YANGINA DİRENİRKEN ÇOĞALAN AĞAÇLAR HAZIRLAYAN ÖĞRENCİLER BATIHAN TAŞOVA (7-A) LİDYA İSLAMOĞLU (7-A) DANIŞMAN ÖĞRETMEN Meral BEŞİRACI İZMİR 2014
İÇİNDEKİLER 1. Proje özeti...2 2. Projenin amacı...2 3. Giriş...2-3 4.Yöntem...3-4 5. Ulaşılan sonuçlar ve sonuçların değerlendirilmesi...4 6. Proje Bütçesi...4 7. Proje Takvimi...4 8. Kaynaklar...5 9.Proje Fotoğrafları....... 5-6 1
1. Proje Özeti YANGINA DİRENİRKEN ÇOĞALAN AĞAÇLAR Ulkemizde özellikle yaz aylarında bir çok ormanımızın kül olduğunu görüyoruz. Bu sebeple ormanlarımızın yanıcı madde olduğundan yola çıkarak tutuşmayı engelleyici ve yanmayı önleyici bir yöntem bulunmalıdır hipoteziyle ağaçların tutuşma sıcaklığını yükselterek; yanıcı madde olma özelliklerini en aza indirmeyi hedefleyip; işe koyulduğumuzda ağacın yanıcı bir madde olmasından dolayı ancak üzerinde yapacağımız bazı işlemlerle tutuşma sıcaklığını yükseltebileceğimizi düşündük. Projemizde esas çalışma alev geciktirici bir madde kullanılarak, ormanlara zarar vermeden yangınları en aza indirmek üzerine olmuştur. 2. Projenin Amacı Alev geciktirici maddeler kullanarak, ormanların tutuşma sıcaklığını yükseltmek. Bu sayede orman yangınlarının sıklığını azaltmak ve yangınlara müdahalede zaman kazanmak amaçlanmaktadır. Bunu yanında kullandığımız maddelerin bitkilerin büyümesi ve gelişmesi üzerindeki olumlu etkilerinden yararlanarak ormanların sağlıklı bir şekilde gelişimlerini sağlamak hedeflenmektedir. 3. Giriş Orman yangınlarıyla savaş, her şeyden önce, maddi imkan, eğitim ve organizasyon işidir. Bu üç unsuru en ölçülü ve en etkili şekilde kullanmak ise, Yangın Koruma ve Savaş Organizasyonunun ana görevidir. Orman yangınlarından korunmada genel olarak üç etkili yönteme başvurulmaktadır.bunlar ; yangının çıkmasına engel olmak,çıkan bir yangını en kısa sürede söndürmek,devam eden bir yangında yanan alanın büyümesini engelleyerek zarar derecesini azaltmaktır[1]. Yangınla savaşın ilk basamağı, yangına karşı koruyucu tedbirler almaktır. Bu tedbirler, yangının çıkmasına engel olmak veya çıkacak yangınların sayısını azaltmaya yönelik çalışmalardır.yasalarla veya cezai müeyyidelerle yapılan direkt savaş yöntemleri yangından korunmanın önemli bir kısmını oluşturmakta ise de, bu durum konunun ancak bir parçasını kapsamaktadır. Bu nedenle, ormanları yangından korumak için alınabilecek önlemler çok yönlü olarak ele alınmalıdır. [1]. Ormanların yangından korunmasında yangın olasılığını azaltıcı ve dolayısıyla yangın sayısının düşük olmasını sağlayıcı çeşitli önlemler alınabilir. Yol kenarlarının temizlenmesi, rekreasyon alanlarının kullanımı, halkın uyması gereken kurallar gibi. Yangını önleyici tedbirler ise yangın çıkmadan önce alınan ve söndürme faaliyetlerinde yararlı olacak önlemlerdir. (Tüyak, 1996). Bu önlemleri almak için önce ormanda yangınların en çok çıktığı alanlarla, korunması gerekli olan değerli alanlar saptanır. Bu alanlar meydana çıktıktan sonra söndürme faaliyetlerinde yararlı olacak doğru yöntemlerin kullanılması gerekir. Yangın tehlikesini azaltmak suretiyle yangınların direkt önlenmesi, fazla yangın kaynağı olan yanıcı maddelerin kaldırılması demektir. Demiryolu kenarlarındaki yanıcı maddelerin temizlenmesi veya yakılması, rekreasyon alanlarındaki ölmüş yanıcı maddelerin yok edilmesi buna iyi birer örnektir. Bir alanda yanıcı madde miktarını azaltarak, çıkacak muhtemel bir yangınla savaşta kolaylık sağlamaktır. Yangın tehlikesi olan bir alanda uygulanacak olan bu önlemler çeşitli amaçlara hizmet ederler. 2
Bunlar: Yangının yayılış oranını yavaşlatma, yanıcı maddelerin tutuşmasını engelleyerek yangının çıkmamasını sağlamak gibi faktörler olabilir[2]. Ulkemizde bu tür çalışmalar yapılmasına rağmen hala yaz aylarında bir çok ormanımızın kül olduğunu görüyoruz. Bu sebeple ormanlarımızın yanıcı madde olduğundan yola çıkarak tutuşmayı engelleyici ve yanmayı önleyici bir yöntem bulunmalıdır hipoteziyle ağaçların tutuşma sıcaklığını yükselterek; yanıcı madde olma özelliklerini en aza indirmeyi hedefledik. Bu hipotezle işe koyulduğumuzda ağacın yanıcı bir madde olmasından dolayı ancak üzerinde yapacağımız bazı işlemlerle tutuşma sıcaklığını yükseltebileceğimizi düşündük. Projemizde esas çalışma alev geciktirici bir madde kullanılarak, ormanlara zarar vermeden yangınları en aza indirmek üzerine olmuştur. Yanıcı bir maddenin ortamdaki oksijen etkisiyle tutuşma sıcaklığına ulaştığında yanmaya başladığı görülür..ağaçların yanmasını engel olabilmek için üzerini oksijenle teması kesecek bir madde ile kaplamak gerekmektedir.bu maddenin de ağaçların biyolojik yapısına zarar vermemesine dikkat edilmelidir.kullanacağımız maddenin renksiz,zehir içermeyen ve suda çözünebilir özellikte olması da önemlidir. Ülkemizde ağaçlardan elde edilen selülozik malzemelerin yanmaya karşı direncini artırmada bir çok kimyasal madde kullanılmaktadır. Fakat biz uygulamamızı canlı ağaçlar üzerinde yapacağımız için kullanacağımız maddenin tüm yukarıda saydığımız özelliklere sahip olması gerekmektedir. Bu sebeple ülkemizde ham madde olarak bol miktarda bulunan, iyi bir alev geciktirici özelliğe sahip, ayrıca tarımda gübre yapımında kullanılan bor(b)u projemizde kullanabileceğimizi düşündük. Bor(B)lu bileşikler olan boraks, borik asit kullanarak ağaçtan elde edilen mukavva ve tahtanın kontrollü deneylerle tutuşma sıcaklıklarına daha geç ulaşabileceğini inceledik. 4. Yöntem Çalışmada bilimsel işlem basamakları uygulanmıştır. (Kontrollü deney, gözlem yapma, verileri toplayıp kaydetme, karşılaştırma, ilişkilendirme ve karar verme, iletişim yöntemleri kullanılmıştır.) 3 ayrı kontrol ve deney grubu belirlenmiştir. Diğer değişkenler sabit tutularak sadece alev geciktirici maddenin etkisi incelenmiştir. Alev geciktiricilerin etkisini incelemek için 3 adet eşit büyüklüklerde mukavva, 3 adet eşit büyüklüklerde sarıçam (Pinus sylvestris lipsky) ağacından elde edilmiş tahta parçası,100 gr borikasit(b(oh) 3 ), 100gr boraks (Na 2 B 4 O 7.10H 2 O), özdeş büyüklüklerde beherglass, su, elektrikli ısıtıcı özdeş 2 adet çim adama, özdeş iki adet menekşe bitkisine ihtiyaç duyulmuştur. Araştırma kapsamında kullanılan deney örnekleri, sarıçam (Pinus sylvestris lipsky) odunundan hazırlanmıştır. Borlu bileşikler ise ülkemizde üretilmesi, mantarlara karsı zehirli etkisi ve yanmayı engelleyici özellikleri nedeniyle tercih edilmiştir. 3 adet beherin 1 tanesine sadece 240 ml su, 1 tanesine 240ml su ve 10 gr borik asit, 1 tanesine de 240 ml su ve 10gr boraks koyularak farklı çözeltiler hazırlanmıştır. 3 adet mukavva parçası su, borik asit ve boraks çözeltilerinin içine birer adet olmak üzere, daldırılarak 24 saat bekletilmiştir. Aynı çözeltiler tekrar hazırlanarak yukarıdaki işlemler tahtalar için de yapılmıştır.24 saat sonra mukavva ve tahtalar beherlerden çıkartarak kurumaya bırakılmıştır. Kuruma gerçekleştikten sonra 1000 watt güce sahip elektrikli bir ısıtıcı üzerinde kronomometre aracılığıyla tutuşma ve kül olma süreleri ölçüldü. Ölçüm sonuçlarımız Tablo 1 ve Tablo 2 de belirtilmiştir. 3
Deneylerimize ek olarak boraks çözeltisinin bitkilerin gelişimine olumlu ya da olumsuz etkilerini inceleyebilmek için 2 adet özdeş çim adamı ve menekşe bitkisini düzenli olarak günde 2 kez 100 ml su ve boraks çözeltisiyle ayrı ayrı suladık.1 hafta içerisinde boraks çözeltili çimlerimiz çimlenmelerini tamamlayıp, boyca uzamalarını gerçekleştirirken henüz sadece su ile suladığımız çimlerimizin ancak tohum kabuklarından ayrıldıklarını gözlemledik.menekşe bitkilerimizde ise boraks çözeltisi ile sulanan menekşenin daha çok yaprak oluşturduğunu ve geliştiğini gözlemledik. Yapılan nitel ve nicel gözlemler sonucunda, elde edilen tablodaki verilerimize göre boraks çözeltisinin yanıcı bir maddenin alev alma süresini uzattığı sonucuna ulaştık. 4. Ulaşılan Sonuçlar Ormanlık alanlarda yangını söndürmede kullanılan helikopterlerle düzenli olarak boraks çözeltisi dökmek, yangını önleyeceği gibi tutuşma süresini uzatacağından çıkabilecek yangın durumunda, yangın söndürücülerin yanana alanın fazla büyümeden ulaşmalarına da fırsat sağlayacaktır. Ayrıca boraks çözeltisi ağaçların böcek ve mantarlara karşı mücadeleci ve gür olmasını sağlayacaktır. 5.1.Sonuçların Değerlendirilmesi Ulaştığımız sonuca göre, ormanlık alanlarda yangın çıkmadan önce alınan ve söndürme faaliyetlerinde yararlı olacak önlem olarak yılın belirli dönemlerinde özellikle yaz aylarında yangın çıkma olasılığı yüksek olan alanlarda helikopterlerle boraks çözeltisi dökülmelidir. Böylelikle ormanların tutuşma sıcaklığı yükseltilebilir ayrıca boraksın bitki gelişimine katkısı böceklenmeye ve mantar oluşumuna etkisiyle daha sağlıklı ve gür ormanlara sahip olabiliriz. 6. Proje Bütçesi: 35 TL (mukavva,tahta,boraks,borik asit,çim adam,menekşe) 7. Proje Takvimi 07 Ekim 2013-21 Ekim 2013 Literatür taraması 23 Ekim 2012-10 Ocak 2014 Projenin uygulanması 4
8. Kaynaklar [1].Karadeniz Teknik Üniversitesi,Fen Bilimleri Enstitüsü,Orman Mühendisliği Anabilim Dalı [2]. Osmangazi Üniversitesi, Maden Mühendisliği Bölümü, Bademük-ESKİŞEHİR [3]. Selçuk Universitesi, Fen Bilimleri Enstitusu, Kimya Muhendisliği Anabilim Dalı [4]. G.Ü. Tek. Egt. Fak. Mob. Dek. Egt. Böl. Ankara-TÜRKIYE [5].Bilim ve Teknik Dergisi (Tübitak Yayınları) 9.Proje Fotoğrafları 1 5
2 3 6
7