ĠSTANBUL TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

ĠSTANBUL TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ TEKSTĠL ENDÜSTRĠSĠ AYRILMIġ ATIKSULARININ PĠLOT ÖLÇEKLĠ MEMBRAN SĠSTEMĠ ĠLE ARITIMI VE GERĠ KAZANIMI YÜKSEK LĠSANS TEZĠ Eren KURT Çevre Mühendisliği Anabilim Dalı Çevre Bilimleri Ve Mühendisliği Programı HAZĠRAN 2012

ĠSTANBUL TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ TEKSTĠL ENDÜSTRĠSĠ AYRILMIġ ATIKSULARININ PĠLOT ÖLÇEKLĠ MEMBRAN SĠSTEMĠ ĠLE ARITIMI VE GERĠ KAZANIMI YÜKSEK LĠSANS TEZĠ Eren KURT 501101734 Çevre Mühendisliği Anabilim Dalı Çevre Bilimleri Ve Mühendisliği Programı Tez DanıĢmanı: Prof. Dr. Ġsmail KOYUNCU Teslim Tarihi: 4 Mayıs 2012

ĠTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü nün 501101734 numaralı Yüksek Lisans Öğrencisi Eren KURT, ilgili yönetmeliklerin belirlediği gerekli tüm Ģartları yerine getirdikten sonra hazırladığı TEKSTĠL ENDÜSTRĠSĠ AYRILMIġ ATIKSULARININ PĠLOT ÖLÇEKLĠ MEMBRAN SĠSTEMĠ ĠLE ARITIMI VE GERĠ KAZANIMI baģlıklı tezini aģağıda imzaları olan jüri önünde baģarı ile sunmuģtur. Tez DanıĢmanı : Prof. Dr. Ġsmail KOYUNCU... Ġstanbul Teknik Üniversitesi Jüri Üyeleri : Doç. Dr. H. Güçlü ĠNSEL... Ġstanbul Teknik Üniversitesi Doç. Dr. Bülent MERTOĞLU... Marmara Üniversitesi Teslim Tarihi : 4 Mayıs 2012 Savunma Tarihi : 5 Haziran 2012 iii

iv

Beni yetiştiren ve bugüne kadar hep yanımda olan aileme, v

vi

ÖNSÖZ DanıĢmanlığı süresince bana yol gösteren ve her konuda yardımcı olan danıģman hocam Sayın Prof. Dr. Ġsmail KOYUNCU ya, Pilot ölçekli sistemin iģletilmesi sırasında fabrikada her türlü kolaylığı sağlayan Çev. Müh. Aytekin KÖROĞLU na, Yüksek lisans eğitimim süresince yönlendirmeleriyle ve teģvikleriyle yanımda olan Dr. Nadir DĠZGE, Dr. Derya Y. ĠMER e ve Çev. Müh. Bahar TAġ a çok teģekür ederim. Haziran 2012 Eren KURT (Çevre Mühendisi) Bu çalıģma 108Y243 numaralı TÜBĠTAK Projesi kapsamında desteklenmiģtir. vii

viii

ĠÇĠNDEKĠLER Sayfa ĠÇĠNDEKĠLER... ix KISALTMALAR... xiii ÖZET... xxxiii SUMMARY... xxxv 1. GĠRĠġ... 1 1.1 Tezin Amaç ve Kapsamı... 2 2. LiTERATÜR ARAġTIRMASI... 3 2.1 Tekstil Endüstrisi Prosesleri... 3 2.2 Tekstil Endüstrisi Atıksuları... 4 2.2.1 Karakterizasyon... 4 2.2.2 Su Kullanımı... 9 2.2.3 Çevresel etkiler... 10 2.2.4 Arıtma uygulamaları... 10 2.2.5 DeĢarj standartları... 14 2.3 Membran Teknolojisi... 15 2.3.1 Mikrofiltrasyon... 17 2.3.2 Ultrafiltrasyon... 17 2.3.3 Nanofiltrasyon... 18 2.3.4 Ters osmoz... 18 2.4 Literatürde Yer Alan Arıtma ÇalıĢmaları... 19 2.5 ÇalıĢmaların Yürütüldüğü Tesisin Tanımı... 25 2.5.1 Genel tanıtımı... 25 2.5.2 Üretim prosesleri... 26 2.5.3 Su kullanımı... 27 3. MATERYAL METOD... 29 3.1 Karakterizasyon ÇalıĢmaları... 29 3.2 Arıtılabilirlik ÇalıĢmaları... 30 3.3 Kullanılan Membranlar... 30 3.4 Laboratuar Ölçekli ÇalıĢma Düzeni... 31 3.4.1 Klasik filtrasyon (Dead-end) sistemi... 31 3.4.2 Ön arıtma deneyleri... 32 3.4.2.1 UC100T Ultrafiltrasyon membranıyla gerçekleģtirilen deneyler... 32 3.4.2.2 Ozonlama deneyleri... 32 3.4.3 Son arıtma deneyleri... 33 3.4.4 Analiz Yöntemleri... 34 3.4.4.1 Akı... 35 3.4.4.2 Sıcaklık, ph ve ilektenlik... 36 3.4.4.3 Renk... 36 3.4.4.4 Kimyasal oksijen ihtiyacı (KOĠ)... 36 3.5 Pilot Ölçekli ÇalıĢma Düzeni... 36 ix

3.5.1 Pilot ölçekli sistemin tanıtımı... 36 3.5.1.1 Hamsu ünitesi... 37 3.5.1.2 Ön filtrasyon ünitesi... 40 3.5.1.3 Ġleri arıtma ünitesi... 40 3.5.1.4 Süzüntü ünitesi... 41 3.5.1.5 PLC pano ünitesi... 42 3.5.2 Deneysel sistematik... 43 4. DENEYSEL SONUÇLAR... 45 4.1 Karakterizasyon... 45 4.2 Laboratuar Ölçekte Arıtılabilirlik ÇalıĢmaları... 48 4.2.1 Boya yıkama suyu ile gerçekleģtirilen çalıģmalar... 48 4.2.1.1 Boya yıkama suyu ile gerçekleģtirilen çalıģmaların değerlendirmesi 54 4.2.2 Nevresim AAT giriģ atıksuyu ile gerçekleģtirilen çalıģmalar... 54 4.2.2.1 Nevresim AAT giriģ atıksuyu ile gerçekleģtirilen çalıģmaların değerlendirmesi... 60 4.2.3 Nevresim AAT çıkıģ atıksuyu ile gerçekleģtirilen çalıģmalar... 61 4.2.3.1 Nevresim AAT çıkıģ atıksuyu ile gerçekleģtirilen çalıģmaların değerlendirmesi... 70 4.3 Pilot Ölçekte Arıtılabilirlik ÇalıĢmaları... 71 4.3.1 Küsters (Boya) yıkama... 71 4.3.1.1 Küsters yıkamada NF 270 membranıyla geri devirli kesikli Ģartlarında gerçekleģtirilen deneyler (Deney 1)... 72 4.3.1.2 Küsters yıkamada NF 270 membranıyla geri devirli kesikli gerçekleģtirilen deneylerin toplu değerlendirilmesi (Deney 1)... 97 4.3.1.3 Küsters yıkamada NF 270 membranıyla geri devirli sürekli gerçekleģtirilen deneyler (Deney 2)... 102 4.3.1.4 Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli gerçekleģtirilen deneylerin toplu değerlendirmesi (Deney 2)... 114 4.3.1.5 Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneyler (Deney 3)... 119 4.3.1.6 Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneylerin toplu değerlendirmesi (Deney 3)... 135 4.3.1.7 Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli gerçekleģtirilen deneyler (Deney 4)... 139 4.3.1.8 Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli gerçekleģtirilen deneylerin toplu değerlendirmesi (Deney 4)... 169 4.3.1.9 Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneyler (Deney 5)... 174 4.3.1.10 Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneylerin toplu değerlendirmesi (Deney 5)... 190 4.3.2 Perde AAT giriģ atıksuyu ile gerçekleģtirilen deneyler... 195 4.3.2.1 Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli gerçekleģtirilen deneyler (Deney 6)... 195 4.3.2.2 Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli gerçekleģtirilen deneylerin toplu değerlendirmesi (Deney 6)... 202 4.3.2.3 Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneyler (Deney 7)... 205 4.3.2.4 Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneylerin toplu değerlendirmesi (Deney 7)... 212 x

4.3.2.5 Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirli kesikli gerçekleģtirilen deneyler (Deney 8)... 215 4.3.2.6 Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneyler (Deney 9)... 219 4.3.3 Kasar yıkama... 222 4.3.3.1 Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartlarında gerçekleģtirilen deneyler (Deney 10)... 223 4.3.3.2 Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartı ile gerçekleģtirilen deneylerin toplu değerlendirmesi (Deney 10)... 233 5. SONUÇLAR VE ÖNERĠLER... 237 KAYNAKLAR... 239 ÖZGEÇMĠġ... 241 xi

xii

KISALTMALAR AAT ADMI AKM BOĠ ĠTÜ KOĠ MF NF SKKY TKM TO TOK UF : Atıksu Arıtma Tesisi : Amerika Boya Üreticileri Enstitüsü : Askıda Katı Madde : Biyolojik Oksijen Ġhtiyacı : Ġstanbul Teknik Üniversitesi : Kimyasal Oksijen Ġhtiyacı : Mikrofiltrasyon : Nanofiltrasyon : Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği : Toplam Katı Madde : Ters Osmoz : Toplam Organik Karbon : Ultrafiltrasyon xiii

xiv

ÇĠZELGE LĠSTESĠ Sayfa Çizelge 2. 1: SKKY Tablo 10.5 Tekstil Sanayii (Örgü KumaĢ Terbiyesi ve Benzerleri).... 15 Çizelge 2. 2: Durulama Atıksuyunun Karakteristileri (Dvariononiene ve diğ., 2003).... 20 Çizelge 2. 3: MF membranı su kalitesi değerleri (Rozzi ve diğ., 1999).... 22 Çizelge 2. 4: MF ve NF membranları ile iki aģamalı arıtma deneyleri sonuçları (Rozzi ve diğ., 1999)... 23 Çizelge 2. 5: Kum filtresi, ultrafiltrasyon ve ters osmoz membranlarından oluģan 1000 m3/gün kapasiteli tesis maliyeti (Ciardelli ve diğ., 2000).... 25 Çizelge 2. 6: RO ile geri kazanmanın ekonomik boyutu (Jevons, 2000).... 27 Çizelge 2. 7: Su tüketimi ve atıksu oluģumları.... 28 Çizelge 3. 1: Su tüketimi ve atıksu oluģumları.... 29 Çizelge 3. 2: Deneylerde kullanılan ultrafiltrasyon membranın özellikleri.... 30 Çizelge 3. 3: Deneylerde kullanılan nanofiltrasyon membranın özellikleri.... 30 Çizelge 3. 4: Deneylerde kullanılan ters osmoz membranların özellikleri.... 30 Çizelge 3. 5: Deneylerde kullanılan ters osmoz membranların özellikleri.... 31 Çizelge 3. 6: Pilot ölçekli sistemde kullanılan membranlar ve özellikleri.... 41 Çizelge 3. 7: Boya yıkama prosesi atıksuyu ile yapılan çalıģmaların deneysel planı.... 43 Çizelge 3. 8: Perde arıtma tesis giriģ atıksuyu ile yapılan çalıģmaların deneysel planı.... 43 Çizelge 3. 9: Kasar yıkama prosesi atıksuyu ile yapılan çalıģmaların deneysel planı.... 43 Çizelge 4. 1: DokunmuĢ kumaģ terbiye küsters banyosundaki koyu renk atıksulara ait karakterizasyon sonuçları.... 46 Çizelge 4. 2: DokunmuĢ kumaģ terbiye küsters banyosundaki açık renk atıksulara ait karakterizasyon sonuçları.... 46 Çizelge 4. 3: DokunmuĢ kumaģ terbiye kasar banyosundaki atıksulara ait karakterizasyon sonuçları.... 46 Çizelge 4. 4: Örgü kumaģ terbiye yıkama banyolarındaki atıksulara ait karakterizasyon sonuçları.... 47 Çizelge 4. 5: Nevresim AAT giriģ ve çıkıģ atıksularına atıksulara ait karakterizasyon sonuçları.... 47 Çizelge 4. 6: Boya yıkama suyu ozon öncesi ve sonrası analiz sonuçları.... 48 Çizelge 4. 7: Boya yıkama atıksularına ait karakterizasyon sonuçları.... 54 Çizelge 4. 8: Nevresim AAT giriģi ozon öncesi ve sonrası analiz sonuçları.... 55 Çizelge 4. 9: Nevresim AAT giriģi ozon öncesi ve sonrası analiz sonuçları.... 61 Çizelge 4. 10: Nevresim AAT çıkıģı ozon öncesi ve sonrası analiz sonuçları.... 61 Çizelge 4. 11: AAT çıkıģ atıksuyu arıtılabilirlik çalıģması sonuçlarının toplu gösterimi.... 70 Çizelge 4. 12: Küsters yıkama atıksuyu ile yapılan çalıģmaların deneysel planı.... 72 xv

Çizelge 4. 13: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait sıcaklık-zaman tablosu... 73 Çizelge 4. 14: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait sıcaklık-zaman tablosu... 78 Çizelge 4. 15: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait sıcaklık-zaman tablosu... 83 Çizelge 4. 16: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait sıcaklık zaman tablosu.... 88 Çizelge 4. 17: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu... 93 Çizelge 4. 18: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu... 102 Çizelge 4. 19: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartının ikinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu... 105 Çizelge 4. 20: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait sıcaklık zaman tablosu... 108 Çizelge 4. 21: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait sıcaklık zaman tablosu... 112 Çizelge 4. 22: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının birinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu... 119 Çizelge 4. 23: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının ikinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu... 123 Çizelge 4. 24: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait sıcaklık zaman tablosu... 126 Çizelge 4. 25: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait sıcaklık zaman tablosu... 129 Çizelge 4. 26: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının beģinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu... 132 Çizelge 4. 27: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu... 140 Çizelge 4. 28: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu... 145 Çizelge 4. 29: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait sıcaklık zaman tablosu... 150 Çizelge 4. 30: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait sıcaklık zaman tablosu... 155 Çizelge 4. 31: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu... 160 Çizelge 4. 32: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının altıncı gününe ait sıcaklık zaman tablosu... 165 Çizelge 4. 33: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının birinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu... 175 Çizelge 4. 34: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının ikinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu... 178 Çizelge 4. 35: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait sıcaklık zaman tablosu... 181 Çizelge 4. 36: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait sıcaklık zaman tablosu... 184 Çizelge 4. 37: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının beģinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu... 187 xvi

Çizelge 4. 38: Perde AAT giriģ atıksuyu ile yapılan çalıģmaların deneysel planı... 195 Çizelge 4. 39: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait sıcaklık-zaman tablosu.... 196 Çizelge 4. 40: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait sıcaklık-zaman tablosu.... 199 Çizelge 4. 41: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının birinci gününe ait sıcaklık-zaman tablosu.... 206 Çizelge 4. 42: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının ikinci gününe ait sıcaklık-zaman tablosu.... 209 Çizelge 4. 43: Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait sıcaklık-zaman tablosu.... 216 Çizelge 4. 44: Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının birinci gününe ait sıcaklık-zaman tablosu.... 220 Çizelge 4. 45: Kasar yıkama prosesi atıksuyu ile yapılan çalıģmaların deneysel planı.... 223 Çizelge 4. 46: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartının birinci gününe ait sıcaklık-zaman tablosu.... 224 Çizelge 4. 47: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartının ikinci gününe ait sıcaklık-zaman tablosu.... 227 Çizelge 4. 48: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait sıcaklık-zaman tablosu.... 230 xvii

xviii

ġekġl LĠSTESĠ Sayfa ġekil 2. 1: Durulama Makinesinde Çıkan Atıksuyun Arıtılması.... 20 ġekil 2. 2: KumaĢ terbiye prosesine ait akım Ģeması... 27 ġekil 3. 1: Deney düzeneğinin gelen görünümü... 32 ġekil 3. 2: Ozonlama deney düzeneği... 34 ġekil 3. 3: Son arıtma deneylerinde izlenen deneysel sistem.... 35 ġekil 3. 4 : Pilot sistem akım Ģeması.... 38 ġekil 3. 5: Pilot sistemin genel görünümü... 39 ġekil 3. 6: PLC panosunun bir görünümü... 42 ġekil 3. 7: Geri Devirli Kesikli Sistem... 44 ġekil 3. 8: Geri Devirsiz Kesiksiz Sistem... 44 ġekil 3. 9: Geri Devirli Sürekli Sistem... 44 ġekil 3. 10: Geri Devirsiz Sürekli Sistem... 44 ġekil 4. 1: Geri Devirsiz Sürekli Sistem... 48 ġekil 4. 2: Boya yıkama ham atıksuyunun arıtımı için kullanılan membranların zamana bağlı gözlenen akı değiģimleri (a) NF270 (b)xle (c)bw30.... 50 ġekil 4. 3: Boya yıkama sonucu oluģan ham atıksuda ve bu atıksuyun membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntü akımında ölçülen iletkenlik değerleri.. 51 ġekil 4. 4: Boya yıkama sonucu oluģan ham atıksuda ve bu atıksuyun membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntü akımında ölçülen iletkenlik değerleri.. 52 ġekil 4. 5: Boya yıkama suyunun ve bu atıksuyun membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntülerinin görünümü.... 53 ġekil 4. 6: Boya yıkama suyunda ve bu atıksuyun membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntülerde ölçülen KOĠ değerleri.... 53 ġekil 4. 7: AAT giriģ atıksuyu ozon öncesi ve sonrası.... 55 ġekil 4. 8: AAT giriģi ham atıksuyunun arıtımı için kullanılan membranların zamana bağlı gözlenen akı değiģimleri. (a) NF270 (b)xle (c)bw30... 56 ġekil 4. 9: AAT giriģ ham atıksuda ve bu atıksuyun membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntü akımında ölçülen iletkenlik değerleri.... 57 ġekil 4. 10: AAT giriģi ham atıksuda ve bu atıksuyun membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntü akımında 3 farklı dalga boyunda ölçülen renk değerleri. (a) 436 nm (b) 525 nm (c) 620 nm.... 59 ġekil 4. 11: AAT giriģ ham atıksuyun ve bu atıksuyun membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntülerin görünümü... 59 ġekil 4. 12: AAT giriģi atıksuyunda ve bu atıksuyun membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntülerde ölçülen KOĠ değerleri.... 60 ġekil 4. 13: AAT çıkıģ atıksuyu ozon öncesi ve sonrası... 62 ġekil 4. 14: AAT çıkıģı ozonlama sonrasında kullanılan membranların zamana bağlı gözlenen akı değiģimleri. (a) UC100T (b) XLE... 63 ġekil 4. 15: AAT çıkıģı ozonlama yapılmadan kullanılan membranların zamana bağlı gözlenen akı değiģimleri. (a) UC100T (b) XLE... 64 xix

ġekil 4. 16: AAT çıkıģ ham atıksuda ve bu atıksuyun membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntü akımında ölçülen iletkenlik değerleri. (a) ozonlama olmadan (b) ozonlama uygulandıktan sonra.... 65 ġekil 4. 17: AAT çıkıģ ham atıksuda ozonlama yapılmadan uygulanan membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntü akımında ölçülen renk değerleri. (a) 436 nm (b) 525 nm (c) 620 nm.... 66 ġekil 4. 18: AAT çıkıģ ham atıksuda ozonlama uygulandıktan sonra membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntü akımında ölçülen renk değerleri. (a) 436 nm (b) 525 nm (c) 620 nm.... 67 ġekil 4. 19: AT çıkıģ ham atıksuyun ve bu atıksuyun membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntülerinin görünümü (a)ham+ozonlama+uc100t+xle (b)ham+uc100t+xle... 68 ġekil 4. 20: AAT çıkıģ atıksuyunda ve bu atıksuyun membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntülerde ölçülen KOĠ değerleri (a)ham+ozonlama+uc100t+xle (b)ham+uc100t+xle.... 69 ġekil 4. 21: Boya yıkama akım Ģeması.... 72 ġekil 4. 22: Küsters yıkamda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait akı-geri kazanım grafiği.... 73 ġekil 4. 23: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait akı-zaman grafiği... 74 ġekil 4. 24: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait KOĠ-zaman grafiği... 74 ġekil 4. 25: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait KOĠ-geri kazanım grafiği... 75 ġekil 4. 26: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait renk (Abs@ 525 nm)-zaman grafiği... 75 ġekil 4. 27: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait renk (Abs@ 525 nm)-geri kazanım grafiği... 76 ġekil 4. 28: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait ham su ve süzüntü numunelerin görünümü... 76 ġekil 4. 29: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait iletkenlik-zaman grafiği... 77 ġekil 4. 30: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait iletkenlik-geri kazanım grafiği... 77 ġekil 4. 31: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait akı-geri kazanım grafiği... 78 ġekil 4. 32: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait akı-zaman grafiği... 79 ġekil 4. 33: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait KOĠ-zaman grafiği... 79 ġekil 4. 34: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait KOĠ-geri kazanım grafiği... 80 ġekil 4. 35: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait Renk(Abs @525 nm)-zaman grafiği... 80 ġekil 4. 36: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait renk (Abs @525 nm)-geri kazanım grafiği... 81 ġekil 4. 37: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait ham su ve süzüntü numunelerin görünümü... 81 ġekil 4. 38: Küsters yıkamda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait iletkenlik-zaman grafiği... 82 xx

ġekil 4. 39: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait iletkenlik-geri kazanım grafiği... 82 ġekil 4. 40: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait akı-geri kazanım grafiği... 83 ġekil 4. 41: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait akı-zaman grafiği... 84 ġekil 4. 42: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait KOĠ-zaman grafiği... 84 ġekil 4. 43: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait KOĠ-geri kazanım grafiği... 85 ġekil 4. 44: Küsters yıkamda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait renk(abs @525 nm)-zaman grafiği... 85 ġekil 4. 45: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait renk(abs @525 nm)-geri kazanım grafiği... 86 ġekil 4. 46: Küsters NF270-geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait ham su ve süzüntü numunelerin görünümü... 86 ġekil 4. 47: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait iletkenlik-zaman grafiği... 87 ġekil 4. 48: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait iletkenlik-geri kazanım grafiği... 87 ġekil 4. 49: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait akı-geri kazanım grafiği... 88 ġekil 4. 50: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait akı-zaman grafiği... 89 ġekil 4. 51: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait KOĠ-zaman grafiği... 89 ġekil 4. 52: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait KOĠ-geri kazanım grafiği... 90 ġekil 4. 53: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait renk (Abs @525 nm)-zaman grafiği... 90 ġekil 4. 54: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait renk(abs @525 nm)-geri kazanım grafiği... 91 ġekil 4. 55: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait ham su ve süzüntü numunelerin görünümü... 91 ġekil 4. 56: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait iletkenlik-zaman grafiği... 92 ġekil 4. 57: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait iletkenlik-geri kazanım grafiği... 92 ġekil 4. 58: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait akı-geri kazanım grafiği... 93 ġekil 4. 59: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait akı-zaman grafiği... 94 ġekil 4. 60: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait KOĠ-zaman grafiği... 94 ġekil 4. 61: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait KOĠ-geri kazanım grafiği... 95 ġekil 4. 62: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği... 95 ġekil 4. 63: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait renk(abs @ 525 nm)-geri kazanım grafiği... 96 xxi

ġekil 4. 64: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait ham su ve süzüntü numunelerin görünümü... 96 ġekil 4. 65: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait iletkenlik-zaman grafiği... 97 ġekil 4. 66: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait iletkenlik-geri kazanım grafiği... 97 ġekil 4. 67: Küsters NF270-geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait toplu akı-geri kazanım grafiği... 98 ġekil 4. 68: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait toplu akı-zaman grafiği... 98 ġekil 4. 69: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ iletkenlik değerleri... 99 ġekil 4. 70: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait süzüntü iletkenlik değerleri... 99 ġekil 4. 71: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ KOĠ değerleri... 100 ġekil 4. 72: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait süzüntü KOĠ değerleri... 100 ġekil 4. 73: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ sıcaklık değerleri... 101 ġekil 4. 74: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ ph değerleri... 101 ġekil 4. 75: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait akı-zaman grafiği... 103 ġekil 4. 76: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait KOĠ-zaman grafiği... 103 ġekil 4. 77: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği... 104 ġekil 4. 78: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 104 ġekil 4. 79: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait iletkenlik-zaman grafiği... 105 ġekil 4. 80: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait akı-zaman grafiği... 106 ġekil 4. 81: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait KOĠ-zaman grafiği... 106 ġekil 4. 82: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait renk(abs @525 nm)-zaman grafiği... 107 ġekil 4. 83: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 107 ġekil 4. 84: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait iletkenlik-zaman grafiği... 108 ġekil 4. 85: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait akı-zaman grafiği... 109 ġekil 4. 86: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait KOĠ-zaman grafiği... 110 ġekil 4. 87: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği... 110 ġekil 4. 88: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 111 xxii

ġekil 4. 89: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait iletkenlik-zaman grafiği... 111 ġekil 4. 90: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait akı-zaman grafiği... 112 ġekil 4. 91: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait KOĠ-zaman grafiği... 113 ġekil 4. 92: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait renk(abs @525 nm)-zaman grafiği... 114 ġekil 4. 93: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 114 ġekil 4. 94: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait iletkenlik-zaman grafiği... 115 ġekil 4. 95: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait toplu akı-zaman grafiği... 115 ġekil 4. 96: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait giriģ iletkenlik grafiği... 116 ġekil 4. 97: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait süzüntü iletkenlik grafiği... 116 ġekil 4. 98: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait giriģ KOĠ değerleri... 117 ġekil 4. 99: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait süzüntü KOĠ değerleri... 118 ġekil 4. 100: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait giriģ sıcaklık değerleri... 118 ġekil 4. 101: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait giriģ ph değerleri... 119 ġekil 4. 102: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 120 ġekil 4. 103: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 121 ġekil 4. 104: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği... 121 ġekil 4. 105: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 122 ġekil 4. 106: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği... 122 ġekil 4. 107: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 123 ġekil 4. 108: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 124 ġekil 4. 109: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği... 124 ġekil 4. 110: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 125 ġekil 4. 111: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği... 125 ġekil 4. 112: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 126 ġekil 4. 113: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 127 xxiii

ġekil 4. 114: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk (Abs @ 525 nm)-zaman grafiği... 127 ġekil 4. 115: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 128 ġekil 4. 116: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği... 128 ġekil 4. 117: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 129 ġekil 4. 118: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 130 ġekil 4. 119: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk (Abs @ 525 nm)-zaman grafiği... 131 ġekil 4. 120: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 131 ġekil 4. 121: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği... 132 ġekil 4. 122: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 133 ġekil 4. 123: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 133 ġekil 4. 124: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk (Abs @ 525 nm)-zaman grafiği... 134 ġekil 4. 125: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 134 ġekil 4. 126: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği... 135 ġekil 4. 127: Küsters NF270-geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait toplu akı-zaman grafiği... 136 ġekil 4. 128: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ iletkenlik değerleri... 136 ġekil 4. 129: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait süzüntü iletkenlik değerleri... 137 ġekil 4. 130: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ KOĠ değerleri... 137 ġekil 4. 131: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait süzüntü KOĠ değerleri... 138 ġekil 4. 132: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ sıcaklık değerleri... 138 ġekil 4. 133: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ ph değerleri... 139 ġekil 4. 134: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-geri kazanım grafiği... 140 ġekil 4. 135: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 141 ġekil 4. 136: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 141 ġekil 4. 137: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-geri kazanım grafiği... 142 ġekil 4. 138: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-zaman grafiği... 142 xxiv

ġekil 4. 139: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-geri kazanım grafiği... 143 ġekil 4. 140: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 143 ġekil 4. 141: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği... 144 ġekil 4. 142: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-geri kazanım grafiği... 144 ġekil 4. 143: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-geri kazanım grafiği... 145 ġekil 4. 144: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 146 ġekil 4. 145: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 146 ġekil 4. 146: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-geri kazanım grafiği... 147 ġekil 4. 147: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-zaman grafiği... 147 ġekil 4. 148: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-geri kazanım grafiği... 148 ġekil 4. 149: Küsters RO XLE-geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 148 ġekil 4. 150: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği... 149 ġekil 4. 151: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-geri kazanım grafiği... 149 ġekil 4. 152: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-geri kazanım grafiği... 150 ġekil 4. 153: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 151 ġekil 4. 154: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 151 ġekil 4. 155: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-geri kazanım grafiği... 152 ġekil 4. 156: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-zaman grafiği... 152 ġekil 4. 157: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-geri kazanım grafiği... 153 ġekil 4. 158: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 153 ġekil 4. 159: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği... 154 ġekil 4. 160: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-geri kazanım grafiği... 154 ġekil 4. 161: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-geri kazanım grafiği... 155 ġekil 4. 162: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 156 ġekil 4. 163: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 156 xxv

ġekil 4. 164: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-geri kazanım grafiği... 157 ġekil 4. 165: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-zaman grafiği... 157 ġekil 4. 166: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-geri kazanım grafiği... 158 ġekil 4. 167: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 158 ġekil 4. 168: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği... 159 ġekil 4. 169: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-geri kazanım grafiği... 159 ġekil 4. 170: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-geri kazanım grafiği... 160 ġekil 4. 171: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 161 ġekil 4. 172: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 162 ġekil 4. 173: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-geri kazanım grafiği... 162 ġekil 4. 174: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-zaman grafiği... 162 ġekil 4. 175: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-geri kazanım grafiği... 163 ġekil 4. 176: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 163 ġekil 4. 177: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği... 164 ġekil 4. 178: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-geri kazanım grafiği... 164 ġekil 4. 179: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-geri kazanım grafiği... 165 ġekil 4. 180: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 166 ġekil 4. 181: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 166 ġekil 4. 182: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-geri kazanım grafiği... 167 ġekil 4. 183: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-zaman grafiği... 167 ġekil 4. 184: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-geri kazanım grafiği... 168 ġekil 4. 185: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 168 ġekil 4. 186: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği... 169 ġekil 4. 187: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-geri kazanım grafiği... 169 ġekil 4. 188: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait toplu Akı-geri kazanım grafiği... 170 xxvi

ġekil 4. 189: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait toplu Akı-zaman grafiği... 170 ġekil 4. 190: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ iletkenlik değerleri... 171 ġekil 4. 191: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait süzüntü iletkenlik değerleri... 172 ġekil 4. 192: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ KOĠ değerleri... 172 ġekil 4. 193: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait süzüntü KOĠ değerleri... 173 ġekil 4. 194: Küsters RO XLE-geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ sıcaklık değerleri... 173 ġekil 4. 195: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ ph değerleri... 174 ġekil 4. 196: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 175 ġekil 4. 197: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 176 ġekil 4. 198: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği... 176 ġekil 4. 199: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 177 ġekil 4. 200: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği... 177 ġekil 4. 201: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 178 ġekil 4. 202: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 179 ġekil 4. 203: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği... 180 ġekil 4. 204: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 180 ġekil 4. 205: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği... 181 ġekil 4. 206: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 182 ġekil 4. 207: Küsters RO XLE-geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 182 ġekil 4. 208: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği... 183 ġekil 4. 209: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 183 ġekil 4. 210: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği... 184 ġekil 4. 211: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 185 ġekil 4. 212: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 185 ġekil 4. 213: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği... 186 xxvii

ġekil 4. 214: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 186 ġekil 4. 215: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği... 187 ġekil 4. 216: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 188 ġekil 4. 217: Küsters RO XLE-geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 189 ġekil 4. 218: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği... 189 ġekil 4. 219: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 189 ġekil 4. 220: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait Ġletkenlik-zaman grafiği... 190 ġekil 4. 221: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait toplu akı-zaman grafiği... 191 ġekil 4. 222: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ iletkenlik değerleri... 192 ġekil 4. 223: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait süzüntü iletkenlik değerleri... 192 ġekil 4. 224: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ KOĠ değerleri... 193 ġekil 4. 225: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait süzüntü KOĠ değerleri... 193 ġekil 4. 226: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ sıcaklık değerleri... 194 ġekil 4. 227: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ ph değerleri... 194 ġekil 4. 228: Perde arıtma tesisi arıtılabilirlik çalıģması akım Ģeması... 195 ġekil 4. 229: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 196 ġekil 4. 230: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla NF270 geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 197 ġekil 4. 231: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği... 198 ġekil 4. 232: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 198 ġekil 4. 233: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği... 198 ġekil 4. 234: Perde AAT giriģ NF270 geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 199 ġekil 4. 235: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 200 ġekil 4. 236: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği... 201 ġekil 4. 237: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 201 ġekil 4. 238: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği... 201 xxviii

ġekil 4. 239: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait toplu Akı-zaman grafiği... 202 ġekil 4. 240: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ iletkenlik değerleri... 203 ġekil 4. 241: Perde AAT giriģ NF270 geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait süzüntü iletkenlik değerleri... 203 ġekil 4. 242: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ KOĠ değerleri... 204 ġekil 4. 243: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait süzüntü KOĠ değerleri... 204 ġekil 4. 244: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ sıcaklık değerleri... 205 ġekil 4. 245: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ ph değerleri... 205 ġekil 4. 246: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 206 ġekil 4. 247: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 207 ġekil 4. 248: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği... 208 ġekil 4. 249: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 208 ġekil 4. 250: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait Ġletkenlik-zaman grafiği... 208 ġekil 4. 251: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 209 ġekil 4. 252: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 210 ġekil 4. 253: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği... 211 ġekil 4. 254: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 211 ġekil 4. 255: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği... 211 ġekil 4. 256: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait toplu akı-zaman grafiği... 212 ġekil 4. 257: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ iletkenlik değerleri... 213 ġekil 4. 258: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait süzüntü iletkenlik değerleri... 213 ġekil 4. 259: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ KOĠ değerleri... 214 ġekil 4. 260: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait süzüntü KOĠ değerleri... 214 ġekil 4. 261: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ sıcaklık değerleri... 215 ġekil 4. 262: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ ph değerleri... 215 ġekil 4. 263: Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 217 xxix

ġekil 4. 264:Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 217 ġekil 4. 265: Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına Renk(Abs @ 525 nm)-zaman grafiği... 218 ġekil 4. 266: Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 218 ġekil 4. 267: Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği... 219 ġekil 4. 268: Perde fabrikası AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneye ait akı-zaman grafiği... 220 ġekil 4. 269: Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneye ait KOĠ-zaman grafiği... 221 ġekil 4. 270: Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneye ait Renk(Abs @ 525 nm)-zaman grafiği... 221 ġekil 4. 271: Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneye ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 221 ġekil 4. 272: Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneye ait iletkenlik-zaman grafiği... 222 ġekil 4. 273: Kasar yıkama akım Ģeması... 223 ġekil 4. 274: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 224 ġekil 4. 275: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 225 ġekil 4. 276: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği... 225 ġekil 4. 277: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 226 ġekil 4. 278: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği... 226 ġekil 4. 279: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 227 ġekil 4. 280: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 228 ġekil 4. 281: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği... 229 ġekil 4. 282: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 229 ġekil 4. 283: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği... 229 ġekil 4. 284: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği... 230 ġekil 4. 285: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği... 231 ġekil 4. 286: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği... 232 ġekil 4. 287: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü... 232 ġekil 4. 288: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği... 232 xxx

ġekil 4. 289: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait toplu akı-zaman grafiği... 233 ġekil 4. 290: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait giriģ iletkenlik değerleri... 234 ġekil 4. 291: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait süzüntü iletkenlik değerleri... 234 ġekil 4. 292: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait giriģ KOĠ değerleri... 235 ġekil 4. 293: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait süzüntü KOĠ değerleri... 235 ġekil 4. 294: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait giriģ sıcaklık değerleri... 236 ġekil 4. 295: Kasar prosesinde NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait giriģ ph değerleri... 236 xxxi

xxxii

TEKSTĠL ENDÜSTĠSĠ AYRILMIġ ATIKSULARININ PĠLOT ÖLÇEKLĠ MEMBRAN SĠSTEMĠ ĠLE ARITIMI VE GERĠ KAZANIMI ÖZET Son yıllarda tekstil endüstrisi üretim faaliyetleri sonucu oluģan atıksuların arıtımı gittikçe önem kazanmaktadır. Yüksek hacimlerde su kullanılan tekstil endüstirisinde; artan atıksu arıtım ve temiz su temini maliyetleriyle atıksuyun arıtılarak geri kazanılması büyük önem taģımaktadır. Tekstil endüstirisi atıksuları çok farklı karakterde olmakla beraber, yapılan karakterizasyon çalıģmaları ıģığında; ayrılmıģ akımlar için arıtım önermeleri getirilerek farklı çalıģma düzenleri uygulanmıģtır. Pilot ölçekli çalıģmalar için, karakterizasyon çalıģmaları sonucunda en iyi sonucu veren nanofiltrasyon membranı NF270 ve ters osmoz membranı RO XLE kullanılarak performans ve süzüntü kalitesi açısından karģılaģtırılmıģtır. Bu çalıģma kapsamında, tekstil endüstrisi üretim faaliyetleri sonucu oluģan atıksuların arıtılabilirliğinin incelenmesi amacıyla pilot ölçekli bir arıtma tesisi tasarlanmıģ ve tekstil fabrikasında yerinde uygulama ile arıtılabilirlik çalıģmaları gerçekleģtirilmiģtir. Pilot tesis; hamsu, ön filtrasyon, ileri arıtma, süzüntü ve PLC pano üniteleri olmak üzere 5 ana kademeden oluģmaktadır. Ön arıtma kısmında kaba partiküllerin tutulması ve ileri arıtma ünitesinin performansının arttırılması için sırasıyla, 80 µm, 5 µm ve 1 µm lik kartuģ filtreler bulunmaktadır. Ġleri arıtma kısmında ise yüksek basınç pompası ve deney düzeneğine göre tercihen kullanılan ters osmoz veya nanofiltrasyon üniteleri bulunmaktadır. Yapılan pilot ölçekli deneylerdeki anlık ölçümler ise PLC pano ünitesinden takip edilmiģtir. Kurulan pilot tesis 3 ay boyunca iģletilmiģ, iģletme performansının anlık takip edilebilmesi amacıyla; iletkenlik, ph, sıcaklık, debi ve iģletme basınçları ölçülmüģtür. Ayrıca Kimyasal Oksijen Ġhtiyacı (KOĠ), renk analizlerinin gerçekleģtirilebilmesi amacıyla deneyler süresince farklı zamanlarda giriģ ve süzüntü numuneleri alınmıģ ve bu numuneler Ġstanbul Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği laboratuvarlarında analiz edilmiģtir. Tez kapsamında, önemli ölçüde su tüketim kapasitesine sahip tekstil endüstrisi atıksularının membran teknolojileri kullanarak endüstri içerisinde yeniden kullanılabilir kaliteye ulaģtırılabilir nitelikte su üretilebildiği görülmüģtür. Sonuç olarak, boya yıkama ve kasar yıkama atıksularının ayrık akım olarak ayrılarak membran teknolojisi ile geri kazanılması durumunda, tekstil fabrikası atıksularının %50 den fazlasının geri kazanılması mümkün olabilmektedir. xxxiii

xxxiv

TREATMENT AND REUSE OF SEGREGATED TEXTILE WASTEWATER BY MEMBRANE PILOT SCALE SYSTEM SUMMARY It is a challenging process that treatment of wastewater generated by textile production. Segregated wastewaters from dyewash processes in a weaving industry were treated for decolorization, as well as the removal of chemical oxygen demand and salts using a pilot-scale membrane system. Nanofiltration (NF-270) and reverse osmosis (RO-XLE) membranes were evaluated under different operating modes namely batch concentrate-recycle mode and continuous mode without concentrate recycle. the wastewaters from textile industries contain high concentrations of inorganic and organic chemicals constituting important industrial pollution sources. The primary objective of this research is to determine the optimal operating mode and membrane type for purifying and reusing textile dyewash wastewater from light and dark colored fabrics. Permeate flux and filtered water quality were monitored for NF and RO membranes that were operated on-site over a period of 4-weeks in a textile plant in Çorlu, Tekirdağ a highly industrialized region in northwestern Turkey. Experiments were performed in batch concentrate-recycle mode as well as continuous mode without concentrate recycle. Fouling rates were modeled in terms of important influent water quality parameters including COD, conductivity, and color. Fabrics are first processed to enable the transfer of dyes to the fibers before applying the dye and printing the patterns using reactive dyes, salt, and water. After dyeing and printing, fabrics are washed and rinsed depending on the application of light or dark colors in four distict steps: cold washing, hot washing, waiting and rinsing. A total of nine baths are employed in this process. The first two are cold washing baths which have very high salt and COD concentrations and heavily colored. After cold washing, the fabrics are washed in three hot water baths with progressively increasing temperatures reaching a maximum of 95 C. In the sixth bath, the fabrics are soaked in hot water for 4 minutes and also washed with soap. The last three baths are used to rinse fabrics. In the final and ninth bath, the water is cooled to 70 C and the ph is adjusted by adding acid. Pilot-scale testing was performed by mixing together all the hot washing, soaking/waiting, and rinsing baths (baths 3 9). Wastewater from the first two baths was not used because they were deemed too heavily polluted potentially causing rapid membrane fouling and poor permeate water quality. The pilot-scale system included four main components; feed water tanks, pretreatment, membrane train, and the programmable logic control (PLC) system. A photograph and schematic diagram of pilot plant are shown in Figure 2. The pressure vessel was fabricated from stainless-steel and the system was operated with two low pressure pumps and one high pressure pump. 4-inch diameter NF (effective filtration xxxv

area of 7.6 m 2 ) and RO membrane (effective filtration area of 8.2 m 2 ) modules were loaded separately. Wastewater from the baths was prefiltered using a coarse 80 µm cartridge to remove suspended solids and filled in a polypropylene raw tank. This was further prefiltered with low pressure pumps through two cartridge filters in series (5 and 1 µm, respectively) prior to NF/RO. Membranes were operated in both batch and continuous modes. During batch operation, the wastewater from the baths were collected in a 200 m 3 tank to use as membrane feed water and the concentrate stream was recirculated to this tank. During continuous mode operation, 1 m 3 of wastewater was taken from the bath and used as the hold-up volume. The process wastewater continued to fill the feed tank capturing any changes to the feed water quality during the course of the experiment. Importantly, the concentrate stream was not recycled but drained out the wastewater line of the textile plant. The permeate from the membranes was collected separately in a polypropylene tank. The pressure, valves, and pumping systems were automatically controlled by the PLC unit, which also continuoulsy monitored the ph and temperature. The plant has 5 sections of treatment. Section one is pre-treatment, section two is feed process, section three is permeate process, section four is PLC board and section five is advanced treatment using nanofiltration and reverse osmosis. The pilot scale plant operated more than 3 months. Flows, conductivity, temperature, ph, measurements are monitored and saved in an excel file on the purpose of following pilot scale treatment plant operation performance. And also, permeate and feed samples were taken from the pilot plant and sent to Ġstanbul Technical University Environmental Engineering Labs to analyse of Chemical Oxygen Demand (COD) and color measurements. Dye washing was carried out in highly alkaline conditions in all cases, and higher ph values were maintained for light colored fabrics. Acid addition in the last bath reduced the ph to near neutral in the last bath. Three different wavelengths (436, 525 and 620 nm) were used to measure color because the dyes used had different color scales. Similar to the other parameters, color values also generally decreased gradually through the baths, with the final bath being almost colorless. The third bath was an exception where the color values increased because of starting the hot washing. Higher color and COD corresponded to the manufacture of dark colored fabrics. From these water quality analyses, it can be seen that the wastewater generated from the first two baths was substantially worse thereby increasing the pollution load of dyewash wastewater. For this reason, these baths were eliminated from the treatment studies in this work. The influent COD concentration, conductivity, and color increased during every filtration period because the unfiltered organic compounds and electrolytes present in the concentrate stream were recyled during batch operation. Additionally, initial COD concentrations and conductivity values were substantially different for the NF- 270 and RO-XLE membranes because the plant operators changed the dyeing and printing processes based on product quality requirements. Also, in some cases the fabrics may have been washed for a second time consequently removing the organic dyes in the fabrics and decreasing the initial COD concentration. Conversely, polishing materials may have been fixed to the fabrics increasing the initial COD concentration. xxxvi

As described earlier, the dyewashing wastewaters varied substantially in temperature. Since the permeate flux is a strong function of feed water temperature, all experimental flux values were normalized to 30 C. The feasibility of applying membrane systems in the textile industry to produce process water is generally difficult due to the variability of wastewater characteristics, its highly contaminated nature, and the high quality of the permeate water required. Therefore, pilot-scale studies are necessary to investigate the underlying relationships between the foulants and the membranes and the ability of membranes to remove contaminants. In this thesis, an on-site, pilot-scale evaluation of polymeric nanofiltration and reverse osmosis demonstrated the ability of high-pressure membrane processes to remove conductivity, COD, and color permitting water reuse during dyewashing in the textile industry. xxxvii

xxxviii

1. GĠRĠġ Tekstil endüstrisi özellikle istihdam ve ihracat göz önüne alındığında Türkiye için çok önemli bir sektördür. Türkiye de bu endüstrinin boyama ve son iģlem proseslerindeki atıksu miktarı yıllık 150 milyon tondur. Bu endüstri dalında çok çeģitli üretim prosesleri olması sebebi ile oluģan birim atıksu miktarı, atıksuda bulunan kirletici tür ve konsantrasyonları farklılık göstermektedir. Bu yüzden tekstil endüstrisi atıksularının deģarj edilmeden önce arıtma iģlemlerine tabi tutulması gerekmektedir. Ancak tekstil endüstrisinde boyama yapılan proses atıksularının en karakteristik parametrelerinden biri olan renk için standartlarda bir limit söz konusu değildir. Bu tür atıksularda çözünmüģ veya kolloidal yapıda olabilen rengin baģlıca kaynağı, kullanılan boyarmaddelerdir. Tekstil sektörü, üretim prosesi sonucu büyük miktarda kirlenmiģ suyu alıcı ortama deģarj etmekte ve böylelikle gerek harcadığı su kaynağı ve gerekse kirlettiği alıcı ortam etkileri sebebiyle, çevre kirliliği kontrolünde büyük önem taģımaktadır. Tekstil endüstrisi atıksuları konvansiyonel arıtma yöntemleri ile (biyolojik arıtma, koagülasyon, adsorbsiyon) arıtımı zor olan atıkları içermektedirler. Tekstil atıksuları biyolojik olarak ayrıģamayan ve toksik maddeleri de içeren, yüksek hacimde ve oldukça çeģitli türde bileģenlerden oluģmaktadır. Bu çeģitlilik, uygulanan endüstriyel proseslerinin çeģitliliği ile kullanılan çok sayıda kimyasal ve diğer maddelere bağlı olup, her atık türü ayrı bir arıtma problemi yaratmaktadır. Tekstil atıksularının arıtımında uygulanan konvansiyonel yöntemler arasında, biyolojik arıtma, fiziksel-kimyasal prosesler, adsorbsiyon ve kimyasal oksidasyon yer almaktadır. En yaygın olarak kullanılan biyolojik arıtmada genellikle boyaların aromatik yapıları ve toksisiteleri nedeniyle etkin bir renk giderimi sağlanamamaktadır. Fiziksel-kimyasal proseslerde yüksek kimyasal doz ve çamur üretimindeki artıģ, adsorbsiyonda sınırlı kapasite ve kimyasal oksidasyonda ise toksik ara ürünlerin meydana çıkması gibi sorunlar bu yöntemlerin baģlıca dezavantajlarıdır. Günümüzde mevcut yöntemlerin etkin bir arıtma sağlayamaması 1

ve deģarj standartlarının giderek katılaģması nedeniyle ozonlama, fotokataliz ve membran prosesleri gibi ileri arıtma yöntemlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Bazı durumlarda ise klasik yöntemlerin birden fazlası birlikte kullanılmaktadır. Tek baģına veya birlikte kullanılan konvansiyonel yöntemler temel olarak deģarj standartlarını sağlamaya yönelik olarak uygulanmaktadır. Membran prosesler ise buna ek olarak, atıksuda bulunan değerli maddelerin ve suyun geri kazanımı söz konusu olduğunda üstün arıtma performansları ile gelecek vaat etmektedir. Membran prosesler hem kumaģ boyasını uzaklaģtırma ve kimyasal maddelerin yeniden kullanımını sağlama hem de boya malzemesi ile yardımcı kimyasal maddeleri konsantre hale getirme ve temiz su elde etme potansiyeline sahiptir. OluĢan konsantre akımı ise üzerinde durulması gereken bir akımdır. 1.1 Tezin Amaç ve Kapsamı Bu tezin amacı, pamuklu tekstil endüstrisinde oluģan farklı proseslere ait farklı atıksu numuneleri üzerinde gerçekleģtirilen arıtılabilirlik çalıģmaları ile tekstil sektöründen kaynaklanan atıksuların arıtılması ve geri kazanılması konusunda uygulanabilecek membran filtrasyon sistemlerinin ve kullanılacak membran türleri arasında en yüksek arıtma verimini sağlayabilecek membran türlerinin belirlenmesidir. ÇalıĢmada membran teknolojisinin atıksu arıtımına getirdiği kolaylık ve yeniliklerden faydalanarak, bu yeni teknolojinin tekstil atıksuyunu arıtmadaki performansı araģtırılacaktır. Böylece meydana gelebilecek olumsuz çevresel etkilerin önlenmesi amacı ile tekstil atıksularının daha kontrollü bir Ģekilde zararsız hale getirilmesi ve uzaklaģtırılması mümkün olacaktır. Tez kapsamında, detaylı bir literatür araģtırması yapılmıģ, laboratuar ölçeğinde karakterizasyon çalıģmaları gerçekleģtirilmiģ ve en son olarak fabrikada pilot ölçekli arıtılabilirlik çalıģmaları gerçekleģtirilmiģtir. Elde edilen veriler ile tekstil endüstrisi atıksuları için uygulanabilecek en verimli ve ekonomik arıtma sistemine karar verilmiģtir. Mevcut deģarj standartları ile ilgili değerlendirmeler yapılmıģtır. Sonuç ve öneriler kısmında ise çalıģmanın tamamında elde edilen tüm verilerin ve sonuçların genel olarak değerlendirilmesi yapılmıģtır. 2

2. LiTERATÜR ARAġTIRMASI 2.1 Tekstil Endüstrisi Prosesleri Tekstil endüstrisi pamuk, keten, kenevir, yün, ipek gibi doğal elyafları; reyon, kazein, asetat-selüloz ester, naylon, polyester, akrilik ve vinil gibi fabrikasyon elyafları kullanarak kumaģ ve diğer tekstil ürünlerinin üretimini kapsamaktadır. Tekstil, dünyada en yaygın ve eski endüstriyel faaliyetlerden biridir.haģıllama, pamuk ipliklerinden örülmüģ kumaģ elde edilirken, örme iģlemi esnasında iplikleri kuvvetlendirmek, iplikler arasında meydana gelebilecek sürtünmeleri ve hasarları önlemek amacı ile çözgü ipliklerine niģasta, polivinil asetat, karboksimetil selüloz gibi sentetik haģıl maddeleri eklenmektedir. Örme, ipliklerden ürün elde etmek için yapılan iģleme örme denmektedir. HaĢıl sökme, çözgü ipliklerinin mukavemetini arttırarak dokumada kopmaları önlemek üzere dokuma öncesi uygulanan haģıl maddelerini baskı ve boyamadan önce tekstil malzemesinden uzaklaģtırmak için çözünürlük, hidroliz ve oksidasyon metodlarıyla yapılan iģlemlerdir. Yıkama, kumaģ ve doğal sentetik elyaf üzerindeki harman yağlarını, yabancı maddeleri gidermeye yönelik bir iģlemdir. Bu iģlemin yoğunluğu giderilmesi istenen maddelerin cinsine bağlıdır. Ağartma, beyaz veya açık renk tonlarında üretim yapılması durumunda pamuk ve elyaftaki sarımsı rengin giderilmesi amacıyla yapılan oksidasyon iģlemidir. Ağartma hidrojen peroksit, sodyum hipoklorit veya sodyum klorit gibi ağartıcılar ve sülfirik asit, hipoklorik asit, kostik soda, sodyum bisülfit gibi kimyasallar vasıtasıyla gerçekleģtirilmektedir. Merserizasyon, saf pamuğun konsantre kostik soda banyosundan geçirilmesine dayanmaktadır. Daha sonra nötralizasyon amacı ile asitli yıkama yapılır. Bu iģlemin amacı ürüne parlaklık vermek ve daha yumuģak bir yapıya sahip olmasını sağlamaktır. Karbonizasyon, yün üzerindeki bitki artıklarını temizlemek amacıyla % 100 yüne uygulanan bir iģlemdir. Bu iģlemden geçirilecek madde önce seyreltik sülfürik asit solüsyonundan geçirilmekte, daha sonra kurutulup, piģirilmektedir. Sert selülozik maddeler mekanik iģlemler ile uzaklaģtırılmaktadır. Daha sonra sodyum karbonat ile nötralize edilen yün elyaf durulama sularından geçirilmekte ve kurutulmaktadır. Boyama, kumaģ ve elyaf gibi maddelerin renkli 3

hale getirilmesi iģlemine boyama adı verilmektedir. Boyar maddeler boyanacak cisimler ile devamlılık ile dayanıklılık arz eden bir Ģekilde birleģmekte ve boyanan cismin yüzeyini değiģtirmektedir. 2.2 Tekstil Endüstrisi Atıksuları 2.2.1 Karakterizasyon Tekstil endüstrisi üretimindeki çeģitlilik, oluģan atıksuların karakterizasyonunu da etkilemektedir. Tekstil endüstrisi birbirinden oldukça farklı üretim yapan prosesleri içerdiği için atıksu karakteristikleri çok farklı olmakta ve geniģ sınırlar içerisinde değiģmektedir. Tekstil sektöründen kaynaklanan atıksuların genel olarak içeriği; Organik madde, askıda katı madde, yağ-gres, amonyum iyonu, sülfit, nitrat; Hidrolize olmuģ sodyum asetat silikat larpartin sülfat türevleri; Hidrolize olmuģ vinil sülfat türevleri, fosfat türevleri, polimerler, üre; SeyrelmiĢ halde, hidrolize olmuģ boyama prosesi atıkları; Hidrolize olmuģ yağ asitleri, türevleri ve etoksilatlar; Hidrolize olmuģ organik ve inorganik bileģikler; ÇözünmüĢ oksijen, haģıl maddeleri ve inorganik iyonlar (sodyum, sülfat); Hidrolize olmuģ antarkinon türevlerini içeren kimyasal karakterli maddelerden oluģmaktadır. Tekstil endüstrisi proses atıksuları içerdikleri boya maddeleri ve boya yardımcı kimyasal maddelerin kompleks yapısından dolayı genellikle toksik yapıda olup biyolojik olarak ayrıģmaya karģı dirençli olduklarından konvansiyonel arıtma yöntemleri ile giderilememektedirler. Tekstil endüstrisi atıksuları içeriğindeki boyar madde sebebiyle diğer birçok endüstriye göre oldukça renkli atıksulardır. Ayrıca oluģan yüksek hacimde atıksuyun organik madde, asidite ve alkalinite bileģenlerini içermesi de çevresel problemlerin baģında gelmektedir. 4

Tekstil endüstrisi genelinde atık suları karakterize eden baģlıca kirletici parametreler, organik madde, askıda katı madde, yağ ve gres, renk, toplam krom, fenoller, toplam sülfür, yüzey aktif maddeler, ph ve sıcaklık olarak sıralanabilir. Renk 12 farklı kromojen grubunu içeren boya molekülleri arasında en sık kullanılan ve tekstil boya maddelerinin % 60-70 ini oluģturan grup azo boyalardır. Boyaların ikinci tür sınıflandırılması ise boyanın tekstile uygulanma Ģekline göre değiģerek, reaktif, asit, metal-kompleks, dispers, vat, mordant, direkt, küp, naftol, bazik ve sülfür boyalar olarak ayrılmaktadır. Renk analizi Amerikan Boya Üreticileri Enstitüsü (ADMI) birimleri veya Hazen birimleri kullanılarak ifade edilebilir. ADMI testi tüm görülebilir spektrumu kapladığı için renk Ģiddeti yönünden sadece tek bir dalga boyunda performans gösteren Hazen testine göre daha temsil edici kabul edilmektedir. Tekstil endüstrisi atıksuları, sahip oldukları renge bağlı olarak üç farklı sınıfta ele alınmaktadır. Zayıf renge sahip atıksular bazik, asidik ve metal kompleks boyaların kullanımı; kuvvetli renge sahip atıksular dispers, küp, naftol, direkt ve kükürtlü boyaların kullanımı; kuvvetli renge sahip atıksular ise reaktif boyaların kullanımı sonucunda meydana gelmektedir. Tekstil atıksularında renk giderimi çalıģmaları genellikle üç farklı nedenden dolayı reaktif boyalar üzerinde yapılmaktadır. 1. Reaktif boyalar artan maliyet ihtiyacını göstermektedir. Özellikle pamuklu boyama prosesi dünyadaki toplam marketin % 20 30 unu temsil etmektedir. 2. Reaktif boyaların yaklaģık % 30 u alkali banyolarında hidrolize uğradığı için büyük kısmı atılmaktadır. 3. Sorpsiyon ve aerobik biyolojik ayrıģmaya dayanan konvansiyonel arıtma ünitelerinde reaktif ve diğer çözünmüģ anyonik boyaların giderim verimleri çok düģük olmaktadır. 5

Boyalar ayrıģmaya karģı dirençli oldukları için test edilen 100 azo boyadan sadece birkaç tanesi aktif çamur sistemi içerisinde aerobik olarak ayrıģmaktadır. Aerobik koģullar altında azo boyaların stabilitesi molekül yapısının kompleksitesi ile orantılıdır. Anoksik koģullar altında elektron taģıma zincirinde azo bağları elektron alıcısı olarak görev yaparak aromatik aminlere kolayca yapıģmaktadırlar. Azo bağının ayrılması ile oluģan yan ürünler ve aromatik aminler aerobik koģullar altında biyolojik olarak ayrıģabilmektedir. Ġnert organik maddeler Tekstil atıksularında mevcut kalıcı moleküller, genellikle az miktarlarda kullanılan kimyasalların çeģitliliğine göre değiģmektedir. Boya moleküllerinin yanı sıra boya yardımcı maddeleri gibi poliakrilat, fosfonat, etilendiamin tetraasetikasit, lignin, antistatik maddeler, dispers boyamada taģıyıcılar, pamuklu direkt boyamada sıkıģtırıcılar, koruyucular ve büyük oranda son iģlemlerin yardımcı maddeleri bu gruba girmektedir. Saf yün yıkama prosesi ile deterjan emülsiyonları, hayvan yağları, tuzlar ve pestisidler gibi kalıcı organikler açığa çıkmaktadır. Toksik maddeler Tekstil atıksuları, aktif çamur içerisindeki heterotrofik aktiviteyi tamamen olmamakla beraber az olacak Ģekilde inhibe etme eğilimindedir. Laboratuar ölçekli yapılan aktif çamur ve biofilm reaktörlerinde çeģitli azo boyaların ilavesi ile Kimyasal Oksijen Ġhtiyacı (KOĠ) gideriminde % 10 20 arasında azalma olmakta ve daha az biofilm oluģumu gerçekleģmektedir. Heterotroflardan farklı olarak kemoototrofik nitrifikasyon bakterileri de tekstil atıksuyu ile beslenen aktif çamur içerisinde inhibe olmaktadır. Su yaģamı üzerinde tekstil atıksularının toksisitesinin etkilerini belirlemek üzere geniģ ölçekli çalıģmalar yapılmaktadır. Baskı iģlemlerinde kullanılan organik solventlerin yasal olmayan deģarjı aktif çamur ve su yaģantısı üzerinde toksik etki yapmaktadır. Yüzey aktif maddeler Tekstil endüstrisi ıslak proseslerinin çoğu; haģıllama, eğirme, dikme, haģıl sökme, boyama, ağartma ve yıkama iģlemleri olarak yüksek miktarda yüzey aktif madde 6

tüketmektedir. Tekstil proseslerinde kullanılan alkilfenol etoksilat tekstil endüstrisinde çok geniģ tüketimi olan bir non iyonik yüzey aktif maddedir. Alkilfenol etoksilat alkilfenole parçalanmakta ve çamura adsorblanma ve birikme eğilimi göstermektedir. Ayrıca alkilfenoller toksik yapıda olup, izin verilen maksimum konsantrasyon değerleri ppb (μg/l) olarak belirtilmektedir. Organik halojenler ve ağır metaller Sodyum hipoklorit, hidrojen peroksite göre pamuklu ve ketenin ağartma iģlemlerinde daha fazla tercih edilmektedir. Bunun sebebi ise hipokloritin beyazlatıcı etkisinin fazla olması, düģük maliyeti ve hidrojen peroksidin parçalanması sonucunda oluģan radikallerin tekstil liflerine zarar vermesidir. Hipoklorit ağartma prosesi sonucunda 100 mg/l gibi ciddi miktarlarda kanserojenik kloroform oluģmaktadır. Reaktif boyaların çoğu organik halojenlerdir. Kanserojenik yapılarından dolayı birçok ülkede deģarj limitleri 0,8 mg/l olarak değiģmektedir. Tekstil endüstrisi atıksuları için kesin ortalama değerler vermek mümkün değildir. Ancak atıksu karakteri bazı yaklaģımlar ve karģılaģtırmalar sayesinde belirli bir çerçeveye oturtulabilmektedir. Bazı parametreler açısından tekstil endüstrisinin kirletici potansiyeli evsel atıksuya oranla daha düģük olabilmektedir. Örneğin; organik azot ve amonyum azotu, baskı iģlemi gerçekleģtirmeyen tekstil endüstrisi atıksularında oldukça az miktarda bulunmaktadır. ph değeri, daha çok bazik olup, bazen 7 nin altına düģebilmektedir. Organik madde açısından kirlilik yükü, yaklaģık olarak evsel atıksu seviyesinde olup bazen daha yüksek değerlere de ulaģabilmektedir. Ġletkenlik, sodyum tuzları (sülfat, klorür, anyonik yüzey aktif maddeler) nedeniyle oldukça yüksektir. Polifosfatların kullanımı halinde fosfat konsantrasyonları yüksek olabilmektedir. Aksi takdirde evsel atıksulardan daha düģük değerlere rastlanmaktadır. Klorlu organik maddelerin miktarı, büyük ölçüde ürüne ve ilave katkı maddelerine bağlı bulunmaktadır. Klorla ağartma yapılması durumunda ise atıksudaki klorlu organik madde miktarı artmaktadır. Endüstriyel atıksu, özellikle dokuma hazırlık ve mamul terbiye safhasındaki haģıllama, haģıl sökme, yıkama, kasarlama, merserizasyon, boya-baskı ve apreleme iģlemleri neticesi oluģur. HaĢıllama prosesi sonucu oluģan atıksu düģük hacimde olmasına karģın, uygulanan haģıl yöntemine göre yüksek organik madde ve toplam katı madde (TKM) konsantrasyonu içermektedir. Örme genelde kuru bir iģlemdir 7

fakat atkı ipliklerinin çözgülerin arasına girmesi için dokuma tezgahında su jeti kullanılmaktadır. Bu üniteden çıkan atıksu çözgü ipliklerine uygulanmıģ haģıl maddelerini içerdiğinden tekrar kullanılamaz. Bu atıksular haģıllamadan çıkan atıksular ile aynı karakterdedir. HaĢıl Sökme prosesinin atıksu karakteristiği kullanılan katkı maddelerine bağlıdır. Eğer haģıllama sentetik haģıl maddeleriyle yapılırsa, biyolojik olarak ayrıģabilir organik madde konsantrasyonunda %90 oranında azalma meydana gelmektedir. Pamuklu üretimde yıkama parafin, pektin, eğirme yağları ve diğer non-selülozik bileģiklerin giderilmesi amacıyla deterjan veya sabun içeren sıcak alkali solüsyonlar ile yapılmaktadır. Buradan çıkan atıksular kimyasal olarak agresiftir ve zehirli olabilirler. HaĢıl sökmenin yanı sıra yıkama iģlemlerinden çıkan atıksular da yüksek BOĠ değerlerine sahiptir. Bundan dolayı pamuklu üretimden oluģan atıksularda en yüksek BOĠ yükü yıkama ve haģıl sökme iģlemlerinden kaynaklanmaktadır. Tekstil endüstrisinde kirlilik yükü en yüksek proses ham yün yıkama iģlemidir. OluĢan büyük hacimdeki atıksu ve bu atıksuda mevcut yüksek konsantrasyondaki kirleticiler yıkama prosesini baģlı baģına bir araģtırma sahası haline getirmiģtir. Ham yün yıkamada sabun, deterjan ve alkali maddeler kullanılmaktadır. Hayvancılıkta parazitlerle mücadele için kullanılan lindan, dieldrin gibi persistant organoklorinli bileģikler veya organofosfatlar gibi bileģikler yünü kaplayan doğal yağ tabakasında erirler ve böylelikle yün yıkama atıksularında yüksek konsantrasyonlarda bulunurlar. Yıkama atıksularında bulunan antiskalant ajanlar, pestisidler, parafin ve yağlar toksisite ve inert özellikleri nedeniyle biyolojik arıtma ünitelerinde problemlere neden olabilmektedirler. Ağartmadan çıkan atıksuların katı muhtevası yüksek, BOĠ si orta seviyededir. Klorit ve hidrojen peroksit arıtma ünitelerinin biyolojik kademelerinde toksisiteye neden olabilmektedir. Merserizasyondan çıkan atıksularda toplam katı madde ve BOĠ konsantrasyonları düģüktür. Nötralizasyondan önce yüksek alkalinite değerleri gözlenmektedir. Karbonizasyon atıksuları bitkisel maddelerden dolayı düģük konsantrasyonlarda organik madde ihtiva etmektedir. Asitli maddelerden dolayı çözünmüģ madde muhtevası yüksektir. Bu iģlem ham yünün yıkanması ile birlikte yapıldığında, yün yıkamanın kirlilik yükünü azaltmaktadır. 8

Boyahane çıkıģ sularında bulunan kalıntı boyar maddeler ile organik ve inorganik yardımcı kimyasalların yaptıkları bileģikler bu sulara renk ve diğer kirletici özellikleri verirler. Bu atıksuların karakteristiği boyamanın yanında elyafın cinsine ve uygulanan boyama teknolojisine de bağlıdır. Tekstil endüstrisinde kullanılan boyar maddeler, boyanacak olan kumaģın cinsine bağlı olarak değiģik özellikler göstermektedir. Boya banyolarında boyanın yanında yardımcı kimyasallar da kullanılmaktadır. Bu kimyasallar boyanın kumaģa daha iyi tutunabilmesi için kullanılan tuzlar, iyon tutucular ve tamponlama görevini üstlenen çeģitli kimyasallardır. Kullanılan çeģitli kimyasal maddelerin renk parametresine doğrudan bir katkıları olmamasına rağmen, atıksularda kirliliği arttıran bir unsur olarak büyük problemler yaratabilmektedir. Atıksulardaki rengin baģlıca kaynağı kullanılan boyalardır. Boyahane atıksuları genelde düģük TKM, yüksek iletkenlik, yüksek renk, yüksek KOĠ ve nispeten düģük BOĠ değerleri ile karakterize edilmektedirler. BOĠ, KOĠ, TOK gibi değerler biyolojik arıtma ile giderilebilir. Fakat birçok boya molekülü biyolojik ayrıģmaya dayanıklı olduğundan bu metotla istenilen renk giderimi sağlanamaz. Bu atıksularda boya moleküllerinin metal kısımlarından kaynaklanan ağır metal kirliliğine de rastlanabilir. Asit boyalardan kaynaklanan krom, direkt boyalardan kaynaklanan bakır ve birçok kimyasal maddede iz olarak bulunan civa buna örnek olarak verilebilir 2.2.2 Su Kullanımı Tekstil endüstrisi, çok miktarda su kullanılan bir endüstridir. Bunun sonucunda kirlilik yükü çok yüksek, günlük ve mevsimsel olarak karakterizasyonu çok değiģen atıksular oluģmaktadır. Tekstil atıksuları, kompleks yapılarının yanı sıra yüksek hacimleri ile de problem yaratmaktadır. Su tüketimi açısından ilk sıralarda yer alan bu endüstri, dünyanın giderek azalan su kaynaklarının korunması amacıyla son yıllarda yer alan atıksu geri kazanımı çalıģmalarına en fazla konu olan endüstrilerden birisidir. Tekstil endüstrisi ile ilgili diğer bir sorun da pek çok alt dalı olması nedeniyle oldukça değiģken yapı ve hacimlerde atıksu üretilmesidir. Bu durumda arıtma yöntemleri seçiminde herhangi bir genellemeyi oldukça zorlaģtırmakta, dolayısıyla her üretim tesisinin ayrı bir örnek olarak ele alınmasını zorunlu kılmaktadır. 9

Tekstil endüstrisinde yer alan prosesler kullanılan elyaf çeģidine göre bazı farklılıklar gösterse de temelde birbirine benzemektedir. Yapılan iģlemler iplik yapımı, dokuma hazırlık ve ürünlerin terbiyesi olarak üç aģamada incelenirse, bu iģlemlerin ilk ikisi kuru iģlemler olarak ele alınmaktadır. Terbiye iģlemlerinde önemli miktarlarda su kullanımı olduğundan bu iģlemlerin atıksularının arıtılmaları büyük önem taģımaktadır. Genel olarak pamuklu dokunmuģ kumaģ veya örgü kumaģ terbiyesi için, 110-165 m 3 atıksu/ton ürün oluģumu söz konusudur. Günlük su debisi, günlük debi değiģimleri, saatlik debi, atıksuyun sürekli veya kesikli gelmesi gibi özellikler arıtma tesisi ünite seçimlerinde önemlidir. 4000-7000 m 3 gibi büyük hacimli havuzlara ihtiyaç duyulan pamuklu tekstil sektöründe, tesis maliyetini yükseltmemek için, atıksu debisi hassas bir Ģekilde belirlenmelidir. 2.2.3 Çevresel etkiler Tekstil sektörü, üretim prosesi sonucu büyük hacimlerde kirlenmiģ suyu alıcı ortama deģarj etmekte ve böylece su tüketimi ve alıcı ortam etkileri sebebiyle çevre kirliliği kontrolünde büyük önem taģımaktadır. Son yıllarda boya üretimi ve boyama/apreleme son iģlemlerinden kaynaklanan tekstil atıksularının önemli çevresel problemlere yol açtığı görülmektedir. Atıksu deģarjlarının arıtılmadan alıcı su ortamlarına verilmesi, ekolojik dengenin bozulmasına sebep olmaktadır. Tekstil boya konsantrasyonunun 1 mg/l den düģük olması halinde dahi atıksu gözle görülebilecek bir kirletici olarak su içerisinde ıģık geçirgenliğini engellemekte ve sudaki tür çeģitliliğini azaltmaktadır. 2.2.4 Arıtma uygulamaları Tekstil atıksuları yüksek hacimli ve bileģimi büyük değiģimler gösterebilen atıksular olarak tanımlanmaktadır. Biyolojik olarak parçalanmayan boyar maddeler ve toksik bileģikler içerme olasılığının yüksek olması, alıcı sular açısından risk oluģturma potansiyelini de beraberinde getirmektedir. Bu nedenle tekstil endüstrilerinden kaynaklanan atıksuların uygun ve etkili yöntemlerle giderilmesi büyük önem taģımaktadır. 10

Tekstil atıksuyunun, uygun ve yeterli arıtılması için kurulacak arıtma tesisinin, hangi proses ve ünitelerden oluģacağı konusunda karar vermek için, aģağıdaki kriterler dikkate alınmalıdır. - Tesisin hangi yönetmelik/yönetmelikler çerçevesinde deģarj yapacağı tespit edilmelidir. - Arıtılacak atıksuyun debisi ve karakterizasyonu belirlenmelidir - Belirlenen parametreler ile uyulacak limitler karģılaģtırılmalı, ön arıtma veya tam arıtma yapılacağı konusunda karar verilmelidir. - Uygun proses/prosesler ile arıtma tesisi ünitelerinin tasarımı yapılmalıdır. Boyar madde içeren tekstil endüstrisi atıksularına uygulanan mevcut renk giderme metodları rengin çamurda yoğunlaģtırılması veya renkli moleküllerin kısmen ya da tamamen parçalanmasını içermektedir. Boya giderimi için fiziksel ve kimyasal metotların kullanılması özellikle atıksu hacmi küçük olduğunda etkili olmaktadır. Bu durum membran filtrasyonu için de geçerlidir. Kimyasal çöktürme yönteminde kullanılan kimyasalların maliyeti ve oluģan çamur problemi Ģüphesiz yöntemin en büyük dezavantajlarındandır. Oksidasyon yöntemlerinin uygulanmasını sınırlayan faktör ise toksik yan ürünlerin oluģma potansiyelidir. Fiziksel yöntemler içinde yaygın kullanılan adsorbsiyon yönteminde aktif karbon kullanımı arıtma verimliliği açısından etkili olurken, malzemenin pahalı oluģu ve rejenerasyon ihtiyacı dezavantaj oluģturmaktadır. Daha ucuz adsorbantların kullanımı rejenerasyon ihtiyacını ortadan kaldırırken, bertaraf edilmesi gereken atık problemi doğmaktadır. Diğer bir fiziksel metot olan membran filtrelerde, ayırma iģleminden sonra kalan konsantre atığın bertaraf problemlerine neden olması, maliyetin yüksek olması, membran tıkanma olasılığı gibi dezavantajlar bulunmaktadır. Ġyon değiģtiriciler için en büyük dezavantaj ise yöntemin maliyetidir. Sistemde meydana gelen düģük oranda renk giderimi, sistem çıkıģ suyunun alıcı su kaynakları için gerek estetik gerekse ekolojik açıdan bir risk oluģturmasına neden olmaktadır. Bu nedenle son yıllarda yapılan çalıģmalar boyar madde içeren tekstil 11

atıksularının arıtımında anaerobik ön arıtmanın kullanılabilirliği üzerinde yoğunlaģmıģtır. Anaerobik arıtmayla boyar maddeye rengini veren kromofor grupları parçalanabilmektedir. BirleĢik bir anaerobik+aerobik prosesle hem etkili bir renk giderimi, hem de yüksek bir KOĠ giderimi sağlanabilmektedir. Bu nedenle mekanizmaların daha iyi anlaģılmasına ve arıtımdan sorumlu türlerin tespitine yönelik çalıģmalar hız kazanmaktadır. Farklı tipteki boyar madde ve yardımcı kimyasallardan oluģan karıģımların, farklı karbon kaynaklarının denendiği laboratuar çalıģmalarıyla prosesin verimliliği araģtırılmalıdır. Tekstil endüstrileri, yaģ dokuma prosesleri için çok büyük miktarlarda su ve kimyasal tüketmektedirler. Gerek boyamada gerekse diğer iģlemlerde kullanılan bu organik ve inorganik formdaki bileģiklerin çeģitliliğine bağlı olarak ortaya çıkan atıksuların özellikleri de farklı olmaktadır. Özellikle son terbiye ve boyama-yıkama iģlemleri sırasında kullanılan su miktarları ve ilave edilen katkı maddeleri ile oluģan atıksuların arıtılmasında KOĠ ve renk giderimi baģlıca amaç olmakta ve bu amaçla kimyasal ve biyolojik aktif çamur sistemleri kullanılırken, renk giderimi için adsorbsiyon, filtrasyon ve kimyasal prosesler tercih edilmektedir. Alıcı ortamlara verilen renkli atıksular su ortamındaki ıģık geçirgenliğini azaltmakta ve fotosentetik aktiviteyi olumsuz yönde etkilemektedir. Ayrıca boyar maddelerin bazı sucul organizmalarda birikmesi toksik ve kanserojenik ürünlerin meydana gelme riskini de beraberinde getirmektedir. Bu bağlamda boyar madde içeren tekstil endüstrisi atıksularının renk giderim prosesleri ekolojik açıdan önem kazanmaktadır. Ancak kompleks kimyasal yapılarına ve sentetik kökenlerine bağlı olarak boyar maddelerin giderilmesi oldukça zor bir iģlemdir. Boyalı atıksuların karakterizasyonu, boyaların kimyasal yapısındaki farklılıklardan ve boyama prosesinin değiģim göstermesinden dolayı oldukça zordur. Türkiye nin renk sorununu ileri arıtma yöntemleriyle giderip, Avrupa Birliği nin kullandığı deģarj kriterlerine ulaģması gerekmektedir. Tekstil atıksularının arıtımı için fiziksel, kimyasal ve biyolojik arıtma metotları uygulanmıģ ancak yaygın olarak kullanılan biyolojik arıtma proseslerinin çoğu, boya, KOĠ ve bulanıklık gideriminde etkili olmalarına rağmen, renk gidermede etkisiz kalmıģlardır. 12

Marcucci ve diğ. (2001), yaptıkları bir çalıģmada sentetik tekstil atıksuyunun toz aktif karbon ile giderimini araģtırmıģlar, önce aktif çamur prosesi ile arıttıkları atıksuya 15 g/l toz aktif karbon dozlamasıyla, % 88-98 oranında KOĠ giderme verimi elde etmiģlerdir. Son yıllarda yapılan çalıģmalarda, biyolojik aktif çamur sistemlerinde KOĠ ve renk giderimi amacıyla ortama farklı katkı maddeleri ilavesi yapılmıģ ve giderim verimleri araģtırılmıģtır. Bu çalıģmalarda adsorbant özelliği taģıyan bentonit, aktif kil, toz aktif karbon gibi maddeler tercih edilmektedir (Marcucci ve diğ., 2001). Tekstil atıksularının arıtımında kullanılan konvansiyonel yöntemler arasında; biyolojik artıma, fiziksel-kimyasal prosesler, adsorbsiyon ve kimyasal oksidasyon yer almaktadır. En yaygın olarak kullanılan biyolojik arıtmada genellikle boyaların aromatik yapıları ve toksisiteleri nedeniyle etkin bir renk giderimi sağlanamamaktadır. Fiziksel ve kimyasal proseslerde yüksek kimyasal dozu ve çamur üretiminde artıģ adsorbsiyonda sınırlı kapasite ve kimyasal oksidasyonda ise toksik ara ürünlerin meydana çıkması gibi sorunlar bu yöntemlerin baģlıca dezavantajlarıdır. Günümüzde mevcut yöntemlerin etkin bir artıma sağlayamaması ve deģarj standartlarının yönetmeliklere uygun hale getirilmesi nedeniyle ozonlama, fotokataliz ve membran prosesleri gibi ileri arıtma yöntemlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Bazı durumlarda ise birden fazla yöntemin birlikte kullanılması gerekmektedir. Tek baģına veya birlikte kullanılan konvansiyonel yöntemler temel olarak deģarj standartlarını sağlamaya yönelik olarak uygulanmaktadır. Membran prosesleri ise buna ek olarak, atıksuda bulunan değerli maddelerin ve suyun geri kazanımı söz konusu olduğunda üstün ayırma performansları ile gelecek vaat etmektedir. ÇalıĢma sistemlerine göre Tekstil endüstrisinde baģlıca atıksu kaynakları, yıkama, ağartma, boyama ve son iģlemlerden kaynaklanmaktadır. Atıksular BOĠ, KOĠ, AKM, azot, fosfor, renk, ağır metaller gibi parametrelerle karakterize edilmektedir. Proses sırasında ön artıma olarak anaerobik arıtmanın kullanılması, renk ve TOK giderim verimlerini arttırmaktadır. 13

Kimyasal arıtma, aktif çamur sistemlerinden önce veya sonra uygulanmaktadır. Aktif çamur sistemlerinden sonra kullanılması durumunda çok iyi bir renk giderimi elde edilmektedir. Reaktif boyalar üzerinde, FeCl 3 ün etkisi araģtırılmıģ ve ph 6,5 civarında büyük oranda bir renk giderimi sağlanmıģtır. Ġngiltere de, katyonik polimerler kullanılarak, reaktif boyar madde içeren atıksuların arıtımı yapılmıģ ve nehre deģarj edilebilecek kalitede su elde edilmiģtir. Ġtalya da, At Livescia arıtma tesisinde atıksular (evsel ve tekstil atıksuyu karıģımı) biyolojik arıtmadan sonra kimyasal arıtma ile arıtılmıģ ve katyonik polimerler kullanılarak % 40 oranında renk giderimi sağlanmıģtır. Boyalı atıksuların karakterizasyonu, boyaların kimyasal yapısındaki farklılıklardan ve boyama prosesinin değiģim göstermesinden dolayı oldukça zordur. Boyar maddeler genellikle iki ana bileģenden oluģan küçük moleküllerdir. Suya rengini veren kromofor ve boyayı ipliğe bağlayan fonksiyonel gruptur. Literatürde kimyasal yapısına göre veya uygulandığı ipliğin tipine göre sınıflandırılmıģ yüzlerce çeģit boya mevcuttur. Boyanın iplik üzerine adsorbe olması tekstil ipliğine ve boyanın tipine bağlı olarak değiģiklik göstermektedir. Adsorbsiyonun derecesi zaman, sıcaklık, ph ve yardımcı kimyasallar gibi çeģitli faktörlerin de etkisi altındadır. Parlak renkli olan ve suda çözünebilen reaktif ve asit boyar maddeler konvansiyonel arıtma sistemlerinden etkilenmeden çıktıkları için çevresel açıdan en sorunlu boyalar olarak kabul edilirler. Bu boyaların gideriminde belediye arıtma sistemlerindeki aerobik sistemlerin yetersiz kaldığı bilinmektedir. 2.2.5 DeĢarj standartları Tekstil atıksularının alıcı su ortamlarına doğrudan deģarjı ile ilgili olarak Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği nce (SKKY) getirilmiģ olan standart değerler, alınan kompozit atıksu numunelerinde aģılmaması gereken sınır değerleri ifade etmektedir. Yapılan alt kategorizasyon içinde örgü kumaģ terbiyesi sınıfına giren endüstriler için atıksuyun alıcı ortama deģarj standartları Çizelge 2. 1 de verilmiģtir. 14

Çizelge 2. 1: SKKY Tablo 10.5 Tekstil Sanayii (Örgü KumaĢ Terbiyesi ve Benzerleri). Parametre Birim Dünyada endüstriyel ve evsel kullanıma bağlı olarak artan su ihtiyacı birçok ülkede suyun kısıtlı kullanımını beraberinde getirmektedir. Endüstriler ihtiyaçları olan suyun maliyetinin yükselmesi nedeniyle ve endüstriyel kirleticilerin uzaklaģtırılmasında daha sıkı kontrollerle karģı karģıya gelmektedir. Kompozit numune 2 saatlik Kompozit Numune 24 saatlik Kimyasal Oksijen Ġhtiyacı (mg/l) 300 200 Amonyum Azotu (NH 4 -N) (mg/l) 5 - Serbest Klor (mg/l) 0.3 - Yağ ve Gres (mg/l) 10 - Toplam Krom (mg/l) 2 1 Sülfür (S -2 ) (mg/l) 0.1 - Sülfit (mg/l) 1 - Fenol (mg/l) 1 0.5 Balık Biyodeneyi (ZSF) - 4 3 ph - 6 9 Tekstil sektörü en çok su tüketimi olan sektörlerin baģında yer almaktadır. Bu nedenle; dünyada ve özellikle Avrupa da yaygın olarak bulunan tekstil endüstrileri, su geri kazanımı ve atık minimizasyonu gerektiren bir sektör olarak görülmektedir. Tekstil atıksuları terbiye, boyama, baskı ve son iģlemlere bağlı olarak birçok kimyasal madde içermektedir. Tekstil atıksuları zamanla çeģitlilik gösterebilmekte ve proseslere bağlı olarak boyalar, deterjanlar, sülfit bileģikleri, solventler, ağır metaller ve inorganik tuzları içermektedir. Tekstil atıksuları izin verilen deģarj standartlarını karģılamak üzere aktif çamur sistemlerinde arıtılabilmelerine rağmen, arıtılan atıksular proseste tekrar kullanılmak için uygun olmamaktadır. 2.3 Membran Teknolojisi Son yıllarda suyun geri kazanımı ve tekrar kullanılabilirliği ile ilgili çeģitli stratejiler geliģtirilmiģtir. Bu stratejiler sırasıyla; 15

1. Denizler, yüzeysel sular, yeraltı suları gibi kirlenmiģ su kaynaklarının arıtılarak temizlenmesi ve iyileģtirilmesi 2. Proses çıkıģ sularının arıtılarak geri kazanımı ve diğer bir proseste yeniden kullanımı 3. Ayırma tekniklerinin proseslere uyarlanarak atık oluģumu veya enerji kullanımının azaltılması Membran teknolojisi, bu stratejilerden arıtım teknolojisi ve ayırma prosesinin bir parçası olarak uygulanmaya baģlanmıģtır. Membran iki fazı birbirinden ayıran seçici bir bariyerdir. Membranların filtrasyondan farkı partikülleri moleküler boyutlarına göre ayırma özelliğidir ve farklı sürücü kuvvetlerin kullanılmasıdır. Filtrasyonda sürücü kuvvet filtre boyunca oluģan basınç farklılığı iken, membranlarda basınca ek olarak sürücü kuvvet olarak konsantrasyon, elektriksel potansiyel ve sıcaklık gradyanları da etkilidir. Bir membranın ayırma özelliği nominal gözenek çapı veya moleküler ağırlık engelleme sınırı (MWCO) bazında belirlenir. Mikrofiltrasyon membranlar gözenek çapları ile sınıflandırılır (Ör: 0.01 veya 0.1 µm gibi). Ultafiltrasyon membranları moleküler ağırlık engelleme sınırı ile sınıflandırılır (10000 veya 100000 MWCO gibi). Nanofiltrasyon membranlar genellikle % NaCl veya MgSO 4 giderme verimi ile sınıflandırılır. Ayrıca moleküler ağırlık engelleme sınırı da kullanılmaktadır. Ters osmoz membranlar sodyum, klorür, kalsiyum ve sülfat gibi iyon boyutundaki maddeleri giderebilmektedir. Ters osmoz membranları genellikle % NaCl giderme verimi ile sınıflandırılır. Elektrodiyaliz, pervaporasyon ve membran distilasyonu gibi diğer membran prosesler mikrofiltrasyon, ultrafiltrasyon ve ters osmozdaki basınca karģılık sürücü kuvvet olarak sırasıyla elektriksel potansiyel, konsantrasyon veya sıcaklık gradyanını kullanmaktadırlar. Ultrafiltrasyon, nanofiltrasyon ve ters osmoz tam ölçekli arıtma ve su ve kimyasalların geri kazanımı için uygulanmaktadır. Membran seçimi uygun yapıldığı takdirde ön arıtma olarak filtrasyon uygulanması ve düzenli temizleme iģlemleri ile membranın tıkanma riski azalmaktadır. 16

1950 lerin sonunda Leob ve Sourirajen tarafından membran hazırlamada gerçekleģtirilen hamle ultrafiltrasyonun uygulanabilir bir proses olmasının önünü açmıģtır. Ters osmoz membranlarda selüloz asetat kullanımı hakim olmakta, ultrafiltrasyon membranlarda ise çok çeģitli sentetik polimerler kullanılmaktadır. Birçoğu, organik çözücüye karģı direnci yüksek ve sıcaklık ve ph a hassasiyeti düģük olan membranlardır. Polisülfon, selüloz asetat, poliamid veya polikarbonat gibi organik polimerlerden yapılan membranlar en yaygın olarak kullanılmaktadır ve ayırma karakteristikleri ve modül dizaynında yüksek esnekliğe sahiptirler. Aynı polimerler çeģitli hazırlama yöntemleri uygulanarak farklı gözenek boyutuna sahip membranların yapımında kullanılabilmektedirler. Moleküler ağırlık engelleme sınırı proses veriminin bir ölçüsü olarak kullanılmaktadır. Bununla birlikte Ģekil, boyut ve uygulanabilirlik (esneklik) de önemli parametrelerdir. 2.3.1 Mikrofiltrasyon 0.1 2 mikron arası partiküllerin arıtılmasında kullanılmaktadır. Bu yöntemle askıda katı maddeler, büyük kolloidler giderilirken, çözünmüģ maddeler giderilemez. Uygulamada karģılaģılan en büyük sorun yüksek yenileme maliyetine sebep olacak Ģekilde hızlı tıkanma ve dolayısıyla zamanla akıda meydana gelen azalmadır. Çözelti içerisinde bulunan kolloidler zamanla gözenek içinde ve membran yüzeyinde birikerek konsantrasyon polarizasyonuna ve tıkanmaya neden olmaktadırlar. Mikrofiltrasyon membranlar, ultrafiltrasyon ve ters osmoza göre daha düģük basınçta (2 4 bar) iģletilmektedir. GeniĢ bir ph aralığında (1 13) ve yüksek sıcaklıktaki çözeltiler ile çalıģmaya uygun olup, oksidantlara karģı da dirençlidirler. Tıkanma ve konsantrasyon polarizasyonunu önlemek için membrandaki akıģ modu incelenmeli, uygun akıģ modu belirlenmeli ve membran modülü düzenli aralıklarla temizlenmelidir. 2.3.2 Ultrafiltrasyon Ultrafiltrasyon yüksek molekül ağırlığına sahip çözünmüģ maddeleri, kolloidleri, mikroorganizmaları ve askıda katı maddeleri çözeltiden ayırma özelliğine sahip olup, düģük basınçta çalıģan bir membran ayırma prosesidir. 20-1000 Angstrom (A 0 ) boyutundaki partiküllerin ayrılmasını sağlamaktadır. Suda bulunan çözünmüģ tuzlar 17

bu yöntemle arıtılamamaktadır. Mikrofiltrasyona göre virüs ve patojenleri daha yüksek oranda giderebilmektedir. Ultrafiltrasyon membranlar Giardia, Cryptosporidium ve diğer mikroorganizmaların gideriminde etkili olmaktadır. Yüzeysel suların ve atıksuların arıtımında kullanılabildiği gibi, ters osmozdan önce bir ön arıtma ünitesi olarak da kullanılabilmektedir. Ġçme suyu uygulamalarında, yeraltı suyu arıtımı ve geri kazanımında ön arıtma ünitesi olarak kullanılmaktadır. Tuzluluk giderimi, atıksu ve endüstriyel amaçlı su arıtımında ters osmoz ve nanofiltrasyon öncesi ön arıtma prosesi olarak yer almaktadır. Ultrafiltrasyon klasik filtrasyondaki dik akıģın tersine sıvının membran yüzeyinden çapraz akıģla geçmesiyle iģletilmektedir. Bu çapraz akıģ membran yüzeyinde filtre keki oluģumuna engel olarak, filtrasyon veriminde herhangi bir değiģiklik oluģturmamaktadır. 2.3.3 Nanofiltrasyon Gözenek boyut dağılımı bakımından ultrafiltrasyon ile ters osmoz arasında bulunmaktadır. Az geçirgen olan membran tabakasının göstermiģ olduğu dirençten dolayı mikrofiltrasyon ve ultrafiltrasyondan daha yüksek fakat ters osmozdan düģük basınçla çalıģmaktadır. Nanofiltrasyon membranları ters osmozdan farklı olarak daha büyük gözenek boyutlarına sahiptir. Bu tip membranlarda Na + ve Cl - gibi tek değerlikli iyonların tutulma oranları oldukça yüksektir. Nanofiltrasyon, mikrokirletici gideriminde, atıksu arıtımında, su yumuģatma iģlemlerinde, tekstil endüstrileri atıksularının ve kuyu sularının arıtılmasında kullanılmaktadır. 2.3.4 Ters osmoz Ters osmoz sistemlerde yarı geçirgen membran kullanılmaktadır. Suyun membrandan süzülebilen kısmı büyük ölçüde saflaģtırılırken, diğer taraftaki konsantre hale gelmiģ safsızlıklar ayrılmaktadır. Ters osmoz sistemlerde genel olarak yatay akıģlı filtrasyon prensibi kullanılmakta ve yatay akıģın membran yüzeyinde sürekli bir temizleme etkisi bulunmaktadır. Sıvının bir kısmı basınç yardımıyla membranın süzüntü hattına geçerken, diğer kısım membran yüzeyine paralel akıģla atık hattına doğru hareket etmektedir. 18

Ters osmoz prosesinde sıvının membranın diğer tarafına geçirilebilmesi için bir sürücü kuvvete ihtiyaç duyulmaktadır. Gereken sürücü kuvvet ise basınç ile elde edilmektedir. Membranın üzerinde kalan çözeltinin konsantrasyonu arttıkça, çözeltinin membranın diğer tarafına geçirilebilmesi için gereken sürücü kuvvette artmaktadır. 2.4 Literatürde Yer Alan Arıtma ÇalıĢmaları Tekstil atıksuyunun arıtılması konusunda bugüne kadar yapılan çalıģmalarda farklı arıtma prosesleri denenmiģ ve çeģitli sonuçlar elde edilmiģtir. Bu çalıģmalar aģağıda özetlenmiģtir. Eldefrawy ve Shalaan (2006), yaptıkları çalıģmada atıksu akımlarının ayrılması ve arıtma Ģemalarının seçilmesini incelemiģlerdir. Suyun ve kimyasalların membran proseslerle geri kazanılmasıyla maliyetler de azalmaktadır. Yapılan çalıģmada incelenen tesisteki akımların ayrılması iģlemi için 3 ayırma prensibi tasarlanmıģtır. Bunlar: 1. Akımın hazırlanması: Bu kısım; haģıl sökme, yağ giderme (scouring), ağartma (bleaching) ve merserizasyon atıksularını içermektedir. HaĢıl sökmeden gelen akım kirlilik yükünün % 50 sinden fazlasını oluģturmaktadır. 2. Boyar madde yüklü akım: Bu akım boyamadan gelen bütün boyaları ve kimyasalları taģımaktadır. Bu akımlar boyama, durulama ve bitirme akımlarıdır. 3. Diğer tesislerden gelen kirleticileri içeren akım: Su yumuģatmadan gelen atıksular ve evsel nitelikli atıksulardır. HaĢıl sökme iģleminde makromoleküllerin parçalanmasıyla ultrafiltrasyon ve mikrofiltrasyon membranlarının giderim verimleri deģarj standartlarını sağlayamamaktadır. Bu nedenle yapılan araģtırmalar nanofiltrasyon ve ters osmoz prosesleri üzerinde yoğunlaģmıģtır. HaĢıl sökme atıksuları, toplam atıksu hacminin % 5-10 u arasında olmasına karģın, kirlilik yükü bakımından % 25-50 ine karģı gelmektedir. Biyolojik olarak 19

uzaklaģtırılması zor olan atıksulardır (Hoa ve Zhao, 1994; Vandevivere ve diğ., 1998). Dolayısıyla, kirlilik yükü yüksek olan bu atıksuların, ortak atıksu arıtma sistemine verilmeden uzaklaģtırılması gerekmektedir. HaĢıllamada kullanılan baģlıca kimyasallar, kola, karboksimetil selüloz, polivinil alkol ve poliakrilatlar dır. HaĢıl sökme atıksuları, 90-95 o C de deģarj edilmekte ve yüksek konsantrasyonda organik madde içermektedir. Kimyasal maddelerden kola, biyolojik olarak kolay ayrıģtırılmasına karģın, diğer kimyasallar biyolojik olarak zor ayrıģan ürünlerdir. Pamuklu kumaģ bir boya çözeltisinde 6 10 saat arasında muamele edilmektedir. Daha sonra hidrolize olmuģ boyar maddelerin kumaģtan durulanması gerekmektedir. Bu durulama iģlemi bir durulama makinesinde gerçekleģtirilmektedir. Bu makinenin yıllık su ihtiyacı yaklaģık olarak 35000 m 3 tür. Çizelge 2. 2 de durulama atıksuyunun karakteristikleri verilmektedir. Çizelge 2. 2: Durulama Atıksuyunun Karakteristileri (Dvariononiene ve diğ., 2003). Parametre Numune 1 Numune 2 ph 8.7 7.5 Ġletkenlik (µs/cm) 2030 1779 KOĠ (mg/l) 588 966 Sıcaklık ( o C) 80 80 Renk Çok koyu mavi Çok koyu kırmızı Durulama makinesinin çıkıģına yerleģtirilecek bir membran ünitesiyle atıksu yine durulama makinesinde kullanılabilir hale ulaģabilmektedir. ġekil 2.1 de durulama makinesinden çıkan atıksuyun bir membran ünitesinden geçirilerek arıtılması görülmektedir. (Dvariononiene ve diğ., 2003) Temiz su Durulama makinesi Membran ünitesi Konsantre akımı Süzüntü akımı ġekil 2. 1: Durulama Makinesinde Çıkan Atıksuyun Arıtılması. 20

Burada kullanılacak membran çeģidi renk ayırma kapasitesi KOĠ ve iletkenlik giderim verimlerine göre belirlenmektedir. Ters osmozla elde edilen su renksizdir. Besleme akımındaki KOĠ değeri 920 960 mg/l arasındayken, nanofiltrasyon membranıyla elde edilen KOĠ giderimi % 95 civarında, ters osmoz membranıyla elde edilen giderim ise % 97 civarındadır. Ters osmozdaki iletkenlik giderimi ise % 96 ya ulaģmıģtır. Atıksudaki tuz konsantrasyonunun artması sürücü kuvvetin de arttırılmasına sebep olmaktadır. Reaktif bir boyamadan sonra gerçekleģtirilen tekstil durulama prosesi için ters osmoz membranları en uygun membran çeģidi olarak görülmüģtür. Sonuç olarak nanofiltrasyon ve ters osmoz membranlarının her ikisi de boyamadan kaynaklanan kirleticileri arıtabilmiģtir. Yapılan testlerle durulama suyunun membran filtrasyonuyla tekrar kullanılabilir kaliteye ulaģtığı görülmüģtür. Nanofiltrasyondan çıkan süzüntü akımı belirli tekstil prosesleri için yeniden kullanılabilir kaliteye ulaģırken, ters osmoz ile elde edilen süzüntü akımı bütün tekstil proseslerinde kullanıma uygun olduğu görülmüģtür. YaklaĢık olarak KOĠ, renk ve iletkenlik giderim verimleri nanofiltrasyon membranında % 95 ten büyük, ters osmoz membranında ise % 97 den büyüktür. Ters Osmoz membranı ile sudaki renk tamamen giderilmiģtir. KOĠ ve renkteki bu giderim atıksuyun boyama proseslerinde yeniden kullanımına olanak sağlamaktadır. Membran prosesler, boyanın ve kimyasalların geri kazanılmasının yanında, yüksek kalitede su elde etmek amacıyla da kullanılmaktadır. Boyahane atıksularına uygulanacak membran sisteminin boyutu ve tipi Ģu unsurlara bağlı olarak değiģmektedir (Machenbach, 1999): Boyamanın tipi, Boyamanın reçetesi, Proses aģamaları, Geri kazanma yapılıp yapılmayacağı. Ozonlama ve nanofiltrasyon ile yüksek renk konsantrasyonuna sahip boyalı atıksular arıtılmaktadır. 21

Koagülasyon ve mikrofiltrasyon ön arıtma uygulamaları membranın tıkanmasını engellemek için mutlaka gerekmektedir. Membran filtrasyon prosesleri konsantre akımının uzaklaģtırılması probleminden dolayı sınırlı bir uygulama alanına sahiptir. Ġtalya daki Alto Lura Atıksu arıtma tesisinde de, ileri arıtma olarak pilot ölçekli mikrofiltrasyon uygulamaları yapılmıģtır. Mikrofiltrasyon, Ters osmoz ve nanofiltrasyon öncesinde ön arıtma olarak kullanılmıģtır. Mikrofiltrasyon öncesinde 50 mg/l ye kadar varan dozda alum ilavesi yapılmıģtır. % 70 geri kazanım ile elde edilen su kalitesi değerleri Çizelge 2.3 ve Çizelge 2.4 te verilmiģtir (Rozzi ve diğ., 1999). Çizelge 2. 3: MF membranı su kalitesi değerleri (Rozzi ve diğ., 1999). Top.KOĠ, Besleme suyu Çöz. KOĠ, AKM, Absorbans, Top. KOĠ, Çöz. KOĠ, Süzüntü AKM, Absorbans, mg/l mg/l mg/l 426 nm mg/l mg/l mg/l 426 nm Ortalama 125.7 95.3 26.6 0.1137 65.13 55.79 4.21 0.0689 Std. Sap. 26.4 20.35 12.9 0.00228 13.08 11.26 1.66 0.0101 Xu ve diğ. (1999) nin çalıģmasında, beģ adet reaktif boya türü ve gerçek boyahane atıksularının nanofiltrasyon membranlar ile giderilme mekanizması araģtırılmıģtır. DeğiĢik konsantrasyon, basınç ve iki tür nanofiltrasyon membran ile çalıģmıģlardır. Boya giderme verimi % 98.5 in üzerinde olmuģtur. Dhale ve Mahajani (2000), dispers boyaların nanofiltrasyon membranları ile arıtılması üzerine bir takım araģtırmalar yapmıģlardır. Bu çalıģmada, nanofiltrasyon membran çalıģmasında oluģan süzüntü akımı, boyama prosesine geri döndürülürken, konsantre akımı, ıslak oksidasyon prosesi ile ileri arıtmaya tabi tutulmuģtur. Atıksu, Dispers blue 79 ve diğer sentetik yardımcı kimyasallar kullanılarak sentetik olarak hazırlanmıģtır. Hazırlanan sentetik atıksuyun KOĠ değeri, 3500 mg/l civarında olmuģtur. Yapılan Nanofiltrasyon çalıģmalarında, 8 saat boyunca akıda meydana gelen azalma, % 25 civarında olmuģtur. Renk giderimi, %99 iken, KOĠ giderimi % 97 olarak elde edilmiģtir. 22

Çizelge 2. 4: MF ve NF membranları ile iki aģamalı arıtma deneyleri sonuçları (Rozzi ve diğ., 1999) Parametre Besleme (ort.) Süzüntü (ort.) Giderme verimi, % KOĠ top., mg/ 76.5 24 68.63 KOĠ çöz., mg/l 72 24 66.66 TOK, mg/l 16 2.1 86.88 AKM, mg/l 5.5 0 100.00 Sertlik, mg CaCO3/l 180 66 63.33 Ġletkenlik, S/cm 1480 880 40.54 Absorbans, 425 nm 0.081 0.003 96.30 Absorbans, 558 nm 0.049 0.001 97.96 Absorbans, 660 nm 0.017 0.000 100.00 Shu ve diğ. (2000), Reaktif Black 5 boya türünü nanofiltrasyon membranlar ile gidermiģlerdir. Yapılan bu çalıģmada, renk giderme verimi % 99.9 un üzerinde olmuģtur. Daha çok membran tıkanması üzerinde çalıģmıģlar, nanofiltrasyon membranlarındaki boyadan ileri gelen tıkanmanın kalıcı olmadığı ve hidrodinamik olarak (hız değiģtirme, ani olarak durdurup hemen tekrar çalıģtırma, v.b.) kontrol edilebileceği sonucuna varmıģlardır. Narayanaswamy ve Scott (2001) çalıģmasında, tuz konsantrasyonu 28 g/l olan boyahane ve yıkama atıksuları bir tankda toplanarak, nanofiltrasyon ve ters osmoz membranları ile pilot ölçekli olarak arıtılmıģtır. 40 m 3 /gün kapasiteli bu pilot tesis ile tesiste geri kullanılmak üzere, 16 m 3 temiz su ve konsantrasyonu 48 g/l olan 16 m 3 tuzlu su elde edilmiģtir. Ayrıca, atık olarak 8 m 3 hacimli ve tuz konsantrasyonu 28 g/l olan ve boya da içeren boyalı bir su elde edilmiģtir. Bu 8 m 3 hacimli atıksu için ilave bir arıtma yapılmadan ve merkezi atıksu arıtma tesisine gönderilmesi durumunda, tesisin geri ödeme süresi, iki yıl olarak hesaplanmıģtır. Bu atıksu için ilave bir arıtma yapılması durumunda ise geri ödeme süresi 4 yıl olarak belirlenmiģtir. Noel ve diğ. (2000) nin çalıģmasında, direkt boyaların arıtımı için elektronanofiltrasyon çalıģmaları yapılmıģtır. Membran üzerine elektriksel alan uygulamıģlardır. Yapılan bu çalıģmada, artan elektriksel potansiyel ile birlikte, tıkanma etkisinin azaldığı tespit edilmiģtir. 23

Van der Buruggen ve diğ. (2001) çalıģmasında da, boyahane atıksularının direkt olarak NF membranlarında arıtımı üzerine pilot ölçekli bir araģtırma yapılmıģtır. Deneylerde, boya maddesi olarak Reaktif Blue 2 ile Reaktif Orange 16 ve yardımcı kimyasal olarak da Na 2 SO 4, Na 2 CO 3 ve NaOH kullanılmıģtır. Deneylerde, UTC-60, NF70 ve NTR 7450 isimli NF membranlarları denenmiģtir. NF membranları ile yapılan bu çalıģmada, tuz konsantrasyonu arttıkça, tuz giderme veriminin azalmasına karģın, boya giderme veriminde fazla bir değiģim olmamıģtır. Süzüntü akısı da, tuz konsantrasyonuna bağlı olarak büyük bir değiģim göstermiģtir. ÇalıĢmanın ikinci kısmında, gerçek boyahane atıksuları ile çalıģılmıģtır. Mevcut arıtma tesisi çıkıģı atıksuları, nanofiltrasyon membranlar ile arıtılmıģtır. Bütün proseslerden gelen atıksular ortak olarak arıtıldığı için, sentetik çalıģmalardaki gibi yüksek tuz konsantrasyonları ile karģılaģılmamıģtır. Süzüntü akısı, aynı membran ile saf suda elde edilen akı değerlerinden oldukça düģük olmuģtur. Buna karģın giderme verimleri, elde edilen suyu geri kazanacak mertebede elde edilmiģtir. Jiraratananon ve diğ. (2000) çalıģmasında, reaktif boya ve tuz içeren atıksuların arıtılması için negatif yüklü ES20 ve LES90 ile nötr olan NTR-729HF nanofiltrasyon membranları ile pilot ölçekli deneysel çalıģmalar yapılmıģtır. Bu çalıģmalarda, LES90 en yüksek akıyı verirken, ES20 ile en düģük akı değeri elde edilmiģtir. Sadece tuz ve sadece boya içeren çözeltilerde, ES20 ve LES90 membranlarıyla, NTR-729HF membranlarına göre daha yüksek tuz ve boya giderimi elde edilmiģtir. Ayrıca, boya ve tuz karıģımı çözeltilerde, negatif yüklü membranlar ile daha yüksek tuz giderimleri elde edilmiģtir. Bunun sebebinin membran yüzeyinde teģekkül eden boyanın oluģturduğu jel tabakasının olduğu belirtilmiģtir. Ciardelli ve diğ. (2000) çalıģmasında, tekstil endüstrisi boyahane atıksularının arıtımı için ultrafiltrasyon ve ters osmoz membranları ile pilot tesis çalıģmaları yapılmıģtır. Boyahane atıksuları, ilk olarak mevcut biyolojik arıtma tesisinde fazla arıtılmıģtır. Daha sonra çıkıģ suyu sırasıyla, kum filtresi, ultrafiltrasyon ve ters osmoz membranları ile arıtılmıģtır. Ters osmoz tesisi çıkıģında elde edilen arıtılmıģ suyun KOĠ değeri, 34 mg/l ve iletkenliği 35 S/cm olarak bulunmuģtur. Ayrıca yapılan pilot tesis çalıģmalarına dayandırılarak, maliyet değerlendirilmesi yapılmıģtır. Bu 24

değerlendirme Çizelge 2. 5 te verilmiģtir. Buna göre kum filtresi, ultrafiltrasyon ve ters osmoz membranlarından oluģan ve 1000 m 3 /gün kapasiteli tesisin m 3 maliyeti 0.97 $ olarak tespit edilmiģtir. Çizelge 2. 5: Kum filtresi, ultrafiltrasyon ve ters osmoz membranlarından oluģan 1000 m3/gün kapasiteli tesis maliyeti (Ciardelli ve diğ., 2000). Maliyet kategorisi Birim maliyet ($/m 3 ) Tesis maliyeti ( 10 yıllık ödeme) 0.20 Enerji 0.33 Kimyasal malzeme 0.17 Membran değiģimi (3 yılda bir) 0.27 Toplam 0.97 2.5 ÇalıĢmaların Yürütüldüğü Tesisin Tanımı 2.5.1 Genel tanıtımı Türkiye nin en önemli entegre tekstil tesislerinden biridir ve su tüketimi oldukça önemli boyutlardadır. Üretim miktarı açısından bakıldığında, Avrupa nın en büyük tekstil fabrikasıdır. Bulunduğu bölge içerisindeki yer altı suyu kaynaklarına, bundan 15 yıl önce yaklaģık 50 m derinlikli kuyularla ulaģılabilirken, Ģu anda bu derinliğin yaklaģık 150 m lere ulaģmakta olduğu, tesis yetkilileri ve çevreyi tanıyan diğer kiģiler tarafından ifade edilmektedir. Türkiye'de yeraltı suları planlı olarak kullanılmamaktadır. Yeraltı su potansiyelinin büyük bir bölümü ovalardan karģılanmaktadır. Ovaların yerleģime hızla açılması sonucu yeraltı suları yoğun çevre kirliliği nedeni ile içme ve kullanma amaçlı kullanılabilme özelliklerini yitirmektedir. Sanayi ve evsel atıkların arıtılmaksızın yeraltı su havzalarına deģarj edilmesi, suları kirleterek kullanılamaz hale sokmaktadır. Tesiste iki adet arıtma tesisi bulunmaktadır. Bunlardan biri; perde apre fabrikasının atıksularını arıtmak üzere tasarlanmıģtır. Bu arıtma tesisi biyolojik arıtma esaslı olup, kapasitesi 2500 m 3 /gün dür. Diğeri ise dokuma+terbiye ve dokuma fabrikalarından çıkan atıksuları arıtmak üzere tasarlanmıģtır. Bu arıtma tesisi ise kimyasal+biyolojik olup, tesis kapasitesi 6500 m 3 /gün dür. Bu değerin içerisinde evsel atıksularda bulunmakta olup, yağmur suları hariçtir. 25

2.5.2 Üretim prosesleri Tesiste; nevresim, pike, yastık kılıfı, çarģaf, lastikli çarģaf, yatak örtüsü, masa örtüsü ve perde gibi bir çok ev tekstil mamülü üretilmektedir. Üretilen 785 bin m²/gün (yılda 240 milyon m²) ev tekstili ürünü kullanılan son teknoloji makine ve tezgâhlarda üretilmektedir. GerçekleĢtirilen üretim prosesleri; 1) KumaĢ Terbiye Örgü KumaĢ Terbiye DokunmuĢ KumaĢ Terbiye 2) Dokuma Dokuma fabrikasında üretim, Alman Dornier firmasından satın alınan 256 adet hava jetli dokuma makinasıyla devam etmekte olup, Ekim 2000 tarihinde bu kapasiteye 127 adet Pichanol Omni Plus hava jetli dokuma tezgahı ilave edilmiģtir. Böylelikle toplam dokuma makina kapasitesi 383'e ulaģmıģtır. Tüm tezgahlar 250, 280, 340, 400 cm olmak üzere farklı enlerde üretim yapabilmektedir. Mısır ipliği kullanılarak, yüksek kalitede üretilmiģ merserize jakar, düz saten, percale, ranforse, kreton, flanel kumaģlar dokunmaktadır. Örgü fabrikasında, 30" - 50" Monarch yuvarlak örgü makinaları ile üretim yapılmaktadır. En son teknoloji ile donatılmıģ olan Terbiye (Boya baskı) fabrikasının günlük üretim kapasitesi 300.000 metredir. CAD-CAM sistemi ve Lazer Gravür destekli olan fabrikada 320 cm eninde ve rotasyon baskıda 20 renge, düz baskıda 16 renge kadar baskı yapılmaktadır. Kullanılan tüm kimyasal maddeler EkoTex standartlarına uygundur. Konfeksiyon fabrikasında ise günde 280.000 metre baskılı ve boyalı kumaģtan otomatik ve yer bandı olarak nevresim, yastık kılıfı, çarģaf, lastikli çarģaf, masa örtüsü ve perdeler dikilmekte ve otomatik olarak ambalajlanmaktadır. Terbiye bölümüne ait akım Ģeması ġekil 2.1 de verilmektedir. 26

2.5.3 Su kullanımı ġekil 2. 2: KumaĢ terbiye prosesine ait akım Ģeması. Fabrikanın su temini altı adet kuyudan yapılmaktadır. Her bir kuyu 20 L/sn debiye sahiptir. Saatte basılan su miktarı pompanın verimine göre 60-72 ton/saat olabilmektedir. Günlük ortalama su kullanımının dağılımı Çizelge 2. 6 da verilmektedir. Çizelge 2. 6: RO ile geri kazanmanın ekonomik boyutu (Jevons, 2000). Su kullanımı (m 3 /gün) Proses 7000 Soğutma Ekipmanları 330 + 200 (yaz aylarında dokuma kumaģ klimalarında soğutma suyu olarak) Evsel Kullanım 120 Diğer (Bahçe Sulama, yangın) 200 Toplam 7800 Kuyulardan temin edilen sert su, sert su havuzundan pompalarla kum filtre ve kolonlara basılmaktadır. 3 adet kolon bulunmaktadır. Kolonların debisi 125 m 3 /saat tir. Ortalama 6000 m 3 /gün su yumuģatma iģlemine tabi tutulmaktadır. 27

YumuĢatılma iģlemine tabi tutulan su yumuģak su havuzuna alınmakta ve oradan tesise proseslerde kullanılmak üzere basılmaktadır. Fabrikada gerçekleģen günlük su tüketimi ve atıksu oluģumları Çizelge 2. 7 de verilmektedir. Parametre Çizelge 2. 7: Su tüketimi ve atıksu oluģumları. Su Tüketimi (m 3 /gün) Atıksu OluĢumu (m 3 /gün) YumuĢak su Sert su Toplam DokunmuĢ KumaĢ 4303 1345 5648 5244 Terbiye Örgü KumaĢ 590 70 660 630 Terbiye Dokuma Ünitesi 500-500 80 Atölyeler - 7 7 7 Yemekhane, wc, - 119 119 119 duģ Laboratuar 30 30 30 Bahçe Sulama - 200 200 - Yardımcı Ünite - 100 100 100 Temizlik Genel Yer Yıkama - 30 30 30 Boya Mutfakları 50 50 100 100 Su YumuĢatma - 385 385 385 Ünitesi Enerji üretim tesisi 100-100 - Toplam 5573 2306 7879 6725 28

3. MATERYAL METOD 3.1 Karakterizasyon ÇalıĢmaları Bu çalıģma kapsamında, tesisisin farklı proses çıkıģlarından atıksu numuneleri alınmıģ olup, atıksu karakterizasyonu laboratuar ölçekte gerçekleģtirilmiģtir. Alınan numunelerde, renk, iletkenlik ve KOĠ analizleri yapılmıģtır. Karakterizasyon çalıģması kapsamında tesisteki yıkama banyolarından alınan numuneler proses bazında da verilmiģtir. Ayrıca nevresim atıksu arıtma tesisi (AAT) çıkıģ ve giriģ numunelerinde de karakterizasyon çalıģmaları yürütülmüģtür. Çizelge 3. 1 de endüstrideki proseslerin su tüketimleri ve atıksu oluģumları verilmiģtir. Çizelge 3. 1: Su tüketimi ve atıksu oluģumları. DokunmuĢ KumaĢ Terbiye Boya Yıkama 1. banyo Kasar 1. banyo Boya Yıkama 2. banyo Kasar 2. banyo Boya Yıkama 3. banyo Kasar 3. banyo Boya Yıkama 4. banyo Kasar 4. banyo Boya Yıkama 5. banyo Kasar 5. banyo Boya Yıkama 6. Banyo (bekletme) Kasar 6. banyo Boya Yıkama 7. banyo Boya Yıkama 8. banyo Boya Yıkama 9. banyo Boya Yıkama karıģık hat Kasar 7. Banyo (yumuģatma) Kasar karıģık hat Örgü KumaĢ Terbiye Örgü Terbiye Boyama ÇıkıĢı Örgü Terbiye Asit Öncesi Durulama Suyu Örgü Terbiye 50 0 C Asitli Yıkama Örgü Terbiye 95 0 C Sabunlu Yıkama Örgü Terbiye 90 0 C Yıkama Örgü Terbiye 80 0 C Yıkama Örgü Terbiye 60 0 C Yıkama Örgü Terbiye Durulama ÇıkıĢı (yumuģatma) Örgü Terbiye Boyama ÇıkıĢı Örgü Terbiye Asit Öncesi Durulama Suyu 29

3.2 Arıtılabilirlik ÇalıĢmaları Fabrikanın dokunmuģ kumaģ terbiye düz boya yıkama prosesi, nevresim atıksu arıtma tesisi (AAT) giriģ ve çıkıģlarından ayrı ayrı olmak üzere arıtılabilirlik çalıģmaları gerçekleģtirilmiģtir. Yapılan çalıģmalarda kullanılan atıksular için ozon ve ultrafiltrasyon membranı (UC100T) ile ön arıtma performansı belirlenmiģ ve ardından membran proseslerle atıksuyun son arıtımı gerçekleģtirilmiģtir. 3.3 Kullanılan Membranlar Ön arıtma deneylerinde ultrafiltrasyon membranı olarak UC100T kullanılmıģtır. Ayrıca nanofiltrasyon membranı olarak NF270 ve ters osmoz membranı olarak XLE ve BW30 membranları kullanılmıģtır. Deneylerde kullanılan ultrafiltrasyon, nanofiltrasyon ve ters osmoz membranlara ait özellikler sırasıyla Çizelge 3. 2, Çizelge 3. 3, Çizelge 3. 4 te verilmektedir. Çizelge 3. 2: Deneylerde kullanılan ultrafiltrasyon membranın özellikleri. Parametreler UC100T Membran malzemesi Selüloz Maksimum iģletme sıcaklığı 55 o C Maksimum iģletme basıncı 3 bar ph aralığı 1 11 Akı >200 L/m 2.h Moleküler ağırlık engelleme sınırı (MWCO) 100 000 Da Çizelge 3. 3: Deneylerde kullanılan nanofiltrasyon membranın özellikleri. Parametreler Membran malzemesi Maksimum iģletme sıcaklığı 45 Maksimum iģletme basıncı 35 NF270 Poliamid ph aralığı 3 10 Moleküler ağırlık kesme sınırı (MWCO) 200 300 Da Çizelge 3. 4: Deneylerde kullanılan ters osmoz membranların özellikleri. Parametreler BW30 XLE Saf su geçirgenliği 6,7 x 10-7 m/s.bar 1,9 x 10-6 m/s.bar Temas açısı 41 ± 2 o 48 ± 3 o Tuz giderim yüzdesi % 99,5 (NaCl) % 95 (MgSO 4 ) Zeta potansiyeli -20 mv -3 ± 2 mv Saf su geçirgenliği 6,7 x 10-7 m/s.bar 1,9 x 10-6 m/s.bar 30

3.4 Laboratuar Ölçekli ÇalıĢma Düzeni 3.4.1 Klasik filtrasyon (Dead-end) sistemi Bu tez kapsamında hem ön arıtım hem de son arıtımda gerçekleģtirilmiģ membran deneyleri için basınçlı dead-end sistemi (Sterlitech HP4750 Stirred Cell) kullanılmıģtır. Atıksu sistemden dikey akıģlı olarak geçmesine rağmen, manyetik karıģtırıcı kullanıldığı için prensip olarak yatay akıģlı olarak çalıģmaktadır. Silindir Ģeklindeki membran hücresinin hacmi 300 ml dir. Atıksu membran hücresine konduktan sonra bir manyetik karıģtırıcı üzerine yerleģtirilmektedir. Membran hücresi içerisinde bulunan karıģtırıcı pedal, atıksuyun hücre içerisinde karıģmasını ve dolayısıyla sistemin yatay akıģlı prensipte çalıģmasını sağlamaktadır. Azot gazı kullanılarak membran hücresine basınç uygulanmaktadır. Azot tüpü üzerinde bulunan basınç ayar vanası, sistem ilk olarak çalıģtırıldığında tamamen açık durumda bırakılarak membran hücresindeki basıncın sıfır olması sağlanmaktadır. Daha sonra vana istenilen basınç ayarına ulaģılana kadar kısılmaktadır. Deneye baģlamak için istenilen basınç değerinde sistemin kararlı konuma gelmesi beklenmektedir. Süzüntü akımı dijital terazi üzerine konulan bir beherde toplanmaktadır. Zamana karģı süzüntü miktarı RS-232 bağlantısı ile bilgisayarda Excel programına kaydedilmektedir. Membran yüzey alanı ve zamana karģı süzüntü miktarı dikkate alınarak akı değeri hesaplanmaktadır. ÇalıĢmada kullanılan deney düzeneğinin genel görünümü ġekil 3. 1 de görülmektedir. Ayrıca, Çizelge 3. 5 te deney düzeneğinin genel özellikleri verilmiģtir. Çizelge 3. 5: Deneylerde kullanılan ters osmoz membranların özellikleri. Parametreler Özellikleri Membran hücresinin çapı 49 mm Aktif membran alanı 14,6 cm 2 Hacim 300 ml Maksimum basınç 69 bar Membran hücresinin çapı 49 mm Aktif membran alanı 14,6 cm 2 31

ġekil 3. 1: Deney düzeneğinin gelen görünümü Bu çalıģmada kullanılan Sterlitech HP4750 Stirred Cell membran sistemi ters osmoz membran kullanımı için üretilmiģtir. Ġlgili düzenek nanofiltrasyon, ultrafiltrasyon ve mikrofiltrasyon uygulamaları için de kullanılabilir niteliktedir. 3.4.2 Ön arıtma deneyleri 3.4.2.1 UC100T Ultrafiltrasyon membranıyla gerçekleģtirilen deneyler AAT çıkıģ suyunda gerçekleģtirilmiģ olan ön arıtım deneylerinde ultrafiltrasyon membran kullanılmıģtır. Hem ozonlama öncesi hem de ozonloma sonrasında basınçlı sistem kullanılarak gerçekleģtirilen ön arıtma deneylerinde kullanılan membran türü ultrafiltrasyon (UC100T) membranıdır. Ultrafiltrasyon membranı 2 bar basınç altında %80 geri kazanımda iģletilmiģtir. Elde edilen süzüntü akımı bir kapta toplanmıģ ve ters osmoz membranında kullanılmak üzere uygun koģullarda muhafaza edilmiģtir. 3.4.2.2 Ozonlama deneyleri Atıksular için ön arıtma metodu olarak ozonlama da gerçekleģtirilmiģtir. Ozonlama iģlemi 2 L hacmine sahip atıksularda renk giderimi gerçekleģene kadar uygulanmıģtır. Ozon sarfiyatı aģağıdaki formüle göre hesaplanmıģtır. Kullanılan ozon miktarı cihazın ürettiği ozon ile belirli sürede tüketilen ozon miktarı arasındaki farktan hesaplanmıģtır. 32

Ozon Sarfiyatı V N M a V: Sodyum tiyosülfat sarfiyatı (ml) N: Sodyum tiyosülfat normalitesi (N) M a : Sodyum tiyosülfat moleküler ağırlığı (gr/mol) Numunelerde kullanılan ozon miktarı ve süreleri aģağıda sıralanmaktadır: Boya yıkama suyu 78.7 mg/l ozon kullanılarak 12 dakika süre boyunca gerçekleģtirilen uygulama Nevresim AAT giriģi 177.6 mg/l ozon kullanılarak 45 dakika süre boyunca gerçekleģtirilen uygulama AAT çıkıģı 37.6 mg/l ozon kullanılarak 5 dakika süre boyunca gerçekleģtirilen uygulama Ozonlama iģlemleri, yaklaģık 6 cm çapında ve 120 cm yüksekliğinde, kullanılan etkin hacmi 3 L olan cam bir reaktör içerisinde gerçekleģtirilmiģtir. Saf oksijen ozon jeneratöründen geçtikten sonra, ozonlama tankının alt kısmından difüzör ile verilmektedir. Tüm deney düzeneğinde ozon gazının geçmekte olduğu hatta teflon hortum ve cam malzeme kullanılmıģtır. Ozon jeneratörü tarafından üretilen ozon miktarı, ozon reaktörüne distile su doldurulmasının ardından çıkan ozon gazı, içerisinde %2 lik potasyum iyodür (KI) çözeltisi bulunan ardıģık iki gaz yıkama ĢiĢesinde tutularak sodyum tiyosülfat çözetlisi (Na 2 S 2 O 3.5H 2 O) ile titre edilerek titrimetrik yöntemle hesaplanmıģtır. ġekil 3. 2 de, ozonlama deney düzeneğinin görünümü verilmektedir. 3.4.3 Son arıtma deneyleri Ozonlama ve UC100T Ultrafiltrasyon membranı ile gerçekleģtirilmiģ olan ön arıtma sonrasında atıksular NF270 nanofiltrasyon, XLE ve BW30 ters osmoz membranları kullanılarak basınçlı dead-end sisteminde arıtılmıģtır (Sterlitech HP4750 Stirred Cell). Filtrasyon deneylerinde %85 geri kazanım amaçlanmıģtır. Bu deneylerde izlenen deneysel sistem ġekil 3. 3 te verilmiģtir. 33

(a) Ozonlama kolonu (b) Ozonlama kontrol paneli (c) Ozon tüpü ġekil 3. 2: Ozonlama deney düzeneği. 3.4.4 Analiz Yöntemleri Karakterizasyon çalıģması kapsamında, numunelerde KOĠ, iletkenlik, ph ve renk parametrelerinin ölçümü gerçekleģtirilmiģtir. Membran seçimi, arıtılabilirlik ve geri kazanım için gerçekleģtirilen çalıģmalarda ise hamsularda ve arıtılan numunelerin hepsinde izlenen parametreler, akı, ph, renk, iletkenlik ve Kimyasal Oksijen Ġhtiyacı (KOĠ) tur. 34

BOYA YIKAMA SUYU OZONLAMA 1 NF270 2 3 XLE BW30 AAT GĠRĠġ OZONLAMA 4 NF270 5 XLE 6 BW30 OZONLAMA 7 8 UC100T XLE AAT ÇIKIġ UC100T 9 XLE ġekil 3. 3: Son arıtma deneylerinde izlenen deneysel sistem. 3.4.4.1 Akı Süzüntü akımının debisini belirlemek için AND-FX3200 marka 0.01 gr hassasiyetli dijital terazi kullanılmıģtır. Süzüntü akımı terazi üzerine yerleģtirilmiģ bir kapta toplanmıģtır. Kapta biriken su miktarı, ağırlık cinsinden okunmuģtur. Terazide (tartıda) ölçülen değerler seçilen data aralığı ile RS-232 bağlantıyla bilgisayara aktarılarak depolanmaktadır. Elde edilen bu veriler (Y) ile ifade edilmekte, suyun yoğunluğunu 1000 kg/m 3 ve membran alanını 0.0155 m 2 alarak akı değeri, gr lt Y x 0.001 Akı (J v ) (L/m 2 sn gr.st) = 2 0.0155m x3600 sn st Ģeklinde bir dönüģüm ile L/m 2.st birimine bilgisayar ortamında otomatik olarak dönüģtürülmektedir. Hesaplanan akı değerleri excel programında grafik olarak görüntülenmektedir. Bu Ģekilde, akıda meydana gelen değiģim anlık olarak izlenebilmiģ ve membrandaki kararlı hal buna göre tespit edilmiģtir. 35

3.4.4.2 Sıcaklık, ph ve ilektenlik Sıcaklık, ph ve iletkenlik ölçümü için Hach Lange marka sıcaklık, ph ve iletkenlik probları kullanılmıģtır. Ölçülen değerler SC 1000 veri depolama cihazına aktarılmıģtır. Karakterizasyon amacıyla alınan numunelerde gerçekleģtirilen iletkenlik ölçümleri Hach Sension 5 model iletkenlik ölçer cihazı kullanılarak gerçekleģtirilmiģtir. 3.4.4.3 Renk Renk parametresi; Absorbans cinsinden 3 farklı dalga boyunda (436 nm, 525 nm, 620 nm) 1 cm lik kuvars hücreye sahip Perkin Elmer Lambda 25 marka UV Visible Spektrofotometre kullanılarak ölçülmüģtür. 3.4.4.4 Kimyasal oksijen ihtiyacı (KOĠ) Karakterizasyon çalıģması kapsamında numunelerin KOĠ ölçümleri Standart Metodlar'da verilen 5220 B no lu metoda göre titrimetrik olarak tayin edilmiģtir (AWWA, 2005). 3.5 Pilot Ölçekli ÇalıĢma Düzeni 3.5.1 Pilot ölçekli sistemin tanıtımı Deneylerde kullanılan pilot ölçekli membran tesisi, paslanmaz çelikten imal edilmiģtir. Tesis bir adet yüksek basınç pompası, iki adet düģük basınç pompası, üç adet kartuģ filtre, membranın yerleģtirildiği membran modülü, ham su düģük basınç pompası sonrası, süzüntü düģük basınç pompası öncesi, yüksek basınç pompası sonrası ve membran hücresi geri devir hattı üzerinde olmak üzere toplam 4 adet debimetre, süzüntü hattı üzerinde iletkenlik ölçer, PLC pano; ve 200 er L lik ham su ve süzüntü tankı ünitesinden oluģmaktadır. Ayrıca sisteme ek olarak, büyük hacimlerde çalıģabilmek amacıyla 1 m 3 lük ham su besleme tankı da eklenmiģtir. Arıtılabilirlik çalıģmalarında kullanılan pilot tesis beģ (5) ana kısımdan oluģmaktadır. Ana kısımlar ve alt bölümleri Ģu Ģekilde isimlendirilmiģtir: 1) Ham su ünitesi Ham su tankı 36

Ham su pompası 2) Ön filtrasyon ünitesi KartuĢ filtre (80 µm) KartuĢ filtre (5 µm) KartuĢ filtre (1 µm) 3) Ġleri arıtma ünitesi Membran ünitesi Yüksek basınç pompası 4) Süzüntü ünitesi Süzüntü tankı Süzüntü pompası 5) PLC pano ünitesi Ġletkenlik ölçer ekranı Atıksu, süzüntü debimetreleri Basınç ölçer ekranı (dijital, analog) Ġğne vana Pilot ölçekli sisteme ait Ģematik akıģ diyagramı ve genel görünümler ġekil 3. 4 ve ġekil 3. 5 te verilmiģtir. Pilot tesisteki ünitelerin özellikleri ayrıntılı olarak baģlıklar altında verilmiģtir. 3.5.1.1 Hamsu ünitesi Pilot tesisteki ham su ünitesi iki bölümden oluģmaktadır; ham su tankı ve ham su pompası. Bu bölümlere ait detaylar aģağıdaki alt baģlıklarda ayrıntılı olarak verilmiģtir. 37

1. Kollektör 8. Yüksek basınç pompası 2. 80 µm kartuģ filtre 9. Debimetre 3. Hamsu tankı 10. Membran 4. DüĢük basınç pompası 11. Konsantre hattı 5. Ġletkenlik ölçer 12. DüĢük basınç pompası 6. 5 µm kartuģ filtre 13. Süzüntü tankı 7. 1 µm kartuģ filtre ġekil 3. 4 : Pilot sistem akım Ģeması. (a) 38

(b) (c) ġekil 3. 5: Pilot sistemin genel görünümü 39

Ham su tankı Prosesteki atıksu arıtım yapılmak üzere ilk olarak ham su tankına alınır. Atıksu ham su tankına alınmadan önce büyük partiküllerin tutularak arıtma veriminin arttırılması amacıyla, ön filtrasyon ünitesi elemanlarından 80 µm lik kartuģ filtreden geçirilir. Bünyesindeki büyük partiküllerden arındırılan atıksu ham su tankında depolanır. Ham su tankı, 1000 (yükseklik) x 520 (çap) mm boyutlarında; yaklaģık olarak 200 L hacminde silindirik Ģeklinde paslanmaz çelik malzemeden imal edilmiģtir. Ayrıca ham su tankına ek olarak yüksek hacimlerde çalıģabilmek amacıyla 100 (yükseklik), 100 (en) ve 100 (boy) cm boyutlarında besleme tankı eklenmiģtir. Ham su pompası Ham su pompası 80 µm lik kartuģ filtreden geçen atıksuları ham su tankına aldıktan sonra, arıtılmak üzere sırasıyla 5 µm ve 1 µm lik ön filtrasyon elemanlarına basılması iģlemini gerçekleģtirir. Sistemde 15-20 bar basınca çıkabilen paslanmaz çelik hazneye sahip santrifüj pompa kullanılmıģtır. 3.5.1.2 Ön filtrasyon ünitesi Ön filtrasyon ünitesi, farklı gözenek çaplarına sahip üç kartuģ filtreden oluģmaktadır. Sırasıyla 80 µm, 5 µm ve 1 µm lik kartuģ filtrelerden oluģan ön filtrasyon ünitesinin ana amacı, ön arıtımdan geçen atıksuyun filtrasyon sistemleri ile ileri arıtmaya hazırlanmasının gerçekleģtirilmesidir. Sistemde paslanmaz çelik gövdeye sahip ve polipropilenden üretilmiģ 10 inç boyunda 80 µm gözenek çapında yıkanabilir kartuģ filtre kullanılmıģtır. Sistemde kullanılan diğer kartuģ filtre, filtrasyon teknolojisine uygun olarak özel imal edilen polipropilen gövdeye sahip ve doğal pamuktan üretilmiģ 10 inç boyunda 5 µm gözenek çapında iplik sarma kartuģ filtredir. Sistemde kullanılan son kartuģ filtre olarak özel imal edilen sıkıģtırılmıģ polipropilen gövdeye sahip ve doğal pamuktan üretilmiģ 10 inç boyunda 1 µm gözenek çapında contasız spun kartuģ filtredir. 3.5.1.3 Ġleri arıtma ünitesi Ġleri arıtma ünitesi paslanmaz çelikten imal edilmiģ olup, 40 inç boyunda ve 4 inç çapındadır. Yüksek basınç pompasından basılan atıksu membran modülü içerisindeki nanofiltrasyon veya ters osmoz membranından geçerek arıtılır. Basınç kabı içerisinde kullanılan membranların teknik özellikleri Çizelge 3. 6 da verilmiģtir. 40

Çizelge 3. 6: Pilot ölçekli sistemde kullanılan membranlar ve özellikleri. Parametreler NF270 RO XLE Membran tipi Polyamid Ġnce-Film Polyamid Ġnce- Kompozit Film Kompozit Maksimum sıcaklık, 0 C 45 45 Maksimum iģletme basıncı, bar 41 41 ph iģletme aralığı 2 11 2 11 Moleküller ağırlık kesme değeri (MWCO), Da 200 300 100 NaCl redettme, % 50 99.5 MgSO 4 redettme, % 98 - Membran yüzey alan 7.6 m 2 8.2 m 2 Yüksek basınç pompası Yüksek basınç pompası, ön filtrasyon elemanlarından geçen atıksuyun membran modülü içerisindeki NF/RO membranlarına yüksek basınçla verilerek arıtımın gerçekleģtirilmesini sağlamaktadır. Sistemde 100 bar basınca kadar çıkabilen invertörlü ve frekans ayarlı paslanmaz çelikten imal edilmiģ yüksek basınç pompası kullanılmıģtır. 3.5.1.4 Süzüntü ünitesi Süzüntü ünitesi iki bölümden oluģmaktadır; süzüntü tankı ve süzüntü pompası. Bu bölümlere ait detaylar aģağıdaki alt baģlıklarda ayrıntılı olarak verilmiģtir. Süzüntü tankı Arıtılmak üzere pilot sisteme verilen atıksuyun, sırasıyla ham su ünitesi, ön filtrasyon ünitesi ve ileri arıtma ünitelerinden geçerek arıtıldıktan sonra süzüntü bir tankta toplanmıģtır. Tankın boyutları, 1000 (yükseklik) x520 (çap) mm olmak üzere; yaklaģık olarak 200 L hacminde silindir Ģeklinde paslanmaz çelik malzemeden imal edilmiģtir. Süzüntü pompası Sistemde kullanılan santrifüj tipi pompa ile arıtılan atıksuyun süzüntü tankına iletimi, süzüntü suyunun sisteme geri verilerek geri yıkamasının yaptırılması ve kimyasal yıkama iģlemleri gerçekleģtirilmiģtir. Sistemde 15-20 bar basınca çıkabilen paslanmaz çelik hazneye sahip santrifüj pompa kullanılmıģtır. 41

3.5.1.5 PLC pano ünitesi PLC pano ünitesi elemanları ġekil 3. 6 da sistemde var olan eleman ve ekipmanların ekran üzerindeki gösterimidir. Bunlar; yüksek basınç ve düģük basınç manometreleri, iletkenlik ölçer, elektrik sayaç ölçer, basınç ayar ekranı, RO aç/kapa düğmesi, geri yıkama düğmesi, atıksu ve süzüntü debi ölçerleri ile iğne vanadır. ġekil 3. 6: PLC panosunun bir görünümü Kollektörden alınan atıksu ilk olarak 80 µm lik kartuģ filtreden geçerek ham su tankına toplanır. Tanktaki besleme suyu düģük basınç pompasıyla, sırasıyla 5 µm ve 1 µm lik kartuģ filtrelerden geçmektedir. KartuĢ filtrelerden geçen su daha sonra yüksek basınç pompası ile oluģturulan basınçla membran hücresine iletilmektedir. Membran hücresinde konsantre ve süzüntü akımı bulunmaktadır. Konsantre akımı ham su tankına geri devir ettirilirken, süzüntü akımı da süzüntü tankında toplanmaktadır. Sistem dijital olarak ayarlandığı basınçta çalıģmak üzere otomatik olarak çalıģmaktadır. Ayrıca iğne vana yardımıyla sistemde geri devir ettirilecek atıksu ile süzüntü suyunun göreceli debi ayarlaması (geri kazanım ayarlaması) da manuel olarak yapılabilmektedir. 42

3.5.2 Deneysel sistematik Laboratuar ölçeğinde membran seçimi için gerçekleģtirilen arıtılabilirlik çalıģmaları kapsamında, dokunmuģ kumaģ terbiye kısmındaki kasar yıkama, boya yıkama ünitelerinden proses atıksuları ve perde arıtma tesis giriģi atıksuları kullanılmıģtır. Temin edilen atıksular ve bunların karıģımları ilk olarak kartuģ filteden geçirilmiģ ve daha sonra direkt olarak nanofiltrasyon veya ters osmoz membranları ile arıtılmıģtır. Bu tez kapsamında yapılan pilot ölçekli deneylerin özeti ise, Çizelge 3. 7, Çizelge 3. 8 ve Çizelge 3. 9 da verilmiģtir. Çizelge 3. 7: Boya yıkama prosesi atıksuyu ile yapılan çalıģmaların deneysel planı. Atıksu Türü Küsters Yıkama Kullanılan Membranlar NF 270 RO XLE ÇalıĢma Düzeni Geri Devirli Kesikli Geri Devirli Sürekli Geri Devirsiz Sürekli Geri Devirli Kesikli Geri Devirsiz Sürekli ÇalıĢma Zamanı 5 gün 4 gün 5 gün 6 gün 5 gün Deney No Deney 1 Deney 2 Deney 3 Deney 4 Deney 5 Çizelge 3. 8: Perde arıtma tesis giriģ atıksuyu ile yapılan çalıģmaların deneysel planı. Atıksu Türü Perde AAT GiriĢ Kullanılan Membranlar NF 270 RO XLE ÇalıĢma Düzeni Geri Devirli Kesikli Geri Devirsiz Sürekli Geri Devirli Kesikli Geri Devirsiz Sürekli ÇalıĢma Zamanı 2 gün 2 gün 1 gün 1 gün Deney No Deney 6 Deney 7 Deney 8 Deney 9 Çizelge 3. 9: Kasar yıkama prosesi atıksuyu ile yapılan çalıģmaların deneysel planı. Atıksu Türü Kullanılan Membranlar Kasar Yıkama NF 270 ÇalıĢma Düzeni Geri Devirli Sürekli ÇalıĢma Zamanı Deney No 3 gün Deney 10 Temin edilen atıksular ve bunların karıģımları ilk olarak kartuģ filtreden geçirilmiģ ve daha sonra direkt olarak nanofiltrasyon veya ters osmoz membranları ile arıtılmıģtır. 43

Arıtılabilirlik çalıģmalarında izlenen yöntemler ġekil 3. 7, ġekil 3. 8, ġekil 3. 9 ve ġekil 3. 10 de gösterilmiģtir. ġekil 3. 7: Geri Devirli Kesikli Sistem ġekil 3. 8: Geri Devirsiz Kesiksiz Sistem ġekil 3. 9: Geri Devirli Sürekli Sistem ġekil 3. 10: Geri Devirsiz Sürekli Sistem 44

4. DENEYSEL SONUÇLAR 4.1 Karakterizasyon Ġncelenen tekstil endüstrisinde oluģan farklı proses atıksularının farlı zamanlardaki karakterizasyonuna yapılmıģ, proseslerin farklı bölümlerinden numuneler alınmıģ ve iletkenlik, KOĠ, ph ve renk parametrelerinin ölçümü gerçekleģtirilmiģtir. Arıtılabilirlik çalıģmalarında kullanılan fabrikanın atıksularından dokunmuģ kumaģ terbiye yıkama banyolarından hem açık renk hem de koyu renk kumaģların atıksuları ve kasar prosesi için karakterizasyon çalıģması gerçekleģtirilmiģtir. Bu çalıģmada elde edilen sonuçlar, Çizelge 4. 1, Çizelge 4. 2 ve Çizelge 4. 3 te verilmiģtir. Boya yıkama banyolarından hem açık hem de koyu renk kumaģ için ilk banyodaki iletkenlik değerleri en yüksektir. Banyolar ilerledikçe iletkenlik değerlerinde de düģme olmuģtur. Koyu renk kumaģ olarak isimlendirilmiģ kumaģlar ilave boya görmüģ kumaģlardır. Ġletkenlik değerleri açık renk kumaģa göre daha yüksek çıkmıģtır. Genel olarak banyoların ph değerleri yüksektir. Yine iletkenliğe benzer Ģekilde banyolar ilerledikçe ph değerleri de düģmüģtür. KOĠ değerleri koyu renk kumaģta açık renk kumaģa göre daha yüksek çıkmıģtır. 1. ve 6. banyolarda KOĠ değerleri en yüksektir. Renk değerleri ise yine koyu renk kumaģta açık renk kumaģa göre daha yüksek çıkmıģtır. Hem açık hem de koyu renk kumaģlar için 3. Banyoda renk değerlerinde bir artıģ gözlenmiģtir. DokunmuĢ kumaģ terbiye kasar prosesindeki karakterizasyon sonuçlarına (Çizelge 4. 3) bakıldığında özellikle iletkenlik ve KOĠ değerlerinin yıkama banyolarına göre çok yüksek olduğu görülmektedir. Bunun nedeni kasar prosesinde kullanılan güçlü oksitleyici maddelerdir. Özellikle ilk üç banyoda KOĠ ve iletkenlik değerleri çok yüksektir. 4. banyodan sonra KOĠ ve iletkenlikte hızlı bir düģüģ gözlenmiģtir. KarıĢık hattaki değerlerin yüksek olmasının nedeni de ilk üç banyodaki yüksek değerlerdir. 45

Çizelge 4. 1: DokunmuĢ kumaģ terbiye küsters banyosundaki koyu renk atıksulara ait karakterizasyon sonuçları. Ġletkenlik (µs/cm) ph KOĠ (mg/l) Renk (abs) 436nm 525nm 620nm KOYU RENK Küsters Y. 1. Banyo 1591 10 1111 1.706 1.761 1.508 Küsters Y. 2. Banyo 505 8.9 438 0.503 0.473 0.376 Küsters Y. 3. Banyo 415 9 539 2.074 1.477 0.908 Küsters Y. 4. Banyo 343 9 269 0.711 0.416 0.246 Küsters Y. 5. Banyo 315 8.5 236 0.209 0.123 0.079 Küsters Y. 6. Banyo 392 8.7 606 0.491 0.331 0.206 Küsters Y. 7. Banyo 314 8.6 236 0.056 0.041 0.027 Küsters Y. 8. Banyo 309 7.7 236 0.093 0.062 0.040 Küsters Y. 9. Banyo 300 7.2 236 0.010 0.007 0.005 Küsters Y. KarıĢık hat 356 7.7 370 0.381 0.254 0.168 Çizelge 4. 2: DokunmuĢ kumaģ terbiye küsters banyosundaki açık renk atıksulara ait karakterizasyon sonuçları. Ġletkenlik (µs/cm) ph KOĠ (mg/l) Renk (abs) 436nm 525nm 620nm AÇIK RENK Küsters Y. 1. Banyo 6110 11.4 237 0.434 0.337 0.085 Küsters Y. 2. Banyo 3260 11.1 136 0.245 0.215 0.058 Küsters Y. 3. Banyo 1518 10.5 136 1.076 0.449 0.126 Küsters Y. 4. Banyo 425 9.1 68 0.384 0.221 0.088 Küsters Y. 5. Banyo 344 8.6 102 0.163 0.101 0.038 Küsters Y. 6. Banyo 348 8.6 102 0.294 0.230 0.113 Küsters Y. 7. Banyo 330 8.7 68 0.143 0.101 0.057 Küsters Y. 8. Banyo 301 8 136 0.024 0.023 0.015 Küsters Y. 9. Banyo 298 7.4 34 0.009 0.012 0.005 Küsters Y. KarıĢık hat 870 9.8 136 0.617 0.330 0.121 Çizelge 4. 3: DokunmuĢ kumaģ terbiye kasar banyosundaki atıksulara ait karakterizasyon sonuçları. Ġletkenlik KOĠ Renk (abs) ph (µs/cm) (mg/l) 436nm 525nm 620nm Kasar Y. 1. Banyo 7660 5.4 15490 2.156 2.030 1.876 Kasar Y. 2. Banyo 2260 4.6 2065 0.398 0.434 0.334 Kasar Y. 3. Banyo 11320 11.8 10671 1.371 1.434 1.122 Kasar Y. 4. Banyo 2780 11.2 688 0.788 0.576 0.417 Kasar Y. 5. Banyo 711 9.9 678 0.401 0.283 0.222 Kasar Y. 6. Banyo 428 9.1 678 0.154 0.113 0.082 Kasar Y. 7. Banyo 1110 5 1033 0.456 0.359 0.277 Kasar Y. KarıĢık hat 3690 11.2 2065 1.054 0.759 0.569 46

Örgü kumaģ terbiye prosesinde karakterizasyon çalıģmaları için yıkama banyolarından adım adım numuneler alınmıģtır. Sonuçlar Çizelge 4. 4 te özetlenmiģtir. Burada diğer proseslere göre iletkenlik ve renk değerleri çok yüksektir. KOĠ değerlerinde 90 0 C yıkama sonrasında düģme görülmüģtür. Durulama çıkıģında da ph değerinde hızlı bir düģme gözlenmiģtir. Çizelge 4. 4: Örgü kumaģ terbiye yıkama banyolarındaki atıksulara ait karakterizasyon sonuçları. Örgü Terbiye Boyama ÇıkıĢı Örgü Terbiye Asit Öncesi Durulama Suyu Örgü Terbiye 50 0 C Asitli Yıkama Örgü Terbiye 95 0 C Sabunlu Yıkama Örgü Terbiye 90 0 C Yıkama Örgü Terbiye 80 0 C Yıkama Örgü Terbiye 60 0 C Yıkama Örgü Terbiye Durulama ÇıkıĢı (yumuģatma) Ġletkenlik (µs/cm) ph KOĠ (mg/l) Renk (abs) 436nm 525nm 620nm 141700 10.1 2713 1.965 2.573 2.158 78300 10.2 1017 1.590 2.261 1.905 41600 9.7 2034 1.141 1.886 1.274 18160 9.7 2034 1.963 2.711 2.602 6950 9.6 678 1.058 2.652 2.458 2870 9.4 339 0.580 1.813 2.370 1423 9 726 0.346 1.018 1.707 532 4.5 1089 0.205 0.163 0.141 Nevresim fabrikasının AAT giriģinden ve çıkıģından alınan numunelerin karakterizasyon sonuçları Çizelge 4. 5 te özetlenmiģtir. Tablodan AAT çıkıģında iletkenlik değerinin yüksek olduğu görülmektedir. Çizelge 4. 5: Nevresim AAT giriģ ve çıkıģ atıksularına atıksulara ait karakterizasyon sonuçları. Ġletkenlik (µs/cm) ph KOĠ (mg/l) Renk (abs) 436nm 525nm 620nm Nevresim AAT giriģ 9040 12.1 2328 0.602 0.430 0.341 Nevresim AAT çıkıģ 3690 7.9 438 0.197 0.121 0.056 47

4.2 Laboratuar Ölçekte Arıtılabilirlik ÇalıĢmaları 4.2.1 Boya yıkama suyu ile gerçekleģtirilen çalıģmalar Ozon ile ön arıtma ve membran filtrasyonu ile son arıtma alternatifleri boya yıkama atıksuyuna uygulanmıģtır. Ozonlama 12 dakika süre ile uygulanmıģtır. Ön arıtımı gerçekleģtirilen atıksu nanofiltrasyon ve ters osmoz membranlarıyla arıtılmıģtır. Böylece nihai arıtma iģlemi gerçekleģtirilmiģtir. Ozonlama öncesi ve sonrası yapılan analizlerin sonuçları Çizelge 4. 6 da özetlenmiģtir. Ġletkenlik, ph ve KOĠ değerlerinde çok fazla bir değiģim gerçekleģmemiģtir. Renk değeri 525 nm için %42.9 oranında düģmüģtür. Çizelge 4. 6: Boya yıkama suyu ozon öncesi ve sonrası analiz sonuçları. Ġletkenlik (µs/cm) ph KOĠ (mg/l) Renk (abs) 436nm 525nm 620nm Ozonlama öncesi 920 9.76 486 0.136 0.119 0.088 Ozonlama sonrası 910 9.76 488 0.085 0.068 0.052 Ozon öncesi ve sonrasında çekilmiģ olan fotoğraf ġekil 4. 1 de gösterilmiģtir. Burada da renk giderimi görülmektedir. Ozon öncesi Ozon sonrası ġekil 4. 1: Geri Devirsiz Sürekli Sistem Ozonlama sonrası boya yıkama suyu nihai arıtma iģleminin gerçekleģtirilmesi amacıyla nanofiltrasyon (NF270) ve ters osmoz (XLE ve BW30) membranlarıyla filtre edilmiģtir. Deneyler %85 geri kazanım bazında gerçekleģtirilmiģtir. Sisteme 48

yaklaģık 300 ml atıksu doldurulmuģ ve süzüntü kabında toplanan atıksu miktarı 255 ml olana kadar deney devam ettirilmiģtir. Elde edilen süzüntü miktarı daha sonra yarı yarıya ters osmoz membranlarında kullanılmıģ yine %85 geri kazanım gerçekleģtirilmiģtir. Akı Değişimi: Kullanılan her membran için ayrı ayrı akı hesaplamaları gerçekleģtirilmiģtir. ġekil 4. 2 de NF270 nanofiltrasyon membranları ile 25 bar da, ters osmoz membranları ile 35 bar da gerçekleģtirilen deneyler sonucu elde edilen akı değerleri zamana bağlı olarak verilmektedir. Membranda gerçekleģen tıkanma sebebiyle tüm membranlarda zamana bağlı olarak akıda azalma görülmektedir. ġekil 4. 2 e göre, atıksuyun NF270 membranından 25 bar basınç altında filtre edilmesiyle elde edilen akı değeri 4.9 L/m 2.sa tir. Ters osmoz membranları için 35 bar basınç altında elde edilen akı değerleri ise BW30 için 12.2 L/m 2.sa ve XLE için 4.7 L/m 2.sa tir. Tüm uygulamalar karģılaģtırıldığında en yüksek akı değerlerinin BW30 membranıyla gerçekleģtirilen uygulamada elde edildiği görülmektedir. En düģük akı değeri ise XLE ters osmoz membranı ile elde edilmiģtir. a) 49

b) c) ġekil 4. 2: Boya yıkama ham atıksuyunun arıtımı için kullanılan membranların zamana bağlı gözlenen akı değiģimleri (a) NF270 (b)xle (c)bw30. Su kalitesi parametreleri: Boya yıkama prosesine ait atıksularının membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntü numunelerinde iletkenlik, renk ve KOĠ parametreleri analiz edilmiģtir. İletkenlik: Boya yıkama prosesine ait atıksuların arıtımında kullanılan tüm membranlar için süzüntüde elde edilen iletkenlik sonuçları uygulanan ön arıtma iģlemi de göz önünde bulundurularak değerlendirilmiģtir. ġekil 4. 3 te ham atıksuda ve NF270 nanofiltrasyon ile ters osmoz membranlarıyla arıtım sonucu üretilen süzüntülerde ölçülen iletkenlik değerleri görülmektedir. 50

ġekil 4. 3: Boya yıkama sonucu oluģan ham atıksuda ve bu atıksuyun membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntü akımında ölçülen iletkenlik değerleri. ġekil 4. 3 te görüldüğü üzere ham atıksuyun ölçülen iletkenlik değeri 920 µs/cm, NF270 nanofiltrasyon membranıyla gerçekleģtirilen ilk deneyde ölçülen iletkenlik değeri 593 µs/cm, XLE ters osmoz membranıyla elde edilen süzüntü akımında ölçülen iletkenlik değeri 116.7 µs/cm ve BW30 ters osmoz membranı ile elde edilen süzüntüde ölçülen iletkenlik değeri 81.3 µs/cm olarak görülmektedir. Renk: ġekil 4. 4 de boya yıkama prosesine ait atıksularının NF270 ve ters osmoz membranlarıyla arıtımı sonucu elde edilen süzüntüde 3 farklı dalga boyunda ölçülen renk değerleri görülmektedir. Boya yıkama suyunun ozonlama ile ön arıtımından sonra renk değerleri azalmıģtır. Dolayısıyla membran sisteminde kullanılan atıksuyun renk değerleri oldukça düģüktür. NF270 membranlarıyla 525 nm dalga boyunda elde edilen renk giderim verimleri % 66 civarındadır. Bu sonuç ön arıtma sonrasında NF270 ve ters osmoz membranlarıyla gerçekleģtirilen çalıģmalarda renk gideriminin yüksek olduğunu göstermektedir. ġekil 4. 5 te boya yıkama prosesi sonucu oluģan atıksuyun ve bu atıksuyun NF270 ve ters osmoz membranlarıyla arıtılması sonucu edilen süzüntüler görülmektedir.ġekilde görüldüğü üzere membranlarla arıtım sonucu elde edilen süzüntü numuneleri renksizdir. 51

a) b) c) ġekil 4. 4: Boya yıkama sonucu oluģan ham atıksuda ve bu atıksuyun membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntü akımında ölçülen iletkenlik değerleri. 52

NF270 OZONLAMA XLE HAMSU BW30 ġekil 4. 5: Boya yıkama suyunun ve bu atıksuyun membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntülerinin görünümü. KOİ: Boya yıkama atıksular ile gerçekleģtirilen deneylerde elde edilen süzüntü akımlarında izlenen diğer bir su kalite parametresi de KOĠ dir. KOĠ parametresi ham atıksuda, NF270 ve ters osmoz membran süzüntülerinde analiz edilmiģtir. ġekil 4. 6 de elde edilen süzüntülerde ölçülen KOĠ değerleri görülmektedir. ġekil 4. 6: Boya yıkama suyunda ve bu atıksuyun membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntülerde ölçülen KOĠ değerleri. ġekil 4. 6 da görüldüğü üzere ham atıksuyun ölçülen KOĠ değeri 488 mg/l, NF270 nanofiltrasyon membranıyla gerçekleģtirilen deneyde ölçülen KOĠ değeri 70 mg/l, XLE ters osmoz membranıyla elde edilen süzüntü akımında ölçülen KOĠ değeri ise 110 mg/l ve BW30 ters osmoz membranıyla elde edilen süzüntü akımında ölçülen KOĠ değeri ise 70 mg/l olarak ölçülmüģtür. Sonuç olarak NF270 ve ters osmoz membranlarıyla KOĠ giderme veriminin yüksek olduğu görülmektedir. 53

4.2.1.1 Boya yıkama suyu ile gerçekleģtirilen çalıģmaların değerlendirmesi GerçekleĢtirilen arıtılabilirlik çalıģmasında ozonlama+nf270+xle ve ozonlama+nf270+bw30 Ģeklinde bir yol izlenmiģtir. Elde edilen su kalitesi parametreleri toplu olarak Çizelge 4. 7 de verilmiģtir. Ozonlama sonrasında KOĠ, iletkenlik ve ph değerlerinde bir değiģiklik gözlenmez iken renk değerlerinde azalma olmuģtur. Burada amaçlanan renk giderimi baģarılı olmuģtur. Filtrasyon deneylerinde ozonlama sonrasında NF270 membranın akısı 4.9 L/m 2 sa olarak elde edilmiģtir. NF membranın arkasından uygulanan BW30 ters osmoz membranının akısı 12.2 L/m 2 sa olmuģtur. NF arkasından uygulanan XLE ters osmoz membranının akısı ise 4.7 L/m 2 sa olarak elde edilmiģtir. Bu değerlere göre ozonlama+nf270+bw30 en uygun filtrasyon sistemi olmuģtur Çizelge 4. 7 ten BW30 ve XLE membranların süzüntü ve konsantrelerinde ölçülen iletkenlik, KOĠ ve renk değerlerine bakıldığında, BW30 un süzüntüsündeki iletkenlik değeri (81.3 µs/cm) XLE nin süzüntüsündeki değerden (116.7 µs/cm) daha düģük olmuģtur. Çizelge 4. 7: Boya yıkama atıksularına ait karakterizasyon sonuçları. Ġletkenlik KOĠ Renk (abs) ph (µs/cm) (mg/l) 436nm 525nm 620nm Ozonlama öncesi 920 9.7 486 0.136 0.119 0.088 Ozonlama sonrası 910 9.6 488 0.085 0.068 0.052 NF270 Süzüntü 593 8.2 70 0.061 0.043 0.037 NF270 Konsantre 2450 8.2 709 0.528 0.383 0.283 XLE Süzüntü 116.7 8.3 110 0.005 0.010 0.006 XLE Konsantre 2570 8.3 709 0.361 0.274 0.203 BW30 Süzüntü 81.3 8.4 70 0.004 0.009 0.004 BW30 Konsantre 2440 8.4 1063 0.179 0.131 0.097 4.2.2 Nevresim AAT giriģ atıksuyu ile gerçekleģtirilen çalıģmalar Nevresim AAT giriģ atıksuyunda ozonlama ile ön arıtım membran filtrasyonu ile son arıtım deneyleri gerçekleģtirilmiģtir. Ozonlama 45 dak süre ile uygulanmıģtır. Ön arıtımı gerçekleģtirilen atıksu nanofiltrasyon ve ters osmoz membranlarıyla arıtılmıģtır. Böylece nihai arıtma iģlemi gerçekleģtirilmiģtir. Ozonlama öncesi ve sonrası yapılan analizlerin sonuçları Çizelge 4. 8 de özetlenmiģtir. Ġletkenlik, ph ve KOĠ değerlerinde çok fazla bir değiģim gerçekleģmemiģtir. Renk değerleri ise düģmüģtür. Renk giderim verimi 525 nm de %39.1 olarak hesaplanmıģtır. 54

Çizelge 4. 8: Nevresim AAT giriģi ozon öncesi ve sonrası analiz sonuçları. Ġletkenlik (µs/cm) KOĠ (mg/l) Renk (abs) 436nm 525nm 620nm Ozonlama öncesi 5720 2328 0.891 0.706 0.461 Ozonlama sonrası 6200 2350 0.602 0.43 0.341 Ozonlama öncesi ve sonrasında çekilmiģ olan fotoğraf ġekil 4. 7 de gösterilmiģtir. Burada da rengin bir kısmının giderildiği görülmektedir. Ozon öncesi Ozon sonrası ġekil 4. 7: AAT giriģ atıksuyu ozon öncesi ve sonrası. Ozonlamanın ardından AAT giriģ atıksuyu nihai arıtma iģleminin gerçekleģtirilmesi amacıyla nanofiltrasyon (NF270) ve ters osmoz (XLE ve BW30) membranlarıyla filtre edilmiģtir. Bu deneylerde %85 geri kazanım bazında gerçekleģtirilmiģtir. Elde edilen süzüntüler yarı hacimler ile yine %85 geri kazanım ile ters osmoz membranlarında kullanılmıģlardır. Akı Değişimi: NF270, XLE ve BW30 membranlar için ayrı ayrı akı hesaplamaları gerçekleģtirilmiģtir. ġekil 4. 8 de NF270 nanofiltrasyon membranları ile 25 bar da, ters osmoz membranları ile 35 bar da gerçekleģtirilen deneyler sonucu elde edilen akı değerleri zamana bağlı olarak verilmektedir. 55

a) b) c) ġekil 4. 8: AAT giriģi ham atıksuyunun arıtımı için kullanılan membranların zamana bağlı gözlenen akı değiģimleri. (a) NF270 (b)xle (c)bw30. 56

Bu deneyler sırasında da tıkanma sebebiyle tüm membranlarda zamana bağlı olarak akıda azalma görülmektedir. ġekil 4. 8 e göre, atıksuyun NF270 membranından 25 bar basınç altında filtre edilmesiyle elde edilen akı değeri 3.4 L/m 2.sa tir. Ters osmoz membranları için 35 bar basınç altında elde edilen akı değerleri ise BW30 için 16.5 L/m 2.sa ve XLE için 30 L/m 2.sa tir. NF270 deki akı değerleri oldukça düģmüģtür buna karģın ters osmoz membranların akı değerleri yüksek çıkmıģtır. Ters osmoz membranların performansları karģılaģtırıldığında XLE membranın BW30 a göre daha iyi olduğu görülmüģtür. Su kalitesi parametreleri: AAT giriģ atıksuyuna ait membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntü numunelerinde iletkenlik, renk ve KOĠ analizleri gerçekleģtirilmiģtir. İletkenlik: AAT giriģ atıksuyunun membran ile arıtımında kullanılan tüm membranlar için süzüntüde elde edilen iletkenlik sonuçları ġekil 4. 9 de verilmiģtir. ġekilden Ham atıksuda ve NF270 nanofiltrasyon ile ters osmoz membranlarıyla arıtım sonucu üretilen süzüntülerde ölçülen iletkenlik değerleri görülmektedir. ġekil 4. 9: AAT giriģ ham atıksuda ve bu atıksuyun membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntü akımında ölçülen iletkenlik değerleri. ġekil 4. 9 da görüldüğü üzere ham atıksuyun ölçülen iletkenlik değeri 5720 µs/cm, ozonlama sonrası 6200 µs/cm NF270 nanofiltrasyon membranıyla gerçekleģtirilen ilk deneyde ölçülen iletkenlik değeri 2200 µs/cm, XLE ters osmoz membranıyla elde 57

edilen süzüntü akımında ölçülen iletkenlik değeri 370 µs/cm ve BW30 ters osmoz membranı ile elde edilen süzüntüde ölçülen iletkenlik değeri 620 µs/cm olarak görülmektedir. Renk: ġekil 4. 10 da AAT giriģ atıksuyunun ham, ozonlama sonrası, NF270 ve ters osmoz membranlarıyla arıtımı sonucu elde edilen süzüntüde 3 farklı dalga boyunda ölçülen renk değerleri görülmektedir. AAT giriģ suyunun ozonlama ile ön arıtımından sonra renk değerleri azalmıģtır. Dolayısıyla membran sisteminde kullanılan atıksuyun renk değerleri ham suya göre biraz daha düģük olmuģtur. NF270 membranlarıyla 525 nm dalga boyunda elde edilen renk giderim verimleri %99 civarında olmuģtur. Bu sonuç ön arıtma sonrasında NF270 ve ters osmoz membranlarıyla gerçekleģtirilen çalıģmalarda renk gideriminin yüksek değerlerde olduğunu göstermektedir. ġekil 4. 11 de AAT giriģindeki atıksuyun ve bu atıksuyun NF270 ve ters osmoz membranlarıyla arıtılması sonucu edilen süzüntüler görülmektedir. ġekilde görüldüğü üzere membranlarla arıtım sonucu elde edilen süzüntü numuneleri renksizdir. a) 58

b) c) ġekil 4. 10: AAT giriģi ham atıksuda ve bu atıksuyun membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntü akımında 3 farklı dalga boyunda ölçülen renk değerleri. (a) 436 nm (b) 525 nm (c) 620 nm. HAM 20 dk. OZON 45 dk. OZON NF270 XLE BW30 ġekil 4. 11: AAT giriģ ham atıksuyun ve bu atıksuyun membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntülerin görünümü 59

KOİ: AAT giriģi atıksuyu ile gerçekleģtirilen deneylerde elde edilen süzüntü akımlarında izlenen diğer bir su kalite parametresi de KOĠ dir. KOĠ parametresi ham atıksuda, NF270 ve ters osmoz membran süzüntülerinde analiz edilmiģtir. ġekil 4. 12 de elde edilen süzüntülerde ölçülen KOĠ değerleri görülmektedir. ġekil 4. 12: AAT giriģi atıksuyunda ve bu atıksuyun membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntülerde ölçülen KOĠ değerleri. ġekil 4. 12 de görüldüğü üzere ham atıksuyun ölçülen KOĠ değeri 2328 mg/l, ozon sonrasında değiģmemiģ ve 2350 mg/l değerinde ölçülmüģtür. NF270 nanofiltrasyon membranıyla gerçekleģtirilen ilk deneyde ölçülen KOĠ değeri 240 mg/l, XLE ters osmoz membranıyla elde edilen süzüntü akımında ölçülen KOĠ değeri ise 40 mg/l ve BW30 ters osmoz membranıyla elde edilen süzüntü akımında ölçülen KOĠ değeri ise 22 mg/l olarak ölçülmüģtür. Sonuç olarak, NF270 ve ters osmoz membranlarıyla KOĠ giderme veriminin yüksek olduğu görülmektedir. NF 270 de KOĠ giderim verimi %89.8, XLE de %83.3 ve BW30 da %90.8 olarak hesaplanmıģtır. 4.2.2.1 Nevresim AAT giriģ atıksuyu ile gerçekleģtirilen çalıģmaların değerlendirmesi GerçekleĢtirilen arıtılabilirlik çalıģmasında ozonlama+nf270+xle ve ozonlama+nf270+bw30 Ģeklinde bir yol izlenmiģtir. Elde edilen su kalitesi parametreleri toplu olarak Çizelge 4. 9 da verilmiģtir. Ozonlama sonrasında KOĠ ve iletkenlik değerlerinde bir değiģiklik gözlenmez iken renk değerlerinde azalma olmuģtur. Burada amaçlanan renk giderimi baģarılı olmuģtur. 60

Filtrasyon deneylerinde ozonlama sonrasında NF270 membranın akısı 3.4 L/m 2 sa olarak elde edilmiģtir. NF membranın arkasından uygulanan BW30 ters osmoz membranının akısı 16.5 L/m 2 sa olmuģtur. NF arkasından uygulanan XLE ters osmoz membranının akısı ise 30 L/m 2 sa olarak elde edilmiģtir. Bu değerlere göre ozonlama+nf270+xle en uygun filtrasyon sistemi olmuģtur. Çizelge 4. 9 dan BW30 ve XLE membranların süzüntü ve konsantrelerinde ölçülen iletkenlik değerlerine bakıldığında, XLE nin süzüntüsündeki iletkenlik değeri (370 µs/cm) BW30 un süzüntüsündeki değerden (620 µs/cm) daha düģük olmuģtur. Çizelge 4. 9: Nevresim AAT giriģi ozon öncesi ve sonrası analiz sonuçları. Ġletkenlik (µs/cm) KOĠ (mg/l) Renk (abs) 436nm 525nm 620nm Ozonlama öncesi 5720 2328 0.891 0.706 0.461 Ozonlama sonrası 6200 2350 0.602 0.43 0.341 NF270 Süzüntü 220 240 0 0.004 0.03 NF270 Konsantre 20100 8711 2.152 1.774 1.384 XLESüzüntü 370 40 0 0.006 0 XLE Konsantre 10840 993 0.01 0.017 0.008 BW30Süzüntü 620 22 0 0.016 0.012 BW30Konsantre 23500 2943 0.031 0.024 0.017 4.2.3 Nevresim AAT çıkıģ atıksuyu ile gerçekleģtirilen çalıģmalar Ozon ve UC100T ultrafiltrasyon membranı ile ön arıtma ve RO XLE membranı ile son arıtma alternatifleri, Nevresim AAT çıkıģ atıksuyunda uygulanmıģtır. Ozonlama bu suda 5 dakika süre ile uygulanmıģtır. Ön arıtımı gerçekleģtirilen atıksuya membran filtrasyonu uygulanmıģtır. Böylece nihai arıtma iģlemi gerçekleģtirilmiģtir. Ozonlama öncesi ve sonrası yapılan analizlerin sonuçları Çizelge 4. 10 de özetlenmiģtir. Ġletkenlik, ph ve KOĠ değerlerinde çok fazla bir değiģim gerçekleģmemiģtir. Renk değerleri ise düģmüģtür. Renk giderim verimi, 525 nm de %85.0olarak hesaplanmıģtır. Çizelge 4. 10: Nevresim AAT çıkıģı ozon öncesi ve sonrası analiz sonuçları. Ġletkenlik ph KOĠ Renk (abs) (µs/cm) (mg/l) 436nm 525nm 620nm Ozonlama öncesi 3680 7.8 438 0.197 0.121 0.056 Ozonlama sonrası 3680 8.2 384 0.028 0.018 0.014 61

Ozon öncesi ve sonrasında çekilmiģ olan fotoğraf ġekil 4. 13 te gösterilmiģtir. Burada da rengin bir kısmının giderildiği görülmektedir. Ozon öncesi Ozon sonrası ġekil 4. 13: AAT çıkıģ atıksuyu ozon öncesi ve sonrası. Ozonlamanın ardından AAT çıkıģ atıksuyu nihai arıtma iģleminin gerçekleģtirilmesi amacıyla ultrafiltrasyon (UC100T) ve ters osmoz (XLE) membranlarıyla filtre edilmiģtir. Bir deney setinde de AAT çıkıģı direkt olarak UC100T membrandan filtre edilmiģtir, ozonlama yapılmamıģtır. Membran deneylerinde %80 geri kazanım bazında gerçekleģtirilmiģtir. Elde edilen süzüntüler yarı hacimler ile yine %80 geri kazanım ile ters osmoz membranlarında kullanılmıģlardır. Akı Değişimi: UC100T ve XLE membranlar için ayrı ayrı akı hesaplamaları gerçekleģtirilmiģtir. ġekil 4. 14 te ozonlama sonrasında uygulanan UC100T (2 bar) ve XLE membranların (20 bar) akı-zaman grafikleri verilmiģtir.ġekil 4. 15 te ise ozonlama yapılmadan ön arıtım olarak UC100T nin (2 bar) ve son arıtım olarak da XLE nin (20 bar) uygulandığı deneysel sistemin akı-zaman grafiği verilmiģtir. ġekil 4. 14 e göre, atıksuyun ozonlama sonrasında UC100T membranından 2 bar basınç altında filtre edilmesiyle elde edilen akı değeri 52.8 L/m 2.sa tir. XLE membran için 20 bar basınç altında elde edilen akı değerleri ise 7.5 L/m 2.sa tir. Ozonlama yapılmadan ham suyun direkt olarak UC100T membrandan süzülmesi ile ġekil 4. 15 ten görülebileceği gibi akı değerleri düģmüģ ve dengeye ulaģma süresi artmıģtır. 62

a) b) ġekil 4. 14: AAT çıkıģı ozonlama sonrasında kullanılan membranların zamana bağlı gözlenen akı değiģimleri. (a) UC100T (b) XLE. Bu deneyler sırasında da tıkanma sebebiyle tüm membranlarda zamana bağlı olarak akıda azalma görülmektedir. ġekil 4. 15 e göre, atıksuyun ozonlama yapılmadan UC100T membranında 2 bar basınç altında filtre edilmesiyle elde edilen akı değeri 22.9 L/m 2.sa tir. XLE membran için 20 bar basınç altında elde edilen akı değeri ise 9.1 L/m 2.sa tir. 63

a) b) ġekil 4. 15: AAT çıkıģı ozonlama yapılmadan kullanılan membranların zamana bağlı gözlenen akı değiģimleri. (a) UC100T (b) XLE. Su kalitesi parametreleri: AAT çıkıģ atıksuyuna ait membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntü numunelerinde iletkenlik, renk ve KOĠ analizleri gerçekleģtirilmiģtir. İletkenlik: AAT çıkıģ atıksuyunun ozonlama yapılmadan ve yapıldıktan sonra uygulanan membran arıtımında elde edilen iletkenlik sonuçları ġekil 4. 16(a-b) de verilmiģtir. ġekilden Ham atıksuda, ozonlama sonrasında, UC100T ultrafiltrasyon vexle ters osmoz membranlarıyla arıtım sonucu elde edilen süzüntülerde ölçülen iletkenlik değerleri görülmektedir. 64

a) b) ġekil 4. 16: AAT çıkıģ ham atıksuda ve bu atıksuyun membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntü akımında ölçülen iletkenlik değerleri. (a) ozonlama olmadan (b) ozonlama uygulandıktan sonra. ġekil 4. 16 da görüldüğü üzere ozon uygulamasının iletkenlik değerleri üzerine bir etkisi olmamıģtır. Ham atıksuyun iletkenlik değeri 3690 µs/cm, ozonlama sonrası 3680 µs/cm olarak ölçülmüģtür. UC100T membranın süzüntüsünde iletkenlik değerleri ozonlama olmadan 3680 µs/cm ozonlama uygulandıktan sonra 3690 µs/cm olarak ölçülmüģtür. XLE membranın ham suya ozon uygulamadan önce iletkenlik değeri 775 µs/cm, ozon uyguladıktan sonra ise 704 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Renk: ġekil 4. 17 ve ġekil 4. 18 de AAT çıkıģ atıksuyunun ozonlama yapılmadan ve yapıldıktan sonra uygulanan membran arıtımında elde edilen süzüntülerde 3 farklı dalga boyunda ölçülen renk değerleri görülmektedir. 65

a) b) c) ġekil 4. 17: AAT çıkıģ ham atıksuda ozonlama yapılmadan uygulanan membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntü akımında ölçülen renk değerleri. (a) 436 nm (b) 525 nm (c) 620 nm. 66

a) b) c) ġekil 4. 18: AAT çıkıģ ham atıksuda ozonlama uygulandıktan sonra membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntü akımında ölçülen renk değerleri. (a) 436 nm (b) 525 nm (c) 620 nm. AAT çıkıģ suyunun ozonlama ile ön arıtımından sonra renk değerleri azalmıģtır. Ham atıksuyun 525 nm de ölçülen renk değeri 0.121 abs olarak ölçülmüģ ve ozonlama sonunda bu değer 0.018 abs değerine kadar düģmüģtür. Renk giderim verimi %85 civarında olmuģtur. Ozonlama yapılmadan direkt UC100T membranının 67

uygulanmasında renk değeri 0.104 abs olarak ölçülmüģtür. Dolayısıyla ultrafiltrasyonun renk giderim verimi düģük olmuģtur (%14). Ozonlama+UC100T ardından XLE uygulandığında renk değeri 0.004 abs olarak ölçülmüģ, ozonlama olmadan UC100T+XLE uygulandığında da renk değeri 0.001 abs olarak ölçülmüģtür. XLE nin renk giderimi ozonlamadan bağımsız olarak yüksek olmuģtur. ġekil 4. 19 de AAT çıkıģ atıksuyunun ve bu atıksuya uygulanan arıtımlar sonucunda ede edilen resimler görülmektedir. ġekilden görüldüğü üzere XLE membranlarla arıtım sonucu elde edilen süzüntü numuneleri renksizdir. Ozonlama yapılmadan UC100T membranda renk giderimi çok düģük olmaktadır. Hamsu Ozonlama UC100T XLE a) Hamsu UC100T XLE b) ġekil 4. 19: AT çıkıģ ham atıksuyun ve bu atıksuyun membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntülerinin görünümü (a)ham+ozonlama+uc100t+xle (b)ham+uc100t+xle 68

KOİ: AAT çıkıģ atıksuyu ile gerçekleģtirilen membran deneylerinde elde edilen süzüntülerde KOĠ analizleri yapılmıģtır. Sonuçlar ġekil 4. 20 de gösterilmiģtir. a) b) ġekil 4. 20: AAT çıkıģ atıksuyunda ve bu atıksuyun membran filtrasyonu sonucu elde edilen süzüntülerde ölçülen KOĠ değerleri (a)ham+ozonlama+uc100t+xle (b)ham+uc100t+xle. ġekil 4. 20 de görüldüğü üzere ham atıksuyun ölçülen KOĠ değeri 438 mg/l, ozon sonrasında 384 mg/l değerinde ölçülmüģtür. UC100T ultrafiltrasyon membranıyla gerçekleģtirilen deneyde ölçülen KOĠ değeri 74 mg/l, XLE ters osmoz membranıyla elde edilen süzüntü akımında ölçülen KOĠ değeri ise 22 mg/l olarak ölçülmüģtür. 69

Ozonlama yapılmadan gerçekleģtirilen membran deneylerinde UC100T membranın süzüntüsünde 84 mg/l ve XLE süzüntüsünde ise yine 22 mg/l olarak ölçülmüģtür. Sonuç olarak ozonlama olmadan UC100T membranda KOĠ giderme veriminin %81, XLE de %74 ve ozonlama sonrasında ise UC100T membranda KOĠ giderme veriminin %83 XLE de %71 olduğu görülmüģtür. 4.2.3.1 Nevresim AAT çıkıģ atıksuyu ile gerçekleģtirilen çalıģmaların değerlendirmesi GerçekleĢtirilen arıtılabilirlik çalıģmasında ozonlama+uc100t+xle ve UC100T+XLE Ģeklinde bir yol izlenmiģtir.elde edilen su kalitesi parametreleri toplu olarak Çizelge 4. 11 de verilmiģtir. Ozonlama sonrasında KOĠ ve iletkenlik değerlerinde bir değiģiklik gözlenmez iken renk değerlerinde azalma olmuģtur. Burada amaçlanan renk giderimi baģarılı olmuģtur. Filtrasyon deneylerinde ozonlama sonrasında NF270 membranın akısı 3.4 L/m 2 sa olarak elde edilmiģtir. NF membranın arkasından uygulanan BW30 ters osmoz membranının akısı 16.5 L/m 2 sa olmuģtur. NF arkasından uygulanan XLE ters osmoz membranının akısı ise 30 L/m 2 sa olarak elde edilmiģtir. Çizelge 4. 11: AAT çıkıģ atıksuyu arıtılabilirlik çalıģması sonuçlarının toplu gösterimi. Ġletkenlik (µs/cm) KOĠ (mg/l) Renk (abs) 436nm 525nm 620nm Ozonlama öncesi 3690 438 0.197 0.121 0.056 Ozonlama sonrası 3680 384 0.028 0.018 0.014 Ozonlama+UC100T 3690 76 0.012 0.005 0.001 Süzüntü Ozonlama+UC100T 3730 363 0.048 0.029 0.022 Konsantre Ozonlama+XLE 704 22 0.005 0.004 0 Süzüntü Ozonlama+XLE 14650 400 0.043 0.033 0.024 Konsantre UC100T Süzüntü 3680 84 0.164 0.104 0.05 UC100T Konsantre 3720 174 0.268 0.182 0.113 UC100T+XLESüzüntü 775 22 0.002 0.001 0 UC100T+XLEKonsantre 14470 363 0.661 0.440 0.164 70

4.3 Pilot Ölçekte Arıtılabilirlik ÇalıĢmaları Tekstil endüstrisi atıksularının laboratuar ölçeğinde gerçekleģtirilen arıtılabilirlik çalıģmalarının ardından seçilen en verimli membranlar ile gerçek Ģartlar altında arıtımın incelenmesi amacıyla tez kapsamında pilot tesis çalıģması gerçekleģtirilmiģtir. Pilot tesis kesikli ve sürekli çalıģma sisteminde, geri devirli ve geri devirsiz olarak iģletilmiģtir. ÇalıĢmalarda hem ters osmoz membranı hem de nanofiltrasyon membranının performansı izlenmiģtir. Ters osmoz membranı olarak XLE nanofiltrasyon membranı olarak ise NF270 membranlar kullanılmıģtır. Tesiste arıtılabilirlik ve su geri kazanımı sağlamak amacıyla yapılan pilot ölçeğindeki çalıģmalar kapsamında, fabrikada belirli proses çıkıģlarında çalıģmalar yapılmıģ; yapılan çalıģmalarda iletkenlik, ph, sıcaklık, renk ve KOĠ analizleri gerçekleģtirilmiģtir. Bu çalıģmalar, fabrikanın kumaģ terbiye kısmında yer alan kasar yıkama ve boya yıkama ünitelerinden olup ayrıca perde fabrikası arıtma tesis giriģinde de arıtılabilirlik çalıģmaları gerçekleģtirilmiģtir. Boya yıkama ve kasar proseslerinde gerçekleģtirilen arıtılabilirlik çalıģmalarından sonra, perde arıtma tesisindeki dengeleme havuzunda bekletilip ardından ince elekten geçirilen atıksuyun havalandırma havuzuna girmeden önce pilot tesiste arıtılabilirlik performansı da incelenmiģtir. 4.3.1 Küsters (Boya) yıkama DokunmuĢ kumaģ, boyama ve baskı iģlemlerinden sonra yıkama iģlemine tabi tutulmaktadır. DokunmuĢ kumaģlara açık ve koyu renge göre hazırlanmıģ yıkama programları ile yıkama iģlemi uygulanmaktadır. Yıkama iģleminde kumaģ kimyasal sabun ve sıcak su ile iģlem görmektedir. Küsters yıkama makinesi giriģinde sisteme soğuk su verilmektedir. Sıcaklık 40 o C den baģlamaktadır. 1. ve 7. yıkamalar arası sıcaklık artmaktadır. 6. yıkamada 3 dakika bekleme ve sabun ilavesi söz konusudur. 9. yıkamada ph düzeltmesi için asit dozlaması yapılmaktadır. 9. yıkamanın yarısında ise durulama iģlemi yapılmaktadır. ġekil 4. 21 de ise prosese ait akım Ģeması gösterilmiģtir. 71

Soğuk Durulama Soğuk Durulama 0 95 C Yıkama 0 95 C Yıkama 0 95 C Yıkama 0 70 C AsitliYıkama 0 95 C Yıkama verimlerine olan etkilerini gözlemlemek, farklı çalıģma d düzenlerinin arıtım verimine olan etkilerini tespit etmek olmuģtur. e v i Çizelge 4. 12: Küsters yıkama atıksuyu ile yapılan r çalıģmaların deneysel planı. Kullanılan ÇalıĢma l ÇalıĢma Atıksu Türü Deney No Membranlar Düzeni i Zamanı Geri Devirli Kesikli 5 gün Deney 1 NF 270 Geri Devirli ksürekli 4 gün Deney 2 Küsters Yıkama Geri Devirsiz esürekli 5 gün Deney 3 Geri Devirli skesikli 6 gün Deney 4 RO XLE Geri Devirsiz i Sürekli 5 gün Deney 5 k l 4.3.1.1 Küsters yıkamada NF 270 membranıyla i geri devirli kesikli Ģartlarında - gerçekleģtirilen deneyler (Deney 1) 1. Bu deney sisteminde NF 270 membranı ile g geri devirli kesikli çalıģmalar gerçekleģtirilmiģtir. Bu kapsamda 5 gün aynı düzende ü deney yapılmıģtır. Her güne ait n deneyler alt baģlıklar altında aģağıda özetlenmiģtir. Sonuçlar akı, KOĠ, renk ve iletkenlik alt baģlıklarında sunulmuģtur. 0 95 C Yıkama 0 95 C Bekletme Banyosu K ü s ġekil 4. 21: Boya yıkama t akım Ģeması. e Arıtılabilirlik çalıģmaları, akım Ģeması üzerinde gösterilen r kırmızı renkli banyolardan s alınan numunelerin karıģımı ile gerçekleģtirilmiģtir. N F Bu deney kapsamında Çizelge 4. 12 de gösterildiği 2 gibi Küsters yıkama prosesi atıksuyunda NF270 ve RO XLE membranlar 7 ile arıtım çalıģmaları 0 gerçekleģtirilmiģtir. Deney 1 den 3 e kadar olan - kısım NF270 membranın, Deney 4 ve 5 ise RO XLE membranın sonuçlarını kapsamaktadır. G Küsters yıkama atıksuyu e arıtımı kapsamında toplam 25 günlük deney gerçekleģtirilmiģtir. r GerçekleĢtirilen deneylerde amaç, farklı sıcaklık değerlerinde çalıģarak i sıcaklığın akı ve giderme 72

1.gün Ġlk gün yapılan deney 135 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.52 kwh olmuģtur. Elde edilen m 3 süzüntü cinsinden harcanan elektrik enerjisi ise 1.22 kwh/m 3 süzüntüdür. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 13 te görülmektedir. Akı Çizelge 4. 13: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait sıcaklık-zaman tablosu Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0-15 32.2 30 31.4 45 31.5 60 31.5 75 31.4 90 31.5 105 32.5 120 33.4 135 34.1 150 35.5 Bu deney sisteminde elde edilen NF membranın akı grafikleri geri kazanım ve zamana bağlı olarak ġekil 4. 22 ve ġekil 4. 23 te gösterilmiģtir. Akı değerleri geri kazanım ve süre arttıkça azalmaktadır. ÇalıĢma 135 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda % 92 geri kazanım elde edilmiģ akı değeri ise 48.34 L/m 2 sa olarak belirlenmiģtir. ġekil 4. 22: Küsters yıkamda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait akı-geri kazanım grafiği. 73

KOĠ ġekil 4. 23: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait akı-zaman grafiği Deneye ait KOĠ-zaman ve KOĠ-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 24 ve ġekil 4. 25 te sunulmuģtur. 60. dakikada KOĠ değeri 1113 mg/l iken 120.dakikada ise bu değer 1780 mg/l olarak ölçülmüģtür. Konsantre geri devrinden dolayı giriģ KOĠ si artmıģtır. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 60.dakikada ve % 45.67 geri kazanım değerinde 85 mg/l ve 120.dakika ve %84.25 geri kazanım da ise 19 mg/l olarak ölçülmüģtür. ġekil 4. 24: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait KOĠ-zaman grafiği 74

Renk ġekil 4. 25: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait KOĠ-geri kazanım grafiği Bu çalıģmada ölçülmüģ olan renk parametresinin zamana ve geri kazanıma bağlı olarak çizilen grafikleri ġekil 4. 26 ve ġekil 4. 27 de verilmiģtir. Ham suyun 525 nm dalga boyunda ölçülen renk değerleri 60.dakikada 0.321 abs ve 120.dakikada 0.564 abs iken süzüntüde hemen hemen hiç renk değeri okunamamıģtır. Renkleri karģılaģtırmak içinġekil 4. 28 de ham su ve süzüntü numunelerinin fotoğrafları bir arada gösterilmiģtir. ġekil 4. 26: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait renk (Abs@ 525 nm)-zaman grafiği 75

ġekil 4. 27: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait renk (Abs@ 525 nm)-geri kazanım grafiği Süzüntü (60 dk)-hamsu (60 dk)-süzüntü (120 dk)-hamsu (120 dk)-konsantre (180 dk) ġekil 4. 28: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait ham su ve süzüntü numunelerin görünümü İletkenlik Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait iletkenlik-zaman ve iletkenlik-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 29 ve ġekil 4. 30 da verilmiģtir. Ham suyun iletkenlik değeri konsantre geri devrinden dolayı 60.dakikada 770 µs/cm iken 120.dakikada 840 µs/cm e çıkmıģtır. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 60.dakikada ve % 45.67 geri kazanım değerinde 282 ve 120.dakika ve % 84.25 geri kazanım değerinde 340 µs/cm olarak ölçülmüģtür. 76

ġekil 4. 29: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait iletkenlik-zaman grafiği 2.gün ġekil 4. 30: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait iletkenlik-geri kazanım grafiği Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününde gerçekleģtirilen deney 135 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.29 kwh olmuģtur. Elde edilen m 3 süzüntü cinsinden harcanan elektrik enerjisi ise 2.45 kwh/m 3 süzüntüdür. Deney süresince meydana gelen sıcaklık değiģimi Çizelge 4. 14 te görülmektedir. 77

Çizelge 4. 14: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait sıcaklık-zaman tablosu Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0-15 28 30 29 45 30.7 60 30.4 75 31.4 90 33.1 105 30.8 120 32.1 135 33.2 Akı Bu deney sisteminde elde edilen NF membranın akı grafikleri geri kazanım ve zamana bağlı olarak ġekil 4. 31 ve ġekil 4. 32 de gösterilmiģtir. Akı değerleri geri kazanım ve süre arttıkça azalmaktadır. ÇalıĢma 135 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda yaklaģık % 87 geri kazanım elde edilmiģ akı değeri ise 14.68 L/m 2 st olarak belirlenmiģtir. Ġlk gün gerçekleģtirilen deneye göre akı değeri oldukça düģmüģtür. ġekil 4. 31: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait akı-geri kazanım grafiği 78

KOİ ġekil 4. 32: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait akı-zaman grafiği Deneye ait KOĠ-zaman ve KOĠ-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 33 ve ġekil 4. 34 te sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 8667 mg/l iken 60.dakikada 19026 ve 120.dakikada ise 13762 mg/l olarak ölçülmüģtür. Konsantre geri devrinden dolayı giriģ KOĠ değeri artmıģtır. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 60.dakikada ve % 48.09 geri kazanım değerinde 152 ve 120.dakika ve % 86.52 geri kazanım değerinde 332 mg/l olarak ölçülmüģtür. Ġlk gün gerçekleģtirilen deneye göre KOĠ değeri oldukça yüksek olmuģtur. ġekil 4. 33: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait KOĠ-zaman grafiği 79

Renk ġekil 4. 34: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait KOĠ-geri kazanım grafiği Bu çalıģmada ölçülmüģ olan renk parametresinin zamana ve geri kazanıma bağlı olarak çizilen grafikleri ġekil 4. 35 ve ġekil 4. 36 da verilmiģtir. Ham suyun 525 nm dalga boyunda ölçülen renk değeri baģlangıçta 2.604, 60.dakikada 2.641 ve 120.dakikada 2.636 iken süzüntüdeki değerler oldukça düģüktür. Ayrıca ġekil 4. 37 de ham su ve süzüntü numunelerinin bir aradaki fotoğrafı da görülmektedir. ġekil 4. 35: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait Renk(Abs @525 nm)-zaman grafiği 80

ġekil 4. 36: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait renk (Abs @525 nm)-geri kazanım grafiği Küsters NF270-Geri devirli kesikli-2.gün Ham Su- Süzüntü (60 dk)- Hamsu (60 dk)-süzüntü (120 dk)- Hamsu (120 dk)- Konsantre ġekil 4. 37: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait ham su ve süzüntü numunelerin görünümü İletkenlik Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait iletkenlik-zaman ve iletkenlik-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 38 ve ġekil 4. 39 da verilmiģtir. Ham suyun baģlangıç iletkenlik değeri 2020 µs/cm iken, konsantre geri devrinden dolayı 60.dakikada 2960 µs/cm iken 120.dakikada 3890 µs/cm e çıkmıģtır. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 60.dakikada ve % 48.09 geri 81

kazanım değerinde 997 ve 120.dakika ve % 86.52 geri kazanım değerinde ise 1463 µs/cm olarak ölçülmüģtür. ġekil 4. 38: Küsters yıkamda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait iletkenlik-zaman grafiği 3.gün ġekil 4. 39: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait iletkenlik-geri kazanım grafiği Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında üçüncü gün (3.gün) yürütülen deney 120 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.32 kwh olmuģtur. Elde edilen m 3 süzüntü cinsinden 82

harcanan elektrik enerjisi ise 1.57 kwh/m 3 değiģimi ise Çizelge 4. 15 te görülmektedir. süzüntüdür. Deney süresince sıcaklık Akı Çizelge 4. 15: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait sıcaklık-zaman tablosu Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 27.4 15 30 30 30 45 30 60 30.9 75 30.8 90 31 105 31.6 120 32 Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününde elde edilen akı grafikleri geri kazanım ve zamana bağlı olarak ġekil 4. 40 ve ġekil 4. 41 de gösterilmiģtir. Akı değerleri geri kazanım ve süre arttıkça azalmaktadır. ÇalıĢma 120 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda yaklaģık % 85.56 geri kazanım elde edilmiģ akı değeri ise 47.89 L/m 2 st olarak belirlenmiģtir. Ġlk gün gerçekleģtirilen deneye benzer sonuçlar çıkmıģtır. ġekil 4. 40: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait akı-geri kazanım grafiği 83

KOİ ġekil 4. 41: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait akı-zaman grafiği Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait KOĠ-zaman ve KOĠ-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 42 ve ġekil 4. 43 te sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 1558 mg/l iken 60.dakikada 5007 ve 120.dakikada ise 7344 mg/l olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 60.dakikada ve % 45.91 geri kazanım değerinde 21 ve 120.dakika ve % 85.56 geri kazanımda 28 mg/l olarak ölçülmüģtür. ġekil 4. 42: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait KOĠ-zaman grafiği 84

Renk ġekil 4. 43: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait KOĠ-geri kazanım grafiği Bu çalıģmada ölçülmüģ olan renk parametresinin zamana ve geri kazanıma bağlı olarak çizilen grafikleri ġekil 4. 44 ve ġekil 4. 45 te verilmiģtir. Ham suyun 525 nm dalga boyunda ölçülen renk değeri baģlangıçta 0.484, 60.dakikada 2.522 ve 120.dakikada 2.645 iken süzüntüdeki değerler oldukça düģüktür. Ayrıca ġekil 4. 46 da ham su ve süzüntü numunelerinin bir aradaki görüntüsü görülmektedir. ġekil 4. 44: Küsters yıkamda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait renk(abs @525 nm)-zaman grafiği 85

ġekil 4. 45: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait renk(abs @525 nm)-geri kazanım grafiği Küsters NF270-Geri devirli kesikli-3.gün Hamsu-Süzüntü (60dk)-Hamsu (60dk)-Süzüntü (120 dk)-hamsu (120 dk)-konsantre ġekil 4. 46: Küsters NF270-geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait ham su ve süzüntü numunelerin görünümü İletkenlik Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait iletkenlik-zaman ve iletkenlik-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 47 ve ġekil 4. 48 de verilmiģtir. Ham suyun iletkenlik değeri 420 µs/cm iken, konsantre geri devrinden dolayı 60.dakikada 1180 µs/cm iken 120.dakikada 1160 µs/cm e çıkmıģtır. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 60.dakikada ve % 45.91 lik geri kazanım değerinde 334 ve 120.dakika ve % 85.56 geri kazanımda 332 µs/cm olarak ölçülmüģtür. 86

ġekil 4. 47: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait iletkenlik-zaman grafiği 4.gün ġekil 4. 48: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait iletkenlik-geri kazanım grafiği Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününde yapılan deney 105 dakika sürmüģtür. Deney sonunda yaklaģık olarak %86 lık geri kazanım sağlanmıģ olup, deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.24 kwh olmuģtur. Elde edilen m 3 süzüntü cinsinden harcanan elektrik enerjisi ise 1.43 kwh/m3 süzüntüdür. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 16 da görülmektedir. 87

Akı Çizelge 4. 16: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait sıcaklık zaman tablosu. Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 32.6 15 34.1 30 34.1 45 34.1 60 34.2 75 34.1 90 34.2 105 34.6 Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününde elde edilen akı grafikleri geri kazanım ve zamana bağlı olarak ġekil 4. 49 ve ġekil 4. 50 de gösterilmiģtir. Akı değerleri geri kazanım ve süre arttıkça azalmaktadır. ÇalıĢma 105 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda % 83.62 geri kazanım elde edilmiģ akı değeri ise 68.65 L/m 2 sa olarak belirlenmiģtir. KOİ ġekil 4. 49: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait akı-geri kazanım grafiği Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait KOĠ-zaman ve KOĠ-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 51 ve ġekil 4. 52 de sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 779 mg/l iken 60.dakikada 88

3783 ve 120.dakikada ise 4673 mg/l olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 60.dakikada ve % 53.72 geri kazanım değerinde 24 ve 120.dakika ve % 83.62 geri kazanımda 79 mg/l olarak ölçülmüģtür. ġekil 4. 50: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait akı-zaman grafiği ġekil 4. 51: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait KOĠ-zaman grafiği 89

Renk ġekil 4. 52: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait KOĠ-geri kazanım grafiği Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününde ölçülmüģ olan renk parametresinin zamana ve geri kazanıma bağlı olarak çizilen grafikleri ġekil 4. 53 ve ġekil 4. 54 te verilmiģtir. Ham suyun 525 nm dalga boyunda ölçülen renk değeri baģlangıçta 1.105, 60.dakikada 2.527 ve 120.dakikada 2.499 iken süzüntüdeki değerler oldukça düģüktür. Bunlara ek olarakġekil 4. 55 te ham su ve süzüntü numunelerine ait bir görünüm de verilmiģtir. ġekil 4. 53: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait renk (Abs @525 nm)-zaman grafiği 90

ġekil 4. 54: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait renk(abs @525 nm)-geri kazanım grafiği Küsters NF270-Geri devirli kesikli-4.gün Hamsu-Süzüntü (60 dk)-hamsu (60 dk)-süzüntü (120 dk)-hamsu (120 dk)-konsantre ġekil 4. 55: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait ham su ve süzüntü numunelerin görünümü İletkenlik Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait iletkenlik-zaman ve iletkenlik-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 56 ve ġekil 4. 57 de verilmiģtir. Ham suyun iletkenlik değeri 420 µs/cm iken, konsantre geri devrinden dolayı 60.dakikada 590 µs/cm iken 105.dakikada 690 µs/cm e çıkmıģtır. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 60.dakikada ve % 53.72 geri kazanım değerinde 334 ve 105.dakika ve % 83.62 geri kazanımda 332 µs/cm olarak ölçülmüģtür. 91

ġekil 4. 56: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait iletkenlik-zaman grafiği 5.gün ġekil 4. 57: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait iletkenlik-geri kazanım grafiği Yapılan deney 135 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.31 kwh olmuģtur. Elde edilen m 3 süzüntü cinsinden harcanan elektrik enerjisi ise 1.41 kwh/m 3 süzüntüdür. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 17 de görülmektedir. 92

Çizelge 4. 17: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 36.3 15 36.8 30 35.5 45 35.6 60 35.4 75 35.7 90 35.5 105 36 120 36 135 36.2 Akı Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait akı grafikleri geri kazanım ve zamana bağlı olarakġekil 4. 58 ve ġekil 4. 59 de gösterilmiģtir. Akı değerleri geri kazanım ve süre arttıkça azalmaktadır. ÇalıĢma 135 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda yaklaģık % 85 geri kazanım elde edilmiģ akı değeri ise 46.09 L/m 2 sa olarak belirlenmiģtir. ġekil 4. 58: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait akı-geri kazanım grafiği 93

KOİ ġekil 4. 59: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait akı-zaman grafiği Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait KOĠ-zaman ve KOĠ-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 60 ve ġekil 4. 61 de sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 1001 mg/l iken 60.dakikada 3561 ve 120.dakikada ise 3783 mg/l olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 60.dakikada ve % 43.37 geri kazanım değerinde 19 ve 120.dakika ve % 84.54 geri kazanımda 22 mg/l olarak ölçülmüģtür. ġekil 4. 60: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait KOĠ-zaman grafiği 94

Renk ġekil 4. 61: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait KOĠ-geri kazanım grafiği Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününde ölçülmüģ olan renk parametresinin zamana ve geri kazanıma bağlı olarak çizilen grafikleri ġekil 4. 62 ve ġekil 4. 63 te verilmiģtir. Ham suyun 525 nm dalga boyunda ölçülen renk değeri baģlangıçta 0.460, 60.dakikada 2.213 ve 120.dakikada 3.265 iken, süzüntüdeki değerler oldukça düģüktür. Ayrıca ham su ve süzüntü numunelerine ait bir fotoğraftaġekil 4. 64 te verilmiģtir. ġekil 4. 62: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği 95

ġekil 4. 63: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait renk(abs @ 525 nm)-geri kazanım grafiği Küsters NF270-Geri devirli kesikli-5.gün Hamsu-Hamsu (60 dk)-süzüntü (60 dk)-hamsu (120 dk)-süzüntü (120 dk)-konsantre ġekil 4. 64: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait ham su ve süzüntü numunelerin görünümü İletkenlik Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait iletkenlik-zaman ve iletkenlik-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 65 ve ġekil 4. 66 te verilmiģtir. Ham suyun iletkenlik değeri 410 µs/cm iken, konsantre geri devrinden dolayı 60.dakikada 940 µs/cm iken 120.dakikada 1050 µs/cm e çıkmıģtır. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 60.dakikada ve % 43.37 geri kazanım değerinde 310 ve 120.dakika ve % 84.54 geri kazanımda 375 µs/cm olarak ölçülmüģtür. 96

ġekil 4. 65: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait iletkenlik-zaman grafiği ġekil 4. 66: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait iletkenlik-geri kazanım grafiği 4.3.1.2 Küsters yıkamada NF 270 membranıyla geri devirli kesikli gerçekleģtirilen deneylerin toplu değerlendirilmesi (Deney 1) Geri devirli kesikli iģletim Ģartında küsters proses suyunda NF270 ile gerçekleģtirilmiģ olan membran filtrasyon çalıģmalarının sonuçları akı, KOĠ, iletkenlik, sıcaklık ve ph alt baģlıkları altında aģağıda özetlenmiģtir. 97

Akı Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının akı-zaman ve akı-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 67 ve ġekil 4. 68 de verilmiģtir. Birinci günde gerçekleģtirilen deney en düģük, dördüncü günde gerçekleģtirilen deney ise en yüksek akı değerlerine sahip deneyler olmuģtur. ġekil 4. 67: Küsters NF270-geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait toplu akı-geri kazanım grafiği ġekil 4. 68: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait toplu akı-zaman grafiği 98

İletkenlik Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında deney sistemlerine göre giriģ ham su iletkenlik değerleriġekil 4. 69 da verilmiģtir. Ġkinci günde kullanılan atıksu en yüksek iletkenlik değerine sahip iken, üçüncü, dördüncü ve beģinci günde ise en düģük iletkenlik değerlerine sahip deneyler olmuģtur.ġekil 4. 70 de ise küsters NF270-geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait süzüntü iletkenlik değerleri verilmiģtir. Yüksek iletkenlik giriģ değerlerine sahip ikinci günde çıkıģ iletkenlik değerleri de diğer deneylere göre yüksek olmuģtur. Deney süresince yapılan ölçümler neticesinde ortalama iletkenlik giderim verimlerine baktığımızda, ikinci ve beģinci günde % 65 civarlarında, birinci günde % 60 ve üçüncü günde % 71 iken dördüncü günde en düģük değer olan % 41 seviyeleri hesaplanmıģtır. ġekil 4. 69: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ iletkenlik değerleri ġekil 4. 70: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait süzüntü iletkenlik değerleri 99

KOİ Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait deney sistemlerine göre giriģ hamsu KOĠ değerleri ġekil 4. 71 de verilmiģtir. Deneylerde giriģ KOĠ değerleri genellikle birbirine yakın ve 750-1600 mg/l aralığında iken, en yüksek değer ikinci güne ait olan 8567 mg/l dir. Yüksek KOĠ giderim verimleri elde edilmiģ olup süzüntü KOĠ değerlerine iliģkin grafik ġekil 4. 72 de verilmiģtir. Deneyler arasında en yüksek giriģ KOĠ değerine sahip ikinci gün deneyi 332 mg/l ile de en yüksek süzüntü KOĠ değerine ulaģmıģtır. Deney süresince alınan numunelerin KOĠ giderim verimleri incelendiğinde, en düģük değerin %92.36 ile birinci güne ait iken en yüksek KOĠ giderim veriminin %99.62 ile üçüncü güne ait olduğu hesaplanmıģtır. ġekil 4. 71: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ KOĠ değerleri ġekil 4. 72: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait süzüntü KOĠ değerleri 100

Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait deney sistemlerine göre giriģ ham su sıcaklık değerleri ġekil 4. 73 te verilmiģtir. Ġkinci güne kullanılan atıksu en yüksek sıcaklık değerine sahip olmuģ iken, üçüncü günde ise en düģük sıcaklık değerlerine sahip deneyler olmuģtur. ġekil 4. 73: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ sıcaklık değerleri ph Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait deney sistemlerine göre giriģ ham su ph değerleri ġekil 4. 74 te verilmiģtir. Ġkinci günde kullanılan atıksu en yüksek ph değerine sahip olmuģ iken, birinci gün en düģük ph değerlerine sahip deneyler olmuģtur. ġekil 4. 74: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ ph değerleri 101

4.3.1.3 Küsters yıkamada NF 270 membranıyla geri devirli sürekli gerçekleģtirilen deneyler (Deney 2) Bu deney sisteminde yine küsters yıkama prosesi atıksuyunun NF 270 membranı ile geri devirli sürekli çalıģma sisteminde arıtılabilirlik deneyleri gerçekleģtirilmiģtir. Bu kapsamda 4 gün aynı düzende deney yapılmıģtır. Her güne ait deneyler gün baģlıkları altında aģağıda özetlenmiģtir. Sonuçlar akı, KOĠ, renk ve iletkenlik alt baģlıklarında sunulmuģtur. 1.gün Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sisteminde birinci gün gerçekleģtirilen deney 240 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.15 kwh olmuģtur. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 18 de görülmektedir. Akı Çizelge 4. 18: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 33.3 120 34.3 210 35.8 240 37 Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait akı grafikleri zamana bağlı olarak ġekil 4. 75 te gösterilmiģtir. BaĢlangıç akı değeri ölçülememiģtir ve deneyle ilgili olarak üç farklı zamanda (120, 210 ve 240.dak) alınmıģ olan sonuçlar mevcuttur. Bu sonuçlar ıģığında, akı değerleri 120. ve 240. dakikalar aralığında süre arttıkça çok fazla değiģim göstermemiģtir. ÇalıĢma 240 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda elde edilmiģ akı değeri ise 24.78 L/m 2 st olarak belirlenmiģtir. KOİ Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait KOĠ-zaman grafiği ġekil 4. 76 da sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ si çalıģmanın baģında 1892 mg/l iken 120.dakikada 2337 ve 210.dakikada ise 6231 mg/l olarak ölçülmüģtür. Bu deney sisteminde de geri devirden dolayı giriģ KOĠ değerleri 102

artmıģtır. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 120.dakikada 160 ve 210.dakika 166 mg/l olarak ölçülmüģtür. ġekil 4. 75: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait akı-zaman grafiği Renk ġekil 4. 76: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait KOĠ-zaman grafiği Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait renk-zaman grafiğiġekil 4. 77 de sunulmuģtur. Ham suyun renk değeri (525 nm de) çalıģmanın baģında 0.814 iken 120.dakikada 1.457 ve 210.dakikada ise 2.378 olarak 103

ölçülmüģtür. Bu deney sisteminde de geri devirden dolayı giriģ renk değerleri artmıģtır. Süzüntüdeki renk değerleri ise çok düģük olmuģtur. Ayrıca deney sırasında alınan numunelerin bir fotoğrafı da çekilmiģ olup ġekil 4. 78 de verilmiģtir. ġekil 4. 77: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği Küsters NF270-Geri devirli sürekli-1.gün Hamsu-Hamsu (120 dk)-süzüntü (120 dk)-hamsu (210 dk)-süzüntü (210 dk)- Konsantre ġekil 4. 78: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü İletkenlik Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait iletkenlik-zaman grafiğiġekil 4. 79 da sunulmuģtur. Ham suyun iletkenlik değeri çalıģmanın baģında 390 µs/cm iken 120.dakikada 520 ve 210.dakikada ise 660 104

µs/cm olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 120.dakikada 120 ve 210.dakikada ise 124 µs/cm olarak ölçülmüģtür. 2.gün ġekil 4. 79: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait iletkenlik-zaman grafiği Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sisteminde yapılan deney 360 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.26 kwh olmuģtur. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 19 da görülmektedir. Akı Çizelge 4. 19: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartının ikinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 30.4 30 30.1 60 30.2 105 30.1 150 30.9 180 31.6 225 32.4 270 33 315 34.7 360 34.4 Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sisteminde elde edilen NF membranın akı grafikleri zamana bağlı olarak ġekil 4. 80 de gösterilmiģtir. 105

Akı değerleri süre arttıkça azalmıģtır. ÇalıĢma 360 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda elde edilmiģ akı değeri ise 22.51 L/m 2 st olarak belirlenmiģtir. KOİ ġekil 4. 80: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait akı-zaman grafiği Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait KOĠ-zaman grafiğiġekil 4. 81 de sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ si çalıģmanın baģında 1335 mg/l iken 180.dakikada 2225 ve 360.dakikada ise 3783 mg/l olarak ölçülmüģtür. Bu deney sisteminde de geri devirden dolayı giriģ KOĠ değerleri artmıģtır. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 180.dakikada 30 ve 360.dakika 65 mg/l olarak ölçülmüģtür. ġekil 4. 81: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait KOĠ-zaman grafiği 106

Renk Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait renk-zaman grafiği ġekil 4. 82 de sunulmuģtur. Ham suyun renk değeri (525 nm de) çalıģmanın baģında 0.622 iken 180.dakikada 1.013 ve 360.dakikada ise 1.622 olarak ölçülmüģtür. Bu deney sisteminde de geri devirden dolayı giriģ renk değerleri artmıģtır. Süzüntüdeki renk değerleri ise çok düģük olmuģtur. Ayrıca alınan numunelerin bir aradaki görüntüsü ġekil 4. 83 te verilmiģtir. ġekil 4. 82: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait renk(abs @525 nm)-zaman grafiği Küsters NF270-Geri devirli sürekli-2.gün Hamsu-Hamsu (180 dk)-süzüntü (180 dk)-hamsu (360 dk)-süzüntü (360 dk) ġekil 4. 83: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü 107

Ġletkenlik Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait iletkenlik-zaman grafiği ġekil 4. 84 te sunulmuģtur. Ham suyun iletkenlik değeri çalıģmanın baģında 410 µs/cm iken 180.dakikada 620 ve 360.dakikada ise 860 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 120.dakikada 105 ve 360.dakikada ise 127 µs/cm olarak ölçülmüģtür. 3.gün ġekil 4. 84: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait iletkenlik-zaman grafiği Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sisteminde yapılan deney 360 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.18 kwh olmuģtur. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 20 de görülmektedir. Çizelge 4. 20: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait sıcaklık zaman tablosu Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 33.1 45 34.6 75 35.8 120 38 180 40.8 225 41 270 41.7 300 38.8 360 39.1 108

Akı Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sisteminde elde edilen NF membranın akı grafikleri zamana bağlı olarak ġekil 4. 85 te gösterilmiģtir. Akı değerleri süre arttıkça azalmıģtır. ÇalıĢma 360 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda elde edilmiģ akı değeri ise 24.29 L/m 2 st olarak belirlenmiģtir. Sistem sürekli olarak çalıģtırıldığından dolayı giriģ değerleri çalıģılan ürüne göre farklılık göstermektedir. 180. dakikada gerçekleģen KOĠ ve renk değerlerindeki düģüģü bu Ģekilde yorumlamak mümkündür. KOİ ġekil 4. 85: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait akı-zaman grafiği Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait KOĠ-zaman grafiği ġekil 4. 86 da sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 1780 mg/l iken 180.dakikada 1113 ve 360.dakikada ise 2225 mg/l olarak ölçülmüģtür. Bu deney sisteminde de geri devirden dolayı giriģ KOĠ değerleri artmıģtır. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 180. dakikada 48 ve 360. Dakikada ise 65 mg/l olarak ölçülmüģtür. Renk Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait renk-zaman grafiği ġekil 4. 87 de sunulmuģtur. Ham suyun renk değeri (525 nm de) çalıģmanın baģında 0.493 iken 180.dakikada 0.484 ve 360.dakikada ise 0.703 olarak 109

ölçülmüģtür. Bu deney sisteminde de geri devirden dolayı giriģ renk değerleri artmıģtır. Süzüntüdeki renk değerleri ise çok düģük olmuģtur. Ayrıca alınan numunelerin bir aradaki görüntüsü ġekil 4. 88 de verilmiģtir. ġekil 4. 86: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait KOĠ-zaman grafiği ġekil 4. 87: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği Ġletkenlik Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait iletkenlik-zaman grafiği ġekil 4. 89 da sunulmuģtur. Ham suyun iletkenlik değeri 110

çalıģmanın baģında 400 µs/cm iken 180.dakikada 600 ve 360.dakikada ise 750 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 120.dakikada 106 ve 360.dakikada ise 117 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Küsters NF270-Geri devirli sürekli-3.gün Hamsu-Hamsu (180 dk)-süzüntü (180 dk)-hamsu (360 dk)-süzüntü (360 dk) ġekil 4. 88: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü 4.gün ġekil 4. 89: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait iletkenlik-zaman grafiği Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sisteminde yapılan deney 360 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik 111

enerjisi 1.33 kwh olmuģtur. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 21 de görülmektedir. Akı Çizelge 4. 21: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait sıcaklık zaman tablosu Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 34.1 45 35.7 90 36.7 135 36.7 180 36.8 225 37.3 270 37.7 315 38.2 360 38.2 Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sisteminde elde edilen NF membranın akı grafikleri zamana bağlı olarak ġekil 4. 90 da gösterilmiģtir. Akı değerleri süre arttıkça azalmıģtır. ÇalıĢma 360 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda elde edilmiģ akı değeri ise 30.78 L/m 2 st olarak belirlenmiģtir. Küsters NF270- Geri devirli Küsters NF270- Geri devirli Küsters NF270- Geri devirli Küsters NF270- Geri devirli ġekil 4. 90: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait akı-zaman grafiği 112

KOİ Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait KOĠ-zaman grafiğiġekil 4. 91 de sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 482 mg/l iken 180.dakikada 771 ve 360.dakikada ise 1157 mg/l olarak ölçülmüģtür. Bu deney sisteminde de geri devirden dolayı giriģ KOĠ değerleri artmıģtır. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 180.dakikada 422 ve 360.dakika 312 mg/l olarak ölçülmüģtür. Küsters NF270- Geri devirli Küsters NF270- Geri devirli Renk ġekil 4. 91: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait KOĠ-zaman grafiği Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait renk-zaman grafiği ġekil 4. 92 de sunulmuģtur. Ham suyun renk değeri (525 nm de) çalıģmanın baģında 1.102 iken 180.dakikada 2.940 ve 360.dakikada ise 3.003 olarak ölçülmüģtür. Bu deney sisteminde de geri devirden dolayı giriģ renk değerleri artmıģtır. Süzüntüdeki renk değerleri ise çok düģük olmuģtur. ġekil 4. 93 te alınan süzüntü ve ham su numunelerin bir arada fotoğrafı görülmektedir. Ġletkenlik Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait iletkenlik-zaman grafiğiġekil 4. 94 te sunulmuģtur. Ham suyun iletkenlik değeri 113

çalıģmanın baģında 420 µs/cm iken 180.dakikada 470 ve 360.dakikada ise 550 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 120.dakikada 121 ve 360.dakikada ise 119 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Küsters NF270- Geri devirli Küsters NF270- Geri devirli ġekil 4. 92: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait renk(abs @525 nm)-zaman grafiği Küsters NF270-Geri devirli sürekli-4.gün Hamsu-Hamsu (180 dk)-süzüntü (180 dk)-hamsu (360 dk)-süzüntü (360 dk) ġekil 4. 93: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü 4.3.1.4 Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli gerçekleģtirilen deneylerin toplu değerlendirmesi (Deney 2) Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemi kapsamında küsters proses suyunda NF270 ile gerçekleģtirilmiģ olan membran 114

filtrasyon çalıģmalarının sonuçları akı, KOĠ, iletkenlik, sıcaklık ve ph alt baģlıkları altında aģağıda özetlenmiģtir. Küsters NF270- Geri devirli Küsters NF270- Geri devirli Akı ġekil 4. 94: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait iletkenlik-zaman grafiği Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sisteminde gerçekleģtirilmiģ olan deneylerin akı-zaman grafikleri ġekil 4. 95 te verilmiģtir. Genel olarak deneylerin akı değerleri birbirlerine çok yakın çıkmıģtır. Bunun sürekli iģletimden kaynaklandığı düģünülmektedir. Küsters NF270-Geri devirli sürekli (Deney 2) ġekil 4. 95: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait toplu akı-zaman grafiği 115

İletkenlik Küsters yıkamada NF270 geri devirli sürekli çalıģma sisteminde günlere göre giriģ ham su iletkenlik değerleri ġekil 4. 96 da verilmiģtir. Deneylerdeki ham su giriģ iletkenlik değerleri de birbirlerine çok yakın çıkmıģtır. ġekil 4. 97 de ise süzüntü iletkenlik değerleri verilmiģtir. GiriĢ iletkenlik değerlerindeki yakın ölçüm değerleri, çıkıģ iletkenlik değerleri için de benzerlik göstermektedir. Deney süresince yapılan ölçümler neticesinde ortalama iletkenlik giderim verimlerine baktığımızda; iletkenlik giderim verimlerinin birbirine yakın olduğu ve % 75 ile % 82 aralığında değiģtiği görülmektedir. Küsters NF270-Geri devirli sürekli (Deney 2) ġekil 4. 96: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait giriģ iletkenlik grafiği Küsters NF270- Geri devirli Küsters NF270- Geri devirli ġekil 4. 97: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait süzüntü iletkenlik grafiği 116

KOİ Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sisteminde günlere göre giriģ ham su iletkenlik değerleri geri devirli sürekli çalıģma sisteminde günlere göre giriģ hamsu KOĠ değerleri ġekil 4. 98 de verilmiģtir. Birinci, ikinci ve üçüncü gün deneylerinde giriģ KOĠ değerleri birbirinden çok büyük farklılıklar göstermeyerek; 1300 ile 1900 mg/l arasında değiģirken, en düģük KOĠ giriģ değeri dördüncü güne ait 483 mg/l değeridir. Yüksek KOĠ giderim verimleri elde edilmiģ olup süzüntü KOĠ değerlerine iliģkin grafik ġekil 4. 99 da verilmiģtir. Yine bu deneyler arasında düģük KOĠ değerine sahip dördüncü gün; 422 mg/l ile de en yüksek süzüntü KOĠ değerine ulaģmıģtır. Deney süresince alınan numunelerin KOĠ giderim verimleri incelendiğinde, en yüksek KOĠ giderim veriminin %98.65 ile ikinci güne ait olduğu hesaplanmıģtır. En düģük giderim veriminin ise % 45.27 ile dördüncü güne ait olduğu hesaplanmıģtır. En düģük KOĠ giriģ değerine sahip deney sistematiğinin bu denli düģük KOĠ giderim verimine sahip olması deneysel bir hatanın yapılmıģ olma ihtimalini akla getirmektedir. Küsters NF270- Geri devirli Küsters NF270- Geri devirli ġekil 4. 98: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait giriģ KOĠ değerleri Sıcaklık Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sisteminde günlere göre giriģ ham su sıcaklık değerleri ġekil 4. 100 de verilmiģtir. Birinci günde kullanılan atıksu en yüksek sıcaklık değerine sahip olmuģ iken, ikinci günde yapılan deneyler en düģük sıcaklık değerlerine sahip deneyler olmuģtur. 117

Küsters NF270- Geri devirli Küsters NF270- Geri devirli ġekil 4. 99: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait süzüntü KOĠ değerleri Küsters NF270- Geri devirli Küsters NF270- Geri devirli ġekil 4. 100: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait giriģ sıcaklık değerleri ph Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sisteminde günlere göre giriģ ham su ph değerleri ġekil 4. 101 de verilmiģtir. Üçüncü güde kullanılan atıksu en yüksek ph değerine sahip olmuģ iken, dördüncü günde yapılan deneyler en düģük ph değerlerine sahip deneyler olmuģtur. 118

Küsters NF270- Geri devirli Küsters NF270- Geri devirli ġekil 4. 101: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli çalıģma sistemine ait giriģ ph değerleri 4.3.1.5 Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneyler (Deney 3) Bu deney sisteminde yine NF 270 membranı ile sürekli çalıģmalar geri devirsiz olarak gerçekleģtirilmiģtir. Bu kapsamda 5 gün aynı düzende deney yapılmıģtır. Her güne ait deneyler gün baģlıkları altında aģağıda özetlenmiģtir. Sonuçlar akı, KOĠ, renk ve iletkenlik alt baģlıklarında sunulmuģtur. 1.gün Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında ilk gün yapılan deney 210 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.29 kwh olmuģtur. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 22 de görülmektedir. Çizelge 4. 22: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının birinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 31.5 45 30.1 90 30.6 120 30.1 165 30.4 210 31.1 119

Akı Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında ait elde edilen akı grafiği zamana bağlı olarak ġekil 4. 102ġekil 4. 122 de gösterilmiģtir. Akı değeri süre arttıkça 40-50 L/m 2 st aralığında değiģim göstermiģtir. ÇalıĢma 210 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda elde edilmiģ akı değeri ise 48.63 L/m 2 st olarak belirlenmiģtir. Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli- 1.gün KOİ ġekil 4. 102: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠzaman grafiği ġekil 4. 103 te sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 578 mg/l iken 120.dakikada 723 ve 210.dakikada ise 578 mg/l olarak ölçülmüģtür. Bu deney sisteminde geri devir olmadığı için giriģ KOĠ değerleri artmamıģtır. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 120.dakikada 27 ve 210.dakika 23 mg/l olarak ölçülmüģtür. Renk Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renkzaman grafiği ġekil 4. 104 te sunulmuģtur. Ham suyun renk değeri (525 nm de) çalıģmanın baģında 0.864, 120.dakikada 0.61 ve 210.dakikada ise 0.598 olarak 120

ölçülmüģtür. Süzüntüdeki renk değerleri ise çok düģük olmuģtur. Deney süresince alınmıģ olan ham su ve süzüntü numunelere ait görünüm ġekil 4. 105 te verilmiģtir. Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli-1.gün ġekil 4. 103: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli-1.gün ġekil 4. 104: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği İletkenlik Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği ġekil 4. 106 da sunulmuģtur. Ham suyun iletkenlik değeri 121

çalıģmanın baģında 498 µs/cm, 120.dakikada 402 ve 210.dakikada ise 398 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 120.dakikada 90 ve 210.dakikada ise 91 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli-1.gün Hamsu-Hamsu (120 dk)-süzüntü (120 dk)-hamsu (210 dk)-süzüntü (210 dk) ġekil 4. 105: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli- 1.gün ġekil 4. 106: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği 2. gün Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının ikinci gününde yapılan deney 90 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama 122

elektrik enerjisi 1.30 kwh olmuģtur. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 23 te görülmektedir. Çizelge 4. 23: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının ikinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu Akı Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 35.3 45 35.2 90 33.8 Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında elde edilen akı grafikleri zamana bağlı olarak ġekil 4. 107 de gösterilmiģtir. Akı değerleri süre arttıkça çok fazla değiģim göstermemiģtir. ÇalıĢma 90 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda elde edilmiģ akı değeri ise 40.56 L/m 2 sa olarak belirlenmiģtir. Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli-2.gün KOİ ġekil 4. 107: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠzaman grafiği ġekil 4. 108 de sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 386 mg/l iken 90.dakikada 241 mg/l olarak ölçülmüģtür. Bu deney sisteminde de geri devir olmadığı için giriģ KOĠ değerleri artmamıģtır. Az olan bu 123

giriģ KOĠ değerleri sonucu süzüntü KOĠ değeri de az çıkmıģtır. Tesiste oluģan makina arızası sonucu deney 90 dakika sürmüģ ve süzüntüdeki KOĠ değeri ise deney sonu numunesinde 33 mg/l olarak ölçülmüģtür. Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli-2.gün ġekil 4. 108: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği Renk Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renkzaman grafiği ġekil 4. 109 da sunulmuģtur. Ham suyun renk değeri (525 nm de) çalıģmanın baģında 0.555 iken 90.dakikada 0.247 ye düģmüģtür. Süzüntüdeki renk değerleri ise çok düģük olmuģtur. Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli-2.gün ġekil 4. 109: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği 124

Deney süresince alınmıģ olan ham su ve süzüntü numunelere ait görünüm ġekil 4. 110 da verilmiģtir. Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli-2.gün Hamsu-Hamsu (90 dk)- Süzüntü (90 dk) ġekil 4. 110: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü İletkenlik Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği ġekil 4. 111 de sunulmuģtur. Ham suyun iletkenlik değeri çalıģmanın baģında 551 µs/cm, 90.dakikada 518 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 90.dakikada 168 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Küsters NF270- Geri devirsiz sürekli-2.gün ġekil 4. 111: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği 3.gün Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında yapılan deney 360 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 125

1.29 kwh olmuģtur. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 24 te görülmektedir. Çizelge 4. 24: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait sıcaklık zaman tablosu Akı Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 34.4 45 32 90 28.4 135 27.7 180 27.5 225 27.2 270 27.9 315 28.1 360 28.2 Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında elde edilen akı grafikleri zamana bağlı olarak ġekil 4. 112 de gösterilmiģtir. Akı değerleri süre arttıkça 35-45 L/m 2 sa aralığında değiģim göstermiģtir. ÇalıĢma 360 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda elde edilmiģ akı değeri ise 33.91 L/m 2 sa olarak belirlenmiģtir. Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli- 3.gün KOİ ġekil 4. 112: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠzaman grafiği ġekil 4. 113 te sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın 126

baģında 578 mg/l, 180.dakikada 627 ve 360.dakikada ise 675 mg/l olarak ölçülmüģtür. Bu deney sisteminde de geri devir olmadığında dolayı giriģ KOĠ değerleri artmamıģtır. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 180.dakikada 23 ve 360.dakika 27 mg/l olarak ölçülmüģtür. Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli-3.gün ġekil 4. 113: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği Renk Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renkzaman grafiği ġekil 4. 114 te sunulmuģtur. Ham suyun renk değeri (525 nm de) çalıģmanın baģında 0.599 iken 180.dakikada 0.768 ve 360.dakikada ise 0.849 olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki renk değerleri ise çok düģük olmuģtur. Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli- 3.gün ġekil 4. 114: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk (Abs @ 525 nm)-zaman grafiği 127

Deney süresince alınmıģ olan ham su ve süzüntü numunelere ait görünüm ġekil 4. 115 te verilmiģtir. Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli-3.gün Hamsu-Hamsu (180 dk)-süzüntü (180 dk)-hamsu (360 dk)-süzüntü (360 dk) ġekil 4. 115: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü İletkenlik Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği ġekil 4. 116 da sunulmuģtur. Ham suyun iletkenlik değeri çalıģmanın baģında 414 µs/cm iken 180.dakikada 406 ve 360.dakikada ise 408 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 180.dakikada 87 ve 360.dakikada ise 90 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli- 3.gün ġekil 4. 116: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği 128

4.gün Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında yapılan deney 300 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.33 kwh olmuģtur. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 25 te görülmektedir. Çizelge 4. 25: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait sıcaklık zaman tablosu Akı Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 30.6 45 30.1 90 29.9 135 29.8 180 30.3 210 30.6 240 31.1 270 32.7 300 34 Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında elde edilen akı grafikleri zamana bağlı olarak ġekil 4. 117 de gösterilmiģtir. Akı değerleri süre arttıkça 35-50 L/m 2 sa aralığında değiģim göstermiģtir. ÇalıĢma 240 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda elde edilmiģ akı değeri ise 42.68 L/m 2 sa olarak belirlenmiģtir. Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli- 4.gün ġekil 4. 117: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği 129

KOİ Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠzaman grafiği ġekil 4. 118 de sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 403 mg/l iken 180.dakikada 650 ve 360.dakikada ise 92 mg/l olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 180.dakikada 277 ve 360.dakika 4 mg/l olarak ölçülmüģtür. Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli-4.gün ġekil 4. 118: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği Renk Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renkzaman grafiği ġekil 4. 119 da sunulmuģtur. Ham suyun renk değeri (525 nm de) çalıģmanın baģında 0.199 iken 180.dakikada 0.615 ve 360.dakikada ise 0.079 olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki renk değerleri ise çok düģük olmuģtur. Deney süresince ölçümleri yapılan numunelere ait fotoğraf ġekil 4. 120 de verilmiģtir. İletkenlik Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği ġekil 4. 121 de sunulmuģtur. Ham suyun iletkenlik değeri çalıģmanın baģında 397 µs/cm iken 180.dakikada 424 ve 360.dakikada ise 337 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 180.dakikada 319 ve 360.dakikada ise 79 µs/cm olarak ölçülmüģtür. 130

Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli-4.gün ġekil 4. 119: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk (Abs @ 525 nm)-zaman grafiği Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli-4.gün Hamsu-Hamsu (180 dk)-süzüntü (180 dk)-hamsu (360 dk)-süzüntü (360 dk) ġekil 4. 120: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü 5.gün Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında beģinci gün yapılan deney 360 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.42 kwh olmuģtur. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 26 da görülmektedir. 131

Küsters NF270- Geri devirsiz sürekli-4.gün ġekil 4. 121: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği Çizelge 4. 26: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının beģinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu Akı Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 29.7 45 30.5 90 30.7 135 30.1 180 30.5 225 32.3 270 32.7 315 32.9 360 32.6 Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında elde edilen akı grafikleri zamana bağlı olarak ġekil 4. 122 de gösterilmiģtir. Akı değerleri süre arttıkça 40-50 L/m 2 st aralığında değiģim göstermiģtir. ÇalıĢma 360 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda elde edilmiģ akı değeri ise 40.8 L/m 2 st olarak belirlenmiģtir. KOİ Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠzaman grafiği ġekil 4. 123 te sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 696 mg/l iken 180.dakikada 394 ve 360.dakikada ise 495 mg/l olarak 132

ölçülmüģtür. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 180.dakikada ve 360.dakika 20 mg/l olarak ölçülmüģtür. Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli- 5.gün ġekil 4. 122: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli-5.gün ġekil 4. 123: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği Renk Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renkzaman grafiği ġekil 4. 124 te sunulmuģtur. Ham suyun renk değeri (525 nm de) çalıģmanın baģında 1.640 iken 180.dakikada 1.084 ve 360.dakikada ise 0.728 olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki renk değerleri ise çok düģük olmuģtur. Deneyler ölçümleri yapılan numunelerin bir arada olduğu görünümġekil 4. 125 te verilmiģtir. 133

Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli- 5.gün ġekil 4. 124: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk (Abs @ 525 nm)-zaman grafiği Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli-5.gün Hamsu-Hamsu (180 dk)-süzüntü (180 dk)-hamsu (360 dk)-süzüntü (360 dk) ġekil 4. 125: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü İletkenlik Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği ġekil 4. 126 da sunulmuģtur. Ham suyun iletkenlik değeri çalıģmanın baģında 466 µs/cm iken 180.dakikada 412 ve 360.dakikada ise 418 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 180.dakikada 89 ve 360.dakikada ise 98 µs/cm olarak ölçülmüģtür. 134

Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli-5.gün ġekil 4. 126: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği 4.3.1.6 Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneylerin toplu değerlendirmesi (Deney 3) Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında gerçekleģtirilmiģ olan membran filtrasyon çalıģmalarının sonuçları akı, KOĠ iletkenlik, sıcaklık ve ph alt baģlıkları altında aģağıda özetlenmiģtir. Akı Akı-zaman grafikleri ġekil 4. 127 de verilmiģtir. Bu deney sisteminde de Küsters NF270-geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait benzer Ģekilde genel olarak deneylerin akı değerleri birbirlerine çok yakın çıkmıģtır. Bunun yanında deney süreleri boyunca akı değiģimleri de benzer olmuģtur. İletkenlik Deney sistemlerine göre giriģ ham su iletkenlik değerleri ġekil 4. 128 de verilmiģtir. Ġkinci günde kullanılan atıksu en yüksek iletkenlik değerine sahip olmuģ iken, dördüncü günde yapılan deneyen düģük iletkenlik değerlerine sahip deney olmuģtur. Deneylerdeki ham su giriģ iletkenlik değerleri birbirinden çok farklı çıkmamıģtır. ġekil 4. 129 da ise deneylere ait süzüntü iletkenlik değerleri verilmiģtir. GiriĢ iletkenlik değerlerindeki yakın ölçüm değerleri, dördüncü gün haricinde çıkıģ iletkenlik değerleri için de benzerlik göstermektedir. Deney süresince yapılan ölçümler neticesinde ortalama iletkenlik giderim verimlerine baktığımızda; birinci, 135

üçüncü ve beģinci günde gerçekleģtirilen deneylerde % 78 civarında, ikinci günde %70 ve en düģük olarak ise dördüncü günde %50 civarında olduğu görülmektedir. Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli (Deney 3) ġekil 4. 127: Küsters NF270-geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait toplu akı-zaman grafiği Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli (Deney 3) KOİ ġekil 4. 128: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ iletkenlik değerleri Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında günlere göre giriģ hamsu KOĠ değerleri ġekil 4. 130 da verilmiģtir. GiriĢ KOĠ değerleri çok yüksek olmamakla beraber; 400 ile 700 mg/l arasında değiģirken, en düģük KOĠ giriģ değeri dördüncü günde yapılan deneyde 403 mg/l değeridir. Süzüntü KOĠ 136

değerlerine iliģkin grafik ġekil 4. 131 de verilmiģtir. Bu deneyler arasında düģük KOĠ giriģ değerine sahip dördüncü günde gerçekleģtirilen deney; 277 mg/l ile de en yüksek süzüntü KOĠ değerine ulaģmıģtır. Deney süresince alınan numunelerin KOĠ giderim verimleri incelendiğinde, KOĠ giderim veriminin birinci, üçüncü ve beģinci günde % 96 ile en yüksek değerlere ulaģırken, ikinci günde % 86 ve dördüncü günde ise %57 ile en düģük giderim verimini elde edilmiģtir. DüĢük KOi giriģ değerine sahip deney sistematiğinin, düģük KOĠ giderim verimine sahip olması deneysel bir hatanın yapılmıģ olabileceği ihtimalini akla getirmektedir. Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli (Deney 3) ġekil 4. 129: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait süzüntü iletkenlik değerleri Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli (Deney 3) ġekil 4. 130: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ KOĠ değerleri 137

Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli (Deney 3) ġekil 4. 131: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait süzüntü KOĠ değerleri Sıcaklık Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında günlere göre giriģ ham su sıcaklık değerleri ġekil 4. 132 de verilmiģtir. Ġkinci günde kullanılan atıksu en yüksek sıcaklık değerine sahip olmuģ iken, beģinci günde gerçekleģtirilen deney en düģük sıcaklık değerlerine sahip deneyler olmuģtur. Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli (Deney 3) ġekil 4. 132: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ sıcaklık değerleri 138

ph Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında günlere göre giriģ ham su ph değerleri ġekil 4. 133 te verilmiģtir. Ġkinci günde kullanılan atıksu en yüksek ph değerine sahip olmuģ iken, dördüncü gün en düģük ph değerlerine sahip deneyler olmuģtur. Küsters NF270-Geri devirsiz sürekli (Deney 3) ġekil 4. 133: Küsters yıkamada NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ ph değerleri 4.3.1.7 Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli gerçekleģtirilen deneyler (Deney 4) Bu deney sisteminde RO XLE membranı ile geri devirli kesikli çalıģmalar gerçekleģtirilmiģtir. Bu kapsamda 6 gün aynı düzende deney yapılmıģtır. Her güne ait deneyler gün baģlıkları altında aģağıda özetlenmiģtir. Sonuçlar akı, KOĠ, renk ve iletkenlik alt baģlıklarında sunulmuģtur. 1.gün Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında yapılan deney 165 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.71 kwh olmuģtur. Elde edilen m 3 süzüntü cinsinden harcanan elektrik enerjisi ise 1.88 kwh/m 3 süzüntüdür. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 27 de görülmektedir. 139

Çizelge 4. 27: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu Akı Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 30.2 15 30.2 30 30.6 45 30.8 60 31 75 31.2 90 31.4 105 32 120 32 135 32.5 150 32.5 165 32.8 Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında elde edilen akı grafikleri geri kazanım ve zamana bağlı olarak ġekil 4. 134 ve ġekil 4. 135 te gösterilmiģtir. Akı değerleri geri kazanım ve süre arttıkça azalmaktadır. ÇalıĢma 165 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda % 86.55 geri kazanım elde edilmiģ akı değeri ise 29.86 L/m 2 sa olarak belirlenmiģtir. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 1.gün ġekil 4. 134: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-geri kazanım grafiği 140

Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-1.gün ġekil 4. 135: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği KOİ Deneye ait KOĠ-zaman ve KOĠ-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 136 ve ġekil 4. 137 de sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 223 mg/l iken 60.dakikada 334, 120.dakikada 1446 mg/l ve 165.dakikada ise 3227 mg/l olarak ölçülmüģtür. Konsantre geri devrinden dolayı giriģ KOĠ değeri artmıģtır. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 60.dakikada ve % 33.82 geri kazanım değerinde 9, 120.dakikada ve % 64.81 geri kazanım değerinde 23 ve 165.dakika ve % 86.55 geri kazanımda 14 mg/l olarak ölçülmüģtür. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 1.gün ġekil 4. 136: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği 141

Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 1.gün ġekil 4. 137: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-geri kazanım grafiği Renk Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk parametresinin zamana ve geri kazanıma bağlı olarak çizilen grafikleri ġekil 4. 138 ve ġekil 4. 139 da verilmiģtir. Ham suyun 525 nm dalga boyunda ölçülen renk değeri baģlangıçta 0.409, 60.dakikada 1.110, 120.dakikada 1.250 ve 165.dakikada 1.929 iken süzüntüdeki değerler oldukça düģüktür. Numunelere iliģkin fotoğraf iseġekil 4. 140 te verilmiģtir. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 1.gün ġekil 4. 138: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-zaman grafiği 142

Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 1.gün ġekil 4. 139: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-geri kazanım grafiği Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-1.gün Hamsu-Hamsu (60 dk)-süzüntü (60 dk)-hamsu (120 dk)-süzüntü (120 dk)-hamsu (165 dk)-süzüntü (165 dk)-konsantre ġekil 4. 140: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü İletkenlik Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman ve iletkenlik-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 141 ve ġekil 4. 142 de verilmiģtir. Ham suyun iletkenlik değeri 350 µs/cm iken, konsantre geri devrinden dolayı 60.dakikada 1170 µs/cm, 120.dakikada 1760 µs/cm ve 165.dakikada 2160 µs/cm e çıkmıģtır. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 60.dakikada ve % 33.82 geri kazanım değerinde 8.19, 120.dakika ve % 64.81 geri kazanımda 9.18 ve 165.dakika ve % 86.55 geri kazanım değerinde 10.51 µs/cm olarak ölçülmüģtür. 143

Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 1.gün ġekil 4. 141: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-1.gün ġekil 4. 142: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-geri kazanım grafiği 2.gün Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında yapılan deney 180 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.71 kwh olmuģtur. Elde edilen m 3 süzüntü cinsinden harcanan elektrik enerjisi ise 1.91 kwh/m 3 süzüntüdür. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 28 de görülmektedir. 144

Çizelge 4. 28: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu Akı Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 32.3 15 32.3 30 33.3 45 33.8 60 34.1 75 34.4 90 34.7 105 34.9 120 35.2 135 35.5 150 35.7 165 35.8 180 36 Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında elde edilen XLE membranın akı grafikleri geri kazanım ve zamana bağlı olarak ġekil 4. 143 ve ġekil 4. 144 te gösterilmiģtir. Akı değerleri geri kazanım ve süre arttıkça azalmaktadır. ÇalıĢma 165 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda % 83.49 geri kazanım elde edilmiģ akı değeri ise 26.49 L/m 2 st olarak belirlenmiģtir. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-2.gün ġekil 4. 143: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-geri kazanım grafiği 145

Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-2.gün ġekil 4. 144: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği KOİ Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠzaman ve KOĠ-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 145 ve ġekil 4. 146 da sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 3890 mg/l iken 60.dakikada 3561, 120.dakikada 3423 mg/l ve 165.dakikada ise 3227 mg/l olarak ölçülmüģtür. Konsantre geri devrinden dolayı giriģ KOĠ değeri artmıģtır. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 60.dakikada ve % 31.27 geri kazanım değerinde 4, 120.dakikada ve % 60.47 geri kazanım değerinde 21 ve 165.dakika ve % 83.49 geri kazanımda 12 mg/l olarak ölçülmüģtür. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 2.gün ġekil 4. 145: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği 146

Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 2.gün ġekil 4. 146: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-geri kazanım grafiği Renk Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında ölçülmüģ olan renk parametresinin zamana ve geri kazanıma bağlı olarak çizilen grafikleri ġekil 4. 147 ve ġekil 4. 148 de verilmiģtir. Ham suyun 525 nm dalga boyunda ölçülen renk değeri baģlangıçta 0.623, 60.dakikada 1.736, 120.dakikada 2.654 ve 165.dakikada 2.862 iken süzüntüdeki değerler oldukça düģüktür. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 2.gün ġekil 4. 147: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-zaman grafiği 147

Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 2.gün ġekil 4. 148: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-geri kazanım grafiği Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait fotoğraflar ġekil 4. 149 da verilmiģtir. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-2.gün Hamsu-Hamsu (60 dk)-süzüntü (60 dk)-hamsu (120 dk)-süzüntü (120 dk)-süzüntü (180 dk)-konsantre ġekil 4. 149: Küsters RO XLE-geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü İletkenlik Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman ve iletkenlik-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 150 ve ġekil 4. 151 de verilmiģtir. Ham suyun iletkenlik değeri 410 µs/cm iken, konsantre geri devrinden dolayı 60.dakikada 1230 µs/cm, 120.dakikada 1770 µs/cm ve 165.dakikada 1880 µs/cm e çıkmıģtır. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 60.dakikada ve % 31.27 geri 148

kazanım değerinde 22.2 µs/cm, 120.dakikada ve % 60.47 geri kazanım değerinde 28.3 µs/cm ve 165.dakika ve % 83.49 geri kazanımda 28.8 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 2.gün ġekil 4. 150: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 2.gün ġekil 4. 151: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-geri kazanım grafiği 3.gün Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında yapılan deney 165 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.83 kwh olmuģtur. Elde edilen m 3 süzüntü cinsinden harcanan elektrik enerjisi ise 149

2.19 kwh/m 3 süzüntüdür. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 29 da görülmektedir. Çizelge 4. 29: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait sıcaklık zaman tablosu Akı Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 32.5 15 32.5 30 33.5 45 34 60 34.5 75 34.8 90 35 105 35.5 120 35.7 135 36 150 36.2 165 36.5 Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında elde edilen XLE membranın akı grafikleri geri kazanım ve zamana bağlı olarak ġekil 4. 152 ve ġekil 4. 153 te gösterilmiģtir. Akı değerleri geri kazanım ve süre arttıkça azalmaktadır. ÇalıĢma 165 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda yaklaģık % 85 geri kazanım elde edilmiģ akı değeri ise 23.61 L/m 2 st olarak belirlenmiģtir. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 3.gün ġekil 4. 152: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-geri kazanım grafiği 150

KOİ Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠzaman ve KOĠ-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 154 ve ġekil 4. 155 te sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 2670 mg/l iken 60.dakikada 3338, 120.dakikada 6008 mg/l ve 165.dakikada ise 7121 mg/l olarak ölçülmüģtür. Konsantre geri devrinden dolayı giriģ KOĠ değeri artmıģtır. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 60.dakikada ve % 33.33 geri kazanım değerinde 7, 120.dakikada ve % 62.75 geri kazanım değerinde 2 ve 165.dakika ve % 84.34 geri kazanımda 4 mg/l olarak ölçülmüģtür. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-3.gün ġekil 4. 153: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-3.gün ġekil 4. 154: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği 151

Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 3.gün ġekil 4. 155: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-geri kazanım grafiği Renk Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında ölçülmüģ olan renk parametresinin zamana ve geri kazanıma bağlı olarak çizilen grafikleri ġekil 4. 156 ve ġekil 4. 157 de verilmiģtir. Ham suyun 525 nm dalga boyunda ölçülen renk değeri baģlangıçta 0.437, 60.dakikada 0.689, 120.dakikada 1.220 ve 165.dakikada 1.180 iken süzüntüdeki değerler oldukça düģüktür. Numunelerin bir arada görüntülendiği fotoğraf ġekil 4. 158 dedir. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 3.gün ġekil 4. 156: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-zaman grafiği 152

Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-3.gün ġekil 4. 157: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-geri kazanım grafiği Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-3.gün Hamsu-Hamsu (60 dk)-süzüntü (60 dk)-hamsu (120 dk)-süzüntü (120 dk)-süzüntü (165 dk)-konsantre ġekil 4. 158: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü İletkenlik Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman ve iletkenlik-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 159 ve ġekil 4. 160 ta verilmiģtir. Ham suyun iletkenlik değeri 400 µs/cm iken, konsantre geri devrinden dolayı 60.dakikada 1110 µs/cm, 120.dakikada 1720 µs/cm ve 165.dakikada 1830 µs/cm e çıkmıģtır. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 60.dakikada ve % 33.33 geri kazanım değerinde 30, 120.dakika ve % 62.75 geri kazanımda 90 ve 165.dakika ve % 84.34 geri kazanım değerinde 60 µs/cm olarak ölçülmüģtür. 153

Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 3.gün ġekil 4. 159: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-3.gün ġekil 4. 160: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-geri kazanım grafiği 4.gün Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında yapılan deney 150 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.77 kwh olmuģtur. Elde edilen m 3 süzüntü cinsinden harcanan elektrik enerjisi ise 2.13 kwh/m 3 süzüntüdür. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 30 da görülmektedir. 154

Çizelge 4. 30: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait sıcaklık zaman tablosu Akı Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 34.5 15 34.5 30 35.1 45 35.7 60 36.6 75 37.2 90 37.5 105 37.8 120 38.3 135 38.3 150 39.8 Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında elde edilen XLE membranın akı grafikleri geri kazanım ve zamana bağlı olarak ġekil 4. 161 ve ġekil 4. 162 de gösterilmiģtir. Akı değerleri geri kazanım ve süre arttıkça azalmaktadır. ÇalıĢma 150 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda % 81.14 geri kazanım elde edilmiģ akı değeri ise 12.18 L/m 2 sa olarak belirlenmiģtir. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-4.gün ġekil 4. 161: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-geri kazanım grafiği KOİ Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠzaman ve KOĠ-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 163 ve ġekil 4. 164 te sunulmuģtur. 155

Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 4451 mg/l iken 60.dakikada 8790, 120.dakikada 17024 mg/l ve 150.dakikada ise 26110 mg/l olarak ölçülmüģtür. Konsantre geri devrinden dolayı giriģ KOĠ değeri artmıģtır. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 60.dakikada ve % 38.35 geri kazanım değerinde 2, 120.dakikada ve % 68.94 geri kazanım değerinde 6 ve 150.dakika ve % 81.14 geri kazanımda 4 mg/l olarak ölçülmüģtür. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-4.gün ġekil 4. 162: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 4.gün ġekil 4. 163: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği 156

Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 4.gün ġekil 4. 164: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-geri kazanım grafiği Renk Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında ölçülmüģ olan renk parametresinin zamana ve geri kazanıma bağlı olarak çizilen grafikleri ġekil 4. 165 ve ġekil 4. 166 da verilmiģtir. Ham suyun 525 nm dalga boyunda ölçülen renk değeri baģlangıçta 1.861, 60.dakikada 3.313, 120.dakikada 3.383 ve 150.dakikada 3.360 iken süzüntüdeki değerler oldukça düģüktür. Ayrıcaġekil 4. 167 de deneylerde ölçümleri yapılan numunelere ait fotoğraf verilmiģtir. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 4.gün ġekil 4. 165: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-zaman grafiği 157

Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 4.gün ġekil 4. 166: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-geri kazanım grafiği Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-4.gün Hamsu-Hamsu (60 dk)-süzüntü (60 dk)-hamsu (120 dk)-süzüntü (120 dk)-süzüntü (150 dk)-konsantre ġekil 4. 167: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü İletkenlik Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman ve iletkenlik-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 168 ve ġekil 4. 169 da verilmiģtir. Ham suyun iletkenlik değeri 950 µs/cm iken, konsantre geri devrinden dolayı 60.dakikada 2250 µs/cm, 120.dakikada 3140 µs/cm ve 150.dakikada 3970 µs/cm e çıkmıģtır. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 60.dakikada ve % 38.35 geri 158

kazanım değerinde 110, 120.dakikada ve % 68.94 geri kazanım değerinde 130 ve 150.dakika ve % 81.14 geri kazanımda 190 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 4.gün ġekil 4. 168: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-4.gün ġekil 4. 169: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-geri kazanım grafiği 5.gün Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında yapılan deney 195 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.77 kwh olmuģtur. Elde edilen m 3 süzüntü cinsinden harcanan elektrik enerjisi ise 159

2.34 kwh/m 3 süzüntüdür. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 31 de görülmektedir. Çizelge 4. 31: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının beģinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu Akı Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 32.8 15 32.8 30 33.5 45 34.1 60 34.6 75 34.8 90 35.4 105 35.7 120 36.2 135 36.4 150 36.6 165 36.9 180 37.2 195 37.5 Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında elde edilen XLE membranın akı grafikleri geri kazanım ve zamana bağlı olarak ġekil 4. 170 ve ġekil 4. 171 de gösterilmiģtir. Akı değerleri geri kazanım ve süre arttıkça azalmaktadır. ÇalıĢma 195 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda % 81.88 geri kazanım elde edilmiģ akı değeri ise 15.61 L/m 2 sa olarak belirlenmiģtir. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 5.gün ġekil 4. 170: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-geri kazanım grafiği 160

Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-5.gün ġekil 4. 171: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği KOİ Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠzaman ve KOĠ-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 172 ve ġekil 4. 173 te sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 3561 mg/l iken 60.dakikada 3896, 120.dakikada 9124 mg/l ve 180.dakikada ise 10904 mg/l olarak ölçülmüģtür. Konsantre geri devrinden dolayı giriģ KOĠ değeri artmıģtır. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 60.dakikada ve % 29.77 geri kazanım değerinde 5, 120.dakikada ve % 56 geri kazanım değerinde 7 ve 180.dakika ve % 81.88 geri kazanımda 3 mg/l olarak ölçülmüģtür. Renk Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında ölçülmüģ olan renk parametresinin zamana ve geri kazanıma bağlı olarak çizilen grafikleri ġekil 4. 174 ve ġekil 4. 175 te verilmiģtir. Ham suyun 525 nm dalga boyunda ölçülen renk değeri baģlangıçta 1.529, 60.dakikada 3.116, 120.dakikada 3.377 ve 180.dakikada 3.145 iken süzüntüdeki değerler oldukça düģüktür. Numunelere ait fotoğraflarġekil 4. 176 da verilmiģtir. 161

Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-5.gün ġekil 4. 172: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-5.gün ġekil 4. 173: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-geri kazanım grafiği Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 5.gün ġekil 4. 174: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-zaman grafiği 162

Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-5.gün ġekil 4. 175: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-geri kazanım grafiği Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-5.gün Hamsu-Hamsu (60 dk)-süzüntü (60 dk)-hamsu (120 dk)-süzüntü (120 dk)-hamsu (180 dk)-süzüntü (180 dk)-konsantre ġekil 4. 176: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü İletkenlik Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman ve iletkenlik-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 177 ve ġekil 4. 178 de verilmiģtir. Ham suyun iletkenlik değeri 520 µs/cm iken, konsantre geri devrinden dolayı 60.dakikada 1190 µs/cm, 120.dakikada 1800 µs/cm ve 180.dakikada 2030 163

µs/cm e çıkmıģtır. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 60.dakikada ve % 29.77 geri kazanım değerinde 70, 120.dakikada ve % 56 geri kazanım değerinde 52 ve 180.dakika ve % 81.88 geri kazanımda 61 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 5.gün ġekil 4. 177: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 5.gün ġekil 4. 178: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-geri kazanım grafiği 6.gün Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında yapılan deney 165 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 164

1.89 kwh olmuģtur. Elde edilen m 3 süzüntü cinsinden harcanan elektrik enerjisi ise 2.45 kwh/m 3 süzüntüdür. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 32 de görülmektedir. Çizelge 4. 32: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının altıncı gününe ait sıcaklık zaman tablosu Akı Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 32.8 15 32.8 30 33.5 45 34.1 60 34.6 75 34.8 90 35.4 105 35.7 120 36.2 135 36.4 150 36.6 165 36.9 Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında elde edilen XLE membranın akı grafikleri geri kazanım ve zamana bağlı olarak ġekil 4. 179 ve ġekil 4. 180 de gösterilmiģtir. Akı değerleri geri kazanım ve süre arttıkça azalmaktadır. ÇalıĢma 165 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda % 85.64 geri kazanım elde edilmiģ son akı değeri ise 23.25 L/m 2 sa olarak belirlenmiģtir. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 6.gün ġekil 4. 179: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-geri kazanım grafiği 165

Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 6.gün ġekil 4. 180: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği KOİ Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠzaman ve KOĠ-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 181 ve ġekil 4. 182 de sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 334 mg/l iken 60.dakikada 4339, 120.dakikada 4338 mg/l ve 165.dakikada ise 5563 mg/l olarak ölçülmüģtür. Konsantre geri devrinden dolayı giriģ KOĠ değeri artmıģtır. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 60.dakikada ve % 30.8 geri kazanım değerinde 7, 120.dakikada ve % 60.98 geri kazanım değerinde 2 ve 165.dakika ve % 85.64 geri kazanımda 6 mg/l olarak ölçülmüģtür. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 6.gün ġekil 4. 181: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği 166

Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-6.gün ġekil 4. 182: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-geri kazanım grafiği Renk Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında ölçülmüģ olan renk parametresinin zamana ve geri kazanıma bağlı olarak çizilen grafikleri ġekil 4. 183 ve ġekil 4. 184 te verilmiģtir. Ham suyun 525 nm dalga boyunda ölçülen renk değeri baģlangıçta 0.537, 60.dakikada 1.673, 120.dakikada 2.338 ve 165.dakikada 3.075 iken süzüntüdeki değerler oldukça düģüktür. Numunelere ait fotoğraflar iseġekil 4. 185 te verilmiģtir. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 6.gün ġekil 4. 183: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-zaman grafiği 167

Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-6.gün ġekil 4. 184: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @525 nm)-geri kazanım grafiği Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli-6.gün Hamsu-Hamsu (60 dk)-süzüntü (60 dk)-hamsu (120 dk)-süzüntü (120 dk)- Süzüntü (165 dk)-konsantre ġekil 4. 185: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü İletkenlik Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman ve iletkenlik-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 186 ve ġekil 4. 187 de verilmiģtir. Ham suyun iletkenlik değeri 400 µs/cm iken, konsantre geri devrinden dolayı 60.dakikada 1020 µs/cm, 120.dakikada 1540 µs/cm ve 165.dakikada 2160 µs/cm e çıkmıģtır. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 60.dakikada ve % 30.8 geri 168

kazanım değerinde 125, 120.dakikada ve % 60.98 geri kazanım değerinde 20.9 ve 165.dakika ve % 85.64 geri kazanımda 33.9 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 6.gün ġekil 4. 186: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli- 6.gün ġekil 4. 187: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-geri kazanım grafiği 4.3.1.8 Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli gerçekleģtirilen deneylerin toplu değerlendirmesi (Deney 4) Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında gerçekleģtirilmiģ olan membran filtrasyon çalıģmalarının sonuçları akı, KOĠ, iletkenlik, sıcaklık ve ph alt baģlıkları altında aģağıda özetlenmiģtir. 169

Akı Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akızaman ve akı-geri kazanım grafikleri ġekil 4. 188 ve ġekil 4. 189 da verilmiģtir. 4.günde gerçekleģtirilen deney en düģük, 1.günde gerçekleģtirilen deney ise en yüksek akı değerlerine sahip deneyler olmuģtur. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli (Deney 4) ġekil 4. 188: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait toplu Akı-geri kazanım grafiği Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli (Deney 4) ġekil 4. 189: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait toplu Akı-zaman grafiği 170

İletkenlik Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında günlere göre giriģ ham su iletkenlik değerleri ġekil 4. 190 da verilmiģtir. Birinci günde kullanılan atıksu en yüksek iletkenlik değerine sahip olmuģ iken, Dördüncü gün ise en düģük iletkenlik değerine sahip deney olmuģtur. Deneylerdeki ham su giriģ iletkenlik değerleri dördüncü gün deneyi haricinde birbirinden çok farklı çıkmamıģtır. ġekil 4. 191 de ise dördüncü gün deneyine ait süzüntü iletkenlik değerleri verilmiģtir. GiriĢ iletkenlik değerinin yüksek olması doğrultusunda, dördüncü güne ait süzüntü iletkenlik değerleri de diğer deneylere göre yüksek çıkmıģtır. Deney süresince yapılan ölçümlerin ortalama iletkenlik giderim verimlerine baktığımızda, birinci günde % 99.30, ikinci günde % 98.19, üçüncü günde % 96.90, dördüncü günde % 95.31, beģinci günde % 95.47 ve altıncı gün deneyinde ise % 98.68 gibi yüksek değerler hesaplanmıģtır. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli (Deney 4) ġekil 4. 190: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ iletkenlik değerleri KOİ Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında günlere göre giriģ hamsu KOĠ değerleri ġekil 4. 192 de verilmiģtir. GiriĢ KOĠ değerleri en yüksek 4.günde gerçekleģtirilen deneyde 26.000 mg/l seviyelerinde görülmektedir. Diğer deneylerde ise; 5.gün haricinde 10000 mg/l altında kalarak yaklaģık olarak 3000-5000 mg/l seviyelerinde kalmıģtır. En düģük giriģ KOĠ değeri 1.güne ait 223 171

ve 334 mg/l dir. Süzüntü KOĠ değerlerine iliģkin grafik ise ġekil 4. 193 te verilmiģtir. Deneyler sonuçlarına baktığımızda, çok düģük süzüntü KOĠ değerleri elde edildiği göze çarpmaktadır. Süzüntü KOĠ değerleri 23 mg/l olmakla beraber, ortalama giderim verimleri % 99 seviyelerinde hesaplanmıģtır. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli (Deney 4) ġekil 4. 191: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait süzüntü iletkenlik değerleri Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli (Deney 4) ġekil 4. 192: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ KOĠ değerleri 172

Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli (Deney 4) ġekil 4. 193: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait süzüntü KOĠ değerleri Sıcaklık Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında günlere göre giriģ ham su sıcaklık değerleri ġekil 4. 194 te verilmiģtir. 4.günde kullanılan atıksu en yüksek sıcaklık değerine sahip olmuģ iken, 1.gün en düģük sıcaklık değerlerine sahip deneyler olmuģtur. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli (Deney 4) ġekil 4. 194: Küsters RO XLE-geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ sıcaklık değerleri 173

ph Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında günlere göre giriģ ham su ph değerleri ġekil 4. 195 te verilmiģtir. 4 günde kullanılan atıksu en yüksek ph değerine sahip olmuģ iken, 6.gün en düģük ph değerlerine sahip deneyler olmuģtur. Küsters ROXLE-Geri devirli kesikli (Deney 4) ġekil 4. 195: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ ph değerleri 4.3.1.9 Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneyler (Deney 5) Bu deney sisteminde RO XLE membranı ile geri devirsiz sürekli çalıģmalar gerçekleģtirilmiģtir. Bu kapsamda 5 gün aynı düzende deney yapılmıģtır. Her güne ait deneyler gün baģlıkları altında aģağıda özetlenmiģtir. Sonuçlar akı, KOĠ, renk ve iletkenlik alt baģlıklarında sunulmuģtur. 1.gün Yapılan deney 270 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.43 kwh olmuģtur. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 33 te görülmektedir. 174

Çizelge 4. 33: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının birinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu Akı Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 31.8 45 27.5 120 27.4 180 28.2 270 28.8 Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında elde edilen akı grafikleri zamana bağlı olarak ġekil 4. 196 da gösterilmiģtir. Akı değerleri çok fazla bir değiģim göstermemiģtir. ÇalıĢma 270 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda akı değeri ise 28.4 L/m 2 sa olarak belirlenmiģtir. Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli-1.gün ġekil 4. 196: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği KOİ Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠzaman grafiği ġekil 4. 197 de sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 578 mg/l iken 120.dakikada 193 ve 270.dakikada 96 mg/l olarak ölçülmüģtür. Bu deney sisteminde geri devir olmadığı için giriģ KOĠ değerleri artmamıģtır. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 90.dakikada 13 ve 270.dakikada 15 mg/l olarak ölçülmüģtür. Küste rs Küsters ROXL ROXLE- Geri devirli kesikli siz (Deney sürek 4) li- 1.gün 175

Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli- 1.gün ġekil 4. 197: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği Renk Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renkzaman grafiği ġekil 4. 198 de sunulmuģtur. Ham suyun renk değeri (525 nm de) çalıģmanın baģında 0.206 iken 120.dakikada 0.053 ve 270.dakikada 0.059 a düģmüģtür. Süzüntüdeki renk değerleri ise çok düģük olmuģtur. Ayrıca süzüntü ve hamsu numunelerine iliģkin bir görünüm ġekil 4. 199 da verilmiģtir. Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli- 1.gün ġekil 4. 198: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği 176

Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli-1.gün Hamsu-Hamsu (120 dk)-süzüntü (120 dk)-hamsu (270 dk)-süzüntü (270 dk) ġekil 4. 199: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü İletkenlik Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği ġekil 4. 200 de sunulmuģtur. Ham suyun iletkenlik değeri çalıģmanın baģında 366 µs/cm, 120.dakikada 357 µs/cm ve 270.dakikada 363 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 120.dakikada 9.8 ve 270.dakikada 11 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli- 1.gün ġekil 4. 200: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği 177

2.gün Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında ikinci günde yapılan deney 360 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.58 kwh olmuģtur. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 34 te görülmektedir. Çizelge 4. 34: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının ikinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu Akı Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 28.5 45 26.3 90 26 135 26.5 180 25.6 225 25.7 270 25.9 315 26.3 360 26.8 Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında elde edilen akı grafikleri zamana bağlı olarak ġekil 4. 201 de gösterilmiģtir. Akı değerleri süre arttıkça çok fazla değiģim göstermemiģtir. ÇalıĢma 360 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda elde edilmiģ akı değeri ise 25.29 L/m 2 sa olarak belirlenmiģtir. Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli- 2.gün ġekil 4. 201: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği 178

KOİ Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠzaman grafiği ġekil 4. 202 de sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 96 mg/l iken 180.dakikada 289 ve 360.dakikada 337 mg/l olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 180.dakikada 21 ve 360.dakikada 13 mg/l olarak ölçülmüģtür. Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli- 2.gün ġekil 4. 202: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği Renk Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renkzaman grafiği ġekil 4. 203 te sunulmuģtur. Ham suyun renk değeri (525 nm de) çalıģmanın baģında 0.047 iken 180.dakikada 0.214 ve 360.dakikada 0.493 olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki renk değerleri ise çok düģük olmuģtur. Deneylerde ölçümleri yapılan ham su ve süzüntü numunelerine ait fotoğraflar ġekil 4. 204 te gösterilmiģtir. İletkenlik Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği ġekil 4. 205 te sunulmuģtur. Ham suyun iletkenlik değeri çalıģmanın baģında 359 µs/cm, 180.dakikada 361 ve 360.dakikada 374 µs/cm olarak 179

ölçülmüģtür. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 180.dakikada 8.2 ve 360.dakikada 4.3 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli-2.gün ġekil 4. 203: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli-2.gün Hamsu-Hamsu (180 dk)-süzüntü (180 dk)-hamsu (360 dk)-süzüntü (360 dk) ġekil 4. 204: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü 3.gün Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında üçüncü günde yapılan deney 360 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.60 kwh olmuģtur. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 35 te görülmektedir. 180

Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli- 2.gün ġekil 4. 205: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği Çizelge 4. 35: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının üçüncü gününe ait sıcaklık zaman tablosu Akı Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 31.4 45 32.1 90 29.1 135 27.5 180 28.1 225 28.3 270 28.5 315 28.7 360 28.9 Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında elde edilen akı grafikleri zamana bağlı olarak ġekil 4. 206 da gösterilmiģtir. Akı değerleri süre arttıkça çok fazla değiģim göstermemiģtir. ÇalıĢma 360 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda elde edilmiģ akı değeri ise 24.49 L/m 2 st olarak belirlenmiģtir. KOİ Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠzaman grafiği ġekil 4. 207 de sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 482 mg/l iken 180.dakikada 578 ve 360.dakikada 867 mg/l olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 180.dakikada 8 ve 360.dakikada 12 mg/l olarak ölçülmüģtür. 181

Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli- 3.gün ġekil 4. 206: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli- 3.gün ġekil 4. 207: Küsters RO XLE-geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği Renk Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renkzaman grafiği ġekil 4. 208 de sunulmuģtur. Ham suyun renk değeri (525 nm de) çalıģmanın baģında 0.253 iken 180.dakikada 0.652 ve 360.dakikada 0.610 olarak 182

ölçülmüģtür. Süzüntüdeki renk değerleri ise çok düģük olmuģtur. Ölçümleri yapılan numunelere ait fotoğraf ise ġekil 4. 209 da verilmiģtir. Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli- 3.gün ġekil 4. 208: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli-3.gün Hamsu-Hamsu (180 dk)-süzüntü (180 dk)-hamsu (360 dk)-süzüntü (360 dk) ġekil 4. 209: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü İletkenlik Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği ġekil 4. 210 da sunulmuģtur. Ham suyun iletkenlik değeri çalıģmanın baģında 379 µs/cm, 180.dakikada 374 ve 360.dakikada 369 µs/cm olarak 183

ölçülmüģtür. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 180.dakikada 10.3 ve 360.dakikada 9.6 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli- 3.gün ġekil 4. 210: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği 4.gün Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında dördüncü günde yapılan deney 225 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.50 kwh olmuģtur. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 36 da görülmektedir. Çizelge 4. 36: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının dördüncü gününe ait sıcaklık zaman tablosu Akı Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 33.6 45 32.7 90 32.7 135 32.7 180 33.4 225 33.7 Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında ait elde edilen akı grafikleri zamana bağlı olarak ġekil 4. 211 de gösterilmiģtir. Akı değerleri süre arttıkça çok fazla değiģim göstermemiģtir. ÇalıĢma 225 dakika 184

gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda elde edilmiģ akı değeri ise 22.22 L/m 2 st olarak belirlenmiģtir. Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli- 4.gün ġekil 4. 211: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği KOİ Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠzaman grafiği ġekil 4. 212 de sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 192 mg/l iken 90.dakikada 174 ve 180.dakikada 55 mg/l olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 90.dakikada 4 ve 180.dakikada 15 mg/l olarak ölçülmüģtür. Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli- 4.gün ġekil 4. 212: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği 185

Renk Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renkzaman grafiği ġekil 4. 213 da sunulmuģtur. Ham suyun renk değeri (525 nm de) çalıģmanın baģında 0.465 iken 90.dakikada 0.114 ve 180.dakikada 0.058 olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki renk değerleri ise çok düģük olmuģtur. Numunelere ait fotoğraf ġekil 4. 214 te verilmiģtir. Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli- 4.gün ġekil 4. 213: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli-4.gün Hamsu-Hamsu (90 dk)-süzüntü (90 dk)-hamsu (180 dk)-süzüntü (180 dk) ġekil 4. 214: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü 186

İletkenlik Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği ġekil 4. 215 te sunulmuģtur. Ham suyun iletkenlik değeri çalıģmanın baģında 361 µs/cm, 90.dakikada 351 ve 180.dakikada 355 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 90.dakikada 14.5 ve 180.dakikada 12.5 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli- 4.gün ġekil 4. 215: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği 5.gün Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında beģinci günde yapılan deney 390 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.66 kwh olmuģtur. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 37 de görülmektedir Çizelge 4. 37: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının beģinci gününe ait sıcaklık zaman tablosu Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 32.2 45 33.6 90 33.9 135 34.3 180 34.1 225 33.8 270 33.1 315 32.2 360 31.9 390 32.3 187

Akı Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında elde edilen akı grafikleri zamana bağlı olarak ġekil 4. 216 da gösterilmiģtir. Akı değerleri süre arttıkça çok fazla değiģim göstermemiģtir. ÇalıĢma 405 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda elde edilmiģ akı değeri ise 24.36 L/m 2 sa olarak belirlenmiģtir. Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli- 5.gün ġekil 4. 216: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği KOİ Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠzaman grafiği ġekil 4. 217 de sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 696 mg/l iken 180.dakikada 412 ve 360.dakikada 137 mg/l olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 180.dakikada 236 ve 360.dakikada 1 mg/l olarak ölçülmüģtür. Renk Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renkzaman grafiği ġekil 4. 218 de sunulmuģtur. Ham suyun renk değeri (525 nm de) çalıģmanın baģında 0.693 iken 180.dakikada 1.086 ve 360.dakikada 0.295 olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki renk değerleri ise çok düģük olmuģtur. Ayrıca deneylerde ölçümleri yapılan süzüntü ve ham su numuneleri ġekil 4. 219 da gösterilmiģtir. 188

Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli- 5.gün ġekil 4. 217: Küsters RO XLE-geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli- 5.gün ġekil 4. 218: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli-5.gün Hamsu-Hamsu (180 dk)-süzüntü (180 dk)-hamsu (360 dk)-süzüntü (360 dk) ġekil 4. 219: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü 189

İletkenlik Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği ġekil 4. 220 de sunulmuģtur. Ham suyun iletkenlik değeri çalıģmanın baģında 456 µs/cm, 180.dakikada 491 ve 360.dakikada 340 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 180.dakikada 52.5 ve 360.dakikada 12.21 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli-5.gün ġekil 4. 220: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait Ġletkenlik-zaman grafiği 4.3.1.10 Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneylerin toplu değerlendirmesi (Deney 5) RO XLE membranı ile geri devirsiz sürekli çalıģmalar kapsamında gerçekleģtirilmiģ olan membran filtrasyon çalıģmalarının sonuçları akı, KOĠ, iletkenlik, sıcaklık ve ph alt baģlıkları altında aģağıda özetlenmiģtir. Akı Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli olarak gerçekleģtirilen deneylerin toplu akı-zaman grafiği ġekil 4. 221 de verilmiģtir. Bu deney sisteminde genel olarak deneylerin akı değerleri birbirlerine çok yakın çıkmıģtır. Bunun yanında deney süreleri boyunca akı değiģimleri de benzer olmuģtur. 190

Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli (Deney 5) ġekil 4. 221: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait toplu akı-zaman grafiği İletkenlik Deney sistemlerine göre giriģ ham su iletkenlik değerleri ġekil 4. 222 de verilmiģtir. Deneylerde iletkenlik giriģ değerleri birbirine yakın olup, 350-500 mg/l arasında değiģmektedir. Deneyler arasında beģinci günde kullanılan atıksu en yüksek iletkenlik değerine sahip olmuģ iken, ikinci günde yapılan deney en düģük iletkenlik değerlerine sahip deney olmuģtur. ġekil 4. 223 te ise beģinci güne ait süzüntü iletkenlik değerleri verilmiģtir. GiriĢ iletkenlik değerlerindeki yakın ölçüm değerleri, beģinci gün haricinde çıkıģ iletkenlik değerleri için de benzerlik göstermektedir. Deney süresince yapılan ölçümler neticesinde ortalama iletkenlik giderim verimlerine baktığımızda, Deney birinci günde % 97.54, ikinci günde % 97.89, üçüncü günde % 97.09, dördüncü günde % 96.26, ve beģinci günde ise % 92.67 gibi yüksek değerler hesaplanmıģtır. BeĢinci güne ait süzüntü numunesi değeri 52.5 µs/cm ile en yüksek değere sahiptir. KOİ Deney sistemlerine göre giriģ hamsu KOĠ değerleri ġekil 4. 224 te verilmiģtir. GiriĢ KOĠ değerleri çok yüksek olmamakla beraber, en yüksek üçüncü günde 867 mg/l seviyelerinde olmuģtur. En düģük giriģ KOĠ değeri dördüncü güne ait 55 mg/l ve birinci güne ait 96 mg/l dir. Süzüntü KOĠ değerlerine iliģkin grafik ise ġekil 4. 225verilmiĢtir. Deneylerin sonuçlarına baktığımızda, çok düģük süzüntü KOĠ değerleri elde edildiği göze çarpmaktadır. Süzüntü KOĠ değerleri 20 mg/l olmakla 191

beraber, ortalama giderim verimleri % 98 seviyelerinde hesaplanmıģtır. BeĢinci güne ait süzüntü numunelerinin 236 ve 1 mg/l lik değerleri burada deneysel bir hatanın yapılmıģ olabileceğini Ģeklinde yorumlanabilir. Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli (Deney 5) ġekil 4. 222: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ iletkenlik değerleri Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli (Deney 5) ġekil 4. 223: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait süzüntü iletkenlik değerleri 192

Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli (Deney 5) ġekil 4. 224: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ KOĠ değerleri Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli (Deney 5) ġekil 4. 225: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait süzüntü KOĠ değerleri Sıcaklık Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında günlere göre giriģ ham su sıcaklık değerleri ġekil 4. 226 da verilmiģtir. Dördüncü günde kullanılan atıksu en yüksek sıcaklık değerine sahip olmuģ iken, ikinci gün en düģük sıcaklık değerlerine sahip deneyler olmuģtur. 193

Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli (Deney 5) ġekil 4. 226: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ sıcaklık değerleri ph Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında günlere göre giriģ ham su ph değerleri ġekil 4. 227 de verilmiģtir. Üçüncü günde kullanılan atıksu en yüksek ph değerine sahip olmuģ iken, beģinci gün en düģük ph değerlerine sahip deneyler olmuģtur. Küsters ROXLE-Geri devirsiz sürekli (Deney 5) ġekil 4. 227: Küsters yıkamada RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ ph değerleri 194

4.3.2 Perde AAT giriģ atıksuyu ile gerçekleģtirilen deneyler Arıtma tesisi biyolojik arıtma esaslı olup, kapasitesi 1000 m 3 /gün dür. ġekil 4. 228 de perde arıtma tesisinde yapılan arıtılabilirlik çalıģmasının akım Ģeması gösterilmektedir ġekil 4. 228: Perde arıtma tesisi arıtılabilirlik çalıģması akım Ģeması Bu deney kapsamında Çizelge 4. 38 de gösterildiği gibi perde arıtma tesisi giriģ atıksuyunda NF270 ve RO XLE membranlar ile arıtım çalıģmaları gerçekleģtirilmiģtir. Perde arıtma tesisi giriģ suyu ile toplam 6 günlük deney gerçekleģtirilmiģtir. Farklı günlerde gelen farklı özellikteki atıksularla arıtılabilirlik çalıģmaları gerçekleģtirilmiģtir. Deney 6 ve 7 NF270 membranın, Deney 8 ve 9 ise RO XLE membranın sonuçlarını kapsamaktadır. Her bir deney sistemi içerisinde gerçekleģtirilen deneyler ise günler bazında gösterilmiģtir. Çizelge 4. 38: Perde AAT giriģ atıksuyu ile yapılan çalıģmaların deneysel planı. Atıksu Türü Perde AAT GiriĢ Kullanılan Membranlar NF 270 RO XLE ÇalıĢma Düzeni Geri Devirli Kesikli Geri Devirsiz Sürekli Geri Devirli Kesikli Geri Devirsiz Sürekli ÇalıĢma Zamanı 2 gün 2 gün 1 gün 1 gün Deney No Deney 6 Deney 7 Deney 8 Deney 9 4.3.2.1 Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli gerçekleģtirilen deneyler (Deney 6) Bu deney sisteminde NF 270 membranı ile geri devirli kesikli çalıģmalar gerçekleģtirilmiģtir. Bu kapsamda 2 gün aynı düzende deney yapılmıģtır. Her güne ait 195

deneyler gün baģlıkları altında aģağıda özetlenmiģtir. Sonuçlar akı, KOĠ, renk ve iletkenlik alt baģlıklarında sunulmuģtur. 1.gün Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli arıtılabilirlik çalıģmasında ilk gün yapılan deney 120 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.18 kwh olmuģtur. Deney süresince sıcaklık değiģimi Çizelge 4. 39 da görülmektedir. Çizelge 4. 39: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait sıcaklık-zaman tablosu. Akı Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 35.6 30 35.3 60 35.4 90 35.6 120 35.7 Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı grafikleri zamana bağlı olarak ġekil 4. 229 da gösterilmiģtir. Akı değerleri süre arttıkça azalmaktadır. ÇalıĢma 120 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda akı değeri ise 5.79 L/m 2 st olarak belirlenmiģtir. Perde AAT giriş-geri devirli kesikli-1.gün ġekil 4. 229: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği 196

KOİ Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği ġekil 4. 230 da sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 1429 mg/l iken 60.dakikada 1337 ve 120.dakikada 1273 mg/l olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 60.dakikada 57 ve 120.dakikada 71 mg/l olarak ölçülmüģtür. Perde AAT giriş-geri devirli kesikli-1.gün ġekil 4. 230: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla NF270 geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği Renk Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk-zaman grafiği ġekil 4. 231 de sunulmuģtur. Ham suyun renk değeri (525 nm de) çalıģmanın baģında 0.608 iken 60.dakikada 0.559 ve 120.dakikada 0.617 olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki renk değerleri ise çok düģük olmuģtur. Deneylerde ölçümleri yapılan ham su ve süzüntü numunelerine ait fotoğraflar ġekil 4. 232de verilmiģtir. İletkenlik Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği ġekil 4. 233 te sunulmuģtur. Ham suyun iletkenlik değeri çalıģmanın baģında 3820 µs/cm, 60.dakikada 3210 ve 120.dakikada 3220 µs/cm 197

olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 60.dakikada 2750 ve 120.dakikada 2780 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Perde AAT giriş-geri devirli kesikli-1.gün ġekil 4. 231: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği Perde AAT giriş-geri devirli kesikli-1.gün Hamsu-Hamsu (60 dk)-süzüntü (60 dk)-hamsu (120 dk)-süzüntü (120 dk) ġekil 4. 232: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü Perde AAT giriş-geri devirli kesikli-1.gün ġekil 4. 233: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği 198

2.gün Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli arıtılabilirlik çalıģmasında ilk gün yapılan deney 210 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.17 kwh olmuģtur. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 40 da görülmektedir. Çizelge 4. 40: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının ikinci gününe ait sıcaklık-zaman tablosu. Akı Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 30.7 30 31 60 30.7 90 31 120 30.7 150 31.2 180 31.1 210 31.2 Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı grafikleri zamana bağlı olarak ġekil 4. 234 te gösterilmiģtir. Akı değerleri süre arttıkça azalmıģtır. ÇalıĢma 210 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda elde edilmiģ akı değeri ise 15.44 L/m 2 st olarak belirlenmiģtir. Perde AAT giriş-geri devirli kesikli- 2.gün ġekil 4. 234: Perde AAT giriģ NF270 geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği 199

KOİ Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği ġekil 4. 235 te sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 916 mg/l iken 60.dakikada 1328, 120.dakikada 1402 ve 180.dakikada 1456 mg/l olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 60.dakikada 37, 120.dakikada 33 ve 180.dakikada 31 mg/l olarak ölçülmüģtür. Perde AAT giriş-geri devirli kesikli-2.gün ġekil 4. 235: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği Renk Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk-zaman grafiği ġekil 4. 236 da sunulmuģtur. Ham suyun renk değeri (525 nm de) çalıģmanın baģında 0.386 iken 60.dakikada 0.540, 120.dakikada 0.501 ve 180.dakikada 0.632 olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki renk değerleri ise çok düģük olmuģtur. Numunelere ait fotoğraflar ġekil 4. 237 de verilmiģtir. İletkenlik Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği ġekil 4. 238 de sunulmuģtur. Ham suyun iletkenlik değeri çalıģmanın baģında 1017 µs/cm, 60.dakikada 1029, 120.dakikada 1083 ve 180.dakikada 1146 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 60.dakikada 751, 120.dakikada 809 ve 180.dakikada 842 µs/cm olarak ölçülmüģtür. 200

Perde AAT giriş-geri devirli kesikli-2.gün ġekil 4. 236: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği Perde AAT giriş-geri devirli kesikli-2.gün Hamsu-Hamsu (120 dk)-süzüntü (120 dk)-hamsu (180 dk)-süzüntü (180 dk) ġekil 4. 237: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü Perde AAT giriş-geri devirli kesikli-2.gün ġekil 4. 238: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği 201

4.3.2.2 Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli gerçekleģtirilen deneylerin toplu değerlendirmesi (Deney 6) Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli arıtılabilirlik çalıģmasında gerçekleģtirilmiģ olan membran filtrasyon çalıģmalarının sonuçları akı, iletkenlik, KOĠ, sıcaklık ve ph alt baģlıkları altında aģağıda özetlenmiģtir. Akı Akı-zaman grafikleri ġekil 4. 239 da verilmiģtir. Ġkinci günün akı değerleri birinci günden daha yüksek çıkmıģtır. Perde AAT giriş-geri devirli kesikli (Deney 6) ġekil 4. 239: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait toplu Akı-zaman grafiği İletkenlik Deney sistemlerine göre giriģ ham su iletkenlik değerleri ġekil 4. 240 da verilmiģtir. Birinci günde kullanılan atıksu ikinci günde kullanılan atıksudan daha yüksek bir iletkenlik değerine sahip olmuģtur. Deneylerde iletkenlik giriģ değerleri 1000-4000 µs/cm arasında değiģmektedir. Deneyler arasında birinci günde kullanılan atıksu en yüksek iletkenlik değerine sahip olmuģtur. ġekil 4. 241 de ise Deney 6 ya ait süzüntü iletkenlik değerleri verilmiģtir. Deney süresince yapılan ölçümler neticesinde ortalama iletkenlik giderim verimlerine baktığımızda, birinci günde % 13.86, ikinci günde ise % 26.94 değerleri hesaplanmıģtır. Küsters yıkamada yapılan deneylere göre düģük iletkenlik giderim verimleri elde edilmiģtir. 202

Perde AAT giriş-geri devirli kesikli (Deney 6) ġekil 4. 240: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ iletkenlik değerleri Perde AAT giriş-geri devirli kesikli (Deney 6) ġekil 4. 241: Perde AAT giriģ NF270 geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait süzüntü iletkenlik değerleri KOİ Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında deney sistemlerine göre giriģ hamsu KOĠ değerleri ġekil 4. 242 de verilmiģtir. GiriĢ KOĠ değerleri birinci günde 1429 mg/l değerinde iken, ikinci günde ise 916 mg/l değerindedir. Süzüntü KOĠ değerlerine iliģkin grafik ise ġekil 4. 243 te verilmiģtir. Deneylerin sonuçlarına baktığımızda, çok düģük süzüntü KOĠ değerleri elde edildiği 203

göze çarpmaktadır. Süzüntü KOĠ değerleri 71 mg/l olmakla beraber, ortalama giderim verimleri % 95 seviyelerinde hesaplanmıģtır. Perde AAT giriş-geri devirli kesikli (Deney 6) ġekil 4. 242: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ KOĠ değerleri Perde AAT giriş-geri devirli kesikli (Deney 6) ġekil 4. 243: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait süzüntü KOĠ değerleri Sıcaklık Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında deney sistemlerine göre giriģ ham su sıcaklık değerleri ġekil 4. 244 te verilmiģtir. Birinci günde kullanılan atıksuyun sıcaklığı ikinci günde kullanılandan daha yüksek olmuģtur. 204

Perde AAT giriş-geri devirli kesikli (Deney 6) ġekil 4. 244: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ sıcaklık değerleri ph Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartında deney sistemlerine göre giriģ ham su ph değerleri ġekil 4. 245 te verilmiģtir. Birinci günde kullanılan atıksuyun ph değeri ikinci günden daha yüksek olmuģtur. Perde AAT giriş-geri devirli kesikli (Deney 6) ġekil 4. 245: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait giriģ ph değerleri 4.3.2.3 Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneyler (Deney 7) Bu deney sisteminde NF270 membranı ile geri devirsiz sürekli çalıģmalar gerçekleģtirilmiģtir. Bu kapsamda 2 gün aynı düzende deney yapılmıģtır. Her güne ait 205

deneyler gün baģlıkları altında aģağıda özetlenmiģtir. Sonuçlar akı, KOĠ, renk ve iletkenlik alt baģlıklarında sunulmuģtur. 1.gün Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında yapılan deney 360 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.11 kwh olmuģtur. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 41 de görülmektedir. Akı Çizelge 4. 41: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının birinci gününe ait sıcaklık-zaman tablosu. Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 30 45 31.7 90 32.1 135 32.7 180 33.4 225 33.1 270 32.4 315 32.5 360 32.1 Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında elde edilen akı grafikleri zamana bağlı olarak ġekil 4. 246 da gösterilmiģtir. Akı değerleri süre arttıkça azalmaktadır. ÇalıĢma 360 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda akı değeri ise 13.93 L/m 2 st olarak belirlenmiģtir. Perde AAT giriş-geri devirsiz sürekli- 1.gün ġekil 4. 246: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği 206

KOİ Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği ġekil 4. 247 te sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 925 mg/l iken 180.dakikada 962 ve 360.dakikada 1017 mg/l olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 180.dakikada 22 ve 360.dakikada 26 mg/l olarak ölçülmüģtür. Perde AAT giriş-geri devirsiz sürekli-1.gün ġekil 4. 247: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği Renk Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk-zaman grafiği ġekil 4. 248 de sunulmuģtur. Ham suyun renk değeri (525 nm de) çalıģmanın baģında 0.437 iken 180.dakikada 0.359 ve 360.dakikada 0.332 olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki renk değerleri ise çok düģük olmuģtur. Ölçümleri yapılan numunelere ait fotoğraf ġekil 4. 249 da verilmiģtir. İletkenlik Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği ġekil 4. 250 de sunulmuģtur. Ham suyun iletkenlik değeri çalıģmanın baģında 1087 µs/cm, 180.dakikada 1655 ve 360.dakikada 1763 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 180.dakikada 1399 ve 360.dakikada 1593 µs/cm olarak ölçülmüģtür. 207

Perde AAT giriş-geri devirsiz sürekli-1.gün ġekil 4. 248: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği Perde AAT giriş-geri devirsiz sürekli-1.gün Hamsu-Hamsu (180 dk)-süzüntü (180 dk)-hamsu (360 dk)-süzüntü (360 dk) ġekil 4. 249: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü Perde AAT giriş-geri devirsiz sürekli-1.gün ġekil 4. 250: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait Ġletkenlik-zaman grafiği 208

2.gün Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında ikinci günde yapılan deney 360 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.13 kwh olmuģtur. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 42 de görülmektedir. Akı Çizelge 4. 42: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının ikinci gününe ait sıcaklık-zaman tablosu. Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 32.8 45 33.2 90 34 135 35 180 35.5 225 35.7 270 35.7 315 35.3 360 35.1 Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında elde edilen akı grafikleri zamana bağlı olarak ġekil 4. 251 de gösterilmiģtir. Akı değerleri süre arttıkça azalmaktadır. ÇalıĢma 360 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda akı değeri ise 11.11 L/m 2 sa olarak belirlenmiģtir. Perde AAT giriş-geri devirsiz sürekli-2.gün ġekil 4. 251: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği 209

KOİ Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği ġekil 4. 252 de sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 907 mg/l iken 180.dakikada 898 ve 360.dakikada 1172 mg/l olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 180.dakikada 46 ve 360.dakikada 45 mg/l olarak ölçülmüģtür. Perde AAT giriş-geri devirsiz sürekli-2.gün ġekil 4. 252: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği Renk Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk-zaman grafiği ġekil 4. 253 te sunulmuģtur. Ham suyun renk değeri (525 nm de) çalıģmanın baģında 0.394 iken 180.dakikada 0.405 ve 360.dakikada 0.369 olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki renk değerleri ise çok düģük olmuģtur. Ölçümleri yapılan numunelere ait fotoğraf ġekil 4. 254 de verilmiģtir. İletkenlik Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği ġekil 4. 255 te sunulmuģtur. Ham suyun iletkenlik değeri çalıģmanın baģında 1167 µs/cm, 180.dakikada 1203 ve 360.dakikada 1658 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 120.dakikada 895 ve 360.dakikada 1546 µs/cm olarak ölçülmüģtür. 210

Perde AAT giriş-geri devirsiz sürekli-2.gün ġekil 4. 253: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği Perde AAT giriş-geri devirsiz sürekli-2.gün Hamsu-Hamsu (180 dk)-süzüntü (180 dk)-hamsu (360 dk)-süzüntü (360 dk) ġekil 4. 254: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü Perde AAT giriş-geri devirsiz sürekli- 2.gün ġekil 4. 255: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği 211

4.3.2.4 Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneylerin toplu değerlendirmesi (Deney 7) Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartı kapsamında gerçekleģtirilmiģ olan membran filtrasyon çalıģmalarının sonuçları akı, iletkenlik, KOĠ, sıcaklık ve ph alt baģlıkları altında aģağıda özetlenmiģtir. Akı Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında elde edilmiģ akı-zaman grafikleri ġekil 4. 256 da verilmiģtir. Ġki deneyinde akı değerleri ve değiģimleri birbirine çok yakın çıkmıģtır. Perde AAT giriş-geri devirsiz sürekli-2.gün ġekil 4. 256: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait toplu akı-zaman grafiği İletkenlik Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında deney sistemlerine göre giriģ ham su iletkenlik değerleri ġekil 4. 257 de verilmiģtir. Ġkinci günde kullanılan atıksu birinci günde kullanılan atıksudan daha yüksek bir iletkenlik değerine sahip olmuģtur. ġekil 4. 258 de ise Perde AAT giriģ NF270 geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait süzüntü iletkenlik değerleri verilmiģtir. Deney süresince yapılan ölçümler neticesinde ortalama iletkenlik giderim verimlerine baktığımızda, birinci günde % 16.51, ikinci günde ise % 19.27 değerleri hesaplanmıģtır. Bir önceki perde arıtma deney sistematiğindeki gibi küsters yıkamada yapılan deneylere göre düģük iletkenlik giderim verimleri elde edilmiģtir. 212

Perde AAT giriş-geri devirsiz sürekli-2.gün ġekil 4. 257: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ iletkenlik değerleri Perde AAT giriş-geri devirsiz sürekli-2.gün ġekil 4. 258: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait süzüntü iletkenlik değerleri KOİ Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında deney sistemlerine göre giriģ hamsu KOĠ değerleri ġekil 4. 259 da verilmiģtir. GiriĢ KOĠ değerleri birinci günde 925 mg/l değerinde iken, ikinci günde ise 907 mg/l değerindedir. Süzüntü KOĠ değerlerine iliģkin grafik ise ġekil 4. 260 da verilmiģtir. Deneylerin sonuçlarına baktığımızda, çok düģük süzüntü KOĠ değerleri elde edildiği göze çarpmaktadır. Süzüntü KOĠ değerleri 46 mg/l olmakla beraber, ortalama giderim verimleri % 96 seviyelerinde hesaplanmıģtır. 213

Perde AAT giriş-geri devirsiz sürekli-2.gün ġekil 4. 259: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ KOĠ değerleri Perde AAT giriş-geri devirsiz sürekli-2.gün ġekil 4. 260: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait süzüntü KOĠ değerleri Sıcaklık Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında deney sistemlerine göre giriģ ham su sıcaklık değerleri ġekil 4. 261 de verilmiģtir. Ġkinci günde kullanılan atıksuyun sıcaklığı birinci günden daha yüksek olmuģtur. 214

Perde AAT giriş-geri devirsiz sürekli-2.gün ġekil 4. 261: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ sıcaklık değerleri ph Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartında deney sistemlerine göre giriģ ham su ph değerleri ġekil 4. 262 de verilmiģtir. Birinci günde kullanılan atıksuyun ph değeri ikinci günden daha yüksek olmuģtur. Perde AAT giriş-geri devirsiz sürekli-2.gün ġekil 4. 262: Perde AAT giriģ atıksuyunda NF270 membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartına ait giriģ ph değerleri 4.3.2.5 Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirli kesikli gerçekleģtirilen deneyler (Deney 8) Bu deney sisteminde RO XLE membranı ile geri devirli kesikli çalıģmalar gerçekleģtirilmiģtir. Bu kapsamda 1 gün deney yapılmıģtır. ÇalıĢmaya ait deney 215

sonuçları aģağıda özetlenmiģtir. Sonuçlar akı, KOĠ, renk ve iletkenlik alt baģlıklarında sunulmuģtur. 1.gün: Yapılan deney 285 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.24 kwh olmuģtur. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 43 te görülmektedir. Akı Çizelge 4. 43: Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartının birinci gününe ait sıcaklık-zaman tablosu. Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 33 15 32.9 30 32.9 45 32.9 60 33 75 33.1 90 33.2 105 33.3 120 33.5 135 33.4 150 33.4 165 33.6 180 33.5 195 33.8 210 33.9 240 34 255 34 270 34 285 37.3 Bu deney sisteminde elde edilen XLE membranın akı grafikleri zamana bağlı olarak ġekil 4. 263 te gösterilmiģtir. Akı değerleri süre arttıkça azalmaktadır. ÇalıĢma 285 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda akı değeri ise 8.45 L/m 2 sa olarak belirlenmiģtir. KOİ Deneye ait KOĠ-zaman grafiği ġekil 4. 264 te sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ si çalıģmanın baģında 806 mg/l iken 60.dakikada 870, 120.dakikada 934 ve 216

180.dakikada 1429 mg/l olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 60.dakikada 7, 120.dakikada 7 ve 180.dakikada 11 mg/l olarak ölçülmüģtür. Perde AAT giriş-geri devirsiz sürekli-2.gün Perde AAT giriş- Geri devirsiz sürekli- 2.gün ġekil 4. 263: Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği ġekil 4. 264:Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği Renk Deneye ait renk-zaman grafiği ġekil 4. 265 te sunulmuģtur. Ham suyun renk değeri (525 nm de) çalıģmanın baģında 0.612 iken 60.dakikada 0.614, 120.dakikada 0.672 ve 180.dakikada 0.869 olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki renk değerleri ise çok düģük olmuģtur. Ölçümleri yapılan numunelere ait fotoğraf ġekil 4. 266 da verilmiģtir. 217

ġekil 4. 265: Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına Renk(Abs @ 525 nm)-zaman grafiği Hamsu Hamsu (60 dk) Süzüntü (60 dk) Hamsu (120 dk) Süzüntü (120 dk) Hamsu (180 dk) Süzüntü (180 dk) ġekil 4. 266: Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü İletkenlik Deneye ait iletkenlik-zaman grafiği ġekil 4. 267 de sunulmuģtur. Ham suyun iletkenlik değeri çalıģmanın baģında 1349 µs/cm, 60.dakikada 1506, 120.dakikada 1721 ve 180.dakikada 1960 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 60.dakikada 14.2, 120.dakikada 20.4 ve 180.dakikada 15.53 µs/cm olarak ölçülmüģtür. 218

ġekil 4. 267: Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirli kesikli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği 4.3.2.6 Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneyler (Deney 9) Bu deney sisteminde RO XLE membranı ile geri devirsiz sürekli çalıģmalar gerçekleģtirilmiģtir. Bu kapsamda 1 gün aynı düzende deney yapılmıģtır. ÇalıĢmaya ait deney sonuçları aģağıda özetlenmiģtir. Sonuçlar akı, KOĠ, renk ve iletkenlik alt baģlıklarında sunulmuģtur. 1. gün: Yapılan deney 360 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.21 kwh olmuģtur. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 44 te görülmektedir. Akı Bu deney sisteminde elde edilen XLE membranın akı grafiği zamana bağlı olarak ġekil 4. 268 de gösterilmiģtir. Akı değerleri süre arttıkça azalmaktadır. ÇalıĢma 360 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda akı değeri ise 8.90 L/m 2 sa olarak belirlenmiģtir. 219

Çizelge 4. 44: Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli iģletim Ģartının birinci gününe ait sıcaklık-zaman tablosu. Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 29.5 45 30.6 90 30.9 135 31 180 31 225 31.3 270 31.5 315 31.2 360 31.3 KOİ ġekil 4. 268: Perde fabrikası AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneye ait akı-zaman grafiği Deneye ait KOĠ-zaman grafiği ġekil 4. 269 da sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 1081 mg/l iken 180.dakikada 980 ve 360.dakikada 1127 mg/l olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 180.dakikada 9 ve 360.dakikada 4 mg/l olarak ölçülmüģtür. Renk Deneye ait renk-zaman grafiği ġekil 4. 270 de sunulmuģtur. Ham suyun renk değeri (525 nm de) çalıģmanın baģında 0.358 iken 180.dakikada 0.385 ve 360.dakikada 0.373 olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki renk değerleri ise çok düģük olmuģtur. Numunelerin bir arada olduğu fotoğraf ġekil 4. 271 de verilmiģtir. 220

ġekil 4. 269: Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneye ait KOĠ-zaman grafiği ġekil 4. 270: Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneye ait Renk(Abs @ 525 nm)-zaman grafiği Hamsu Hamsu (180 dk) Süzüntü (180 dk) Hamsu (360 dk) Süzüntü (360 dk) ġekil 4. 271: Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneye ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü 221

İletkenlik Deneye ait iletkenlik-zaman grafiği ġekil 4. 272 de sunulmuģtur. Ham suyun iletkenlik değeri çalıģmanın baģında 1485 µs/cm, 180.dakikada 1466 ve 360.dakikada 1474 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 180.dakikada 25.9 ve 360.dakikada 24.2 µs/cm olarak ölçülmüģtür. ġekil 4. 272: Perde AAT giriģ atıksuyunda RO XLE membranıyla geri devirsiz sürekli gerçekleģtirilen deneye ait iletkenlik-zaman grafiği 4.3.3 Kasar yıkama Kasar iģleminin amacı ağartma yapmaktır. KumaĢ terbiye kısmında 3 adet kasar makinesi bulunmaktadır. DokunmuĢ kumaģ kasar prosesinde 95 0 C sıcaklıktaki su ile iģlem görmektedir. Kasar iģleminde ilk banyoda ıslatıcı madde ilave edilerek kumaģın yüzey geriliminin düģürülmesi sağlanmaktadır. Ġlk banyoda sisteme su giriģi olmazken, 2. banyoda su giriģi olmaktadır. DokunmuĢ kumaģ ilk iki banyodan sonra 102 0 C sıcaklık altında 18-21 dakika kadar buharlama iģlemine tabi tutulmaktadır. Ancak buharlamadan önce dokunmuģ kumaģa kimyasal madde ilavesi yapılmaktadır. Kullanılan kimyasallar aģağıda sıralanmaktadır: Kostik Stabilizatör Hidrojen Peroksit Islatıcı Ġyon tutucu 222

Kasar prosesinde su kasar çözelti suyu hazırlanmasında ve kasar bölümünün yıkanmasında kullanılmaktadır. ġekil 4. 273 te kasar yıkama akım Ģeması görülmektedir. ġekil 4. 273: Kasar yıkama akım Ģeması Arıtılabilirlik çalıģmaları, akım Ģeması üzerinde gösterilen kırmızı renkli banyolardan alınan numunelerin karıģımı ile gerçekleģtirilmiģtir. Bu deney kapsamında Çizelge 4. 45 te gösterildiği gibi kasar yıkama prosesi çıkıģ atıksuyunda NF270 membran ile arıtım çalıģmaları gerçekleģtirilmiģtir. Bu kapsamda 3 gün aynı düzende deney yapılmıģtır. Her bir deney sistemi içerisinde gerçekleģtirilen deneyler gün baģlıkları altında aģağıda özetlenmiģtir. Sonuçlar akı, KOĠ, renk ve iletkenlik alt baģlıklarında sunulmuģtur. Çizelge 4. 45: Kasar yıkama prosesi atıksuyu ile yapılan çalıģmaların deneysel planı. Atıksu Türü Kullanılan Membranlar Kasar Yıkama NF 270 ÇalıĢma Düzeni Geri Devirli Sürekli ÇalıĢma Zamanı Deney No 3 gün Deney 10 4.3.3.1 Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartlarında gerçekleģtirilen deneyler (Deney 10) 1.gün Kasar yıkamada NF270 membranıyla ile geri devirli sürekli iģletim Ģartında birinci gün yapılan deney 360 dakika sürmüģtür. Deney süresince harcanan ortalama elektrik enerjisi 1.29 kwh olmuģtur. Deney süresince sıcaklık değiģimi ise Çizelge 4. 46 da görülmektedir. 223

Akı Çizelge 4. 46: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartının birinci gününe ait sıcaklık-zaman tablosu. Zaman (dak) Sıcaklık ( 0 C) 0 29.5 45 30.6 90 30.9 135 31 180 31 225 31.3 270 31.5 315 31.2 360 31.3 Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartında elde edilen NF membranın akı grafikleri zamana bağlı olarak ġekil 4. 274 te gösterilmiģtir. Akı değerleri süre arttıkça azalmaktadır. ÇalıĢma 360 dakika gerçekleģtirilmiģ bu sürenin sonunda akı değeri ise 6.72 L/m 2 sa olarak belirlenmiģtir. ġekil 4. 274: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait akı-zaman grafiği KOİ Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait KOĠzaman grafiği ġekil 4. 275 te sunulmuģtur. Ham suyun KOĠ değeri çalıģmanın baģında 3695 mg/l iken 180.dakikada 4489 ve 360.dakikada 5283 mg/l olarak 224

ölçülmüģtür. Süzüntüdeki KOĠ değerleri ise 180.dakikada 376 ve 360.dakikada 447 mg/l olarak ölçülmüģtür. ġekil 4. 275: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait KOĠ-zaman grafiği Renk Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait renkzaman grafiği ġekil 4. 276 da sunulmuģtur. Ham suyun renk değeri (525 nm de) çalıģmanın baģında 0.561 iken 180.dakikada 0.585 ve 360.dakikada 0.665 olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki renk değerleri ise çok düģük olmuģtur. Numunelere ait fotoğraflar bir arada olarak ġekil 4. 277 de verilmiģtir. ġekil 4. 276: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait renk(abs @ 525 nm)-zaman grafiği 225

Hamsu Hamsu (180 dk) Süzüntü (180 dk) Hamsu (360 dk) Süzüntü (360 dk) ġekil 4. 277: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait ham su ve süzüntü numunelerinin görünümü İletkenlik Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlikzaman grafiği ġekil 4. 278 de sunulmuģtur. Ham suyun iletkenlik değeri çalıģmanın baģında 3980 µs/cm, 180.dakikada 4200 ve 360.dakikada 4410 µs/cm olarak ölçülmüģtür. Süzüntüdeki iletkenlik değerleri ise 180.dakikada 3110 ve 360.dakikada 3410 µs/cm olarak ölçülmüģtür. ġekil 4. 278: Kasar yıkamada NF270 membranıyla geri devirli sürekli iģletim Ģartına ait iletkenlik-zaman grafiği 226