Psikolog Seda BİLGEN IŞIK İÇİNDEKİLER: 1. TIRNAK YEME 2. ÇOCUKLARDA BİLGİSAYAR KULLANIMI 3. SINAV KAYGISI 4. KAYNAKÇA
1. TIRNAK YEME Tırnak yeme, her yaşta ve her iki cinste de görülebilen, zaman içinde de alışkanlığa dönüşebilen bir davranış bozukluğudur. NEDENLERİ: Aileye yeni bir kardeşin katılması, Çocuklar arasında ayırım yapılması, Aile içinde yaşanan huzursuzluklar, kavgalar, Aşırı kuralcı ve baskıcı eğitim, Öfkesini açıkça dile getiremeyen çocuk tırnak yiyerek öfkesini kendine yöneltebilir. 1
Çocuk cezalandırılma endişesi taşıyorsa Kendini ifade edemeyen, ilgi-sevgi ortamını bulamayan çocuk üzüntü ve sıkıntısını bu şekilde dışa yansıtabilir Çevresel kaynaklardan öğrenme sonucu çocukta tırnak yeme gelişebilir. Çocuğun; çevresinin dikkatini çekme çabası sonucu, Özgüven eksikliği sonucu, NELER YAPABİLİRSİNİZ? Çözüm zaman alabileceği için anne-babanın öncelikle sabırlı olabilmesi çok önemlidir. Cezalandırmak, bağırmak, sert davranmak ya da alay etmek sorunu çözmeyeceği gibi çocuğun kendine güvenini azaltacak ve farklı sorunların ortaya çıkmasına neden olacaktır. En etkili yöntem 3-4 yaşlarına kadar bu alışkanlığın anne baba tarafından görmezlikten gelinmesidir. Bunu yaparken çocuğun dikkatini dağıtmanız da çok önemlidir. Küçük çocukların dikkatlerini başka bir noktaya çekmek çok kolaydır, hemen eline sevdiği bir 2
oyuncağı verebilirsiniz, ya da dikkatini farklı bir yere yönlendirebilirsiniz. Diğer yaş gruplarında da dikkatini başka yöne çekme etkili olabilmektedir. Örnek olarak; hadi bana bir bardak su getir, dışarı gezmeye çıkalım gibi çocuğa cazip gelebilecek tekliflerle dikkatini başka bir yöne kaydırabilirsiniz. Ayrıca çocuğun elini ve ağzını hareket halinde tutacak sakız çiğneme, el uğraşları gibi meşgaleler de etkili olabilir. Çocuğun ne zaman tırnağını yediği, gerginlik ve uyumsuzluk nedenleri araştırılmalı ve buna uygun çözüm yolları uygulanmalıdır. Dikkat çekme amaçlı yapıyorsa bunu yapmadığı zamanlarda dikkatinizi ona verip, tırnak yediği zaman onunla ilgilenmemek gerekmektedir. Aile içinde yaşanan kavgalardan dolayı bunu yapıyorsa ilk önce ailenin kendi davranışlarını değiştirmesi, öfkesini doğru ifade etme yollarını öğrenmesi gerekmektedir 3
Çocuk içine kapanık ve kendini ifade edemiyorsa ve bu nedenle tırnak yeme eğiliminde bulunuyorsa, çocuğun sosyalleşmesi için katkıda bulunabilirsiniz. Çocuğunuz tırnak yemediği zaman mutlaka onu ödüllendirin. Sözel olarak da olabilir, sevdiği ve istediği bir şeyi yaparak ya da alarak da olabilir. Ama ödül kullanımına dikkat edilmesi gerekmektedir. Çünkü her defasında bir şey alınırsa çocuk bu davranışını ödül almak için kullanabilir. Çocukta değişimleri uygularken model aldığı anne hala tırnaklarını yemeye devam ediyorsa yaptığınız uğraşlar bir işe yaramaz. Çocuk ben tırnağımı yemiyorum ama hala annem tırnağını yemeğe devam ediyor diyebilir. Tırnak yemenin çok kötü bir alışkanlık olmadığı ve bunu isteyenlerin kolaylıkla terk edebilecekleri çocuklara anlatılmalıdır. Çocuk buna inandırıldığı zaman bu alışkanlıktan vazgeçmek için çaba gösterecektir. 4
Küçük çocukların kaygı-korku verici televizyon filmlerini/programlarını izlemeleri çocuğu heyecanlandıracağı için sakıncalıdır. En fazla yarar sağlayacak yaklaşım ise tedavinin her hasta için ayrı planlanması, adım adım çalışılması, altta yatan klinik tabloya bağlı olarak davranış değiştirme yöntemleri, stresle başa çıkma eğitimi olmalıdır. 2-ÇOCUKLARDA BİLGİSAYAR KULLANIMI Her geçen gün yaşamımızda daha çok yer bulan bilgisayarlar, olumlu birçok katkının yanı sıra, bir kısım sağlık sorunlarına da neden olmaktadır. 5
Bu sorunlar arasında radyasyonun sağlığa olumsuz etkileri, göz ve kas iskelet sistemi sorunları önde gelirken, kişilik, sosyal ve ruhsal durum üzerine de etkileri olabileceği düşünülmektedir. Yaşına uygun olmayan yazılım programlarını kullanan çocuklarda, şiddet kullanma, kaba bir dil kullanma, izlediği hızlı grafik ve animasyonlardan dolayı aşırı hareketlilik gibi etkiler görülebilir. Aşırı Bilgisayar Kullanımını Engellemek Adına Neler Yapılabilir: Buradaki en önemli nokta; çocuğa katı engellemeler koymak yerine çocukların ilgilerine ortak olan ve ikna eden ebeveynler olabilmektir. 1. Sanal ortam yerine doğal ortam: Çocuklarınızı arkadaşları ile doğal yollardan görüşmeleri için yönlendirebilir, onlara yeni olanaklar yaratabilirsiniz. Yaz kampları, hafta sonu doğa yürüyüşleri, evde ve bahçede yapılabilecek etkinlikler, hobiler, spor karşılaşmalarının 6
izlenmesi gibi aktif ve doğal etkinliklere katılmasına yardımcı olabilirsiniz. Realiteyi kavramayı ve kabul etmeyi, paylaşmayı, strese dayanıklılığı ve en önemlisi yaşayarak öğrenmeyi öğreneceklerdir. 2. Spora yönlendirme: Spor çocuklar ve gençlerin fiziksel, zihinsel, ruhsal ve sosyal gelişimleri için son derece gerekli bir aktivitedir. Çocuğunuza uygun bir spor çalışması seçebilir ve haftanın 2-3 gününü spor yaparak geçirmesini sağlayabilirsiniz. Bu yolla sosyal becerileri gelişecek, engellenme ve sınır yaşantılarını öğrenecek, gerçekçi hedefler koyarak hedefe yönelik strateji oluşturma yetenekleri gelişecektir. 3. Arkadaşlık ilişkileri desteklenmeli: Çocuğunuzun arkadaşlık ilişkilerini desteklemeniz onu, var olan arkadaşlık ilişkilerini sürdürmek ve yeni arkadaşlık ilişkileri kurması için yüreklendirecek, bilgisayarda çok uzun ve gereksiz zaman geçirmek yerine arkadaşları ile olmayı seçmesine destek olacaktır. Bu sayede çocuğun kendini tanımlama ve ifade etme becerileri de gelişecek ve sosyal statü edinimi daha sağlıklı gelişecektir. 7
4. Profesyonel Yardım: Çocuklar ve gençler kendi akran grupları içinde iletişim kurmaya özendirilebilir. Eğer çocuk ya da genç iletişim kurmada, iletişimi başlatmada ve sürdürmede güçlük çekiyorsa, sosyal beceri eğitimlerinden faydalanılabilir. Bu konuda çocuğunuz için, Rehberlik ve Psikolojik Danışma Büro Amirliğinden görüşme talep edebilirsiniz. 6. Aileler İçin Internet Kullanım Önerileri: Bilgisayar ve internette geçirilen zamanın sınırlandırılması, bilgisayarın herkesin bulunduğu odaya konması gibi basit önlemler çocuğunuza etkili bilgisayar kullanma alışkanlığı kazandırmaya yardımcı olabilir. 8
3-ÇOCUKLARDA SINAV KAYGISIYLA BAŞ ETME 1. Çocukla konuşurken konuşmasını asla bölmeyin ve onun adına konuşmayın. 2. Çocuğu kendisini kaygılandıran konular hakkında konuşmaya teşvik edin, 3. Çocuğu iyi olduğu konularda cesaretlendirip, olumlu özelliklerini vurgulayın, 4. Çocukla ilgili beklentilerinizi gözden geçirip, beklentilerinizin onun sınırlarını aşmamasına dikkat edin, 5. Çocuğa, kendinizi kaygılandıran sorunlarla etkili bir şekilde nasıl basa çıktığınızı göstererek model olun, 9
6. Çocuğunuzun bedendeki stres tepkilerini değiştirmek için düzenli olarak nefes, gevşeme ve fiziksel egzersiz yapmasını sağlayın, 7. Kaygıyı istenen düzeye çekmede uyku ve beslenme de etkilidir. Yeterli uyku, düzenli öğünler, stres arttırıcı kafeinli içeceklerden uzak durmak yararlı olacaktır. 8. Telaş ve acelecilik paniğe ve kaygıya yol açar. Bu nedenle zamanın koşuşturma içinde geçirilmemesi, zaman planlamasının yapılması yararlı olacaktır. 9. Çocuk, sınavı bir kişilik değeri olarak görmemelidir. Sınavda başarılı olmasının her şey demek olmadığını ve başarısızlığının her şeyin sonu olmadığını ona anlatın, 10. Çocuğunuzun başarıya ulaşmak için elinden geleni yaptığına inanın. Eğer sonuç istediğiniz gibi olamazsa elinden gelenin bu kadar olduğunu kabul edin. 10
4-Kaynakça Rehberlik ve Psikolojik Danışma Büro Amirliği İletişim: 0288 212 38 50/5099 Kaynak; ÖZBEY, Çetin(2004); 'Çocuk Sorunlarına Yapıcı Çözümler' Çevikaslan, Ahmet (2008) www.çocukajandası.com Uysal, Recep Ailem dergisi sayı:166 http://www.rshm.gov.tr/kres/kardes-geliyor.pdf www.cocukpsikolojisi.net Kayseri Emniyet Müdürlüğü; Çocuklarda Görülen Davranışsal Sorunlar Haluk Yavuzer; Çocuğu Tanımak Ve Anlamak Özcan, N. Keser, Çocuk ve Gençlerde Bilgisayar ve İnternet Kullanımı Yaşadıkça Eğitim, Sayı:78; Sayfa: 4-7, Nisan-Haziran 2003 Mart 2016 11