Sayfa 1/8 Hastalÿýklar Yasin ÿýaÿýan, 07 Oct 06 saat: 22:39 Akromegali nedir? Akromegali, eriÿýkinlerde ortaya ÿýÿýkan ; vÿýcudun bÿýyÿýmesi ve organ geliÿýmesi iÿýin anahtar bir faktÿýr olan bÿýyÿýme hormonunun (GH) aÿýÿýrÿý salgÿýlanmasÿýna baÿýlÿý geliÿýen sinsi bir hastalÿýktÿýr. Fazla GH salgÿýlanmasÿý, aÿýÿýrÿý bÿýyÿýmeye ve iÿý organlardaki geniÿýlemeye baÿýlÿý olarak da vÿýcutta ÿýekil bozukluklarÿýna neden olur. Akromegalinin saptanmasÿý ve tanÿýsÿý gÿýÿý olabilir. ÿýncelikle terleme, baÿý aÿýrÿýlarÿý ya da yaÿýlÿý cilt gibi baÿýka semptomlarla karÿýÿýlaÿýÿýrsÿýnÿýz. El ya da ayaklarÿýnÿýzÿýn ÿýiÿýtiÿýini veya boyut olarak bÿýyÿýdÿýklerini hissedersiniz. Eÿýer akromegaliniz varsa bir endokrinolog tarafÿýndan dÿýzenli olarak kontrol edilmeniz gerekir. Saÿýlÿýk bakÿýmÿýnÿýzÿý yapanlar akromegalinin vÿýcudunuzu nasÿýl etkilediÿýini ve neden bu hastalÿýÿýÿýn hÿýzla ve yoÿýun bir ÿýekilde tedavi edilmesi gerektiÿýini anlamÿýnÿýza yardÿýmcÿý olacaklardÿýr. Yazÿýyÿý Gÿýnderen bÿýnyaz Akromegali hastalÿýÿýÿý hakkÿýnda bilgi Semptomlar Akromegali semptomlarÿý kiÿýisel gÿýrÿýnÿýmÿýnÿýz ve genel saÿýlÿýÿýÿýnÿýzÿý etkileyebilir. Gÿýrÿýntÿýdeki deÿýiÿýiklikler az miktarda olabilir ve yÿýllarca sÿýren uzun bir sÿýreÿýte ortaya ÿýÿýkabilir. Akromegalinin erken belirti ve semptomlarÿý, yaÿýlanma ya da baÿýka hastalÿýklarÿýn semptomlarÿý olarak algÿýlanabilir ; bu durum hastalÿýÿýÿýn tanÿýsÿýnÿý gÿýÿýleÿýtirmektedir. Bÿýyÿýk el ve ayaklar gibi daha geÿý oluÿýan belirti ve semptomlarÿýn tanÿýnmasÿý daha kolaydÿýr. Aÿýaÿýÿýdaki listede de gÿýrebildiÿýiniz gibi akromegalinin ÿýeÿýitli potansiyel semptomlarÿý bulunmaktadÿýr. Bununla birlikte, ÿýoÿýu hastada bunlardan ÿýok azÿý gÿýrÿýlmektedir. Akromegali, kardiyovaskÿýler hastalÿýk, karbonhidrat intoleransÿý (diyabete neden olabilir), havayolu obstrÿýksiyonu ve uyku apnesi gibi solunum sÿýkÿýntÿýsÿý, ve kolon kanseri gibi sekonder malignitelere neden olabilir. Hasta Semptomlarÿý Kontrol Listesi Aÿýaÿýÿýdaki fiziksel deÿýiÿýikliklerden herhangi birini fark ettiniz mi?» Ciltte kalÿýnlaÿýma» Yÿýzdeki yapÿýlarÿýn kalÿýnlaÿýmasÿý» Cilt kalÿýnlaÿýmasÿý/kararmasÿýna baÿýlÿý vÿýcut kÿýllarÿýnÿýn kalÿýnlaÿýmasÿý
Sayfa 2/8» Ciltteki ÿýiÿýme ile birlikte olan aÿýÿýrÿý bÿýyÿýmeye baÿýlÿý olarak el ve ayak parmaklarÿýnda geniÿýleme, kÿýzarma ve aÿýrÿý» ÿýenenin dÿýÿýarÿý doÿýru ÿýÿýkÿýntÿý oluÿýturmasÿý» Dudaklar, burun ve dilin geniÿýlemesi» Kaburgalarda kalÿýnlaÿýma (fÿýÿýÿý ÿýeklinde gÿýÿýÿýs oluÿýmasÿý) Ya da aÿýaÿýÿýda bulunan herhangi bir semptoma baÿýlÿý yakÿýnmanÿýz oldu mu?» El ve ayaklarda ÿýiÿýme» Eklem aÿýrÿýsÿý» Kol ya da bacaklarda gÿýÿýsÿýzlÿýk» Horlama» Kas gÿýÿýsÿýzlÿýÿýÿý» Baÿý aÿýrÿýlarÿý» Gÿýrme kaybÿý ya da ÿýift gÿýrme» Aÿýÿýrÿý terleme» Dÿýzensiz adet gÿýrme ve/veya memede sÿýt ÿýretimi» Erkeklerde iktidarsÿýzlÿýk. Alzheimer Hastalÿýÿýÿý Alzheimer hastalÿýÿýÿý (Alzaymer olarak okunur), bunama olarak ifade ettiÿýimiz durumun en sÿýk gÿýrÿýlen nedenidir. Bunama veya diÿýer bir deyiÿýle demans, beyin hÿýcrelerinin harabiyetine ve daha sonra da kaybÿýna yol aÿýan hastalÿýklarÿýn sÿýk rastlanan bir belirtisidir. Alzheimer hastalÿýÿýÿýnda beyin hÿýcreleri yavaÿý yavaÿý ve ilerleyici ÿýekilde tahrip olur. Alzheimer hastasÿýnda hafÿýza kaybÿý, kiÿýilik ve davranÿýÿý deÿýiÿýiklikleri, dÿýÿýÿýnme ve yorumlama yeteneklerinde bozulma, konuÿýurken doÿýru kelimeleri bulmakta gÿýÿýlÿýk, bazÿý iÿýleri doÿýru sÿýrayla yapmakta zorlanma gibi belirtiler gÿýrÿýlÿýr. Hastalarda dÿýÿýÿýnme, hatÿýrlama, okuma, yazma, yeni bilgiler ÿýÿýrenme ve karar verme gibi konularda bazÿý problemler olabilir. Araba kullanma, para harcama, gÿýnlÿýk olaylarÿý yorumlama konusunda zorlanabilir. Kendi kendine giyinme ve yÿýkanma da bir sÿýre sonra sorun haline gelebilir. Bu belirtiler zamanla daha da kÿýtÿýleÿýirse de, kÿýtÿýleÿýmenin hÿýzÿý hastadan hastaya farklÿýlÿýk gÿýsterir. Ancak hastalÿýk ilerledikÿýe gÿýnlÿýk yaÿýamÿý sÿýrdÿýrmek giderek zorlaÿýÿýr ve hasta zaman iÿýinde tamamen baÿýkalarÿýna baÿýÿýmlÿý hale gelir. Alzheimer hastalÿýÿýÿý ve diÿýer demans hastalÿýklarÿýnda konuÿýma (kelime bulmakta zorlanma, dÿýzensiz konuÿýma, tekrarlarÿýn artmasÿý vb.) ve anlama bozukluklarÿý sÿýk gÿýrÿýlÿýr. Bu durum hastalarla konuÿýarak iletiÿýim kurmayÿý gÿýÿýleÿýtirir. Hastalarÿýn hatalarÿýndan sÿýkÿýntÿý duymasÿý durumu daha da gÿýÿýleÿýtirir. Bu nedenle gÿýlÿýmseme, omuza bir dokunuÿý gibi gÿýven iliÿýkisini saÿýlayan iletiÿýim yollarÿýnÿýn kullanÿýlmasÿý bÿýyÿýk ÿýnem kazanÿýr. Demanslÿý hastalarda davranÿýÿý deÿýiÿýiklikleri beklenen bir durumdur. Hasta, hafÿýza kaybÿý gibi zihinsel yeteneklerindeki bozulma ve kendine duyduÿýu saygÿýnÿýn giderek azalmasÿý nedeniyle ÿýevresine karÿýÿý bazÿý
Sayfa 3/8 ÿýÿýpheler geliÿýtirir. Demanslÿý hasta zaman zaman hÿýrÿýÿýn ve saldÿýrgan olabilir. Bu tepki, kendisini gÿývenlikte hissetmemesi veya yeni olaylar ve insanlarla karÿýÿýlaÿýmasÿý gibi birÿýok nedene baÿýlÿý olabilir. Hastanÿýn bu tarz suÿýlamalarÿýnÿýn arttÿýÿýÿý dÿýnemlerde gÿývenini kazanmak iÿýin sÿýcak, anlayÿýÿýlÿý bir tavÿýrla yaklaÿýÿýlmalÿýdÿý Hastanÿýn yeteneklerinde meydana gelecek olan deÿýiÿýiklikler, hasta yakÿýnlarÿýnÿýn yaÿýam tarzÿýnda da bazÿý deÿýiÿýimleri gerektirebilir. Hastanÿýn yaÿýamÿý basitleÿýtirilmeli, rahat bir ev ortamÿý hazÿýrlanmalÿýdÿýr. Hastanÿýn ailesine, arkadaÿýlarÿýna, doktoruna ve bakÿýmÿýyla ilgilenecek kiÿýilere gÿývenmesi saÿýlanmalÿýdÿýr. Hasta, gÿýnlÿýk yaÿýamÿýn dÿýzenlenmesi ve mali konularÿýn ÿýÿýzÿýlmesi gibi bazÿý sorumluluklarÿý onlara aktarmak durumunda kalabilir. Eÿýiniz ya da bir yakÿýnÿýnÿýz Alzheimer hastasÿý ise ve siz ona bakmak durumundaysanÿýz ÿýncelikle bunun bir hastalÿýk olduÿýunu kabul etmelisiniz. Alzheimer hastalÿýÿýÿý, kiÿýinin hayatÿýnda bazÿý deÿýiÿýikliklere neden olacaktÿýr. Olacaklarÿý ÿýnceden bilmek, bunlara hazÿýrlÿýklÿý olup ÿýnlem almaya yardÿýmcÿý olabilir. Hastalÿýÿýÿýn kabullenilmesi sorunlarÿý ÿýÿýzmeye baÿýlamanÿýn ilk adÿýmÿýnÿý oluÿýturacaktÿýr. Atopik Dermatit Atopik dermatit dÿýkÿýntÿý ve kaÿýÿýntÿýya neden olan kronik ve alevlenmelerle seyreden bir deri hastalÿýÿýÿýdÿýr. Genellikle ailesinde astÿým, alerjik rinit gibi atopi (alerji) ÿýykÿýsÿý bulunan kiÿýilerde gÿýrÿýlÿýr. Atopik dermatit sÿýklÿýÿýÿý giderek artmakta olan bir deri hastalÿýÿýÿýdÿýr. Gÿýnÿýmÿýzde hemen hemen her 5 ÿýocuktan birinde gÿýrÿýldÿýÿýÿý belirtilmiÿýtir. Hastalÿýk genellikle yaÿýamÿýn ilk yÿýlÿýnda ortaya ÿýÿýkar ve yeni tanÿý konan olgularÿýn %50 si 12 aylÿýktan kÿýÿýÿýk bebeklerdir. Atopik dermatit kÿýÿýÿýk ÿýocuklarda daha sÿýk gÿýrÿýlen kronik bir hastalÿýk olmasÿýna karÿýÿýn her yaÿýtan hastayÿý etkileyebilir. Atopik dermatit bulaÿýÿýcÿý deÿýildir. Belirtiler» Yoÿýun kaÿýÿýntÿý» Tekrarlayan dÿýkÿýntÿý; deride kuru, dÿýzensiz veya pullu alanlar» Bebeklerde ve kÿýÿýÿýk ÿýocuklarda atopik dermatit genellikle yÿýzÿý, dirsekleri veya dizleri tutar ancak vÿýcudun diÿýer alanlarÿýna yayÿýlabilir» Daha bÿýyÿýk ÿýocuklarda ve yetiÿýkinlerde, atopik dermatit genellikle elleri, boynu, dirseklerin iÿý yÿýzeyini, dizlerin arkasÿýnÿý ve ayak bileÿýini tutar» Kronik olgularda deride kalÿýnlaÿýma olabilir Kaÿýÿýntÿý atopik dermatitin en rahatsÿýz edici semptomudur. Daha bÿýyÿýk ÿýocuklarda dÿýkÿýntÿýden ÿýnce kaÿýÿýntÿý baÿýlayabilir. Yoÿýun kaÿýÿýntÿý atopik dermatitli hastalarÿýn yaÿýam kalitesini ÿýnemli ÿýlÿýÿýde etkileyebilir. Kaÿýÿýntÿý nedeniyle ÿýzellikle uyku dÿýzeninin bozulmasÿý hastalarÿýn okul ve iÿý hayatlarÿýnda konsantrasyon sorunlarÿýna yol aÿýabilir. Alevlenmelere neden olan faktÿýrler
Sayfa 4/8 Baÿýÿýÿýÿýklÿýk sisteminin gÿýrevi zararlÿý maddelerden (bakteri, virÿýs vb.) vÿýcudumuzu korumaktÿýr. Ancak atopik kiÿýilerde baÿýÿýÿýÿýklÿýk sistemi ÿýevremizde bulunan bir ÿýok maddeyi zararlÿý madde olarak algÿýlamakta ve birey bu maddelerle karÿýÿýlaÿýtÿýÿýÿýnda aÿýÿýrÿý baÿýÿýÿýÿýklÿýk yanÿýtÿý oluÿýmaktadÿýr. Atopik dermatit ÿýevresel ve duygusal faktÿýrlere derinin baÿýÿýÿýÿýklÿýk sisteminin gÿýsterdiÿýi aÿýÿýrÿý bir reaksiyondur. ÿýevresel faktÿýrler» Kimyasal maddeler» Bazÿý gÿýdalar» Alerjen maddeler (ev tozu akarÿý, hayvan tÿýyÿý, halÿý vb.)» Deterjanlar» Duygusal faktÿýrler» Stres vb. ÿýneriler Atopik dermatitte alevlenmelerden korunmak iÿýin bazÿý ÿýnlemler alÿýnabilir.» Cildin kuruluÿýunu ÿýnlemek iÿýin nemlendiriciler her gÿýn kullanÿýlmalÿýdÿýr» Pamuklu ve yumuÿýak dokulu giysiler tercih edilmelidir» Banyo suyu sÿýcaklÿýÿýÿý ÿýlÿýk olmalÿý ve yumuÿýak sabunlar veya sabun iÿýermeyen temizleyiciler kullanÿýlmalÿýdÿýr» Banyodan ÿýÿýktÿýktan sonra 3 dakika iÿýinde nemlendirici uygulanmalÿýdÿýr» Aÿýÿýrÿý ÿýsÿý farklÿýlÿýklarÿýndan kaÿýÿýnÿýlmalÿýdÿýr» Atopik dermatitin alevlenmesine neden olan faktÿýrler biliniyorsa (hayvan tÿýyÿý, ev tozu akarÿý, belirli gÿýdalar gibi) bu faktÿýrlerle temastan kaÿýÿýnÿýlmalÿýdÿýr Atopik Dermatit tedavisinde kullanÿýlan ÿýeÿýitli kremler mevcuttur. (Kortizonlu ve kortizon iÿýermeyen krem ve merhemler) Bu ilaÿýlarÿýn kullanÿýmÿý mutlaka doktor kontrolÿýnde yapÿýlmalÿýdÿýr. Epilepsi Nedir? Beyin, milyarlarca sinir hÿýcresi, bunlarÿýn uzantÿýlarÿý ve aradaki destek dokularÿýndan oluÿýmuÿýtur. Tÿým duyu ve hareketlerimizi kontrol eden ÿýok hassas yapÿýda bir organdÿýr. Her sinir hÿýcresi elektrik akÿýmÿý ÿýretme ve bunu diÿýer hÿýcrelere iletme yeteneÿýine sahiptir. Beyin, bu yolla oluÿýan ileti sayesinde iÿýlevini yÿýrÿýtÿýr. Bir baÿýka deyiÿýle, hareket edebilmemizi, konuÿýmamÿýzÿý, duygulanmamÿýzÿý saÿýlayan bu elektirik akÿýmÿýdÿýr. Bu elektrik akÿýmÿýnda oluÿýan aÿýÿýrÿý deÿýarj nedeniyle ortaya ÿýÿýkan tabloya nÿýbet denir. 30 kadar farklÿý nÿýbet tipi vardÿýr. Bazen birden fazla nÿýbet tipi aynÿý hastada gÿýrÿýlebilir. Epilepsi, tekrarlayan nÿýbet hastalÿýÿýÿýdÿýr. Nÿýbet geÿýiren her insan epilepsi hastasÿý deÿýildir. Epilepsi tanÿýsÿý, tekrarlayan 3 nÿýbet hikayesi olan bir hastada nÿýroloji uzmanÿý tarafÿýndan sÿýrdÿýrÿýlen ayrÿýntÿýlÿý araÿýtÿýrma sonrasÿýnda konabilir. Araÿýtÿýrma sonuÿýlarÿýna gÿýre dÿýnya nÿýfusunun %1 inin epilepsi hastasÿý olduÿýu tahmin edilmektedir. Tÿýrkiye deki toplam epileptik hasta sayÿýsÿý hakkÿýnda net bir bilgimiz olmamakla birlikte
Sayfa 5/8 600.000-800.000 arasÿýnda olduÿýu sanÿýlmaktadÿýr. Epilepsinin Nedenleri Nelerdir? Epilepsi hastalarÿýnÿýn yaklaÿýÿýk %65 inde belirli bir neden saptanamamaktadÿýr. Bu durumda idiyopatik epilepsi ifadesi kullanÿýlÿýr. Nedenin belirlenebildiÿýi hallerde ise semptomatik epilepsi den bahsedilir. En sÿýk rastlanan nedenler ÿýÿýyledir:» Kafa travmalarÿý: Trafik kazasÿý, yÿýksekten dÿýÿýme, ciddi spor yaralanmalarÿý gibi beyin dokusunda hasara neden olan yaralanmalar» Beyin tÿýmÿýrleri ve damar hastalÿýklarÿý» Enfeksiyonlar: Menenjit, ensefalit, kÿýzamÿýk, kÿýzamÿýkÿýÿýk, difteri gibi enfeksiyonlar» Anne karnÿýnda geÿýirilen enfeksiyonlar, doÿýum travmasÿý» Yÿýksek ateÿý» Zehirlenmeler: Kurÿýun, karbonmonoksit zehirlenmesi» Beyin kan akÿýmÿýnda azalma ya da duraklamaya neden olan kalp-damar hastalÿýklarÿý» Alkol yoksunluÿýu Nÿýbet Oluÿýumunu Tetikleyen Nedenler Nelerdir? Nÿýbet tetikleyicileri, kandileri nÿýbete neden olmayan ancak hastada nÿýbet eÿýiÿýinin dÿýÿýmesine neden olarak daha kolay nÿýbet geÿýirmesine yol aÿýan faktÿýrlerdir.» ÿýlacÿý doÿýru kullanmamak» Uykusuzluk» Uyuÿýturucu madde kullanÿýmÿý» Aÿýÿýrÿý alkol alÿýmÿý» Antiepileptik ilacÿýn etkinliÿýini azaltan diÿýer ilaÿýlarÿýn kullanÿýmÿý» Aÿýÿýrÿý kafein alÿýmÿý» Adet dÿýnemleri» Kan ÿýekerinin dÿýÿýmesi (hipoglisemi)» B6 vitamin eksikliÿýi, kan elektrolit dengesinde bozulma» Kalÿýtÿýmsal hastalÿýklar: Nÿýrofibromatozis, tuberoskleroz, fenilketonÿýri. Nÿýbet Tipleri Nelerdir? Bugÿýnkÿý bilgilerimizle epilepsinin tedavisi mÿýmkÿýn deÿýil; ancak nÿýbetleri kontrol altÿýna alabiliyoruz. Tedavide kullanÿýlan ilaÿýlara antiepileptikler ya da antikonvÿýlzanlar denir. Antikonvÿýlzan ilaÿýlar nÿýbetleri durdurmak iÿýin ÿýretilmiÿýlerdir. Doÿýru ilacÿý bulana kadar farklÿý ÿýrÿýnleri deÿýiÿýik dozlarda denemek hastalÿýÿýÿýn doÿýasÿýndan kaynaklanan bir zorunluluktur. Bazÿýlarÿý bir ya da iki tÿýr epilepsiyi kontrol altÿýna alÿýr. Diÿýerlerinin etkinlik alanÿý daha geniÿýtir. Uygun ilacÿýn etkin dozda kullanÿýmÿýyla belirli bir kan dÿýzeyi saÿýlandÿýÿýÿý sÿýrece nÿýbet gÿýrÿýlmez. Bÿýyle bir durumda doktor epilepsinin "kontrol altÿýna alÿýndÿýÿýÿýnÿý" sÿýyler. Kullanÿýlan ilaÿý nÿýbetleri kontrol altÿýna alÿýrken, hastanÿýn gÿýnlÿýk yaÿýam aktivitelerini de etkilememelidir. Hastanÿýn tedaviyi aksatmamasÿý ve uyum saÿýlamasÿý iÿýin kolay kullanÿýlabilir olmalÿýdÿýr. Bazÿý ilaÿýlar kullanÿýlÿýrken ilacÿýn kanda etkin dozda olup olmadÿýÿýÿýnÿýn ve yan etkilerinin araÿýtÿýrÿýlmasÿý
Sayfa 6/8 iÿýin periyodik kan tetkikleri yapÿýlmasÿý gereklidir, bazÿý ilaÿýlarda ise bu gereklilik yoktur. Epilepsi Tedavisi Epilepsi nÿýbetleri generalize ve parsiyel nÿýbetler olarak iki ana gruba ayrÿýlÿýr. Beyinde ortaya ÿýÿýkan elektrik deÿýarjÿý bÿýlgesel kalÿýrsa parsiyel (kÿýsmi) nÿýbet, tÿým beyne yayÿýlÿýrsa generalize (yaygÿýn) nÿýbet ortaya ÿýÿýkar. Kullanÿýlan ilaÿý nÿýbetleri kontrol altÿýna alÿýrken, hastanÿýn gÿýnlÿýk yaÿýam aktivitelerini de etkilememelidir. Hastanÿýn tedaviyi aksatmamasÿý ve uyum saÿýlamasÿý iÿýin kolay kullanÿýlabilir olmalÿýdÿýr. Bazÿý ilaÿýlar kullanÿýlÿýrken ilacÿýn kanda etkin dozda olup olmadÿýÿýÿýnÿýn ve yan etkilerinin araÿýtÿýrÿýlmasÿý iÿýin periyodik kan tetkikleri yapÿýlmasÿý gereklidir, bazÿý ilaÿýlarda ise bu gereklilik yoktur. Epilepsi ve Sosyal Yaÿýam Epileptik hastalara ÿýevresinin uyguladÿýÿýÿý aÿýÿýrÿý kollamacÿýlÿýk, bu kiÿýileri toplumdan izole edip yalnÿýzlÿýÿýa itebilmektedir. Hastalarÿýn ve ailelerinin en ÿýok sorduklarÿý soru Spor yapabilir mi? dir. Epileptik kiÿýinin hiperventilasyon (hÿýzlÿý soluk alÿýp verme) ile ortaya ÿýÿýkan nÿýbetleri yoksa atletizm, basketbol, voleybol, futbol vb. sporlarÿý yapabilir. Yÿýzme konusunda, sahilden fazla uzaklaÿýmamak ve yanÿýnda yÿýzmeyi bilen bir yakÿýnÿý ile beraberse izin verilebilir. Pilotluk, dalgÿýÿýlÿýk, tÿýple dalma, daÿýcÿýlÿýk gibi tehlikeli sporlarÿý yapmamalÿýdÿýr. Bisiklete kask ile binmelidir. Epilepsi hastalarÿýnda doÿýurganlÿýk oranÿýnÿýn normale gÿýre daha dÿýÿýÿýk olduÿýu gÿýrÿýlmektedir. Buna neden olan faktÿýrler, ÿýocuk yapmama kararÿý alÿýnmasÿý, azalmÿýÿý cinsel istek, ve hormonal bozukluklar olabilir. Doÿýum kontrol ilaÿýlarÿý, epilepsi nÿýbetlerini artÿýrmaz. Ancak, bazÿý antiepileptik ilaÿýlar, doÿýum kontrol ilaÿýlarÿýn etkinliÿýini azaltabilir ve sonuÿýta istenmeyen gebeliÿýe ve ara kanamalara neden olabilir. Bu nedenle antiepileptik ilaÿý seÿýimine gÿýre doÿýum kontrol yÿýntemleri planlanmalÿýdÿýr. Epilepsi ve ÿýalÿýÿýma Yaÿýamÿý Hastalÿýÿýa baÿýlÿý iÿý kaybÿý, iÿýe gitmeme, iÿý ortamÿýnda yaralanma oranÿý ve iÿý ÿýretimi aÿýÿýsÿýndan bakÿýldÿýÿýÿýnda, epilepsi hastalarÿý ile normal populasyon arasÿýnda fark olmadÿýÿýÿý ÿýalÿýÿýmalarda gÿýsterilmiÿýtir. Fakat toplumun epilepsiye bakÿýÿýÿý ve epilepsi hakkÿýndaki bilgisizlikleri devam ettiÿýi sÿýrece bu yÿýksek iÿýsizlik oranÿýnÿýn devam edeceÿýi dÿýÿýÿýnÿýlmektedir. Epilepsi hastalarÿý meslek seÿýimi yaparken tehlikeli mesleklerden uzak durmalÿýdÿýr. ÿýzellikle kesici aletlerle uÿýraÿýmak, inÿýaatlarda ÿýalÿýÿýmak, her tÿýrlÿý araÿý kullanÿýmÿý (araba, uÿýak vs..), itfaiyede ÿýalÿýÿýmak Hipertansiyon gibi. (Yÿýksek Tansiyon) Kan Basÿýncÿý (Tansiyon) Nedir? Kan dolaÿýÿýmÿýnÿýn saÿýlanmasÿý iÿýin bir basÿýnÿý gereklidir. Bu basÿýncÿýn normalden fazla olmasÿýna
Sayfa 7/8 hipertansiyon denir. Hipertansiyon iÿýin kullanÿýlan diÿýer bir isim ise, YÿýKSEK TANSÿýYON dur. Kan basÿýncÿý iki terimle ifade edilir:» Bÿýyÿýk tansiyon (sistolik kan basÿýncÿý)» Kÿýÿýÿýk tansiyon (diyastolik kan basÿýncÿý) Tÿýpta bÿýyÿýk tansiyonun normali 120 mmhg* ÿýn altÿý, kÿýÿýÿýk basÿýncÿýnÿýn normali ise 80 mmhg ÿýn altÿýdÿýr (halk arasÿýnda, 12-8 diye ifade edilir). 140/90 mmhg deÿýerinin ÿýstÿý ise Yÿýksek Tansiyon sayÿýlÿýr ve bu durumunun sÿýrekliliÿýi tedaviyi gerektirir. Yÿýksek Tansiyonun Sebebi Nedir? Yÿýksek tansiyonun nedeni %90-95 hastada bilinmemektedir. Hastalÿýÿýÿýn oluÿýumunda kalÿýtÿým, sigara iÿýilmesi, aÿýÿýrÿý alkol tÿýketimi, ÿýiÿýmanlÿýk gibi bazÿý etkenler saptanmÿýÿýtÿýr. Yÿýzde 5-10 hastada ise hipertansiyon baÿýka bir hastalÿýÿýa baÿýlÿýdÿýr (bÿýbrek, hormonal, vb.) Yÿýksek Tansiyonun Belirtileri Nelerdir? Yÿýksek tansiyonun baÿýlÿýca belirtileri; zaman zaman ense kÿýkÿýnde ÿýiddetli zonklayÿýcÿý tarzda baÿý aÿýrÿýsÿý, ÿýarpÿýntÿý, nefes darlÿýÿýÿý, yorgunluk, burun kanamasÿý, yol yÿýrÿýme ve merdiven ÿýÿýkmada zorlanma, bazen ÿýok sÿýk idrara ÿýÿýkma, kulak ÿýÿýnlamasÿý, bulanÿýk gÿýrme ve bacaklarda ÿýiÿýliktir. Ancak hastalarÿýn ÿýnemli bir kÿýsmÿýnda hiÿýbir belirti yoktur. Bu hastalarda yÿýksek tansiyon tanÿýsÿý, sadece tansiyon ÿýlÿýÿýmÿý ile mÿýmkÿýndÿýr. Bu nedenle, ÿýzellikle ailesinde yÿýksek tansiyonlu yakÿýnlarÿý olanlar, 40 yaÿýÿýndan yaÿýlÿýlar, ÿýiÿýman kiÿýiler, ÿýeker hastalarÿý ve gebelerin daha sÿýk aralÿýklarla ÿýlÿýÿým yaptÿýrmalarÿý gerekir. Neler Yapmalÿýyÿýz? Yaÿý, ÿýrk, cinsiyet gibi ÿýzelliklere bakÿýlmaksÿýzÿýn herkes iÿýin yÿýksek tansiyonu ÿýnlemede altÿýn kurallar ÿýunlardÿýr:» ÿýdeal kilonuzu ÿýÿýrenin ve koruyun.» Daha fazla fiziksel aktivitede bulunun. Dÿýzenli spor yapÿýn. Bol bol yÿýrÿýyÿýn.» Sigara iÿýiyorsanÿýz mutlaka bÿýrakÿýn. Alkolden uzak durun.» Tuz oranÿý az besinlerle beslenin.» Stresle baÿý edin, sakin olun.» Huzurlu ve mutlu bir ortamda yaÿýamaya gayret edin.» Dÿýzenli saÿýlÿýk kontrolleri yaptÿýrÿýn. Parkinson Hastalÿýÿýÿý Parkinson hastalÿýÿýÿý el, ayak ve baÿýta titreme; hareketlerde yavaÿýlama gibi belirtilerle seyreden ve yavaÿý geliÿýen bir hastalÿýktÿýr. Belirtileri yaÿýlÿýlÿýkla birlikte ortaya ÿýÿýkan bazÿý ÿýikayetlere benzediÿýi ve hastalÿýÿýÿýn kendisi pek bilinmediÿýi iÿýin ÿýoÿýunlukla doktora geÿý baÿývurulmaktadÿýr. Teÿýhis koymayÿý saÿýlayacak ÿýzel bir kan tetkiki ya da gÿýrÿýntÿýleme yÿýntemi yoktur. ÿýzellikle hastanÿýn ve birlikte yaÿýadÿýÿýÿý insanlarÿýn vereceÿýi bilgi ve nÿýroloji uzmanÿý bir hekim tarafÿýndan yapÿýlan muayene ile teÿýhis konabilir. Genellikle 50 yaÿý ÿýzerinde gÿýrÿýlÿýr. Hastalarÿýn % 5-10 unda ise baÿýlangÿýÿý yaÿýÿý 20-40 yaÿýlarÿý arasÿýndadÿýr.
Sayfa 8/8 Parkinson hastalÿýÿýÿýnda esas olan, beyinde dopamin adÿý verilen kimyasal bir maddenin salgÿýlandÿýÿýÿý bÿýlgedeki hÿýcrelerin hasara uÿýramasÿýdÿýr. Dopamin, bilgilerin hÿýcreler arasÿýnda iletimini saÿýlayarak vÿýcut hareket ve dengesinin dÿýzgÿýn olmasÿýnÿý saÿýlar. Yetersiz dopamin varlÿýÿýÿýnda hastalÿýk belirtileri ortaya ÿýÿýkar. Bu yetersizliÿýin nedeni, bugÿýn iÿýin kesin olarak anlaÿýÿýlamamÿýÿýtÿýr. Damar sertliÿýi veya beyin kan dolaÿýÿýmÿýnÿýn azalmasÿýyla iliÿýkili olmadÿýÿýÿý da bilinmektedir. Hastalÿýÿýÿýn seyri ÿýok yavaÿýtÿýr. Genellikle hasta, yakÿýnmalarÿýnÿýn kesin baÿýlangÿýÿý tarihini sÿýyleyemez. Ayrÿýca her hastada belirtiler, belirtilerin ÿýiddeti farklÿý seyreder. Bulgular baÿýlangÿýÿýta tek uzuvda ve tek vÿýcut yarÿýsÿýnda gÿýrÿýlÿýrken zaman iÿýerisinde yayÿýlÿým gÿýsterir. Belirtiler En sÿýk karÿýÿýlaÿýÿýlan belirti; elde bozuk para sayma, ayakta pedala basma hareketini andÿýran, dinlenme sÿýrasÿýnda gÿýrÿýlen ve istemli hareket sÿýrasÿýnda ortadan kalkan, stres ile artabilen titremedir. Muayene sÿýrasÿýnda vÿýcut sertliÿýi saptanabilir. Hareketlerde yavaÿýlama olabilir. ÿýne doÿýru eÿýik durma eÿýilimi, monoton veya hÿýzlÿý konuÿýma gibi konuÿýma bozukluklarÿý, ifadede donukluk (maske yÿýz) gÿýrÿýlebilir. Kÿýÿýÿýk adÿýmlarla, giderek ayak sÿýrÿýyerek yÿýrÿýme, yÿýrÿýrken kollarÿý sallamama, aniden yere yapÿýÿýmÿýÿý gibi kalma yani kilitlenme, bazen yÿýrÿýrken fazla ÿýne eÿýilme ve adÿýmlarÿýn giderek hÿýzlanmasÿýyla ÿýne dÿýÿýme veya istediÿýi zaman duramama, yutma gÿýÿýlÿýÿýÿý, harflerin kÿýÿýÿýlmesi, yazÿýnÿýn okunaksÿýzlaÿýmasÿý, aÿýrÿý, kas spazmlarÿý, tansiyon dÿýÿýmesi, salya sÿýzmasÿý, kabÿýzlÿýk, idrar yapmada gÿýÿýlÿýk, cinsel fonksiyon bozukluklarÿý, ciltte yaÿýlanmanÿýn artmasÿý, aÿýÿýrÿý terleme, gÿýzlerde kÿýzarÿýklÿýk, ruhsal ÿýÿýkÿýntÿý, bunama diÿýer belirtiler arasÿýndadÿýr. Tedavi Parkinson hastalarÿýnÿýn beyinlerindeki deÿýiÿýikliklerin anlaÿýÿýlmasÿýyla ilaÿý tedavisine baÿýlanabilmiÿýtir. Dopamin hÿýcrelerinin hasarÿýnÿý onaracak kesin bir tedavi henÿýz yoksa da; ilaÿýlar, egzersiz ve fizik tedavi ile hastanÿýn gÿýnlÿýk yaÿýamÿýnÿý kolaylaÿýtÿýrmak, aktif ve ÿýretken bir ÿýekilde yaÿýamÿýnÿý sÿýrdÿýrmesini saÿýlamak hedeflenir. Yeni ilaÿýlarla tedaviye baÿýlÿý yan etkilerin azaltÿýlmasÿý mÿýmkÿýn olduÿýundan, tedavi sÿýrasÿýnda yan etkiler ortaya ÿýÿýktÿýÿýÿýnda hekime baÿývurulmasÿý ÿýnemlidir. Erken baÿýlanan tedavi ve dÿýzenli kontrollerle hastalÿýÿýÿýn etkilerini azaltmak ve belli bir yaÿýam kalitesini korumak mÿýmkÿýn olabilecektir.