Sayı:2007/Rm-16 Sayfa:133-137 PELETLEMELERİN PROBİYOTİK STABİLİTESİNE ETKİSİ 4 KONU : ANBİYOTİKLERE ALTERNATİ BÜYÜTME AKTÖRLERİ- PROBİYOTİKLER ~ İLGİ : RUMINANT-KANATLI KELİMELER : Alternatif Büyütme aktörleri Probiyotikler Probiyotiklerin aktivitelerini etkileyen faktörler Sıcaklığın mikrobiyal canlılığa etkisi & KAYNAKÇA : Tercüme & Derleme : Ruminant Ürün Müdürü.Esra ÇINAR. İnterkim. B.Kudret Karaayvaz,Ahmet Alçiçek,E.Ü.Ziraat ak.zootekni A.B.D,II.Ulusal Hayvan Besleme Kongresi, Karma Yem Endüstrisinde Probiyotik Kullanımı ve Peletlemenin Probiyotik Stabilitesine Etkisi 407-409.Vanbelle, N., Teller, E. And ocant, M. (1990) Probiotics in Animal Nutrition. A Review. Archiv Animal Nutrition 40:543-567.Effects of microbial supplements containing yeast and lactobacilli on feed activities Journey A.S..By.J.P.Jouany,A new look at yeast as probiotics for ruminants 1YAYININ KAPSAMI : Ürün tanıtımıdır Tercümedir Kişisel veya kurumsal değerlendirmedir Derlemedir ÖZET : Avrupa Birliği nin,2006 yılına kadar kullanımına izin verdiği Monensin sodyum, Salinomycin sodyum, Avilamycin, lavophospholipol, 31 Aralık 2005 tarihinden itibaren AB ülkeleri ile birlikte ülkemizde de yasaklanmıştır. Probiyotikler,hayvan performansında önemli iyileşmeler elde edilebildiğinden dolayı tercih edilmektedirler.bu nedenle son yıllarda probiyotiklerin alternatif olarak kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır. Ancak yeme karıştırma ve peletleme sırasında mikroorganizmaların canlılığında meydana gelen kayıplar,probiyotiklerden yeterince verim alınamamasını sağlar. Peletlemeler sırasında uygulanan sıcaklığın probiyotiklerin stabilitelerini düşüren önemli bir etken olduğu tespit edilmiştir. SONUÇ : Mikrokapsüllü formda üretilen probiyotikler yaklaşık 90-95 o C peletleme sıcaklığına kadar dayanıklılık göstermektedir.bu nedenle pelet yemlerde probiyotik kullanımında seçilen probiyotiğin kaynağı yanı sıra mikrokapsülasyon işleminin yapılıp yapılmadığının da bilinmesi büyük önem taşımaktadır. Mikrokapsülasyon gibi tekniklerin probiyotik üretiminde kullanıldığı da bilindiğine göre,beklenen verim artışını sağlayacak bu Esra gibi ÇINAR ürünler tercih edilmelidir.mikrokapsül yöntemiyle üretilmiş probiyotik kullanımı ile hayvan performanslarında beklenen artışları da görmek mümkün olacaktır. 133
ANBİYOTİKLERE ALTERNATİ BÜYÜTME AKTÖRLERİ- PROBİYOTİKLER Son yıllarda hayvan beslemede kullanılan antibiyotiklerin Avrupa birliği tarafından yasaklanmasının ardından alternatif büyüme faktörlerinin kullanımı gündeme gelmiştir. Avrupa Birliği 1999 yılında bazı antibiyotiklerin kullanımına sınırlama getirmişti.avrupa Birliği nin aldığı bu kararın ardından Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı nca 30 Eylül 1999 tarihinden itibaren aynı antibiyotiklerin hayvan yemlerinde büyütme faktörü olarak kullanımı yasaklanmıştır. Avrupa Birliği nin,2006 yılına kadar kullanımına izin verdiği Monensin sodyum, Salinomycin sodyum, Avilamycin, lavophospholipol, 31 Aralık 2005 tarihinden itibaren AB ülkeleri ile birlikte ülkemizde de yasaklanmıştır. 21.01.2006 tarih ve 26056 sayılı Resmi Gazetede; Tarım ve Köyişleri Bakanlığı nın; Yem Katkıları ve Premikslerin Üretimi, İthalatı, İhracatı, Satışı ve Kullanımı Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ ( Tebliğ No : 2006 / 1 ) yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Antibiyotiklerle ilgili yaşanan bu gelişmeler,yeni alternatif arayışlarını da beraberinde getirmiştir. Ancak alternatif olarak kullanılabilir ürünler antibiyotiklerin olmaması şartıyla birlikte ; olumsuz etkilerine sahip Kas ve diğer bazı organlarda birikip kalıntı bırakmamalı, Süt, yumurta gibi hayvansal ürünlere geçmemeli, Özellikle, düşük protein içeriğine sahip rasyonlarla yemlenen kanatlılarda, patojenlerin olumsuz etkilerini göstermemeli, İnsan ve hayvan sağlığını olumsuz etkilememeli, Toksin ve kanser yapıcı etkisi olmamalı, Performansı etkin ve ekonomik olarak arttırmalı ve kolay elde edilebilir olmalı, Diğer katkı maddeleri ile çapraz rezistansa neden olmamalı, Biyolojik olarak yıkılabilir olmalı ve çevreyi kirletmemelidir. 134
NEDEN PROBİYOTİK? Probiyotikler yararlı mikroorganizmalardan oluşmuş biyolojik ürünlerdir. Alternatif büyütme faktörü olarak hayvan beslemede probiyotiklerin kullanımı; Doğal olmaları, Hayvan sağlığına yararlı mikroorganizmalar olmaları, Mide barsak florasının dengeli gelişimini desteklemeleri, Redoks potansiyelini düşürerek,aerobik patojenlerin oksijenden yararlanmalarını engellemeleri, Sindirim sistemi mikroflorasını yararlı mikroorganizmalar lehine değiştirerek yemden yararlanmayı arttırmaları, Lenfosit aktivitesini yükselterek, antikor üretimini düzenleyip, bağışıklık sisteminde etkili olmaları, Hayvan performansını iyileştirmekte olmaları, Verime (et ve süt verimi) olumlu sonuçlar yansıtmaları gibi özelliklerinden ve hayvan performansında önemli iyileşmeler elde edilebildiğinden dolayı tercih edilmektedirler.bu nedenle son yıllarda probiyotiklerin alternatif olarak kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır. PROBİYOTİKLERİN AKTİVİTESİNİ ETKİLEYEN AKTÖRLER Probiyotiklerin bu etkileri bakterinin suşuna, verilen dozuna, kullanıldığı zamana ve kullanım koşullarına göre değişebilir. Ayrıca probiyotiklerin devamlı verilmesi halinde daha etkili olacakları bildirilmektedir. Probiyotiklerin aktivitesini etkileyen belli başlı faktörler aşağıdaki gibi sıralanabilir; Sıcaklık (Çevresel,peletleme veya işleme sırasında), Basınç (Peletleme veya işleme sırasında), Nem, Bir takım antibiyotik ve iz minerallerle etkileşim. Probiyotikler canlı mikroorganizmalardır. Bu nedenle kuru ve serin yerlerde depolanması ve güneş ışığından korunması gerekmektedir.ancak özellikle yem işleme teknikleri (buharla peletleme ve ekstrüzyon işlemleri) esnasında probiyotikler canlılıklarını büyük oranda kaybetmektedirler. Peletlemeler sırasında uygulanan sıcaklığın probiyotiklerin stabilitelerini düşüren önemli bir etken olduğu tespit edilmiştir. 135
PELETLEMELERİN PROBİYOTİK STABİLİTESİNE ETKİSİ Yeme karıştırma ve peletleme sırasında mikroorganizmaların canlılığında meydana gelen kayıplar,probiyotiklerden yeterince verim alınamamasını sağlar. Probiyotiklerin canlılığını etkileyebilecek en önemli yem işleme tekniği de peletlemedir.nitekim peletleme ile gerek bakteri ve gerekse maya kaynaklı probiyotiklerin peletleme sonrası canlılık oranları önemli düzeyde düşmektedir.ancak söz konusu probiyotiklerin hazırlanmış yemlerde mevcut aktiviteleri konusunda yeterli araştırma ve bilgi bulunmamaktadır.buna bağlı olarak da probiyotik kullanımı ile hayvan performanslarında beklenen artışları da görmek mümkün değildir.karma yeme önemli düzeyde maliyet getiren probiyotiklerin işleme tekniklerinden hangi düzeyde etkilendiğini bilmek büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle yem fabrikalarında peletleme sırasında yemlere probiyotik katılırken neme, sıcaklığa ve basınca dikkat edilmelidir. Peletleme işlemi esnasında probiyotiklerin dayanıklılığı üzerine yapılan bir çalışmada,%4 hayvansal yağ içeren karma yemlerde farklı peletleme sıcaklıklarının mayaların canlı kalabilme yeteneği üzerine etkisi araştırılmıştır. Peletleme esnasında oluşan sıcaklığın mikrobiyal canlılığa etkisi Sıcaklık, C Maya Streptococcus aecium Lactobacillus acidophilus Toz yem 2.39x10 7 4.16x10 6 3.98x10 4 52 5.00x10 5 4.46x10 5 8.91x10 3 66 6.45x10 5 4.26x10 5 0 72 1.81x10 5 1.58x10 5 0 80 6.91x10 4 6.91x10 3 0 85 0 0 Yukarıdaki denemeler sıcaklık artışı karşında maya sayısı miktarında ciddi oranlarda düşüşler olabildiğini göstermektedir.burada görüleceği üzere maya kaynaklı probiyotikler peletleme sıcaklığına dayanıklı iken,bakteri kaynaklı probiyotiklerde peletleme sıcaklığındaki artışa paralel olarak önemli düzeyde kayıplar meydana gelebilmektedir.bakteri türleri arasında peletleme sıcaklığından etkilenme bakımından da önemli farklar bulunmaktadır.nitekim,streptococcus ve Bacillus türleri daha dayanıklı iken Lactobacillus türleri daha az dayanıklılık göstermektedir. Probiyotiklerin canlı kalabilme yetenekleri üzerine karma yemde kullanılan komponentlerin etkileri bulunmaktadır.nitekim,yapılan bir çalışmada karma yeme belli oranda hayvansal yağ ilavesinin maya hücrelerini peletleme kayıplarından koruduğu ortaya konmuştur.bunun nedeni,yağın karma yemin peletleme bölmesinden geçerken sürtünmeyi azaltmasına bağlanmaktadır.böylece maya daha kısa süreli peletleme sıcaklığı ile karşı karşıya gelmekte ve canlılığını koruyabilmektedir. 136
PELETLEME SICAKLIĞINDAN KORUMADA MİKROKAPSÜLASYON TEKNİĞİ Günümüzde gelişen teknoloji sayesinde probiyotiklerin peletleme esnasında oluşan sıcaklıklardan korunmasında çeşitli teknikler kullanılmaktadır.bu tekniklerden en etkili olanı probiyotiklerin mikrokapsülasyonudur. Mikrokapsülün ortasındaki Kapalı kısımda yer alan probiyotik Aşınma ve yüksek sıcaklığa karşı koruma sağlayan kalın katman Buhar, basınç ve neme karşı koruma sağlayan çok katmanlı kaplama Mikrokapsüllü probiyotik Bu teknikle buhar,basınç ve neme karşı koruma sağlayan çok katmanlı kaplama oluşturulmakta ve bu sayede yem işleme teknikleri esnasında oluşan sıcaklığa karşı etkin bir koruma sağlanmaktadır. Mikrokapsüllü formda üretilen probiyotikler yaklaşık 90-95 o C peletleme sıcaklığına kadar dayanıklılık göstermektedir.bu nedenle pelet yemlerde probiyotik kullanımında seçilen probiyotiğin kaynağı yanı sıra mikrokapsülasyon işleminin yapılıp yapılmadığının da bilinmesi büyük önem taşımaktadır. Yukarıda sayılan kayıpların en aza indirilmesinde mikrokapsülasyon gibi tekniklerin probiyotik üretiminde kullanıldığı da bilindiğine göre,beklenen verim artışını sağlayacak bu gibi ürünler tercih edilmelidir.mikrokapsül yöntemiyle üretilmiş probiyotik kullanımı ile hayvan performanslarında beklenen artışları da görmek mümkün olacaktır. 137