KIRŞEHİR İŞGÜCÜ DURUM ANALİZİ

KIRŞEHİR İŞGÜCÜ DURUM ANALİZİ

İÇİNDEKİLER SUNUŞ... 3 TABLO VE ŞEKİLLER LİSTESİ... 4 GİRİŞ... 5 1. KIRŞEHİR İN SOSYO-EKONOMİK YAPISI... 6 1.1.Nüfus Yapısı... 6 1.2.Coğrafi Göstergeler... 8 2. KIRŞEHİR İŞGÜCÜ PİYASASI... 9 2.1.Kırşehir in Sanayi ve Ticaret Yapısı... 9 2.2.İlin Dış Ticaret Yapısı... 10 2.3.İşgücü ve İstihdam Yapısı... 11 2.4.İşsizlik Profili... 12 2.5.Şirketlerin Durumu... 13 2.6.İller Arası Rekabetçilik Endeksi Durumu... 14 3. BÖLÜM: KIRŞEHİR İŞGÜCÜ DURUM ANALİZİ... 16 3.1.Araştırma Konusu ve Amacı... 16 3.2.Araştırma Yöntemi ve Veri Toplama... 16 3.3.Araştırmanın Sınırlılıkları... 16 3.4.Bulgular ve Değerlendirme... 17 SONUÇ... 26 KAYNAKÇA... 28 2

SUNUŞ 3

TABLO VE ŞEKİLLER LİSTESİ TABLOLAR Tablo 1 : 2012 Yılı Nüfusu, yıllık nüfus artış oranı; Tablo 2 : Yaş Grubuna Göre Kırşehir Aldığı ve Verdiği Göç (2010-2011 dönemi) Tablo 3 : Kırşehir in göç verdiği ilk on il, Tablo 4 : Temel İşgücü Göstergeleri; Tablo 5 : Kırşehir de mevcut şirket sayısı Tablo 6 : Kırşehir Kurulan ve Kapanan Şirket İstatistikleri; ŞEKİLLER Şekil 1 : Yıllara Göre İthalat ve İhracat Değerleri; Şekil 2 : Kırşehir de yer alan İthalatçı ve İhracatçı Firma Sayıları; Şekil 3 : İşgücü yetiştirme kurslarının etkililiği Şekil 4 : İşgücü yetiştirme kurslarının sayısı Şekil 5 : Kapasite artışı yapan firma oranı Şekil 6 : Kalite belgesine sahip firma oranı Şekil 7 : Devlet desteklerinden haberdar olma Şekil 8 : İşletmelerde karşılaşılan sorunlar Şekil 9 : Çalışanlarda gözlemlenen eksiklikler Şekil 10 : İşten çıkarılma nedenleri Şekil 11 : Çalışan seçmede kullanılan kaynak Şekil 12 : Çalışan Sayısı Şekil 13 : Kadın Çalışan Sayısı Şekil 14 : Firma Faaliyet Süresi 4

GİRİŞ 1980 li yıllardan sonra Türkiye nin ekonomik dönüşümü, tarımdan sanayi ve hizmetlere plansız geçiş, köyden kentlere göç ve yaşanan ekonomik krizler ile beraber yapısal bir sorun olarak işsizlik ortaya çıkmıştır. Beklenen ile mevcut arasındaki beceri uyumsuzluğu nedeniyle pek çok kişi iş bulamamış ve bu sorun günümüze kadar büyüyerek gelmiştir. Aktif iş gücü politikalarının öneminin geç kavranması ve işsizliğin gençlerin yanı sıra orta yaşlılar arasında da artmasıyla kalıcı bir sorun halini almıştır. Bu sorunun üstesinden gelmek amacıyla başta devlet kurumları olmak üzere pek çok karar verici işgücü yaratıcı politikalar ve yapılar uygulamaya çalıştıysa da genel olarak hareket etmedikçe hiçbirinin başarıya ulaşmadığı görülmüştür. Bu nedenle de artan aktif işgücü politikası ihtiyacı gün geçtikçe kendini göstermiştir. Söz konusu politikaların başarılı olabilmesi için in ilgili tüm kurumların eşgüdümlü hareket etmesi ve tüm altyapıların elden geçirilerek işgücü piyasalarının analizinin yapılması gerekmektedir. Kalkınma Ajansları öncülüğünde pek çok ilde işgücü piyasa analizleri yapılmakta ve İŞKUR un da desteği ile piyasa analizi yapılarak beklentiler ile taleplerin birbiri ile uyumu sağlanmaya çalışılmaktadır. Uygulanan projeler ile meslek odalarının da sisteme dâhil edilmesi ile birlikte firmalar da fikir iletebilecekleri alanlar bulmakta ve mesleki yeterlilik taleplerini ilgili kurumlara iletebilmektedir. Bu kapsamda Kırşehir Ticaret ve Sanayi Odası, Ahiler Kalkınma Ajansı desteği ile uygulamış olduğu Kırşehir de Kadınla Kilim Dokuyor isimli projenin bir çıktısı olarak bu raporun hazırlanmasını sağlamıştır. Söz konusu çalışmada Kırşehir işgücü piyasası analiz edilmiş, işgücüne katılım, firmaların mevcut beceri talepleri ve eğitim ihtiyaçları belirlenmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte mevcut işgücü piyasası eğilimleri, temel sorunlar ve gelecek projeksiyonları da tek bir çalışmada toplanarak kapsamlı bir kaynak oluşturulmuştur. 5

1. KIRŞEHİR İN SOSYO-EKONOMİK YAPISI 1.1. Nüfus Yapısı Kırşehir in nüfusu, 2012 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre 221.209 dir. Bunun 111.201 i kadın ve 110.008 i erkektir. Kırşehir nüfusunun 161.978 i il merkezinde, geri kalanları ilçe ve köylerde yaşamaktadır. 2011 nüfusuna göre nüfus artışı %0,09 dur. Toplam Toplam Erkek Kadın 221209 110008 111201 İl ve ilçe merkezleri Toplam Erkek Kadın 161978 80698 81280 Belde ve köyler Toplam Erkek Kadın 59231 29310 29921 Toplam İl ve ilçe merkezleri Belde ve köyler 2011 2012 2011 2012 2011 2012 221015 221209 158 179 161978 62836 59231 Yıllık nüfus artış hızı ( ) 2011 2012-3,9 0,9 Tablo 1 : 2012 Yılı Nüfusu, yıllık nüfus artış oranı; Kaynak: TÜİK, İllere Göre İl/İlçe Merkezi, Belde/Köy Nüfusu ve Yıllık Nüfus Artış Hızı, 2011 2012 6

İlin göç durumuna bakıldığında, 2010-20112011 döneminde aldığından fazla göç verdiği görülmektedir. Gençlerin eğitimlerini tamamlayarak iş hayatına başladıkları dönem olarak görülen 20-34 yaş grubuna bakıldığında 3972 kişi göç alındığı halde 5980 kişi göç verilmiştir. Bu da gençlerin istihdam olanakları bulamadıkları ve şehirden ayrıldıkları anlaşılmaktadır. Aldığı Göç Verdiği Göç Toplam 0-4 5/9 10/14 15/19 20/24 25/29 30/34 35/39 40/44 45/49 50/54 55/59 60/64 65+ 9.598 638 645 589 1.330 1.907 1.227 838 593 374 367 302 248 186 354 11.870 652 644 681 1.407 3.121 1.851 1.008 622 426 417 294 228 148 371 Tablo 2 :Yaş Grubuna Göre Kırşehir Aldığı ve Verdiği Göç (2010-2011 dönemi) Kaynak, TÜİK İllerin yaş grubuna göre göç durumu Aşağıdaki tabloya bakıldığında, Kırşehir in en çok göç verdiği ilk on il görülmektedir. Yakın olmasından ve başkent olmasından dolayı en çok göçü Ankara ya vermiştir. Ankara yı İstanbul, Yozgat, Kayseri, Kırıkkale ve İzmir izlemektedir. Türkiye 11.870 Ankara 3.551 İstanbul 997 Yozgat 693 Kayseri 661 Kırıkkale 661 İzmir 478 Antalya 353 Nevşehir 258 Konya 227 Bursa 189 Tablo 3: Kırşehir in göç verdiği ilk on il, Kaynak: TÜİK İllerin verdiği göç (2010-2011 dönemi) 7

1.2. Coğrafi Göstergeler İl toprakları 900-1200 m. yükseklikteki yaylalardan oluşmaktadır. Yayla yüzeyi üzerinden yüksekliği 1700 m.ye ulaşan dağlar ile çevrili olan Kırşehir ilinden irili ufaklı birçok akarsu geçmekte olup, Kızılırmak bunlardan biridir. Kırşehir genel olarak bozkır görünümündedir. Orman bakımından fakirdir. Vadi tabanlarında ve sulak yerlerde yer yer kavaklık ve meyve bahçeleri vardır. Kırşehir'in karasal bir iklimi vardır. Kışları soğuk ve sert geçerse de Doğu Anadolu'da olduğu gibi sürekli değildir. Yazları sıcak ve kurak, ilkbahar yağmurlu, sonbahar az yağmurludur. (Turizm İl Müdürlüğü, 2013) 8

2. KIRŞEHİR İŞGÜCÜ PİYASASI 2.1. Kırşehir in Sanayi ve Ticaret Yapısı Kırşehir nüfusunun %65 e yakınını çiftçilik, hayvancılık ve tarımla uğraşanlar oluşturmaktadır. Geri kalanlar ise ticaret ve sanayi ile uğraşmaktadır. Yüksek tarımdan dolayı ilin ekonomisinin büyük kısmı tarıma dayanmaktadır. Bu nedenle de Kırşehir de gelişmiş bir sanayi yapısından bahsetmek mümkün değildir. İlin genel yapısı KOBİ lerdir. İlde bulunan n sanayi işletmelerinin %34 ü mikro ölçekli, %57 si küçük ölçekli, %7 si orta ölçekli ve %2 si büyük ölçekli işletmelerdir. Kırşehir de, Organize Sanayi Bölgesi nde 39 adet, geri kalan 83 adet ise OSB dışında faaliyet göstermek üzere toplam 122 adet sanayi tesisi bulunmaktadır. Söz konusu işletmelerde toplam 5.324 kişi istidam edilmektedir. (Sanayi Genel Müd., 2012) Kırşehir in genel ticari canlılığı şehir merkezinde yapılanmıştır. Genel olarak tarımsal ürünler ve küçük el sanatları dalında üretilen sanayi ürünleri alım satımını kapsayan ticari faaliyetler bulunmaktadır. Kırşehir e özgü olan onix mermeri işlemeciliği yapılmaktadır. İlde yaklaşık 40 atölyede onix işlemeciliği yapılmakta ve ağırlıklı olarak turistik eşya ve süs eşyası yapılmaktadır. Kırşehir den diğer illere, başta tarım ürünleri olmak üzere, uçak lastiği, oto lastiği, çorap, tuz, akü, mermer, un, yem, inşaat malzemeleri ve kalsit satılmaktadır. Bunun yanı sıra, diğer illerden de sanayi ürünleri alınmaktadır. (Sanayi Genel Müd., 2012) İlde, sanayi siciline kayıtlı 110 sanayi işletmesi bulunmaktadır. Türkiye de bulunan toplam sanayi işletmesi içinde %0,2 lik bir oran ile sanayisi gelişmekte olan bir ildir. İç Anadolu Bölgesi olarak değerlendirildiğinde ise %1 lik bir orana sahiptir. Kırşehir de bulunan sanayi işletmelerinin 9

sadece 4 ünde AR-GE birimi ve 29 unda kalite kontrol birimi bulunmaktadır. (Sanayi Genel Müd., 2012) Kırşehir de bulunan sanayi işletmelerinin sektöre göre dağılımına bakıldığında; (Sanayi Genel Müd., 2012) %28 Gıda ürünleri, %16 Metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı %11 Madencilik ve taşocağı %7 Mobilya İmalatı %6 Kauçuk ve plastik ürünleri %5 Ana metal sanayi %4 Giyim Eşyası imalatı %4 Fabrikasyon metal imalatı %4 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı %3 Ağaç ve mantar ürünleri imalatı %2 İçecek imalatı %2 Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretimi ve dağıtımı %1 Tekstil ürünleri imalatı %1 Diğer 2.2. İlin Dış Ticaret Yapısı YIllara Göre İhracat ve İthalat Değerleri (1.000 USD) 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0 2008 2009 2010 2011 İhracat Değeri 102.733 111.610 143.530 202.541 İthalat Değeri 98.929 86.005 155.696 266.808 Şekil 1: Yıllara Göre İthalat ve İhracat Değerleri; Kaynak: Bilim, sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Sanayi Genel Müdürlüğü, 81 İl Durum Raporu, Ankara, 2012 10

80 70 60 50 21 27 40 14 30 21 21 20 20 10 0 2008 2009 2010 İthalatçı Firma Sayısı İhracatçı Firma Sayısı 14 21 21 21 27 20 42 27 2011 42 27 Şekil 2 : Kırşehir de yer alan İthalatçı ve İhracatçı Firma Sayıları; Kaynak: Bilim, sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Sanayi Genel Müdürlüğü, 81 İl Durum Raporu, Ankara, 2012 2.3. İşgücü ve İstihdam Yapısı Kırşehir de yer alan işletmelerin durumuna bakıldığında ildeki işletmelerin yoğunluklu olarak hizmet sektöründe yer aldığı görülmektedir. Sanayi işletmeleri de dahil tüm işletmelerin sektöre göre oranları şöyle sıralanabilir; (İŞKUR, 2012) %30,8 İnşaat %18,2 Toptan ve perakende ticaret %15,8 İmalat %8,1 Konaklama ve yiyecek hizmetleri %6,1 İdari ve destek hizmet faaliyetleri %4,0 Eğitim %3,2 Bilgi ve iletişim %3,2 Madencilik ve taş ocakçılığı %2,4 Tarım, ormancılık ve balıkçılık %2,0 Ulaştırma ve depolama %1,6 Finans ve sigorta faaliyetleri %1,6 İnsan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri %1,2 Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı %0,8 Kamu yönetimi ve savunma, zorunlu sosyal güvenlik 11

%0,4 Diğer hizmet faaliyetleri %0,4 Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler Sanayi siciline kayıtlı personel sayısı 4.493 kişidir. Sanayi sektöründe çalışanların %40 ı kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı, %23 ü gıda ürünleri imalatı sektöründe istihdam edilmektedirler. İstihdamın %85 i işçi, %3 ü mühendistir. (Sanayi Genel Müd., 2012) İŞKUR raporu sonuçlarına göre, 2012 Aralık ayı sonu itibariyle net istihdam artışı beklentisi yokken, 2013 Haziran için %5 olarak tahmin edilmektedir. Söz konusu istihdam artışının İnşaat, Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler ve Maden/taş ocakçılığı sektörlerinde olması beklenmektedir. (İŞKUR Haber Bülteni, 2012) Eleman temininde güçlük çekilen ilk beş meslek ise Makineci, beden işçisi, minibüs şoförü, Muhasebe ve Finansman Öğretmeni(ortaöğretim) ve temizlik işçisi olarak belirtilmiştir. Temininde güçlük çekilen mesleklerin nedenlerine bakıldığında, iş yerlerinin %50 sinin yeterli iş tecrübesine sahip eleman bulamamasından, gerekli mesleki beceriye sahip olmamasından ve önerilen ücretin az bulunmasından; %25 inin ise çalışma ortamı ve koşullarının beğenilmemesinden dolayı eleman temininde güçlük çekildiği belirtilmiştir.(işkur Sonuç Raporu, 2011) 2.4. İşsizlik Profili Temel işgücü göstergelerine bakıldığında, Kırşehir de işgücüne katılma oranı %43,5 olarak gerçekleşmiştir. İstihdam oranı ise %38,8 dir. İşsizlik oranı ise %10,4 tür. Verilen destekler ile yeni işlerin açılması ile birlikte istihdam oranlarının artması ve gençlerin özellikle de kadınların bilinçlenmesi ile de işgücüne katılımın artırılması beklenmektedir. Temel işgücü göstergeleri, 2010 İŞGÜCÜNE KATILMA ORANI İŞSİZLİK ORANI İSTİHDAM ORANI Oran (%) Değişim katsayısı (%) Alt sınır Üst sınır Oran (%) Değişim katsayısı (%) Alt sınır Üst sınır Oran (%) Değişim katsayısı (%) Alt sınır Üst sınır 43,5 1,9 41,8 45,1 10,8 10,4 8,6 13,0 38,8 2,5 36,9 40,7 Tablo 4: Temel İşgücü Göstergeleri; Kaynak: TÜİK, İl bazında temel işgücü göstergeleri, 2010 2011 yılında gerçekleşen işgücü hareketlerine bakıldığında, işe yeni alınan 2862 kişi bulunmakla birlikte, işten ayrılan 2277 kişi bulunmaktadır. Bu işten ayrılanların ortalama olarak işten ayrılma süreleri %54 ilk bir yıldır. 5 yıl ve üzeri çalıştıktan sonra ayrılanların oranı ise %11 dir. (İŞKUR, 2012). Erken işten ayrılmalar, firmaların standart ürün ve hizmet kalitesini de olumsuz 12

etkilemektedir. Her giren yeni elemanın eğitimleri ve işe alışma süreleri göz önüne alındığında ilk bir yılda işten ayrılan personelin bu sistemi olumsuz etkilediği aşikârdır. Bu nedenle de firmaların nitelikli elemanlarını kaybetmemek için gerekli sosyal ve ekonomik şartları sağlaması önerilmektedir. Bu şekilde kısa vadede katlanılacak maliyetler uzun dönemde daha fazla olarak geri dönecektir. Kırşehir genelinde açık iş oranı %3,33 olarak hesaplanmıştır. Sektörler itibariyle bakıldığında en yüksek açık iş oranının %6,58 ile konaklama ve yiyecek hizmetleri sektöründe olduğu görülmektedir. Bunu %5,87 ile toptan ve perakende ticaret sektörü ve %4,13 lük oran ile inşaat sektörü izlemektedir. İl genelinde açık işlerin en fazla olduğu ilk beş meslek; Mobilya Döşemecisi, Makineci, Beden İşçisi, Garson ve Kaynakçıdır. (İŞKUR Haber Bülteni, 2012) 2.5. Şirketlerin Durumu Kırşehir de aktif durumda bulunan 5.849 adet firma bulunmaktadır. Aşağıda yer alan tabloya bakıldığında ilçe bazında firma sayısı ve yaratılan istihdam görülebilmektedir. İLÇE TOPLAM MERKEZ AKÇAKENT AKPINAR BOZTEPE Yerel birim sayısı İstihdam 5849 13619 3197 8553 115 170 239 328 170 249 ÇIÇEKDAĞI 230 539 KAMAN 1243 2163 MUCUR 655 1617 Tablo 5 : Kırşehir de mevcut şirket sayısı Kaynak: TÜİK, ilçe ve ekonomik faaliyet kısımlarına göre yerel birim sayısı ve istihdam, 2002 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından gerçekleştirilen açılan ve kapanan şirket istatistiklerine bakıldığında 2012 yılı içinde toplam 116 şirket kurulmuş ancak 133 şirket kapanmıştır. 2011 yılında ise toplam 142 şirket kurulmuş ancak 166 şirket kapanmıştır. Söz konusu şirketlerin detayları aşağıdaki tabloda yer almaktadır. 13

2012 OCAK-ARALIK ARALIK (ONİKİ AYLIK) 2011 OCAK-ARALIK ARALIK (ONİKİ AYLIK) KURULAN TASFİYE KAPANAN KURULAN TASFİYE KAPANAN ŞİRKET KOOP. GER. KİŞİ TİC. İŞL. ŞİRKET KOOP. ŞİRKET KOOP. GER. KİŞİ TİC. İŞL. ŞİRKET KOOP. GER. KİŞİ TİC. İŞL. ŞİRKET KOOP. ŞİRKET KOOP. GER. KİŞİ TİC. İŞL. 32 4 80 41 14 26 9 43 53 3 86 37 15 22 9 83 Tablo 6 : Kırşehir Kurulan ve Kapanan Şirket İstatistikleri; Kaynak: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Kurulan Ve Kapanan Şirket İstatistikleri 2012; http://www.tobb.org.tr/bilgierisimmudurlugu/sayfalar/kurulankapanansirketistatistikleri.aspx İlgili kurumların bu şirketlerin kapanış sebeplerini araştırarak, nedenlerini ortadan kaldırmak için girişimler yapması gerekmektedir. Kapanan her şirketten istihdam ve kapasite kaybı yaşanmaktadır. Bu nedenle de gerek ticari kurumların gerekse yerel yönetimlerin bu konu ile ilgili çalışmalar yapması beklenmektedir. 2.6. İller Arası Rekabetçilik Endeksi Durumu Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu (URAK) tarafından 81 ilin performanslarının belli kriterlere göre değerlendirilerek iller arası rekabetçilik endeksi belirlenmekte ve illerin birbirine göre göreceli pozisyonunu ortaya koymaktadır. Bu endeksler, ulusal ve yerel düzeyde hedeflerin belirlenmesi, stratejilerin oluşturulması, çıktıların değerlendirilmesi sırasında ilde yer alan karar vericilere yol göstermektedir. İller, Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi, Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik, Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli ve Erişilebilirlik olmak üzere 4 ana başlık üzerinden değerlendirilmektedir. 2007-2008 ve 2008-20092009 sonuçlarına göre 60. sırada yer alan Kırşehir, 2009-2010 sonuçlarına göre 5 sıra yükselerek Türkiye nin 81 ili arasında en rekabetçi 55. il olarak tespit edilmiştir. Kırşehir in rekabet gücünü meydana getiren alt endeksler incelendiğinde; Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi Alt Endeksi'nin payının %42,86 olduğu, bunu sırasıyla %39,06'lık payı ile Erişilebilirlik Alt Endeksi nin, %17,88'lik payı ile Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi'nin takip etmekte olduğu tespit edilmiştir. Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi nin ilin rekabet gücündeki payı %0,20 oranındadır. Kırşehir in Erişilebilirlik Alt Endeksi ndeki sırası yıllar itibariyle incelendiğinde ilin 2007-2008 döneminde 64. 2008-2009 da 63. 2009-2010 da ise 2 sıra gerileyerek 65. olduğu görülmektedir. (URAK, 2010) 14

Endekslerin altlarında yer alan değişkenlerden istihdama etki edenler incelendiğinde, Haberleşme ve Ulaştırma Alanında Kamu Yatırımı bakımından 74. sıradan 69. Sıraya yükseldiği, İhracat Hacmi ne ait sıralamada 42. sıradan 36.sıraya, İldeki Toplam Kamu Yatırımı nda (Enerji ve Haberleşme-Ulaştırma hariç) 61. Sıradan 54. sıraya ve Yatırım Teşvik Belgeli Sabit Yatırım Miktarı na ilişkin sıralamada 73. sıradan 62. sıraya yükseldiği tespit edilmiştir. Bir Önceki Seneye Göre İlde Açılan Şirket Sayısındaki Değişim Oranı na ait sıralamada ilk sırada yer alan ilin, Dış Ticaret Yapan Firma Sayısı bakımından 68. sıradaki konumunu koruduğu görülmektedir. Ayrıca, Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi ne ait değişkenler incelendiğinde Kırşehir in son beş yıla ait endüstriyel tasarım tescil ortalamasına göre 67. likten 65. liğe yükseldiği görülmektedir. (URAK, 2010) 15

3. BÖLÜM: KIRŞEHİR İŞGÜCÜ DURUM ANALİZİ 3.1. Araştırma Konusu ve Amacı Bu çalışmada, Kırşehir in işgücü piyasasının durumu ve işverenlerin beklentileri, görülen eksiklikler tanımlayıcı bir şekilde irdelenecektir. Söz konusu çalışmanın amacı, yerelde istihdam ve işgücü sorunlarının nedenlerini araştırarak, işverenlerin beklentilerini analiz etmektir. Böylece işverenlerin ihtiyaç duyduğu niteliklerde eleman yetiştirmek isteyen kurumların faydalanabilecekleri bir kaynak oluşturulmuş olunacaktır. Sonuçlar, literatürdeki bilgiler ışığında yorumlanacaktır. 3.2. Araştırma Yöntemi ve Veri Toplama Araştırmanın rmanın ana kütlesi Kırşehir deki işyerleri sahipleridir. Araştırma için 5 anketör ile 500 adet anket dağıtılmış ancak değerlendirmeye alınabilecek 323 anket bulunduğundan bu anketler dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Anketler, 20.12.2012 ve 31.01.2013 tarihleri arasında şirketlerle birebir görüşülerek yapılmıştır. Araştırmada yüz yüze anket yöntemi kullanılmıştır. Anket formu literatürdeki bilgiler ışığında, İŞKUR tarafından da işletmelere uygulanan işgücü analiz anketlerinden yararlanarak hazırlanmıştır. 3.3. Araştırmanın Sınırlılıkları Araştırma Kırşehir sınırları içinde faaliyet göstermekte olan işletmelere uygulanmıştır. Ancak bazı işletmeler er sorulara yanıt vermek istememişlerdir. Bununla birlikte kullanılan verilerden bir bölümü TÜİK tarafından derlenmiştir. Bu nedenle bazı verilere ulaşılamamıştır. Bu konu araştırmanın sınırlılıklarını oluşturmaktadır. 16

3.4. Bulgular ve Değerlendirme İŞKUR ve diğer kurumlar tarafından çeşitli işgücü yetiştirme kursları yapılmaktadır. Şekil 3 e bakıldığında, firmaların %53,3 ü 3 ü işgücü yetiştirme kurslarının etkili olduğunu düşünmektedir. Bununla birlikte %20,7 gibi büyük bir oranın da bu kursların açıldığından haberdar olmadığı İş gücü yetiştirme kursları etkili mi? 20,7% 53,3% 26,0% Evet Hayır Fikrim/Haberim Yok görülmektedir. Bu rakam günümüzün yaygın haber ağları ve etkili haberleşme Şekil 3: İşgücü yetiştirme kurslarının etkililiği sistemleri nedeniyle büyük bir orandır. Kırşehir in küçük bir şehir olması iletişimin güçlü olmasını da beraberinde getirmesi gerekirken %20,7 gibi büyük bir oranın bu kurlardan haberdar olmaması yeterince duyuru yapılmadığını göstermektedir. Kursların daha yaygın hale gelmesi için iletişim im ve duyuru sistemlerinin tekrar gözden geçirilmesi önerilmektedir. Kırşehir de 2012 yılında açılan kurslara bakıldığında, toplam 171 adet kurs açıldığı görülmektedir. Bu kursların ve açılan her bir kursun kursiyer sayıları Şekil 4 te görülmektedir. 600 500 400 300 200 100 0 54 76 2 4 GİRİŞİMCİLİK İŞKUR İşgücü Kurs ve Kursiyer Sayısı, 2012 HÜKÜMLÜLERE YÖNELİK KURSLAR 280 11 9 İŞ.YET.KURS/ İSTİHDAM GARANTİLİ İŞ.YET.KURS/GENEL 227 44 İŞ.YET.KURS/TYÇP 556 123 82 99 7 İŞBAŞI EĞİTİM PROGRAMI(İEP) kurs sayısı UMEM PROJESİ kursiyer sayısı 46 12 UMEM PROJESİ/İEP Şekil 4: İşgücü yetiştirme kurslarının sayısı Kaynak: TÜİK, İşgücü istatistikleri, 2012 17

İl genelinde 82 adet işbaşı eğitimi kursu açılmış ve bu kursa 123 kişi katılmıştır. Yine en fazla açılan kurslardan Toplum Yararına Çalışma Programları (TYÇP), 44 defa açılmış ve bu kurslara 556 kişi katılmıştır. Günümüzde pek çok ilde açılan Girişimcilik kursları ise 2 defa açılmış ve 54 kişi katılım sağlamıştır. Firmaların genel görüşünün olumlu ve etkili olduğu düşünüldüğünde, firmaların beklentilerine e dönük olarak bu kurslar daha fazla açılmalı ve daha fazla nitelikli eleman Son bir yıl içinde kapasite artışı durumu 22,3% 50,2% 27,6% Şekil 5: Kapasite artışı yapan firma oranı kapasite artışı yapmayı düşünmediği görülmekte ve Kırşehir de yer alan firmaların %27,6 sının son bir yıl içinde kapasite artışı yaptığı görülmektedir. Firmaların kapasite artışı yapması yeni istihdam imkânları demektir. Bu nedenle İŞKUR ve diğer meslek kuruluşları tarafından kapasite artışı teşvik edilmeli ve artışın önündeki engeller tespit edilerek, kaldırmak için eylem planları hazırlanmalıdır. Bu şekilde hem ilin kalkınması sağlanacak hem de ilde yeni istihdam alanları yaratılmış olacaktır. Firmalar artık kalite belgesi almak için kurumlar tarafından teşvik edilmektedir. Birçok nedenden ötürü firmalar kalite belgesine sahip olmak istemektedir. Kırşehir de yer alan firmaların %38,4 ü kalite belgesine sahiptir. %52 s ise henüz kalite belgesi almamıştır. Evet Yaklaşık %10 luk bir oran ise kalite belgesinin varlığından haberdar değildir. Bu kadar İstiyorum ama henüz yapamadım Kapasite artışı yapmayı düşünmüyorum 52,0% Kalite Belgesinin varlığı 9,6% yetiştirilmelidir. Firmaların artışlarına 38,4% kapasite bakıldığında, %50,2 lik bir oranın kapasite artışı istediği ancak yapamadığı görülmektedir. Bunun nedenlerinin ekonomik zorluk olduğu tahmin edilmektedir. %22,3 lük bir oranın Evet Hayır Şekil 6: Kalite belgesine sahip firma oranı Fikrim/Haberim Yok 18

büyük bir oranın kalite belgesine sahip olmaması firmaların çalışma kültürü hakkında bilgi vermektedir. Sektörel kalite belgelerinin alınması bazı durumlarda a zorunlu olmasına karşın belge almayan firmalar görülmüştür. Bu nedenle söz konusu firmalar için bir denetim mekanizması oluşturulmalı ve kalite belgelerinin alınması teşvik edilmelidir. Ayrıca firmalara konu ile ilgili bilgilendirme günleri düzenlenerek, devlet tarafından buna destek verildiği açıklanmalıdır. Devlet desteklerinden haberdarlık durumu 17,6% 34,7% 47,7% Evet Fikrim/Haberim Yok İlgilenmiyorum Şekil 7: Devlet desteklerinden haberdar olma Devlet birçok alanda firmalara teşvik, hibe, kredi v.s vermektedir. KOSGEB, Kalkınma Ajansları, Ekonomi Bakanlığı aracılığı ile birçok bilgilendirme toplantıları yapılmakta ve ilanlarla bilgi verilmektedir. Kırşehir de yer alan firmalara bakıldığında %47,7 sinin devlet desteklerinden haberdar olduğu ancak yine büyük bir oranla %34,7 sinin bilgisinin olmadığı görülmektedir. Ayrıca %17,6 sı da desteklerle ilgilenmediklerini bildirmişlerdir. Hem yerel yetkililerin hem de destek kuruluşlarının söz konusu firmaları daha iyi bilgilendirmesi önerilmektedir. Ayrıca, desteklerle ilgilenmeyen firmaların, ilgilenmeme nedenleri araştırılmalı ve bilgi eksikliğinden kaynaklandığı durumlarda bilgilendirme yapılmalıdır. 19

İşletmelerde karşılaşılan sorunlar 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 4,3% Makine ve teçhizat yetersizl iği 9,6% Finansm an ya da isletme sermay esi yetersizl iği 8,7% Kredi maliyetl erinin yüksek olması Seri 1 4,3% 9,6% 8,7% 5,0% 19,5% 10,5% 6,8% 14,6% 6,5% 8,4% 6,2% Hamma Vergiler Talep İstihda Nitelikli Yerleşi Eğitim Pazara dde in yetersizl m eleman m ve alt ve ulaşım fiyatları yüksek iği maliyetl yetersizl yapı danışm zorluğu nın yüksekli olması erinin yüksek iği yetersizl iği anlık hizmetl ği olması erinin yetersizl iği 5,0% 19,5% 10,5% 6,8% 14,6% 6,5% 8,4% 6,2% Şekil 8: İşletmelerde karşılaşılan sorunlar Şekil 8 e bakıldığında, firmaların karşılaştığı sorunlar görülmektedir. Kırşehir de firmaların yaşadığı sıkıntılar önem sırasına göre şu şekilde sıralanabilir; Vergilerin yüksek olması Nitelikli eleman yetersizliği Talep yetersizliği Finansman ya da isletme sermayesi yetersizliği Kredi maliyetlerinin yüksek olması Eğitim ve danışmanlık hizmetlerinin yetersizliği İstihdam maliyetlerinin yüksek olması Yerleşim ve alt yapı yetersizliği Pazara ulaşım zorluğu Hammadde fiyatlarının yüksekliği Makine ve teçhizat yetersizliği 20

Görüldüğü gibi, firmalar en çok vergilerin çok yüksek olduğundan bahsetmektedir. Bunu nitelikli eleman yetersizliği izlemektedir. Yapılan kursların ve yetiştirme eğitimlerinin amacı nitelikli eleman yetiştirmektir. Bu nedenle firmaların aradığı elemanlara kolay ulaşabilmeleri için nitelikli eleman yetiştirecek ortamların teşvik edilmesi ve işsizlerin de bu kurslara yönlendirilmesi gerekmektedir. Çalışanlarda gözlemlenen eksikler 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 16,7% Teme l mesl eki bilgi/ becer ileri 7,7% 6,5% Bilgiy i uygul amay a aktar ma becer isi Bilgis ayar becer ileri 9,6% Yaba ncı dil bilgisi becer ileri 5,6% Temi zlik/s ağlık (hijye n) becer isi 8,4% Takı m çalış ması becer isi 5,9% 4,0% 4,3% 3,4% 2,2% Yeni tekno lojiler e uyum becer isi Kalite stand artlar ına uyum becer isi İşyeri kurall arına uyum becer isi İş kazal arına karsı önle m alma İş arkad aşları na güve n becer isi 10,8% Müşt eri ilişkil eri becer isi 4,6% 3,1% 7,1% Soru n çözm e becer isi Proje taban lı çalış ma becer isi Planlı çalış ma becer isi Seri 2 16,7% 7,7% 6,5% 9,6% 5,6% 8,4% 4,0% 3,4% 5,9% 4,3% 2,2% 10,8% 4,6% 3,1% 7,1% Şekil 9: Çalışanlarda gözlemlenen eksiklikler Firmalar sadece mevcut yetersizliklerden değil aynı zamanda da çalışanlardan kaynaklanan eksikliklerden de yakınmaktadırlar. Anket sonuçlarına bakıldığında, önem sırasına göre çalışanların sorunları şu şekildedir; Temel mesleki bilgi/becerileri Bilgiyi uygulamaya aktarma becerisi Bilgisayar becerileri Yabancı dil bilgisi becerileri Temizlik/sağlık (hijyen) becerisi 21

Takım çalışması becerisi Yeni teknolojilere uyum becerisi Kalite standartlarına uyum becerisi İşyeri kurallarına uyum becerisi İş kazalarına karsı önlem alma İş arkadaşlarına güven becerisi Müşteri ilişkileri becerisi Sorun çözme becerisi Proje tabanlı çalışma becerisi Planlı çalışma becerisi En çok şikâyet edilen çalışanların temel bilgi/beceri eksiklikleri ve bilgiyi uygulamaya aktarma yetersizliğidir. Mesleki eğitim kurumlarının ve işgücü yetiştirme kurslarının bu anlamda faydalı olması beklenmektedir. Uygulamaya yönelik eğitim veren kurum veya kurslar firmaların uygulama eksiğini ortadan kaldırabilir. Bunun yanı sıra firmaların ortak gruplar oluşturarak İŞKUR dan çalışanlarının eksiklerinin olduğunu düşündükleri alanlarda kurs talep etmeleri de mümkündür. 25,4% 35,6% İşten çıkarılma nedeni 39,0% Personelin Verimsiz Çalışması Çalışanın Kendi İsteği İle Ayrılması Ekonomik Darboğaz Bu sorunlar gözönüne alınarak işten çıkarılma nedenleri incelendiğinde %39 luk bir oranla personelin verimsiz çalışması en önemli neden olarak görülmektedir. Yine %35,6 lık yüksek bir oranda da kendi isteği ile işten ayrılma bulunmaktadır. Çalışanların kendi istekleri ile ayrılma nedenleri de Şekil 10: İşten çıkarılma nedenleri kurumlar tarafından incelenmelidir ve bu konu ayrı bir çalışmanın temelini oluşturmaktadır. İlerleyen dönemlerde kurumlar bu araştırmaları yapmak için yönlendirilmelidir. 22

Çalışan seçmede kullanılan kaynak 30% 29,1% 28,5% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Firmaya Piyasad Yapılan an İlansız tanıdıkl Başvuru ar lardan aracılığı yla Seri 1 29,1% 28,5% 17,3% 4,0% İŞKUR Gazete TV İlanları 6,5% İlan Panolar ı/el İlanları 9,9% İnternet Siteleri 2,8% Firma WEB Sayfasın a Başvuru lardan 1,5% Okul Yöneti mleri İle İşbirliği 0,3% Özel İstihda m Büroları 17,3% 4,0% 6,5% 9,9% 2,8% 1,5% 0,3% Şekil 11: Çalışan seçmede kullanılan kaynak Firmalar niteliksiz eleman konusunda şikâyet etmekle birlikte, eleman seçimi yapacakları mecraları gelişi güzel seçmektedirler. Yapılan anketten çıkan sonuca göre firmaların %29,1 i firmaya yapılan ilansız başvurulardan; %28,5 i ise piyasadaki tanıdıklar aracılığı ile eleman almaktadır. İŞKUR u kullanan firma oranı %17,3 tür. İş arayanların yeteneklerine göre sınıflandırıldığı ve doğru işe doğru çalışan göndermek için uğraşan İŞKUR un kullanım oranının bu kadar düşük olması nitelikli eleman bulamamanın nedenlerinden nlerinden biridir. Bununla birlikte, meslek okullarının yönetimleri ile işbirliği yaparak eleman sağlayan firma oranı sadece %1,5 tur. Söz konusu meslek okullarında işverenlerin istedikleri niteliklerde eleman yetişmekte ancak öğrenciler piyasalardaki açık işlerden haberdar olamadan boş pozisyonlar dolmaktadır. Firmaların da diğer yollarla eleman bulmaya ağırlık vermesi nedeniyle yeni mezunlar değil, mevcut pozisyonlardan ayrılanların yer değiştirmeleri ile istihdam yaratılmaktadır. Burada iş meslek odalarına ve İŞKUR a düşmekte, firmaları nitelikli eleman bulabilecekleri mecralara yönlendirmeleri gerekmektedir. 23

7,7% 3,4% Çalışan Sayısı 50,8% 38,1% 5 ve altı 6-15 16-30 31 ve üstü Ankete katılan firmalara çalışan sayıları açısından bakıldığında firmaların %50,8 inin 5 ve altı çalışanlı olduğu görülmektedir. %38,1 i 6-15 çalışan içermektedir. Firmaların sadece %7,7 sinin 16-30 kişi ve %3,4 ünün 31 ve üstü çalışanı bulunmaktadır. Buradan da anlaşılacağı üzere firmaların Şekil 12: Çalışan Sayısı neredeyse tamamı KOBİ dir. Dolayısı ile firmaların daha çok istihdam yaratabilmeleri için yatırım ve kapasite geliştirmeye yönlendirilmeleri ve bu kapsamda da destekler hakkında bilinçlendirilmeleri öncelikle firmaların, daha sonra işsiz gençlerin ve uzun vadede de Kırşehir ekonomisinin yararına olacaktır. 7,7% 1,9% Kadın çalışan sayısı 90,4% 5 ve altı 6-15 16-30 Şekil 13: Kadın Çalışan Sayısı Ülkemizde, dezavantajlı gruplara, özellikle kadınlara, yönelik olarak pek çok istihdam projesi uygulanmaktadır. Özellikle İŞKUR ve devletin çeşitli kurumları kadın istihdamını arttırıcı çalışmalar yapmakta ve firmaları da kadınları istihdam etmek konusunda teşvik etmektedirler. Ataerkil toplum yapısı gereği kadın çalışan an sayısının az olduğu ülkemizin bir yansıması olarak Kırşehir de 24