İÇERİK PLANI BEBEKLERDE CİLT BAKIMI Yenidoğan Cildinin Özellikleri Banyo Göbek Bakımı Nemlendiriciler PROF.DR. NURSAN ÇINAR Yenidoğan döneminde dikkatli ve uygun bir cilt bakımı, deri ile ilgili riskleri en aza indirir, bütünlüğünü korur ve hasarı önler. Yenidoğanlarda cilt bakımının temel amacı; Cilt kuruluğunu önlemek Cildin toksinlerle temasından kaçınmak Derinin bariyer fonksiyonunu korumak ve deri bütünlüğünü sağlamaktır. Derinin en iyi değerlendirildiği zaman banyo zamanıdır 1
YENİDOĞAN BANYOSU Silme Banyo Derinin silinerek temizlenmesi işlemidir. Yenidoğanda çoğunlukla göbek düşene kadar silme banyo verilmesi tercih edilir. Göbek düştükten sonraki durumlarda ise tam banyo yaptırılamadığı zamanlarda uygulanır. Oda ısısı; yenidoğanlarda 26-28 ºC, çocuklarda 22 ºC olmalıdır. Her banyoda başın yıkanmasına gerek yoktur. Banyodan önce gerekli malzemeler hazırlanır. Öncelikle tas içindeki kaynatılmış soğutulmuş ılık suya batırılan pamuk ya da temiz bir tülbent ile gözler içten dışa doğru temizlenir. Temiz havlu ile yüz burundan yanaklara doğru silinir. Kulakların içi ve çevresi silinir. Burun ucu kaynatılmış soğutulmuş ılık suya batırılarak bükülen temiz bir tülbent ile temizlenir. Yüz temizliği tamamlanan bebek havluya sarılarak tespit edildikten sonra bir el çocuğun ensesinin altından geçirerek ve sırtına destek vererek yüzü yukarı bakar şekilde tutulur. Baş; sıcaklığı önceden kontrol edilmiş su ile ıslatılır, önden arkaya masaj yapılarak yıkanır. Isı kaybını önlemek için saçları kurulanır. Bebek omuzlarının altından tutularak kaldırılır, baş geriye düşürülerek boyun kıvrımları silinir. Tespit için kullanılan havlu çıkarılır ve alt bezi çıkarılır. Sabunlu su ile ıslatılan havlu bezle vücut silinir. Ilık suyla ıslatılmış başka bir bezle durulanır ve yumuşak hareketlerle kurulanır. En son bez bölgesi önden arkaya doğru silinerek temizlenir. Çocuğun altı bezlenerek giysileri giydirilir. Tırnakları uzunsa kesilir. 2
Küvet Banyo Banyo yaptırmada temel amaç; bebeğin cildini temizlemek ve gözlemlemektir. Bebek ile bakım verici arasında iletişimi sağlar. Aynı zamanda; - Derinin nemlenmesini sağlamak - Kasları gevşeterek gerilim ve ağrıyı ortadan kaldırmak - Deri ile ilgili sorun oluşmasını önlemeye yardımcı olmak - Çocuğun deri ile ilgili durumunun gözlenmesine olanak vermek gibi faydaları vardır. Eğer uygun şekilde yapılmaz ise, yenidoğanda fizyolojik ve davranışsal sorunlara neden olabilir. Rutin banyo için özellikle prematürelerde (erken doğan bebeklerde) normal ılık su kullanılmalıdır. 32 haftadan küçük bebekler için steril su kullanılması önerilmektedir. Nelere Dikkat Etmeli? Banyodan önce eller yıkanmalıdır. Tüm banyo malzemesi hazırlanır ve kolayca uzanacak bir mesafede olacak şekilde yerleştirilir. Kusma ve aspirasyonu önlemek amacıyla banyo için en uygun zaman iki emzirme arası, yani bebeğin hem çok aç olmadığı, hem de midesinin çok dolu olmadığı bir zamandır. Oda ısısı yenidoğanda 26-28 ºC, çocuklarda 22-24 ºC olmalıdır. 3
Suyun ısısının dikkatli bir şekilde kontrol edilerek bebekte yanık oluşması önlenmelidir Suyun ısısı mümkünse su termometresi ile kontrol edilmelidir. İşlem süresince bebekle konuşma ya da şarkı söyleme onun bu deneyimden hoşlanmasına yardım eder Banyo suyunun sıcaklığı ön kolun iç yüzeyi ile de kontrol edilebilir. Banyo suyunun ph ı 7.9-8.2 olmalıdır. Banyoya başladıktan sonra asla bebek yalnız bırakmamalıdır. Fiziksel olarak rahat edebileceği bir yerde banyo yaptırılması doğru olur. Bebeğin banyosunun bir tezgah veya masa üzerinde yaptırılması daha kolay olur. Çok sıcak ortamda kalın veya çok giydirilen bebeklerde isilik olabilir. Yenidoğan bebek terleyemediği için her gün banyo yaptırılmasına gerek yoktur. Bebeğin her gün yıkanması derideki kuruma sürecini artırabilir. Yaz döneminde hava sıcak ve nemli olduğu için her gün banyo yaptırılabilir. Ancak kış döneminde haftada 2-3 kez yaptırılması yeterlidir. 4
Uygulama Bebeklerin giysileri çıkarılır, altı kirli ise değiştirilir. Yüz temizliği için ayrılan su ile önce gözleri, sonra yüzü ve kulakları temizlenir Bu işlemler tamamlandıktan sonra bebek büyükçe bir beze sarılarak tespit edilir. bir elini çocuğun ensesinin altından geçilerek ve sırtına destek vererek yüzü yukarı bakar pozisyonda tutar Başı banyo küvetine yaklaştırılarak başı sabunlar ve saç çizgisinden aşağı doğru su dökerek saçı durular. Başın şampuanlı kalmaması için iyice durulanması gerekir. Bebek masaya yatırılarak başı kurulanır ve bere giydirilir Bebek küvete yerleştirilirken bir kol başın altından geçirilir, koltuk altından sıkıca kavranır, diğer elle iki bacağın altından tutulur Sabunlanmış bez ile sıra ile bebeğin boyun, göğüs, kol ve bacakları, kıvrım yerleri ve genital bölgesi sabunlanır. Sonra bebek yüzüstü çevrilerek sırt ve bacakları sabunlanır 5
Bebek havlu üzerine alınır ve kucağa alınarak yumuşak hareketlerle kurulanır Cildi kuru ise nemlendirilir. Alt bezi bağlanır ve bebek giydirilir. Tırnakları uzunsa kesilir. GÖBEK BAKIMI Göbek bağı nekrotik doku içermesi nedeniyle yenidoğanda bakteriyel kolonizasyon riski taşıyan bölgelerden biridir. Göbekte enfeksiyon oluşumunu engellemek amacı ile göbek kordonu kuru tutulmalıdır ve bu şekilde yaklaşık 5-10 günde kendiliğinden düşer. Göbek kordonun kuru tutulması, kuruyup düşmesini kolaylaştırmak ve infeksiyonu önlemek açısından oldukça önemlidir. En iyisi hiçbir ajan sürmemektir. El yıkama göbek güdüğünün bulaşımını önlemede en basit ve etkin yoldur. 6
Dünya Sağlık Örgütü gelişmekte olan ülkelere - göbek güdüğüne hiçbir şey kullanılmamasını - gözle görülen kirlilik varsa göbeğin temizliği için su ve sabun kullanılmasını ve - bebek bezinin göbek güdüğünün altından bağlanmasını önermektedir. Gelişmekte Gerekirse bez olan kendi ülkelerde üzerine yapılan katlanarak çalışmalarda göbeğin değişik açıkta yöntemlerle kalması yapılan sağlanmalıdır. göbek bakımının; enfeksiyon bulguları, Ancak standart göbeğin hijyen düşme uygulamalarının zamanı ve mortalite yerine üzerine etkinliği araştırılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; yan getirilmediği ülkeler için farklı uygulamalara etkileri açısından antimikrobial ajanlar, alkol ve povidon gereksinim iyodun göbek olduğu bakımında görülmektedir. kullanılmamaları gerektiği ve Yeterli kuru/doğal/temiz hijyen sağlandığı tutma koşullarda kadar etkili göbek olmadıkları bakımında en etkili sonucuna yöntem varılmıştır. göbek kordonunun Bu ülkelerde göbek bakımında %4 lük klorheksidin kuru, doğal ve temiz tutulmasıdır. uygulaması ve diğer topikal ajanlar yerine anne sütü uygulamasının göz önüne alınması önerilmektedir. Sağlıklı bebeklerde göbek düşene kadar herhangi bir şeyle silinmeden kuru tutulması önerilse de yenidoğan yoğun bakım ünitesinde yatan bebeklerde birkaç gün, günde bir veya iki defa antimikrobiyal maddeler veya steril su ile temizleme önerilmektedir. Eğer enfeksiyon riski varsa aynı uygulama evde de yapılmalıdır. Göbek kordonundan tutularak göbeğin etrafından çıkıntıya doğru dairesel hareketlerle antiseptik solüsyon ile ıslatılmış gazlı bezle bastırılmadan silinmelidir. Göbeğin etrafı kızarmışsa, kötü kokuyorsa veya akıntı varsa enfeksiyon gelişmiştir. Bu durum hekime bildirilmelidir. Bazen göbek yarası normal bir şekilde kapanmaz, granülasyon dokusu oluşur ve yara yeri kırmızı, kabarık bir şekilde kalır. Granülasyon dokusu oluştuğunda tıbbi mudahale yapılır. NEMLENDİRİCİLER Nemlendirici ve yumuşatıcı ürünler; kuru cilt tedavisi, normal cildin günlük bakımı ve bazı cilt hastalıklarının yan tedavisinde kullanılmaktadır. Gerekiyorsa yapılan işlem birkaç gün sonra tekrarlanabilir. 7
Nemlendiriciler kuru, çatlamış ya da pullanma olan alanlara uygulanabilir Koruyucu, parfüm ve boya olmayan, doğal ürünler seçilmelidir. Diğer taraftan gelişmekte olan ülkelerde kullanılabilen bitkisel kaynaklı doğal yağların kullanılmasında, yağ çeşidinin değerlendirilmesi gerekir. Zamanından erken doğan bebeklerde cilt nemlendiricilerinin enfeksiyon riskini arttırdığına ilişkin çalışmalar vardır. 8