YÜKSEK GERİLİM GÜÇ KESİCİLERİNDE SON GELİŞMELER

Yüksek Gerilim Güç Kesicileri - Doç. Dr. Özcan Kalenderli YÜKSEK GERİLİM GÜÇ KESİCİLERİNDE SON GELİŞMELER Hazõrlayanlar: 040000304 Avşar Gürpõnar 040000325 Duygu Kaya 040000349 Lale Erdem 040000341 Ali Alper Çelebi 26/12/2003

YÜKSEK GERİLİM GÜÇ KESİCİLERİNDE SON GELİŞMELER Yüksek gerilim güç kesicilerinin tarihçesi 1865 lere dayanõr. 1865-75 yõllarõ arasõnda havalõ kesiciler, 1890 lara doğru yağlõ kesiciler, 1900 lerde az yağlõ kesiciler, 1930 larda basõnçlõ havalõ kesiciler üretilip kullanõlmõş, 1950 lerde SF6 gazlõ ve 1960 larda Vakumlu kesicilerin icadõyla kesici gelişiminde bir çağ atlanmõştõr. Yakõndan bakõldõğõnda kesicilerin bilimsel olarak gelişiminin 1925 yõllarõnda kõsa devre deney istasyonlarõnõn kurulmasõ ve katot õşõnlõ osilograflarõn geliştirilip ölçümlerde kullanõlmasõ ile hõz kazandõğõ görülür. Gelişmiş Avrupa ülkelerinde zamanla personel masraflarõnõn diğer işletme masraflarõna oranla artmasõ her işletmede olduğu gibi, enerji dağõtõmõyla ilgilenen kuruluşlarõ da az personelle işletmeye yöneltmiş ve daha az bakõm gerektiren kesici tipleri aramaya zorlamõştõr. Bu nedenle kesici imalatçõlarõ bir taraftan bir bakõm periyodu içinde çok daha fazla açma kapama yapabilen modern az yağlõ kesiciler geliştirirken, diğer taraftan vakum ve SF6 kesici teknolojisi doğmuş ve büyümüştür. Kesicinin en önemli görevi kõsa devre anõnda devreyi açmaktõr. Son yarõm yüzyõl içerisinde şebekelerin gittikçe büyümesi kõsa devre akõmlarõnõ büyütmüş ve bunun sonucunda da kesicilerin işi daha da zorlaşmõştõr. Bu süre içinde güç iletim sistemlerinin gerilimleri 110 kv lardan 750 kv lara ulaşmõş ve bunun sonucunda kõsa devre açma güçleri 1000 MVA dan 50000 MVA lara varmõştõr. Yine bu süre zarfõnda sistem stabilitesi bakõmõndan toplam kesme süresi oldukça kõsalmõştõr. Kazanlõ tipteki yağlõ kesicilerde kesme süresi 10 20 periyod gibi uzun sürelere varõrken, ark soğutma sisteminin geliştirilmesi ile bu süre önce 6 8 periyoda ve daha sonra 2 periyoda indirilebilmiştir. Bugün yüksek güç istasyonlarõ için 0,5 periyotta kesen generatör güç kesicileri geliştirilmiştir. Elektrik enerjisine olan talebin gittikçe artmasõ sonucunda önümüzdeki 25 yõl içinde gelişmiş ülkelerde 750 15000 kv luk enterkonnekte şebekelerde, 20000 30000 MW lõk kurulu güçlere erişileceği tahmin edilmektedir. Bu gelişme sonucunda güç üretiminde 30000 MW lar mertebesinde daha büyük güç santralleri ortaya çõkmasõ beklenmektedir. Halen geliştirilmekte olan kõsa devre sõnõflandõrma tekniklerine rağmen sistem stabilitesi bakõmõndan, 1 periyotta kesen ve empedans değişimi, akõm sõnõrõ ile senkronize edilmiş çok güçlü kesicilere ihtiyaç olabileceği tahmin edilmektedir. Bugün yaklaşõk olarak 20000 MW lõk kurulu gücü ile Türkiye enterkonnekte şebekesinin bu tür problemlere uzak olduğu söylense de, elektrik enerjisine olan ihtiyacõn hõzla artõşõ göz önünde bulundurulduğunda gelişmekte olan ülkemiz için de bu tür konulara şimdiden eğilinmesi yararlõ olacaktõr. Yüksek gerilim güç kesicilerinde açma anõnda meydana gelen arkõn süratle söndürülmesi, peşpeşe açma ve kapama yapõlabilmesi, hõzlõ açma kapama yapõlabilmesi ve kontaklarõn nominal akõmlarõ õsõnmadan, kõsa devre akõmlarõnõ ise kõsa bir süre için taşõyabilir durumda olmasõ en çok aranan özelliklerdir. Kesiciler kesme ortamlarõna göre sõnõflandõrõlabilirler. Günümüzde gelişen teknolojiyle birlikte havalõ kesiciler gerektirdikleri ek donanõm ve açma kapama işlemlerinde yarattõklarõ gürültü nedeniyle, tam yağlõ kesiciler ise fazla yalõtõm yağõna ihtiyaç duymalarõ ve hacimlerinin büyük olmasõ nedeniyle yavaş yavaş kullanõmdan kalkmõşlardõr. Kullanõmõ aktif olarak devam eden kesici çeşitlerine kõsaca göz atarsak: 1. Az Yağlõ Kesiciler Ucuz kesicilerdir. Ekonomik nedenlerden dolayõ her gerilim kademesinde yaygõn olarak kullanõlõrlar. Açma ve kapama kumandalarõ motor yay kurma mekanizmasõ ile yapõlmaktadõr.

Kapama işlemi için yayõn kurulu olmasõ gerekir. Kurma motoru A.A. ya da D.A. beslemesi ile çalõşõr. Açma işlemi ise, bir mandalõn kurtulmasõ ile gerçekleşir. Motor besleme kaynağõ ile kullanõldõğõ yerdeki kaynağõn gerilim değerleri aynõ olmalõdõr. Besleime için genellikle A.A. kullanõlõr. Üstünlükleri şunlardõr: Boyutu küçüktür, Bakõmõ kolaydõr, Saha yalõtõm testi için özel cihaz gerektirmez, Fiyatõ ucuzdur, Akõm koparmada sorun yaratmaz, Tekrar kapama yaptõrõlmasõ mümkündür, Anma akõmõnda kesme sayõsõ genelde en fazla 3000 dir. Mekanik dayanaklõğõ 10 000 açma kapamaya izin verir, Kesme zamanõ 3-5 periyottur. Buna karşõlõk: Yağ kaçağõ sorunu vardõr, Bakõm masrafõ yaratõr, Endüktif ve kapasitif akõmlarõn kesilmesi için uygun değildir, Yanõcõ ve patlayõcõ ortamda çalõştõrõlmasõ risklidir. 2. SF6 lõ Kesiciler Bu kesiciler, son yõllarda geniş uygulama alanõ bulmuştur. Ark söndürme işlemi, elektronegatif bir gaz olan kükürt hexaflorür (SF6) içinde olmaktadõr. Bu gazõn mükemmel yalõtõma sahip olmasõ ve sahip olduğu ark söndürme özelliklerinin başka herhangi bir gazda bulunmamasõ kullanõmõnõn artmasõnõ önlenemez kõlmõştõr. 34.5 kv ve daha alt seviyedeki gerilimlerde çalõşan kesicilerin kontak açma kapama işlemleri, motor aracõlõğõ ile ya da elle kurulan yaylarõn boşalmasõ ile sağlanõr. Üstünlükleri şunlardõr: Dielektrik dayanõmõ, aynõ basõnçtaki havaya göre üç kat değerdedir. Üç barlõk basõnçta, transformatör yağõnõn dielektrik dayanõm gerilimini geçmektedir, Kayõp faktörü küçüktür, Isõ iletim katsayõsõnõn yüksek olmasõ, alçak iyonizasyon nedeni ile, õsõyõ çok çabuk çevreye dağõtõr, ve arkõn çabuk soğumasõnõ sağlar,

Devre kesilirken oluşabilecek tekrar tutuşmalarõ ve bu nedenle de aşõrõ gerilimleri önler, SF6 gazõ, metallerle kimyasal tepkimeye girmez, SF6 gazõ, renksiz kokusuz, zehirsizdir ve havaya göre beş kat daha ağõrdõr, Yüksek ark õsõsõ sonucunda kimyasal olarak ayrõşan gaz, kõsa zamanda tekrar eski haline döndüğü için, uzun süre ilave yapõlmadan kullanõlabilir, Tüm kõsõmlarõn onarõm ve bakõmõ mümkündür ve masrafõ azdõr, Sahada yalõtõm deneyi için özel cihaz gerektirmez, Boyutu küçüktür, Akõm koparmada sorun yaratmaz, Mekanik dayanõklõlõğõ 10 000 açma kapamaya izin verir, Anma akõmõ sayõsõ genelde 10 000 civarõndadõr, Tekrar kapama yaptõrõlmasõ mümkündür, Kapasitif ve endüktif akõmlarõn kesilmesinde daha uygundur, Yanõcõ ve patlayõcõ ortamda kullanõlmasõ sorun yaratmaz, Kesme zamanõ 3-5 periyottur, Fiyatõ çok pahalõ değildir, Buna karşõlõk: Gaz kaçağõ rizikosu vardõr, bir miktara izin verilir, iyi izlenmesi gerekir, Çevreye artõk gaz yayõlõr. Yapõlan araştõrmalar sonucunda, 1997 deki Kyoto konferansõnda SF6 gazõ küresel õsõnmaya sebep olan bir gaz olarak tanõmlanmõş ve bu konudaki potansiyelinin CO2 gazõnõn 25bin katõ olduğu belirtilmiştir. Bu noktadan sonra SF6 gazõnõn emisyonu ve kullanõmõ kontrol altõna alõnmõştõr. SF6 gazõnõn kullanõmõnõ sõnõrlandõrmak için ekipmanõn boyutlarõnõn minimumda tutularak gaz kullanõmõnõn azaltõlmasõ ya da gazõn farklõ gazlarla karõştõrõlarak kullanõlmasõ gibi çeşitli projeler üzerinde çalõşõlmaktadõr. Ayrõca SF6 lõ kesiciler yerine vakumlu kesicilerin kullanõmõnõn arttõrõlmasõ gündemdeki konulardandõr. Fakat SF6 gazõ güç kesicileri için çok etkin bir gazdõr ve onun yerini alabilecek özelliklere sahip başka bir gaz ne yazõk ki mevcut değildir. Fakat küresel õsõnma konusu da dünyanõn geleceği için çok önemli bir konudur. 3. Vakumlu Kesiciler Son gelişmeler göz önüne alõndõğõnda yeniden kullanõlabilen, hem insanlar hem hayvanlar için zararsõz olan ve yangõn tehlikesi içermeyen malzemeler dünya doğasõnõn korunmasõ için

tercih edilmektedir. Bu durumda vakumlu kesiciler, yapõmlarõnda kullanõlan malzemeler açõsõndan doğa dostu bir kesici türü olduğundan SF6 nõn kullanõmõnõn minimuma indirgenmeye çalõşõldõğõ yerlerde en çok tercih edilen kesici tipidir. 2002 değerleriyle vakumlu kesicilerin anma akõmõ 3000 A dir ve tercihen 4000-6000 A arasõ bir değere yükseltilmesi için çalõşõlmaktadõr. Bu tip kesicilerde ark kesme olayõ, havasõ tamamen boşaltõlmõş bir tüpün içinde olmaktadõr. Kapama işlemi ise yine motor- yay kurma mekanizmasõ ile yapõlmaktadõr. Bunlarõn elektriksel ömürleri, açma akõmõnda yapõlan işlemi saymakla belirlenir. Hareketli bir çubuk üzerindeki yõpranma miktarõndan ömür kontrol edilebilir. Ayrõca vakum düzeyi, kesicinin güvenirliliği yönünden önemlidir. Bunun kontrolü: kesici açõkken, şebeke frekanslõ ve kesici maksimum anma geriliminin iki katõ bir değerinde gerilim, bir dakika süre ile kontaklar arasõna uygulanõr. Üstünlükleri şunlardõr: Mekanizmalarõ basittir, Açma işlemi için ek teçhizat gerektirmez, Kesme hücresi dõşõndaki teçhizatõn onarõm ve bakõmõ kolaydõr, Boyutu küçüktür, Mekanik dayanõklõlõğõ 30 000 açma kapamaya izin verir, Anma akõmõnda kesme sayõsõ 10 000 civarõndadõr, Özellikle kapasitif devrelerin kesilmesinde daha uygundur, Tekrar kapama yaptõrõlmasõ mümkündür, Açma işleminde artõk gaz çõkarma sorunu yoktur, Kesme zamanõ 3-5 periyottur, Yanõcõ ve patlayõcõ ortamda sorun yaratmaz, Doğayla dosttur, Dünyada kullanma eğilimi artmaktadõr. Buna karşõlõk: Kesme hücresinin fiyatõ daha pahalõdõr, Sahada yalõtõm düzeyi kontrolü için Y.G. test cihazõ gerekir, Kesme hücresinde sõzdõrmazlõk riski mevcuttur, Akõm koparmada darbe sõnõrlayõcõlara gereksinim duyulabilir, Fiyatõ yüksektir, Vakum düzeyinin belirli periyotlarla bakõm gerekir.

Şu anda dünya piyasasõnda başa baş giden SF6 Gazlõ Kesiciler ve Vakumlu Kesicilerin tercih edilme nedenlerine son bir kez göz atmak gerekirse; SF6 Gazlõ Kesicilerin Tercih Nedenleri; Yüksek dielektrik dayanõma sahip olduğu için, kesme hücresi boyutlarõ çok küçüktür. Kontaklar arasõ mesafe çok küçük tutulmaktadõr. Kapasitif akõmlarõ kolay kesmektedir. Endüktif akõmlarõn kesmesinde çok az aşõrõ akõm meydana gelir. Gürültüsüz çalõşõrlar. Çok az bakõm gerektirir, kontak bakõmõ beş senede birdir. Vakumlu Kesicilerin Tercih Nedenleri; Mükemmel devre kesme karakteristiği Yüksek güvenilirlik İşletmede personel güvenliği En düşük düzeye indirilmiş bakõm maliyeti Kompakt boyutlarõ nedeniyle, küçük hacim ve düşük kesici ağõrlõklarõ Doğaya zarar vermeden çalõşmalarõdõr. Yüksek gerilim güç kesicilerindeki son gelişmeleri takip edebilmek için günümüzün rakip firmalarõ Siemens AG, Mitsubishi ve ABB firmalarõnõn ürettiği kesicileri incelemek faydalõ olacaktõr. Bu 3 firmanõn da ürettiği kesicilerin SF6 gazlõ kesiciler olduğu gözlemlenmiştir. İncelenen kesiciler Gerilimsiz Gövdeli ve Gerilimli Gövdeli olmak üzere iki çeşittir: 1. Gerilimsiz Gövdeli (Dead Tank) Kesici Gerilimsiz gövdeli kesici teknolojisinin en belirgin özelliği, kesici mekanizmasõnõn topraklanmõş bir metal yuva içerisinde bulunmasõdõr. Bu düzenleme ile SF6 gazõ, kontak düzeneğinin yüksek gerilim altõndaki kõsõmlarõnõ yuvadan yalõtõr. Harici geçit izolatörleri kesici mekanizmasõnõ yüksek gerilim uçlarõ ile bağlantõlandõrõr. 2. Gerilimli Gövdeli (Live Tank) Kesici Canlõ gövdeli devre kesicilerde kesici odasõ porselen veya kompozit bir malzeme olabilen yalõtkan içinde bulunur ve yüksek potansiyeldedir; kesici odasõna ait yalõtkanlarõn ve yalõtkan sütununun uzunluğunu gerilim seviyesi belirler. Siemens AG nin şu an piyasaya sunduğu güç kesicisi çeşitlerini ve bunlarõn çalõşma prensiplerini tek tek inceleyelerek güç kesicileri teknolojisindeki son gelişmeler hakkõnda bilgi edinmeye çalõşalõm. 1. Elektro-Hidrolik Mekanizma Çalõşma şekli: 3AT yüksek gerilim kesicilerde, kesiciyi çalõştõrmak için gerekli enerji elektrohidrolik bir mekanizma ile sağlanõr. Bu kesicilere ait ark odalarõnõn tasarõmõ puffer prensibine veya çift grafit meme sistemine dayanõr.

01 Hidrolik depolama silindiri 02 Çalõşma pistonu 03 Pilot vana 04 Ana vana 05 Kapama Selenoidi 06 Açma Selenoidi 07 Yağ tankõ 08 Yağ pompasõ 09 Motor 10 Filtre 11 Tek yönlü vana 12 Basõnç kompanzasyon vanasõ 13 Güvenlik vanasõ 14 Basõnç ölçeği 15 Basõnç göstergesi 16 Kompakt hidrolik çalõşma mekanizmasõ Açma: Ana valf (4) elektromagnetik olarak otomatik kapanõr. Bu, iki piston yüzeyinden geniş olanõ üzerindeki basõncõ kaldõrõr ve ilgili piston taraflarõ üzerindeki basõnç farkõ nedeniyle piston (2) açõk konuma geçer. Kesici her zaman açmaya hazõrdõr. Valfõn (4) açõk konuma doğru hareketini ters yöne çevirmek için, opsiyon olarak iki adet elektriksel olarak yalõtõlmõş açma devresi (tripping circuit) bulunur. Kapama:Hidrolik valf elektromanyetik yöntemle açõlõr. Hidrolik depolama silindirinden gelen basõnç bu şekilde iki farklõ yüzey alanõna sahip pistona uygulanõr. Kesici, pistonun geniş yüzeyine etkiyen kuvvet tarafõndan hareket ettirilen birleştirici ve çalõşma çubuğu ile kapatõlõr. Çalõşma mekanizmasõ, bir basõnç kaybõ durumunda kesicinin sahip olduğu konumda kalmasõnõ sağlayacak biçimde tasarlanmõştõr. Elektrohidrolik çalõşma mekanizmasõnõn avantajlarõ: Mümkün olan en kõsa sürede en yüksek anahtarlama performansõ için yüksek çalõşma enerjisi Kontak konumlarõ, yardõmcõ güç kaynağõ arõzalansa bile güvenilir bir biçimde korunur Tekrar şarj olmaya gereksinim duymadan çoklu tekrar-kapama Sürekli kendini gözetleme Herhangi bir anda enerji rezervlerinin kontrolü Düşük bakõm gideri, ekonomik ve uzun çalõşma ömrü 2. Puffer İlkesi Ark geçirmeyen ikili grafit memeler 3AT yüksek gerilim devre kesicilerde ikili grafit meme içeren bir kontak sistemi kapama işlemleri sayõsõ ile anahtarlanmakta olan akõmdan bağõmsõz olarak sürekli ark söndürme özelliği ve dielektrik dayanõklõlõk sağlar. İkili grafit meme arka karşõ dayanõklõdõr ve dolayõsõyla çok uzun bir servis ömrü vardõr. Bu, kesme biriminin çok güçlü olduğu anlamõna gelir. İkili grafit meme kullanan puffer prensibinin bir başka önemli özelliği de, ark odalarõnõn

söndürme işlemi sõrasõnda hafif bir pozitif basõnçta çalõşmalarõdõr. Sonuç olarak bu, düşük miktarlarda çalõşma enerjisinin yeterli olduğu anlamõna gelir. Ark plazmasõ nispeten düşük iletkenliğe sahip olup, bunun açma ve kapama kapasitesi üzerinde ilave bir olumlu etkisi vardõr. Çalõşma Şekli: Kesici Açõk Durumda Akõm yolu 2 terminal tabaka tarafõndan oluşturuluyor, birinci sabit tüp, hareketli kontak ve ikinci sabit tüp. Hareketli kontak üfleme silindirine bağlanmõş ve bir daire şeklinde dizilmiş yaylõ kontak parmaklarõndan oluşuyor. Üfleme silindiri bir iptal pistonu içeriyor. Hareketli kontak, üfleme silindiri ve piston kesme odasõnõn hareketli kõsmõnõ oluşturuyor. Sõkõştõrma (Kompresyon) öncesi Piston ve üfleme silindiri çalõşma çubuğu tarafõndan ters yönlerde hareket ettirilir. Hareketli parça pistonla üfleme silindiri arasõndaki SF6 basõncõnõn artmasõ yönünde çalõşma çubuğu tarafõndan yönlendirilir. Hareketli kontak üfleme silindiriyle birlikte açõk konuma doğru hareket eder. Söndürme Kontaklar ayrõldõğõnda, bir kapama vanasõ olarak davranan hareketli kontak tübü SF6 yõ serbest bõrakõr. Memelerden biriyle kontak arasõnda bir ark oluşur. Ark gaz jeti ve kendi elektrodinamik güçlerin yardõmõyla memeler arasõnda milisaniyeler içinde yönlenir. Üfleme silindiri ark söndürme düzenini bir basõnç odasõ gibi içine alõr. Basõnç altõnda kalan SF6 dairesel hareketle kesime akar ve meme üzerinden eksensel olarak boşalõr.

Kesici Kapalõ Durumda Arkõn sönmesinden sonra hareketli kontak tübü açõk konuma geçer. 3. Kendinden Basõnç İlkesi Arkõn enerjisini kullanmak 3AP yüksek gerilim kesici, kesme birimindeki arkõn õsõl enerjisinin en uygun biçimde kullanõlmasõnõ sağlar. Bu, Siemens tarafõndan 1973 yõlõnda patenti alõnmõş kendinden basõnç prensibi ile gerçekleştirilir. O zamandan beri kendinden basõnç teknolojisi dikkat çekici bir gelişme içine girmiştir. Son dönemlerde, arkõn enerjisinin onu söndürmek için kullanõlmasõ daha da popüler olmuştur; öyle ki, bir arõza giderilirken, gerekli çalõşma enerjisi anahtarlama kontaklarõnõn mekanik gidiş-gelişini oluşturmak için gerekli enerji miktarõna kadar azaltõlabilir. Dolayõsõyla, gerekli çalõşma enerjisi miktarõ çok düşük olduğundan, depolanmõş enerji yay çalõşma mekanizmasõ küçük, düşük enerjili bir birim olabilir. Çalõşma Şekli: 1 Uçbirim tabakasõ 2 Kontak Desteği 3 Meme 4 Ana kontak 5 Ark kontağõ 6 Kontak Silindiri 7 Baz 8 Uçbirim tabakasõ Akõm yolu Akõm yolu terminal tabakalar, kontak desteği, baz ve hareketli kontak silindiri tarafõndan oluşturulur. Kapalõ durumda çalõşma akõmõ ana kontak üzerinden akar. Bir ark oluşturma kontağõ buna paralel olarak çalõşõr.

Kesme Çalõşma Akõmlarõ Açma işlemi sõrasõnda ilk olarak ana kontak açõlõr ve akõm hala kapalõ olan ark kontağõ üzerinde hareket eder. Eğer bu kontak bir an için açõlõrsa kontaklar arasõnda bir ark oluşur. Aynõ zamanda kontak silindiri baza doğru hareket eder ve buradaki söndürme gazõnõ bastõrõr. Bunun üzerine gaz kontak silindiri üzerinden ark kontağõna doğru ters yönde akar ve buradaki arkõ söndürür. Hata akõmlarõnõ kesme Yüksek kõsa devre akõmlarõ durumunda, ark kontağõ üzerindeki söndürme gazõ arkõn enerjisi tarafõndan õsõtõlmaktadõr. Bu kontak silindirinde bir basõnç artõşõna neden olur. Bu durumda gerekli söndürme basõncõnõ oluşturmak için gereken enerjinin çalõşan mekanizma tarafõndan sağlanmasõna gerek yoktur. Bu durumda sabit ark kontağõ akõşõ meme üzerinden serbest bõrakõr. Gaz kontak silindirinden memeye doğru geri yönde akar ve arkõ söndürür. 4. Depolanmõş Enerjili Yay Mekanizmasõ 3AP yüksek gerilim devre kesicilerin çalõşma mekanizmasõ tasarõmõ, depolanan enerji yay mekanizmasõna dayanõr. Bu tür çalõşma mekanizmasõnõn 420 kv a kadar gerilim düzeylerinde kullanõlmasõ, az bir miktar çalõşma enerjisine gerek duyan kendinden sõkõşmalõ bir ark kutusunun geliştirilmesi sayesinde olmuştur. Başlõca avantajlarõ: Az sayõda hareketli parçasõ olan, basit ve sağlam yapõ Bakõm gerektirmez Paslanmaz alüminyum yuvada kompakt tasarõm Titreşimden yalõtõlmõş mandallar Şarj mekanizmasõnõn yüksüz halde dekuplajõ Erişim kolaylõğõ 10.000 açma kapama Çalõşma şekli: 01 Kapama bobini 02 Cam tabaka 03 Köşe donanõmõ 04 Kuplaj bağlantõsõ 05 Kapama yayõ için bağlantõ çubuğu 06 Açma yayõ için bağlantõ çubuğu 07 Çalõşma Mahfazasõ 08 Kapama yayõ 09 Açma yayõ 10 Acil durum el kolu 11 Şarj donanõmõ 12 Şarj şaftõ 13 Çalõşma şaftõ 14 Manivela 15 Damper (kapama için) 16 Damper (açma için)

Siemens AG nin günümüzde üretmekte olduğu yüksek gerilim güç kesicileri yukarõda sözü edilen dört çeşitten oluşmaktadõr. Mitsubishi firmasõnõn yüksek gerilim güç kesicileri hakkõnda fikir edinmek için SFMT serisindeki güç kesicilerini inceleyelim: SFMT serisinde gerilimi 72.5 kv tan 500 kv a kadar, kesme akõmõ da 20 ile 63 ka arasõnda değişen yüksek gerilim güç kesicileri bulunmaktadõr. Bu kesiciler gerilimsiz gövdeli (dead tank), galvanize çelik panolu, izole fazlõ ve üflemeli yapõdadõrlar. İki porselen ya da kompozit buşing bulunur. Bunun yanõnda gövde ve buşing SF6 ile basõnçlandõrõlmõştõr. Panoda ayrõca kontrol kabini bulunur. Bu kontrol kabininin içinde yay mekanizmasõ, faz arasõ bağlantõlar ve kontrol devreleri bulunur. Mitsubishi Yüksek Gerilim Güç Kesicileri Tip 100-SFMT- 120-SFMT- 100-SFMT- 200-SFMT- 300-SFMT- 40E 40E 50/63F 50/63F 50/63F Gerilim (kv) 123 145 123 145 169 60 Hz Dayanõm (kv) 260 310 260 310 365 Sürekli Akõm (ka) 1.2 / 2 / 3 / 4 1.2 / 2 / 3 / 4 1.2 / 2 / 3 1.2 / 2 / 3 1.2 / 2 / 3 Kesme Akõmõ (ka) 40 40 50 / 63 50 / 63 50 / 63 Kesme Zamanõ (döngü) 3 3 3 3 3 Toplam Ağõrlõk (kg) 2600 2600 3937 3937 4949 SF6 Ağõrlõk (kg) 25 25 55 55 55 Mitsubishi Yüksek Gerilim Güç Kesicileri Tip 200-SFMT-40E 200-SFMT-50F 200-SFMT-63F Gerilim (kv) 245 245 245 60 Hz Dayanõm (kv) 425 425 425 Sürekli Akõm (A) 1.2 / 2 / 3 1.2 / 2 / 3 1.2 / 2 / 3 Kesme Akõmõ (ka) 40 50 63 Kesme Zamanõ (döngü) 2 / 3 2 / 3 2 / 3 Toplam Ağõrlõk (kg) 5197 5197 5197 SF6 Ağõrlõk (kg) 57 84.4 91.4 Mitsubishi Yüksek Gerilim Güç Kesicileri Tip 300-SFMT-40E 300-SFMT-50E Gerilim (kv) 362 362 60 Hz Dayanõm (kv) 555 555 Sürekli Akõm (A) 1.2 / 2 / 3 1.2 / 2 / 3 Kesme Akõmõ (ka) 40 50 Kesme Zamanõ (döngü) 2 2 Toplam Ağõrlõk (kg) 3003 * 3003 * SF6 Ağõrlõk (kg) 166 166 Mitsubishi Yüksek Gerilim Güç Kesicileri Tip 500-SFMT-50E 500-SFMT-63E Gerilim (kv) 550 550 60 Hz Dayanõm (kv) 860 860 Sürekli Akõm (A) 2 / 3 / 4 2 / 3 / 4 Kesme Akõmõ (ka) 50 63 Kesme Zamanõ (döngü) 2 2 Toplam Ağõrlõk (kg) 8730 8730 SF6 Ağõrlõk (kg) 590 590

Son olarak, ABB firmasõnõn üretmekte olduğu yüksek gerilim güç kesicilerini incelediğimizde bu firmanõn da Siemens AG ve Mitsubishi gibi SF6 gazlõ güç kesicilerini tercih ettiğini görüyoruz. ABB nin son geliştirdiği seri, daha önce kullanmakta olduğu SF6 gazlõ güç kesicilerini temel alarak oluşturulmuş bir seridir. Bu serideki kesicilerin özellikleri aşağõdaki tabloda ayrõntõlarõyla görülmektedir. KAYNAKÇA: 1. Yanabu S., Zaima E., Hasegawa T., Recent Development of High Voltage Circuit Breaker for High Voltage Power Transmission and Distribution System, IEEE, 2002 2. Yanabu S., Okubo H., Feasibility Study On Application of High Voltage and High Power Vacuum Circuit Breaker, XXth International Symposium on Discharges and Electrical Insulation in Vacuum Tours 2002, IEEE, 2002 3. M. Khalifa (editor), High Voltage Engineering, Theory and Practice, Marcel Dekker Inc., New York and Basel, USA, 1990 4. İnan, Aslan, Kesiciler (Disjonktör), www.yildiz.edu.tr/~inan/kesiciler.htm 5. Siemens AG web sitesi, www.siemens.com.tr 6. Mitsubishi web sitesi, www.meppi.com/meppi 7. ABB web sitesi, www.abb.com 8. Kesiciler, http://www.elektrikcim.net/egitim/kesiciler.asp