I Kapak Sayfası Vasin seni temsil eder III Sayfa 3 Niçin bu broşür? Ebeveynlerin çocuklarının sorumluluğunu üstlenemedikleri hallerde çocuk vesayet altına veya ek bakıma alınır. Vasi, ebeveynin haklarına sahiptir ve tüm tarafların yaşamında önemli bir kişi olur. Ancak birçok genç ve yetişkin kişi vasinin ne yaptığını, görevlerinin ve rolünün ne olduğunu bilmemektedir. Bu nedenle soruları bu broşürde, çocuklara ve gençlere bakan gençler, ebeveynler veya bakıcılar için kısa ve anlaşılır bir şekilde cevapladık. Ancak baştan iki hususu daha belirtelim: Birincisi, bundan sonra vasi veya diğer yetişkinlerden söz edildiği zaman, bununla doğal olarak her erkekler hem de kadınlar kastedilmektedir. İkincisi, bazen bazı kanun maddelerine, yani bir kanunun münferit hükümlerine değinilmektedir. Bu maddelerin metinlerini internette (www.gesetze-im-internet.de) ve Medeni Kanun (= BGB) da veya Sekizinci Sosyal Kanun da (= SGB VIII) daha detaylı olarak bulabilirsiniz. Ayrıca, ilgili kanun metnini vasiye veya gençlik dairesinin yetkili memuruna sormanız da mümkündür! IV Sayfa 4 Vasiye niçin Vasi denilmektedir? Tahmin edebileceğin gibi, vasi uzun yıllardan beri vardır. Önceleri, yaklaşık 1000 yıl önce insanlar Almanya da çiftliklerde yaşardı. O zamanlar çiftliğin sahibi olan ev sahibi aile fertlerini ve çiftliğindeki insanları korumakla, onlara bakmakla, aralarındaki ihtilaf hallerinde arabuluculuk yapmakla hukuki işlemlerde onları temsil etmekle yükümlüydü. Ev sahibinin bu yükümlülüğüne o zamanlar Munt denilmiştir. Ev sahibine emanet edilen insanlara ise, ev sahibinin himayesinde bulundukları için Muntlinge denilmiştir. Bu nedenle, bir çocuk, - vesayet altında bulunan kişi için ebeveynin görevinin üstlenen bir kişiye hala vasi denilmektedir. Ancak günümüzde sadece erkekler değil, kadınlar da vasi olarak atanmaktadır. V Sayfa 5 Erkek ve kız çocukların bilmesi gerekenler: Vasi ve ek bakıcı nedir? 18 yaşını bitirmediğin sürece, senin için sorumluluk üstlenecek ve iyi olmanı sağlayacak bir kişi gereklidir. Aslında bu ebeveynin görevidir. Ancak ebeveynler bazen bu görevi üstlenmek istememekte veya üstlenememektedir. Böyle bir durumda mahkeme tarafından yetişkin başka bir kişi, asıl sorumluluk sahiplerinin yerine senin için sorumluluk üstlenmekle görevlendirilir. Bu kişilere vasi denilir. Vasi, ebeveynin yerine senin hukuki temsilcindir ve iyi rahatını sağlamakla görevlidir. Vasi, örneğin sen 18 yaşını dolduruncaya kadar senin paranı yönetir veya uygun bir yurda veya bakıcı bir ailenin yanına veya bakıcılı bir konuta yerleştirilmeni sağlar.
- 2 - Eğitim için yardım başvurusunda bulunmak veya nerede kalacağın gibi ebeveynden sadece sorumluluğunun bir kısmı alınmışsa, ek bakıcıdan veya kısaca bakıcıdan söz edilir. Ek bakıcı sadece belirli konularda senin hukuki temsilcindir. Ek bakıcı seni ebeveynine ilaveten tamamlayıcı nitelikte temsil eder. O nedenle bu tuhaf isim kullanılmaktadır. VI Sayfa 6 Kim vesayet altına alınır? Ebeveyni ölen çocukların (yetim çocuklar) vesayet altına alındığı eskinden de bilinmektedir. Bu, hâla böyledir. Ancak bir kişinin vesayet altına alınmasının günümüzde birçok sebebi vardır. Bazen ebeveyn çok hasta olduğu için çocuklarının sorumluluğunu devretmek sorunda kalmaktadır. Veya ebeveyn çocuğuyla ilgilenmemekte, çocuğunu dövmekte veya çocuğuna kötülük etmektedir. Böyle hallerde aile mahkemesi ebeveynden çocukları için yetkileri kısmen veya tamamen alabilir. Bu tür ebeveynin çocuklarına bakmaları artık yasaktır. Ancak çocuk 18 yaşını dolduruncaya kadar çocuğa bakacak bir kişinin olması gerektiğinden, mahkeme yetişkin başka bir kişiyi, yani vasiyi bu görevle görevlendirir. Özel bir durum daha var: Bir kız çocuğunun 18 yaşını doldurmadan bir çocuk doğurması halinde, çocuğunun yasal olarak temsili için bir kendisine vasi görevlendirilir. VII Sayfa 7 Kimler vasi olabilir? Prensip olarak yetişkin herkes aile mahkemesi tarafından vasi olarak atanabilir. Mahkeme, bazen çocuğun büyük anne ve babasını veya başka bir kişiyi vasi olarak görevlendirir. Ancak bir kız veya erkek çocuk için sorumluluk isteyen bir görev olan bu görevi üstlenmeye uygun bir kişi her zaman bulunamamaktadır. Bu nedenle, çoğu kez gençlik dairesinden yetişkin bir kişi vasi olarak atanır. Vasi bir resmi dairede veya bir kurumda çalıştığı için böyle bir durumda buna idari vasi denilmektedir. İdari vasiler çoğu kez birden fazla çocuğun vesayetini yürütmektedir. Bazen ise bir vesayet derneğinden bir kişi vasi olarak atanır. Ancak vasi, başvurabileceğin ve genel olarak gençlik dairesi veya dernek olmayan daima belirli bir kişidir. Bu yetişkin kişi senin için şahsen sorumluluk üstlenir ve senin menfaatlerini savunmalıdır. Bu sebepten dolayı, vasinin gerçekten bağımsız olması önemlidir. Bu nedenle, gençlik dairesinin müdürü vasiye ne yapacağını söyleyemez. Bu nedenle, yurttaki bakıcıların vasin olması kanunen yasaktır (MK 1791a). Bunun bazen senin için rahat olmasına rağmen, bakıcıların işleri çocuklarla çalışmaktır ve bakıcılar yurdun çalışanıdırlar. Bu nedenle de gerçekten bağımsız değillerdir. VIII Sayfa 8 Kendi vasimi kendim seçebilir miyim? Bazı vesayet mahkemeleri ve gençlik daireleri ilgili çocukları ve gençleri kendileri için vasi arama işlemine dahil etmektedir. Doğrusunun da bu olmasına rağmen, vasi arama işine katılım yaşına bağlı bir şeydir. Ayrıca, güvendiğin hangi yetişkin kişiyi vasi olarak istediğin konusunda sen de öneride bulunabilirsin. İleride vasinle hiç anlaşamayacak olursan, gençlik dai-
- 3 - resinden veya vesayet mahkemesinden, sana başka bir vasi atamalarını rica edebilirsin. Böyle bir durumda bu kurumlar konuyu detaylı olarak incelemek zorundadır. IX Sayfa 9 Vasi nelere karar verebilir? Eğitiminden hâla ebeveyninin sorumlu olmasına rağmen, okula gittiğin zaman, orada ne yapacağına - örneğin okuman mı yoksa matematik mi yapman gerektiğine - öğretmen karar verir. Vasinin durumu da buna benzer bir durumdur. Kanun, örneğin ev ödevlerinin ne zaman yapılacağı veya ne zaman tekrar eve geri dönülmüş olması gerektiği veya bir kişinin dışarıda daha fazla kalıp kalamaması veyahut diskoya gidip gitmemesi gibi günlük yaşamla ilgili konularda yurttaki bakıcıların veya bakıcı ebeveynin karar vermeye haklarının olduğunu belirtmektedir ( 1688 BGB). Vasi, bundan bağımsız olarak, senden sorumlu kalır ve prensip olarak yaşamını ilgilendiren ve önemli olan her konuda karar verir. Vasi, örneğin senin, sana uygun bir yurda, bakıcı bir ailenin yanına, bakıcılı bir konuta yerleştirilmeni sağlar veya hangi okula gideceğine karar verir. Çıraklık eğitimi sözleşmesini veya ameliyat için gerekli izni de vasi imzalar. Örneğin hamile kalman ve çocuğu istememen halinde, vasinin onayı gereklidir. Ayrıca, ebeveyninle temasın söz konusu olan hallerde de vasinin karar yetkisi vardır. Ancak vasi, kararlarını sana daima bildirmelidir. X Sayfa 10 Benim de karar hakkım var mı? Seninle ilgili önemli kararlar söz konusu olduğu zaman vasin bunları seninle konuşarak seninle anlaşma sağlamalıdır (MK 1626/2). Vasinin görevi zaten senin menfaatine uygun şekilde karar vermek olduğundan, birbirinizi karşılıklı olarak biraz tanımalısınız. Geleceğinle ilgili kararlar çoğunlukla vasin ile senin aradan yapılacak şahsi görüşmeler sonucu verilir. Ayrıca, düzenli olarak birbirinizle yazışmayı veya telefonlaşmayı kararlaştırabilirsiniz. Vasinin, kararlara seni dahil etmediği intibasını kazanacak olursan, vasinden, kararlara seni dahil etmesini isteyebilirsin. Vasin, böyle hallerde senin artan sorumluluk bilincini ve kendi yaşamını kendin belirleme gereksinimini dikkate almak zorundadır. Yani, ne kadar büyürsen, görüşün o kadar dikkate alınmak zorundadır. Aranızda fikir ayrılığı olan hallerde, vasi seninle anlaşmaya çalışacaktır. XI Sayfa 11 Vasimle anlaşamazsam ne olacak? Ebeveyn çocuğun çıkarına karar verdiği her zaman çocuk ebeveyniyle aynı fikirde olmayabilir. Bu durum vasiyle de, ebeveyninle fikir ayrılığına düştüğün durumun benzeridir. Önce vasini kendi düşüncenden ve ihtiyaçlarından ikna etmeye çalışabilirsin.vasinin bunları yeteri kadar ciddiye almadığı intibasını kazanacak olursan, bu durumun düzene sokulmasında yardımcı olacak bir kişi bulmaya çalışabilirsin. Bu, gençlik dairesinden, yurttan veya bakıcı aileden veyahut vesayet mahkemesinden bir kişi olabilir.
- 4 - Vasinle hiç anlaşamayacak olursan, 14 yaşına geldiğinde bu durumu vesayet mahkemesine şikayet edebilir ve güvenilir başka bir kişinin senin vasin olarak atanması başvurusunda bulunabilirsin. Kimin senin için vasi olarak atanacağına öneride de bulunabilirsin. XII Sayfa 12 Benim için görevli sosyal memur niçin benim vasim değil? Yurtta veya bakıcı ailede kaldığında, gençlik dairesinde senin için yetkili bir de sosyal görevlinin olduğunu biliyorsun. Bu sosyal görevli seninle yardım planı hazırlar veya eğitim görüşmeleri yapar ve gençlik dairesinden sana ne tür bir desteğin ve bakımın yapılacağına ve karar verir. Bazen belki de bütün bunları vasinin yapmasının daha kolay olacağını düşünüyorsundur. Ancak bu yasak. Zira, senin için görevli sosyal memur sadece senden sorumlu olmakla kalmayıp, aynı zamanda ebeveyninle, kaldığın yurtla ve bakıcı ailenle iyi bir şekilde işbirliği yapmakla yükümlüdür. Ayrıca, gençlik dairesinin müdürünün herhangi bir şart koşması halinde, senin için görevli sosyal memur buna uymak zorundadır. Ancak vasi sadece seni düşünen ve hakkın olan şeyi isteyebilecek bir kişi olmalıdır. Vasin yurtta veya bakıcı ailenle büyük sorunların olması halinde de senin yanındadır. Vasi bağımsızdır ve tamamen senin yanındadır. XIII Sayfa 13 Vasimle nasıl tanışabilirim? Mahkemenin senin için bir vasi atamış olması halinde, birbirinizle tanışabilmeniz için bu vasi normalde hemen seninle temasa geçer. Vasi ayrıca, kendisine ihtiyacın olduğu zaman kendisine nasıl ulaşabileceğini de söyler. Eğer söylemezse, o zaman vasine nasıl ulaşabileceğini gençlik dairesinde senin için görevli sosyal memura, kaldığın yurttaki eğitimcine veya bakıcı ebeveynine sorabilir ve kendisiyle buluşarak tanışmak istediğini bildirmek için vasine telefon edebilirsin. Bu senin hakkındır! Vasi benimle beraber de bir şey yapar mı? Birçok vasi, kendilerine emanet edilen çocuklarla birlikte bazen bir şeyler yapar. Vasin belki de seninle birlikte dondurma yemeye gider veya seninle bir kahvede buluşur veyahut mangal yapar ve o vesileyle biraz sohbet edersiniz. Yapmazsa, büronun dışında da kendisiyle buluşup buluşmanın mümkün olup olmadığını, mümkünse ne zaman buluşabileceğinizi vasine sorabilirsin! XIV Sayfa 15 Vesayet hakkında XV Sayfa 16-17
- 5 - Ebeveynin bilmesi gerekenler: Yurtta veya bakıcı aileyle sorunum olduğunda vasim mi? Çocuğunuzun yurtta veya bir bakıcı ailenin yanında yetişme veya orada kendisine davranılış şeklini kabul etmiyorsanız, vasiyle temasa geçerek durumu kendisine bildirin. Vasi bunun üzerine çocuğunuzla temasa geçerek yurtta veya bakıcı ailede nasıl olduğunu sorar. Vasi, sizin anlattıklarınız yönde bir intiba edinmesi halinde, durumun düzeltmek için çaba gösterir. Çoğunuzun yurtta veya bakıcı ailede kendisini hiç rahat hissetmemesi halinde, çocuğunuzun kaldığı yerden alınarak başka bir yere konulmasının çocuğunuz için daha iyi olup olmayacağını o da gözden geçirecektir.unutmayın: Atanan vasinin görevi, çocuğunuzun iyi ve tehlikeye maruz kalmadan yetişebilmesini sağlamaktadır. Vasi ayrıca resmi makamlara karşı çocuğunuzun menfaatlerini ve haklarını savunur. Ziyaret düzenlemesi konusunda vasinin ne tür bir söz hakkı vardır? Çocuğunuzla temas konusunda anlaşma yapmak istemeniz halinde, çoğu zaman vasinin de söz hakkı vardır. Çocuğunuzun nerede kalacağına ve çocuğunuzla görüşüp görüşemeyeceğinize ve görüşebilmeniz halinde, nerede görüşebileceğinize vasi karar verir. Vasi bu hususta sizinle ve bakıcılarla veya bakıcı aileyle ve gençlik dairesinde sizin için görevli sosyal memur arasında mutabakat sağlar. Bu anlaşmaya çocuğunuzun dahil edilmesi derecesi ise çocuğun yaşına ve gelişme durumuna bağlıdır. Vasiye karşı hangi bilgi edinme haklarım vardır? Normalde yurttaki bakıcı veya bakıcı aile çocuğunuzun durumu hakkında size bilgi verir. Daha fazla bilgi sahibi olmak istemeniz halinde, vasiye de sorabilirsiniz. Bunun üzerine vasi, çocuğunuzun o an ne yaptığını ve nasıl olduğunu öğrenmek için yurtla veya bakıcı aile ile temasa geçer Bu bilgileri edinmek normalde sizin bir hakkınızdır (MK 1686). Vasiyi nereye şikayet edebilirim? Sorun olan vasiyle çözüm bulunması mümkün olmayan hallerde vesayet mahkemesine veya idari vasiye veya gençlik dairesindeki amirlere başvurabilirsiniz. Bu kişi veya kurumlar şikayetlerinizi işleme koymak zorundadır. XVI Sayfa 18 Yurtlardaki eğitimcilerin ve bakım personelinin bilmesi gerekenler: Yardım planlanmasında vasinin rolü nedir? Vasi çocuğun veya gencin menfaatlerini gençlik dairesine karşı da savunur. Vasi, kişisel veli sıfatıyla yardım planı görüşmelerine katılır ve çocuk veya genç için gerekli gördüğü yardımlar için başvuruda bulunur. Buna, çocuğun veya gencin geçimi için daimi ve bir defaya mahsus tüm yardımlar dahildir (SK VIII 39). Vasi tercih veya seçim hakkını da kullanır, yani yurdu veya bakıcı aileyi çocukla birlikte seçer.
- 6 - Ve vasi gençlik dairesini kabul etmezse? Çocuğun veya gencin eğitimi için veli sıfatıyla vasinin yardım hakkı alma vardır. Gençlik dairesinin yardımı veren makam olarak vasinin başvurularını kabul etmemesi ve reddin gerekçelerinin vasiyi ikna etmemesi halinde, vasinin de talep ettiğini yardımın çocuk veya genç için gerekli olduğu kanısında olması durumunda, vasi buna itiraz edebilir veya idari mahkemede dava açar. XVII Sayfa 19 Gençlik dairesindeki sosyal hizmetlerin görevi nelerdir? Gençlik dairesinin sosyal hizmetler servisindeki sosyal memurlar bir yurtta veya bakıcı bir aile yanında eğitim gibi yardımlar konusunda karar verir. Bu memurlar eğitimle ilgili tüm sorular hakkında bakıcı aileye bilgi ve destek verir. Bu memurlar bakıcı kişinin veya eğitim kurumundaki eğitimden sorumlu personelin ve çocuğun ebeveyninin çocuğun veya gencin menfaati için birlikte çalışmalarını sağlamakla görevlidir. Bu memurlar, çocuğun öz ebeveyninin evindeki eğitim koşullarının çocuk geri dönecek kadar iyileştirilebilmesinin mümkün olup olmadığını gözden geçirir. Bunun mümkün olması halinde ise, bu memurlar çocuğun ebeveynine bu hususta destek verir (SK VIII 37).