3. Ulusal Açık Erişim Çalıştayı Kurulumdan Kullanıma DSpace Sönmez ÇELİK Doğuş Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Merkezi Müdürü scelik@dogus.edu.tr; snmzclk@gmail.com Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA
Sunum Planı: Kurulumdan Kullanıma DSpace Kurumsal Arşivler Üst Veri DSpace Kurulum Kullanım DSpace@Doğuş Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 2
Kurumsal Arşivler Kurulumdan Kullanıma DSpace Akademik çıktıları uluslararası standartlarda dijital ortamda toplayan, saklayan, koruyan ve erişime sunan kurumsal arşivler bir kurumda görev yapan kişilerin yayınlarının arşivlenmesi ve yönetilmesini sağlar. Günümüzde pek çok üniversite misyon ve vizyonunu; bilimsel bilgi üretiminde mükemmele ulaşabilmek ve üretilen bu bilginin ulusal/uluslararası alanda yeni ürünler ve hizmetler ortaya konulmasında öncülük etmesini sağlayabilmek çerçevesinde oluşturmaya çalışmaktadır. Akademisyenlerin ve araştırmacıların üretmiş oldukları bilimsel bilgi, diğer meslektaşları tarafından bilimsel etik kuralları çerçevesinde özgürce erişilebilir olmalıdır. Bugün ülkemizde üretilen akademik çıktıların tamamına değil erişebilmek, bunların tespitinde bile güçlükler yaşanmaktadır. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 3
Yıllar İtibariyle Dünyada Kurumsal Arşiv Sayısı 3000 2500 2000 1833 2207 2305 2604 2714 1500 1304 1523 1000 811 1009 500 0 128 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 4
OAI nin desteklediği üst veri standartları: Üst veri, bilgi kaynaklarının derlenmesi, kimliklendirilmesi, kullanımı ve yönetimi ile ilgili yapılandırılmış bilgiler topluluğudur. uketd_dc dim oai_dc marc etdms xoai qdc rdf ore mods mets didl Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 5
Temel Dublin Core (DC) Alanları Dublin Core biçimi en çok kullanılan üst veri standartlarından biridir ve 1995 yılında Online Computer Library Center sponsorluğundaki bir çalıştayda oluşturulmuştur. 1) Başlık (Title) 2) Yazar / Oluşturan (Creator) 3) Konu / Anahtar Kelimeler (Subject) 4) Tanım (Description) 5) Yayıncı (Publisher) 6) Katkı Sağlayan (Contributor) 7) Tarih (Date) 8) Yayın Türü (Type) 9) Biçim (Format) 10) Kaynak Tanımlayıcı (Identifier) 11) Kaynak (Source) 12) Dil (Language) 13) İlişki (Relation) 14) Kapsam (Coverage) 15) Haklar (Rights) Ek DC alanları: 16) Hedef Kitle (Audience) 17) Köken (Provenance) 18) Hak Sahibi (Rights Holder) Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 6
DSpace MIT ve HP işbirliği Kurulumdan Kullanıma DSpace 1700 Kurumsal Kullanıcı (üniversite, araştırma merkezi, konsorsiyum, sivil toplum kuruluşu, şirket, hastane, müze vb.) Web uygulamaları, yönetim, depolama, arama, erişim ve raporlama ara yüzleri PostgreSQL veya Oracle veri tabanı JSPUI ve XMLUI ara yüzleri OAI-PMH uyumlu Hiyerarşik yapı (ağ/sistem yöneticisi, bölüm yöneticisi, gönderici/içerik sağlayıcı ve kullanıcı) Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 7
Neden DSpace? Kurulumdan Kullanıma DSpace Dünya çapında geliştirici ve kullanıcılardan oluşan büyük topluluk Ücretsiz açık kaynak kodlu yazılım İhtiyaçlarınız için tamamen özelleştirilebilir Eğitim, devlet, özel ve ticari kurumlar tarafından kullanılır Farklı işletim sistemlerine kurulabilir Her çeşit dijital içeriği korur ve yönetir Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 8
Dünyada Kurumsal Arşiv Yazılımlarının Kullanım Durumu Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 9
DSpace İçin Donanım ve Yazılım Gereksinimi Donanım Gereksinimi Sana sunucu için en az 100GB sabit disk ve 4GB geçici bellek Fiziksel sunucu için daha yüksel kapasiteli sabit disk DSpace büyük ölçekli bir kuruluş için kurulacaksa yazılım ve donanım gereksinimleri için fizibilite çalışması yapılmalıdır. Yazılım Gereksinimi: Bir DSpace sunucusu için bazı üçüncü parti yazılımlara ihtiyaç duyulur. DSpace 4.1 sürümü için: OpenJDK 7 Apache Maven 3.x Apache Ant 1.8 veya üstü PostgreSQL veya Oracle Veri Tabanı Apache Tomcat 7 veya üstü Perl (sadece dspace-info.pl için gerekli) Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 10
DSpace Kurulumu Ubuntu üzerine kurulum dokümantasyonu takip ederek Centos üzerine kurulum uygulamalarını takip ederek DSpace orijinal dokümantasyonunu takip ederek Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 11
Mirage Teması Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 12
Mirage2 Teması Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 13
JSPUI Teması Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 14
JSPUI Klasik Tema Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 15
Reference Tema Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 16
Kubric Tema Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 17
Kullanım Araçları Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 18
DSpace de Hiyerarşik Yapı Kurulumdan Kullanıma DSpace Kullanıcı: Toplumun birer üyesidir ve kurumsal arşiv içeriğinden listeleme veya arama yaparak bilgiye erişen kişidir. Gönderici: Kurum çalışanıdır ve kurum bünyesinde ürettiği akademik çıktıları sisteme kaydeden kişidir. Bölüm Yöneticisi: Ağ/sistem yöneticisi tarafından bölüm / bölümleri yönetmek üzere atanan kişidir. Ağ/Sistem Yöneticisi: Kurumsal arşiv sistemini yöneten kişidir. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 19
DSpace de İş Akış Süreci Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 20
DSpace@Doğuş un Zaman Çizelgesi Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 21
DSpace@Doğuş tan Beklentiler Kurumsal: Üniversitenin görünürlüğü ve saygınlığı Üniversitenin desteklediği çeşitli tanıtım ve araştırma sonuçlarına erişim sınırlamasını ortadan kaldırılması Üniversitenin desteklediği araştırmaların tekrar ücret ödeyerek ticari kaynaklardan satın almasını önlenmesi Bireysel: İnternet sayesinde araştırma sonuçlarına ücretsiz ve hızlı erişim Bilgi kaynaklarının daha geniş kitlelere ulaşması Bilgi kaynaklarının başka araştırmalara temel oluşturması Araştırmaların tekrarını önlenmesi Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 22
DSpace@Doğuş un İlkeleri Kurulumdan Kullanıma DSpace Kurumsal Arşivleme İlkeleri : Üniversitenin yayınladığı e-dergiler, e-kitaplar, web sayfaları Kartografik materyaller, nadir koleksiyonlar Video ve ses kayıtları, fotoğraf vb. görsel materyaller Öğrenim materyalleri Kişisel Arşivleme İlkeleri: Bilimsel dergilerde yayımlanmış ve yayımlama aşamasındaki makaleler Yüksek lisans ve doktora tezleri Bildiri ve sunumlar Seminer metinleri Teknik notlar Proje çalışmaları Kitaplar ve kitap içindeki bölümler. Ödüllü çalışmalar, patent belgeleri, raporlar, açık ders materyalleri Afiş, video kaydı vb. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 23
DSpace@Doğuş ta İş Akışı Süreci Arşivleme: DSpace@Doğuş ta depolanacak bilgi kaynağının yazarı tarafından üst verisinin oluşturularak dosya/dosyalarının yüklenmesidir. Arşivleme Sonrası: Yazarın, çalışmasının elektronik kopyasını DSpace@Doğuş a yükleme işlemini yapmasından sonra, yayının araştırmacıların erişimine açıldığı süreçtir. Kaynağın üst verisinin kontrolü Üst veriye gerekli görülen eklemelerin yapılması Dosyanın geçerliliği, içerik bilgilerinin yeterliliği ve doğruluğunun kontrolü Yayım izni / telif durumu kontrolü Erişim / ambargo koşullarının düzenlenmesi Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 24
DSpace@Doğuş ta Veri Giriş Formları Düzenlenen Formlar: Geleneksel Tez Rapor Kitap OpenAIRE Veri Tabanına Eklenen Alanlar: dc.relation.journal dc.contributor.department dc.contributor.authorid dc.identifier.volume dc.identifier.issue dc.identifier.startpage dc.identifier.endpage Daha fazla bilgi için tıklayınız Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 25
DSpace@Doğuş ta Üye Grupları Kütüphane İçin oluşturulan gruplar: ktp_yönetici ktp_gönderici ktp_kontrol eden Fakülteler için oluşturulan gruplar: MF_Gönderici İİBF_Gönderici HF_Gönderici STF_Gönderici FEF_Gönderici Daha fazla bilgi için tıklayınız Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 26
DSpace@Doğuş ta Bölüm, Koleksiyon ve Yetkilendirme DSpace e kayıt girişi için sırasıyla; bölüm ve koleksiyon sorumlusu olarak atanacak kişiler ile koleksiyonlara içerik sağlayacak kişilerin sisteme üye kayıtlarının yapılması bölümlerin, gerekli görülüyorsa alt bölümlerin oluşturulması ve yöneticilerinin atanması koleksiyonların oluşturulması Koleksiyonlara yönetici, gönderici ve editörlerinin atanması Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 27
DSpace@Doğuş ta Kayıt Girşi Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 28
DSpace@Doğuş ta Sosyal Medya Uygulaması Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 29
DSpace@Doğuş un Üyelikleri Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 30
Doğuş Üniversitesi Açık erişim Yönergesi Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 31
Doğuş Üniversitesi Açık erişim Yönergesi Doğuş Üniversitesi adresli tüm yayınların, Doğuş Üniversitesi Açık Erişim Yönergesi hükümleri gereğince DSpace@Doğuş ta arşivlenmesi zorunludur. Arşivlenen yayınların DSpace@Doğuş üzerinden açık erişime sunulabilmesi için yazarın veya Doğuş Üniversitesinin, yayının telif hakkına sahip olması gerekir. DSpace@Doğuş ta arşivlendiği halde telif hakkı üçüncü kişi veya kurumlarda olan yayınların tam metinleri erişime kapalı tutulur. Ancak araştırmacıların sistem üzerinden yayının yazarına istek göndermesi sağlanır. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 32
DSpace@Doğuş Rehberi Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 33
Değerlendirme Kurulumdan Kullanıma DSpace Kurumsal arşiv sistemi ile çalışmaların derlenmesi, uluslararası standartlarda kaydının oluşturulması, harmanlama sistemlerinde harmanlanması amaçlanmalıdır. Bilimsel iletişimin geniş platformlara taşınması, araştırma etkisinin artışına ve dijital mirasın korunmasına duyulan ihtiyaç kurumsal arşivleri zorunlu hale getirmiştir. Bilimsel bilginin özgürleşmesi, adil kullanım hakkı sağlanması, görünürlüğün artırılması, bilimsel etkisinin yükseltilmesi gibi unsurlar kurumsal arşivleri gerekli kılmaktadır. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 34
Değerlendirme Kurulumdan Kullanıma DSpace Akademik kurumlarımızda kurumsal arşivlerin kurulması ve hali hazırdaki harmanlama sistemleri ile YÖK bünyesinde çalışmaları devam eden merkezi harmanlama sistemi ile harmanlanması çok önemlidir. Kurumsal arşiv sistemlerimizde; bölüm, fakülte, üniversite ve ülkemiz genelinde üretilen akademik çıktılar derlenecek, bunlara bir ara yüzden erişim imkânı sağlanacaktır. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 35
Tartışma Listeleri: ANKOS Açık Erişim Tartışma Listesi ankos-ae@ankos.gen.tr DSpace Genel Tartışma Listesi https://lists.sourceforge.net/lists/listinfo/dspace-general DSpace Teknik Tartışma Listesi https://lists.sourceforge.net/lists/listinfo/dspace-tech Web Sayfaları ANKOS Açık Erişim ve Kurumsal Arşivler Web Sayfası http://acikerisim.ankos.gen.tr/ YÖK Ulusal Akademik Arşiv Projesi http://acikerisim.yok.gov.tr DSpace Web Sayfası http://www.dspace.org/ Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 36
DİKKATİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM Sönmez ÇELİK Doğuş Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Merkezi Müdürü scelik@dogus.edu.tr; snmzclk@gmail.com Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 37