kat lma, yurtiçinde ya da yurtd fl ndaki uzman meslektafllar n ziyaret edebilme, yurtd fl ndan matematikçi davet edebilme, bilimsel problemler etraf nda ulusal veya uluslararas a lar oluflturma veya mevcut a lara kat labilme gibi imkânlara sahip olamamaktad rlar. Bu eksikliklerin sonucu olarak, profesyonel bir ifl olan bilimsel araflt rma, kiflilerin özel hobileri düzeyine indirgenmekte ve birçok matematikçi araflt rmadan kopmaktad r. Her bilim insan n n sahip oldu u birikimin uzun y llar süren bir yetiflme 12

14 süreci sonunda olufltu u düflünülürse, bu kopmalar n ülkemiz için büyük bir ekonomik kayba da neden oldu u aç kt r. Kuruluflundan bu yana 89 y l geçmifl olmas na ra men, Türkiye Cumhuriyeti nin matematik konusunda hâlâ bir stratejisi ya da vizyonu yoktur. Matematiksel araflt rma ve matematik e itimi ülkenin refah, huzuru, güvenli i ile yak ndan alakal bir konu olmas na ra men, hiçbir siyasi partinin gündeminde ve program nda yer almamaktad r. Son y llarda TÜB TAK bütçelerinde önemli art fllar olmufl, Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) toplant lar düzenli olarak yap lmaya bafllanm fl ve Sanayi ve Teknoloji Bakanl n n görev kapsam geniflletilerek Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl kurulmufltur. Bu geliflmeler, uluslararas bilimsel dergilerde yay nlanan makale ve yürütülmekte olan araflt rma proje say lar n n art fl na büyük katk da bulunmufltur. Ancak matematiksel araflt rmalar aç s ndan bak ld nda sa lanan art fl maalesef di er bilim dallar ndaki art fllarla orant l de ildir. Baflta matematik olmak üzere genel olarak temel bilimlerin BTYK toplant lar nda pek gündeme gelmemifl olmas, ülkenin geliflmesinin önemli, hatta baflat bir bilefleninin gözden kaçmas na ve gelecek nesillerin bu konuda yeterince rekabetçi olamamas na neden olmaktad r. Baflta matematik olmak üzere temel bilimlere karfl bir di er ihmalkâr tutum örne i, Türkiye nin tek devlet destekli Temel Bilimler Enstitüsü olan 13

15 Feza Gürsey Enstitüsü nün TÜB TAK taraf ndan yak n zamanda ifllevsel olmaktan ç kar lm fl olmas d r. Gerek üniversiteler, gerek YÖK ve TÜB TAK taraf ndan bilim insan de erlendirmelerinin nitelik yerine nicelik üzerinden yap l yor olmas da, matematikçilerin di er alanlarda çal flan bilim insanlar ile karfl laflt r ld nda ma duriyetine neden olmaktad r. Ayr ca, özellikle kamu kurumlar nda eflitlikçi ücret uygulamas n n do al bir sonucu olarak, araflt rmada aktif olanlarla olmayanlar aras nda da bir fark gözetilmemekte ve bu durum giderek daha çok matematikçide takdir edilmedi i duygusu yaratmaktad r TÜRK YE DE MATEMAT K E T M Bilindi i üzere AB üyesi ya da AB ba lant l ülkeler, her y l milli gelirleriyle orant l bir miktar çerçeve programlar ad alt nda bilimsel araflt rmalara destek olmak üzere bir havuza aktar rlar. lgili ülkelerin araflt r c lar n n sunduklar bilimsel proje önerileri rekabetçi bir de erlendirmeden geçtikten sonra, bu havuzda toplanan para ile AB taraf ndan maddi olarak desteklenir y llar aras nda Türkiye bu havuza 148 milyon avro yat rm fl ancak çerçeve programlar kapsam nda sadece 64 milyon avro destek alabilmifltir. Bu durum Türkiye nin dolayl olarak AB ülkelerinin araflt rma projelerini destekliyor olmas sonucunu do urmufltur. Böylece gerek bilimsel araflt rmalarda gerekse bilimsel araflt rmalar n en önemli bilefleni olan e itimde milli gelirimizle orant l bir düzeyde olmad m z bir kere daha kan tlanm flt r. 14

16 Baflta matematik olmak üzere temel bilimler aç s ndan bak ld nda bu durum çok daha iç karart c d r. Ülke geliflmesine katk s dolayl oldu undan temel bilimler ile ilgili e itim gerek kamu gerekse kamu d fl kaynaklar taraf ndan hiçbir aflamada teflvik edilmemektedir. Örne in, bugün ülkemizdeki pek çok parlak temel bilimcimizi yetifltirmifl olan fen liseleri zaman içerisinde flekil de ifltirmifl ve çok baflar l olduklar bu ifllevlerini ne yaz k ki kaybetmifllerdir. Temel bilimlere gençlerimizi yönlendirmekte baflar s z oldu umuzun di er bir örne i olarak, üniversite girifl s navlar nda ilk bine giren ö rencilerden 10 tanesinin dahi tercihini temel bilimler alan nda yapm yor olmas verilebilir. Bilindi i gibi, Fen Fakülteleri mezunlar n n ö retmenlik yapabilmeleri ile ilgili ardarda getirilen k s tlamalar matematik ö retmeni yetifltirme görevinin tamamen E itim Fakültelerine b rak lmas sonucunu do urmufltur. Neyin ö retildi inden daha çok nas l ö retildi ine odaklanan bu yaklafl m ülkemizde temel bilimlerin geliflimi aç s ndan olumsuz bir rol oynam flt r. Türkiye de matemati in yeterince geliflmemifl olmas, e itimimizdeki genel ve yap sal sorunlar n bir türlü çözülememesine de ba l d r. E itim sistemimizin, her dönemde ideolojik önceliklerle ele al nm fl olmas, plans z ve tutars z müdahalelere neden olmufl ve dünyay yakalayacak e itim reformlar n n yap lmas n engellemifltir. Türkiye e itim alan nda, dünyan n geliflmesine göre tutarl bir flekilde e itim sistemini yenileyen ve gelifltiren ülkelerin gerisinde kalm flt r. 15

17 Üniversite girifl s navlar na odakl uygulamalar tüm e itimin bir test hastal na tutulmas na neden olmufl, ideolojik yaklafl mlar da eklenince e itim tamamen ezber üzerine kurulu bir sisteme dönüflmüfltür. Zihinsel bir faaliyet olarak matematik, en önemli darbeyi alan bilim dallar ndan biri olmufltur. Sürekli sormak, cevab tahmin edip ispat etmeye çal flmak üzerine kurulu matematiksel düflünce sistemi, e itim sistemimizin ana unsurlar ndan birisi olmaktan ç km fl ve bu durum nitelikli e itim hedefinden daha da uzaklafl lmas na neden olmufltur. E itim sistemimizin uygulay c lar olan ö retmenlerin genel problemlerinden kaynaklanan eksiklikler, baflta matematik olmak üzere temel bilimler e itiminin kalitesini olumsuz flekilde etkilemektedir. Mevcut e itim sisteminde ö retmenler aras farkl laflt rmalar destekleyen ve ö retmenlerin kendilerini yenilemelerini teflvik eden unsurlar yoktur. Yetenek, donan m ve verimlilik gibi unsurlar yerine tamamen eflitlikçi bir anlay fl üzerine infla edilmifl kamu ücret politikalar, farkl bilgi, donan m ve e itim sahibi olan kamu çal flanlar n n ve bunlar n bir parças olarak ö retmenlerin de iflik ünvanlar elde etmesine ve daha iyi olanaklara kavuflmas na izin vermemektedir. 16

18 Bir ülkenin en önemli zenginli inin bilgi ile donat lm fl, e itimli ve analiz yetene ine sahip insan zenginli i Örne in ülkemiz aç s ndan büyük bir oldu u yöneticilerimiz taraf ndan at l m projesi olarak gündeme getirilen de iflik ortamlarda gündeme Fatih Tablet projesinin bu aç dan da getirilmesine ra men, bilgiye de erlendirilmesinde büyük yarar vard r. ve insana yap lan yat r m daima Bu konu ile ilgili kamuoyunda yürütülen maddi yat r mlar n gerisinde tart flmalar n tablet bilgisayarlar için kalm flt r. ayr lan bütçe üzerinden yürütülmesi ve nas l bir içerik sunulaca n n yeterince tart fl lmamas üzüntü vericidir. TÜB TAK destek politikalar n n da oransal olarak büyük ölçüde araç, gereç ve laboratuvara yönelik olmas, ve çal fltay, sempozyum, konferans ve yazokulu gibi bilgi ve e itime odakl etkinliklere daha az yönelik olmas benzer bir anlay fl n sonucudur. Benzer bir yaklafl m ders müfredatlar n n ve ders kitaplar n n yeterince h zl bir flekilde dünyadaki geliflmelere ayak uyduramamas nda da kendini göstermektedir. Genel olarak bilgi alan nda Türkiye de üretimin düflük olmas nedeniyle daha çok d fl kaynaklara yönelinmifl ve bu aç k yüksek de erli ithalat ile kapat lmaya çal fl lm flt r. Ancak müfredat ve ders kitaplar aç s ndan konuya bak ld nda yeterince h zl davran lmam fl ve dünyadaki uygulamalar h zl bir flekilde takip edilmeye çal fl lmam flt r. 17

19 2.2.3 TÜRK MATEMAT K DERNE (TMD) 1948 y l nda kurulmufl ve kamu yarar na çal flan bir dernek statüsünde olan Türk Matematik Derne i nin amac matematikle ilgili bilim dallar n n geliflmesini ve yurtiçinde yayg nlaflmas n sa lamak, ekonomik, sosyal ve teknolojik alanlarda matemati in ve matematikçilerin katk s n artt rmak, orta ve yüksek ö retimde matematik e itiminin çekicili ini, düzeyini ve etkinli ini yükseltmektir. Türk Matematik Derne i (TMD), Türkiye yi Uluslararas Matematik Birli i nde (IMU) ve Avrupa Matematik Derne i nde (EMS) temsil etmektedir. 750 civar nda üyesi olan TMD nin y ll k bütçesi aidatlardan elde edilen TL ve ba fl olarak toplanan TL olmak üzere afla yukar bin TL civar ndad r. Dünyan n en aktif ve bilinen matematik derneklerinden biri olan Amerikan Matematik Derne i nin (AMS) y ll k bütçesinin 20 milyon ABD Dolar ve çal flan say s n n 200 civar nda oldu u düflünülürse, yukar da belirtilen TMD bütçesinin AMS inki ile karfl laflt r lamayacak ölçüde küçük ve yetersiz oldu u aç kt r. Bu küçük ve yetersiz bütçe ile, tamamen üyelerin fedakarl klar ile gerçeklefltirilebilen TMD etkinlikleri afla da listelenmifltir. 18

20 Her y l ülkemizin de iflik bir üniversitesinin ev sahipli inde olmak üzere, son 25 y ld r Ulusal Matematik Sempozyumu bafll kl toplant lar düzenlenmekte ve bu toplant larda ülkemiz matematikçilerinin en son araflt rmalar n sunmalar na ve meslektafllar n n görüfllerini almalar na olanak sa lanmaktad r. 21 y ldan bu yana Matematik Dünyas dergisi, her say s en az adet olmak üzere y lda dört kez ç kar lmakta ve Derne in iktisadi iflletmesi taraf ndan sat lmaktad r. Son üç y ld r Nesin Matematik Köyü nde her y l yüzlerce üniversite ö rencisinin kat ld ve 6-7 hafta süren yazokullar düzenlenmektedir y l nda bu yazokullar na lisansüstü yeterlilik yazokullar da eklenecektir. Son befl y ld r her y l, üniversitelerimizin matematik programlar na kay tl ve maddi deste e ihtiyac olan baflar l 4 ya da 5 ö renciye ayl k 250 TL burs verilmektedir. 19

21 3. ÖNER LER 3.1. KISA VADEL ÖNER LER ARAfiTIRMA Matematik araflt rmalar n daha ileri tafl mak için at lmas gereken ad mlar afla da listelenmifltir: Matematik araflt rmalar n n dünyada ulaflt seviye nedeniyle oluflan fark n Türkiye aleyhine daha fazla aç lmas na engel olmak için, matemati e pozitif ayr mc l k yap lmal ve özel bir teflvik stratejisi gelifltirilmelidir. Matematiksel bilimlerdeki baflar l araflt r c lar desteklemek üzere kurulan ancak daha sonra ifllevi de ifltirilen TÜB TAK Feza Gürsey Enstitüsü ne tekrar kurulufl amac na hizmet edecek flekilde ifllerlik kazand r lmal d r. Çok say da bilim insan n n görüflleri do rultusunda haz rlanm fl ve TÜB TAK a sunulmufl olan enstitü modeli önerisi bir an önce gündeme al nmal d r. TÜB TAK taraf ndan uygulanan yay n teflvik politikas temelden gözden geçirilmeli, niceli i de il niteli i öne ç karan ve bilim dallar aras ndaki farkl l klar dikkate alan yeni bir politika gelifltirilmelidir. Matematik alan ndaki yurtiçi/yurtd fl doktora ve sonras TÜB TAK araflt rma burslar n n say s ve burs miktar art r lmal d r. Üniversitelerimizde görev yapan matematikçilerin belirli araflt rma problemleri etraf nda çal flmak ve karfl l kl görüfl 20

22 al fl-veriflinde bulunmak üzere bir araya gelmelerine yard mc olmak üzere, matemati in de iflik alanlar için ulusal düzeyde a lar kurulmas teflvik edilmelidir. Baflta matematik olmak üzere temel bilimler alan ndaki araflt rmaya ve lisans/lisansüstü e itime destek amac yla TÜB TAK tan ba ms z bir kurum kurulmal d r, e er bu mümkün de il ise TÜB TAK bünyesinde sadece temel bilimler alan na odaklanm fl bir altkurum oluflturulmal d r. Baflta TÜB TAK olmak üzere kamu kurumlar n n matematik araflt rma ve e itimi ile ilgili uygulamalar nda bir paydafl olarak TMD nin de görüflünü alm yor olmas ciddi bir eksikliktir ve TMD nin bir paydafl olarak kamu politikalar na katk sunmas sa lanmal d r E T M Geliflmifl ülkelerde matematik e itimi yine matematikçilerin dan flmanl nda sürekli gözden geçirilmekte ve gerekli de ifliklikler en k sa zamanda uygulamaya sokulmaktad r. Böylece hem bilgisayarlar n kullan m n içeren hem de teorik ve soyut matemati in en bafl ndan ad m ad m do ru bir flekilde ö retilmesini sa layan etkin ö retim teknikleri gelifltirilmektedir. Benzer bir yaklafl m ülkemizde de uygulama amac yla, hem ilkö retim hem de ortaö retim için içerisinde en az e itimciler kadar matematikçilerin de bulundu u nitelikli kurullar oluflturulmal ve mevcut kitap ve ders programlar elden geçirilmelidir. TMD gibi sivil toplum kurulufllar n n da 21

23 bir paydafl olarak görüflleri al nmal ve gere inde bu tür kurulufllar da bu amaçla bütçe ay rarak görevlendirilmelidir TÜRK MATEMAT K DERNE Oldukça küçük bütçesine ra men matematiksel araflt rma ve e itimin kalitesinin artt r lmas için etkin ve aktif bir flekilde faaliyetlerini yürüten TMD nin bu do rultudaki katk lar n daha da art rmak için yap labilecek olanlar flu flekilde listelenebilir: Türkiye Cumhuriyeti vatandafl olup bilimsel araflt rmalar n yurt d fl nda sürdüren baflar l matematikçileri her y l gerçeklefltirilen Ulusal Matematik Sempozyumu na davet edebilmek ve onlar n bilgi ve deneyimlerinin ülkemizdeki genç matematikçilere aktar lmas n sa layacak bir ortam yaratabilmek TMD nin bütçesini aflan bir konu olup, maddi destek gerektirmektedir. Özellikle yeni kurulmufl Anadolu üniversitelerinde araflt rma görevlisi olarak ifle bafllam fl olan gençlerin eksiklerini tamamlamalar n mümkün k lacak lisansüstü yazokullar n n sa lam ve devaml bir bütçeye oturtulmas gerekmektedir. Binbir zorluk ve büyük bir özverili çal flma sonucu TMD taraf ndan y lda dört kez yay nlanan Matematik Dünyas dergisi ülkemizin matematik ortam n n iyilefltirilmesine yapt önemli katk lar nedeniyle mali olarak desteklenmelidir. 22

24 Ba fllardan oluflan çok s n rl bir burs fonu ile TMD taraf ndan yürütülmeye çal fl lan baflar l ve düflük gelirli matematik lisans ö rencilerine burs verilmesi, devletin maddi deste i ile çok daha etkin bir konuma getirilmelidir. Üye aidatlar ile yaflam n sürdürmeye çal flan TMD nin uluslararas camiada ülkemizi temsil etme görevini etkin bir flekilde yerine getirebilmesi için, Uluslararas Matematik Birli i (IMU) ve Avrupa Matematik Konseyi (EMS) gibi uluslararas kurulufllar n üyelik aidatlar n ödemede maddi destek sa lanmal d r UZUN VADEL ÖNER LER ARAfiTIRMA Ülkemizin uzun vadeli bir matematik araflt rmalar politikas olmad dikkate al narak öncelikle bu eksiklik giderilmeli ve uzun vadeli bir strateji çerçevesinde matematik alan nda ulafl lmak istenen seviye ile noktasal hedefler tespit edilmeli ve bu do rultuda gereken yat r mlar yap lmal d r. Matemati in çok geliflmifl oldu u AB ülkelerine olan co rafi ve kültürel yak nl m z, stanbul un her y l daha da çekici bir metropole dönüflmesi, stanbulda ki matematikçilerin Avrupal meslektafllar ile yak n iliflkileri olmas, matemati in gerektirdi i yat r m n di er bilim ve teknoloji dallar na göre son derece düflük olmas, stanbul un matematikte dünya çap nda bir merkez olmas için çok önemli art lard r. 23

25 Matemati in yan na tarih gibi az say da seçilmifl birkaç kuramsal temel bilim dal n da ekleyerek, do ru seçilmifl bir yerde TÜB TAK ve üniversitelerin iflbirli i ile oluflturulacak bir ileri araflt rmalar merkezi ( STANBUL ARAfiTIRMALAR MERKEZ - AM) hem stanbul a hem de Türkiye ye büyük prestij sa layacak ve ayn zamanda bilim insanlar m za araflt rmalar nda çok önemli katk lar sa layacakt r. TMD, bu konu ile ilgili çal flmalar yapm fl ve ilgili birimlerle temas etmek için giriflimlerde bulunmaktad r E T M Bir ülkedeki matematik araflt rmalar n n kalitesi o ülkede yürütülmekte olan matematik doktora programlar n n kalitesi ile yak ndan ilgilidir. Kaliteli doktora programlar kaliteli bilim insan yetifltirmenin en önemli önkofluludur. Ancak kaliteli doktora programlar da kaliteli bir ilk, orta ve yüksek e itimden geçmifl ö rencilerle baflar l olabilir. Her düzeydeki e itimin ideolojilerden ar nmas, ülkemizin bugün ve yar nki ihtiyaçlar na cevap vermeyi hedeflemesi ve nitelikli uzmanlar taraf ndan de erlendirilip yönlendirilmesi için gereken ad mlar mutlaka at lmal d r. 24

26 TÜRK MATEMAT K DERNE Kamu kurumlar n n matematikle ilgili stratejiler belirlenirken bir paydafl olarak TMD nin görüflünü almalar ve TMD nin 60 küsur y ll k tecrübesinden ve kredibilitesinden faydalanmalar gerekir. Bilim kurullar nda mutlaka matematikçiler de bulunmal ve bu matematikçileri belirleme aflamas nda TMD nin de görüflü al nmal d r. TÜB TAK taraf ndan gerçeklefltirilen ve ülkemizdeki matemati i ve matematikçileri ilgilendiren tüm uygulamalarda bir paydafl olarak TMD nin de görüflü al nmal d r. Mevcut TÜB TAK programlar ve uygulamalar matematikçiler aç s ndan TMD ile birlikte gözden geçirilmeli ve flikayet konusu olan sorunlar gidermek amac yla gerekli tart flma ortam yarat lmal d r. TMD nin kendisine ait bir mekan ve herhangi bir sekreteryal kadrosu yoktur. Kendine tahsis edilmifl bir yeri ve az say da da olsa sekreteryal bir kadrosu olmas durumunda, TMD flimdiki katk lar n n çok daha fazlas n gerçeklefltirerek ülkemize daha da yararl olma imkan na kavuflmufl olacakt r. 25

27 4. SONUÇ Bu raporda ülkemizde yürütülen matematik araflt rmalar n n bugün ülkemizin ulaflt ekonomik durum ile orant s z bir flekilde hem nicelik ve hem de nitelik olarak geride kald tespiti yap lm fl ve ilgililerin dikkatine sunulmufltur. Yap lmas gerekenler sadece aidatlarla yaflam n sürdüren bir sivil toplum kuruluflu olarak TMD nin olanaklar n n çok ötesindedir. Türkiye nin Matematikte de ulaflmas gereken yere gelebilmesi için baflta TÜB TAK olmak üzere ilgili tüm paydafllarla mevcut sorunlar tart flmak ve yeni politikalar üretmek için TMD elinden gelen katk y sunmaya haz rd r ve bunun kendisi için hem bir görev hem de hak oldu u görüflündedir. 26

28 Bu rapor Scala Yay nc l k n katk lar yla yay nlanm flt r. Tasar m Ayd n Tibet

29