T.C. JAPONYA BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ JAPONYA YILLIK RAPORU (2009) Adres: Turkish Embassy, Office of the Commercial Counsellor 2-33-6 Jingumae, Shibuya-ku, Tokyo 150-0001, Japan Tel1: 81-3-3470 6723 Tel2: 81-3-6439-5732 Tel3: 81-3-6439-5700 Fax:81-3-3470-6280 Web: www.musavirlikler.gov.tr E-mail: tokyo@dtm.gov.tr
İÇİNDEKİLER BÖLÜM-1 SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER...2 Ülke Kimliği -2 Sosyal Göstergeler...-3 Genel Ekonomik Göstergeler -4 BÖLÜM-2 ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER...6 Siyasi ve İdari ve coğrafi bilgiler -7 Nufus -10 Çalışma ve İşgücü -12 Değerlendirme -14 Sosyal Güvenlik ve Bütçe-17 BÖLÜM-3 EKONOMIK DURUM...19 Ekonomi Politikası -19 Savaş Sonrası Japon Ekonomisi -19 Önümüzdeki Dönemde Japon Ekonomis i-19 Enflasyon -21 Döviz Politikaları -21 Maliye Politikaları -21 Üye Olduğu Uluslararası Kuruluşlar -22 Dahil Olduğu Uluslararası Ticari ve Ekonomik Anlaşmalar -22 Sektörler-23 Tarım ve Hayvancılık-23 Ormancılık-24 Sanayi-24 İnşaat-24 Turizm-24 Bankacılık-25 Finansal Hizmetler-26 Perakende Sektörü-26 Dogal Kaynaklar ve Enerji-28 Yabancı Yatırımlar-29 Yatırımlarda Öncelikli Alanlar-31 Yatırımlara Sağlanan Teşvikler-32 Japonya-AB İlişkileri Bilgi Notu-32 BÖLÜM-4 SİYASİ DURUM...41 BÖLÜM-5 JAPONYA DAKİ TÜRKLER...44 BÖLÜM-6 JAPONYA NIN DIŞ TİCARETİ...46 Dış Ticaret-39 Tarife Dışı Engeller-41 JIS Standardı-42 JAS Standardı-42 Adres: Turkish Embassy, Office of the Commercial Counsellor 2-33-6 Jingumae, Shibuya-ku, Tokyo 150-0001, Japan Tel1: 81-3-3470 6723 Tel2: 81-3-6439-5732 Tel3: 81-3-6439-5700 Fax:81-3-3470-6280 Web: www.musavirlikler.gov.tr E-mail: tokyo@dtm.gov.tr
Sogo-Shoshalar- Genel Ticaret Şirketleri -43 Japonya nın Dış Ticaret İstatistikleri-45 BÖLÜM -7 TÜRKİYE-JAPONYA TİCARİ VE EKONOMİK İLİŞKİLERİ...69 Ticari ve Ekonomik İlişkiler-69 Yasal Altyapı-62 Ülkemizin Japonya ya İhracat Potansiyeli Olan Başlıca Sektörler-63 Türkiye-Japonya Yatırım İlişkileri-64 Türkiye-Japonya Müteahhitlik Hizmetleri İlişkileri-66 Ekonomik ve Ticari İlişkilere İlişkin değerlendirme-67 Japonya nın Türkiye İle Ticari İlişkilerine Ait İstatistikler-74 BÖLÜM- 8 JAPONYA YA İHRACAT YAPAN FİRMALARIMIZ İÇİN FAYDALI OLABİLECEK BİLGİLER:...95 Japon Toplumunun Temel Özellikleri-84 Japon Şirket Kültürü-87 Japon İş teamülleri-88 Japonya Pazar yapısına ilişkin Bilgiler-91 Dağıtım Kanalları-92 Japon Dağıtım Sistemine Özgü Uygulamalar-93 Tüketici Tercihleri-94 Gıda Tüketimi-96 Reklam ve Promosyon-97 Ambalaj, Paketleme ve Etiketleme-97 Satış Teknikleri ve Satışı Etkileyen Faktörler-98 Japonya Genel Preferanslar Sistemi (GSP)-99 Fuarlar,Ticaret ve Alım Heyetleri-100 İhracatçı Firmaların Sorunları ve Öneriler BÖLÜM 9 DEGERLENDİRMELER...103 Değerlendirme ve Öngörüler-102 Japonya daki Pazar payımızın artması bakımından SWOT analizi-103 Karşılaşılan sorunlar-105 Japonya ya İhracatımızın İstenilen Düzeyde Artmamasının Başlıca Nedenleri-106 Japonya ya ihracatımızın arttırılması için yapılmasında fayda olacağı düşünülen Faaliyetler-106 İhracatımızın attırılması Yönünde Müşavirliğimizce Yürütülen ve Olumlu Yönde ilerleyen çalışmalar-107 Japon Gümrükleri nezdinde tanımlı bulunan Laboratuvar Listesi-109 BÖLÜM-10 YARARLI ADRESLER...111 Kaynaklar-118 Adres: Turkish Embassy, Office of the Commercial Counsellor 2-33-6 Jingumae, Shibuya-ku, Tokyo 150-0001, Japan Tel1: 81-3-3470 6723 Tel2: 81-3-6439-5732 Tel3: 81-3-6439-5700 Fax:81-3-3470-6280 Web: www.musavirlikler.gov.tr E-mail: tokyo@dtm.gov.tr
TABLOLAR Japonya nın Dış Ticaret Tabloları TABLO - 1 JAPONYA VE TÜRKİYE'NİN DÜNYA TİCARETİ İÇİNDEKİ YERİ (S-46) TABLO - 2 JAPONYA'NIN DIŞ TİCARET DENGESİ (S-47) TABLO- 3-1 COĞRAFİ BÖLGE VE ÜLKE TOPLULUKLARINA GÖRE TİCARET (S-48) TABLO - 3-2 COĞRAFİ BÖLGE VE ÜLKE TOPLULUKLARINA GÖRE TİCARET (S-49) TABLO-4 JAPONYA'NIN İHRACATINDA İLK 10 ÜLKE VE TÜRKİYE (S-50) TABLO-5 JAPONYA'NIN İTHALATINDA ILK 10 ÜLKE VE TÜRKİYE (S-51) TABLO-6-1 JAPONYA'NIN ANA MAL GRUPLARINA GÖRE GENEL İHRACATI (S-52) TABLO-6-2 JAPONYA'NIN ANA MAL GRUPLARINA GÖRE GENEL İTHALATI (S-53) TABLO -7-1 JAPONYA'NIN ÖZEL. GÖRE SINIF. MAL GRUPLARINA GÖRE GENEL İHRACATI (S-54) TABLO 7-2 JAPONYA'NIN ÖZEL. GÖRE SINIF. MAL GRUPLARINA GÖRE GENEL İTHALATI (S-54) TABLO-8-1 (SITC, Rev.3) GÖRE GENEL İHRACATI, 2006-2009 (S-55) TABLO-8-2 (SITC, Rev.3) GÖRE GENEL İHRACATI, 2006-2009 (S-56) TABLO-9 (SITC, Rev.3) GÖRE ÖZET TABLO (S-57) TABLO - 10 JAPONYA'NIN FASILLARA GÖRE DIŞ TİCARETİ (S-58-59) TABLO 10-1 JAPONYA'NIN FASILLARA (GTIP 2 Lİ KOD ) GÖRE İHRACATTA İLK 25 ÜRÜN (S-60) TABLO 10-2 JAPONYA'NIN FASILLARA (GTIP 2 Lİ KOD ) GÖRE İHRACATTA İLK 25 ÜRÜN (S-60) TABLO-11-1 JAPONYA'NIN FASILLARA (GTIP 2 Lİ KOD ) GÖRE İTHALATTA İLK 25 ÜRÜN (S-61) TABLO-11-2 JAPONYA'NIN GENEL İTHALATINDA İLK 20 ÜRÜN (S-61) Japonya nın Türkiye İle Ticari İlişkilerine Ait Tablolar TABLO-12 JAPONYA'NIN TÜRKİYE İLE DIŞ TİCARETİ (S-75) TABLO-13-1 MAL GRUPLARINDA JAPONYA'NIN TÜRKİYE'YE İHRACATI (S-76) TABLO-13-2 MAL GRUPLARINA GÖRE JAPONYA'NIN TURKIYE'DEN ITHALATI (S-77) TABLO-14-1 (SITC, Rev.3) GÖRE JAPONYA NIN ÜLKEMİZE İHRACATI (S-78) TABLO-14-2 (SITC, Rev.3) GÖRE JAPONYA NIN ÜLKEMİZDEN İTHALATI, (S-79) TABLO-14-3 (SITC, Rev.3) GÖRE JAPONYA NIN ÜLKEMİZ İLE DIŞ TİCARETİ (S-80) TABLO-15 JAPONYANIN 2 LİFASIL BAZINDA ÜLKEMİZ İLE DIŞ TİCARET VERİLERİ (S-81-82) TABLO-16-1 JAPONYA'NIN TÜRKİYE'YE İHRACATINDA İLK 20 ÜRÜN (S-83) TABLO-16-2 JAPONYA'NIN TÜRKİYE'DEN İTHALATINDA İLK 20 ÜRÜN (S-83) Adres: Turkish Embassy, Office of the Commercial Counsellor 2-33-6 Jingumae, Shibuya-ku, Tokyo 150-0001, Japan Tel1: 81-3-3470 6723 Tel2: 81-3-6439-5732 Tel3: 81-3-6439-5700 Fax:81-3-3470-6280 Web: www.musavirlikler.gov.tr E-mail: tokyo@dtm.gov.tr
JAPONYA 1
BÖLÜM 1 ÜLKE KİMLİĞİ-(2009 YILI) Devletin Adı Başkenti Yönetim Biçimi Japonya, Nippon, (Nihonkoku) Tokyo Anayasal Monarşi İmparator Akihito 7 January 1989~ Başbakan Yukio Hatoyama 16 Eylül 2009~ Resmi Dili Japonca Etnik Yapısı Japon %98.5, Koreli %0.5, Çinli % 0.4, Diğer % 0,4 Shintoizm (%83.9), Budizm (%71,4), Hiristiyanlık (% Dini Yapısı 2), Diğer (%7.8) (Japonlar genelde hem Shintoism hemde Budizm inanışına sahiptir.) Para Birimi Yen ( ) (JPY) Yüzölçümü 377,930 km 2 Tarıma Elverişli Alan % 11,64 Resmi Mesai Saatleri Ve Pazartesi Cuma 09:00 18:00 Günleri Tokyo, Osaka Kanagawa,,Aichi (kentler) Büyük Kentler, (Limanlar) Chiba, Kawasaki, Kiire, Kisarazu, Kobe, Mizushima, Nagoya, Osaka, Tokyo, Yokohama (limanlar) Türkiye İle Saat Farkı Aylık Çalışma Saati (Ortalama) 152.4saat Uluslararası Telefon Kodu 81 +7 saat (UTC+9) (yaz saati uygulaması yoktur) 2
SOSYAL GÖSTERGELER-2009 Nüfus (2009) Yıllık Nüfus Artışı 127,751 Milyon kişi -0.14% Nufus Dağılımı (1.000kişi) TOPLAM ERKEK BAYAN 0~14yaş 17.162 8.795 8.367 15~64 82.174 41.342 40.832 65 Yaş Uzeri 28.350 12.104 16.245 75 Yaş Uzeri 13.303 5.024 8.297 Nüfus Yoğunluğu 338 Kişi/km² Ortalama Yaş 44 Ortalama Ömür (yıl) 82 Kadın 86 Erkek 79 Okuma Yazma Oranı (2009) % 99 Yüksek Öğretim Okul Sayısı (adet) 756 Yüksek Öğretimdeki Öğrenci Sayısı 2.83 Milyon Kişi Hastane Sayısı (adet) 8943 1000 kişiye düşen doktor sayisi 2.06 Gelen Turist Sayısı (milyon, 2008 ) 7.37 Giden Turist Sayısı (milyon, 2008) 15.9 Eğitim Harcamaları / Bütçe (2009) %6 Sosyal Güvenlik / Bütçe (2009) %28 Karayolu Uzunluğu (Toplam) Otoyol Uzunluğu Demiryolu Uzunluğu Kişi Başına düşen Yıllık Elektrik Tüketimi (KWH/Kişi) Asgari Ücret 1.18 million km 7,333 km 23,556 km 8,144 kwh Uygulama 2002 yılında başladı. Halen asgari ortalama saat ücreti 713 JPY dir. 3
GENEL EKONOMİK GÖSTERGELER-1 (2009) GSYİH-DÜNYA SIRALAMASI 5.068 trilyon ABD $ (2009) 5,462 trilyon ABD $ (2010 tahmini, EIU) KİŞİ BAŞINA GSYİH 33.453 ABD $ (Satın alma gücü paritesine göre) 33.810 ABD $ (2010 tahmini, EIU) GSYİH BÜYÜME HIZI % -5,2 (2009) %2,9 (2010 tahmini, EIU) ENFLASYON ORANI % -1,7 (2009) %0.0 (2010 tahmini, EIU) TOPLAM REZERVLER 1,024 trilyon ABD $ (2009) ÜLKEYE GİREN YATIRIM TUTARI 11,8 milyar ABD $ (2009) 14,2 milyar ABD $ (2010 tahmini, EIU) YURTDIŞINDAKİ YILLIK YATIRIM TUTARI 74,6 milyar ABD $ (2009) 92,6 milyar ABD $ (2010 tahmini, EIU) TOPLAM İŞGÜCÜ 66,2 milyon İŞSİZLİK ORANI : % 5,1 PARA BİRİMİ - PARİTESİ Japon Yeni ( ), 1 $ = 88,7 (2010) DÜNYA BANKASI İŞ YAPMA 15 (2010 Sıralaması) KOLAYLIĞI SIRALAMASI GSMH NİN SEKTÖREL DAĞILIMI Tarım % 1,5, Sanayi % 22,8, Hizmetler % 75,7 DOĞAL KAYNAKLAR BAŞLICA SANAYİ DALLARI Hemen hemen hiçbir enerji kaynağına sahip olmayan Japonya dünyanın en büyük kömür ve sıvılaştırılmış doğal gaz ve ikinci büyük petrol ithalatçısıdır. Motorlu araçlar, elektronik ürünler, makine teçhizat, çelik ve demir dışı metaller, gemiler, kimyasallar, tekstil ve işlenmiş gıda üreticisidir. 4
Japonya nın Temel Ekonomik Göstergeler-2 2005 2006 2007 2008 2009 b 2010 c 2011 c GSYİH (milyar dolar, cari 4553 4362 4378 4909 5070 5291 5423 fiyatlarla) GSYİH (trilyon Yen, cari 502 507 516 507 475 476 483 fiyatlarla) Reel Büyüme Oranı (%) 1,9 2,0 2,3-0,7-5,5 1,5 1,0 Kişi Başına GSYİH 35,699 34,210 34,353 38,566 39,900 41,720 42,880 Kişi Başına GSYİH (dolar, 30371 31965 33527 34045 32693 33720 34577 PPP) İşsizlik Oranı (%, ort.) 4,4 4,1 3,8 4,0 5,1 5,6 5,5 Enflasyon Oranı (%, -0,4 0,3 0,7 0,4-1,1 0,2 0,9 TÜFE) Enflasyon Oranı (%, ÜFE) 1,7 2,2 1,8 4,6-5,1-0,2 1,2 Kredi Faiz Oranı (%, ort.) 1.4 1.5 1.8 1.8 1.5 1.5 1.9 Döviz Kuru (Yen/$, yıl 118,0 119,0 114,0 90,8 90,0 90,0 89,0 sonu) İhracat (fob, milyar dolar) 568 616 678 746 532 634 680 İthalat (fob, milyar dolar) 474 535 573 708 496 580 615 Dış Ticaret Hacmi (fob, 1042 1151 1251 1454 1028 1214 1295 milyar dolar) Dış Ticaret Dengesi 94 81 105 38 36 54 65 (milyar dolar) b Economist Intelligence Unit tahmini. c Economist Intelligence Unit projeksiyonu. Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Japan Country Forecast (Aralık 2009) 5
BÖLÜM 2 ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER Ülkenin Kısa Tarihçesi İlkçağ Tarihi Japonya nın tarihi M.Ö. 8000 dönemine kadar geriye gittiği belirtilmekle birlikte, şu ana kadar bulunabilmiş el yapımı toprak kap örnekleri M.Ö. 2500 dönemine karşılık gelmektedir. Japonya da pirinç yetiştirme ve madeni alet kullanımı M.Ö. 4. yüzyıl gibi erken bir tarihte başlamıştır. Başkenti şimdiki Nara Eyaleti olan merkezi yönetim sistemi 4. ve 7. yüzyıllar arasında gelişmiştir. Aristokrasi 8. yüzyılda büyük bir güç olarak hüküm süren Çin in etkisi ile Budist kültürü yayılmıştır. Başkent, aristokrat yönetimin uzun bir süre devam ettiği şimdiki Kyoto şehrine taşınmıştır. Dünyanın en eski romanı olduğu söylenen Genji nin Hikâyesi bu tarihlerde yazılmıştır. Savaşçı (Samurai) Toplum Japonya'nın etkin yöneticisi olarak kabul edilen Ieyasu, iktidarını 1603'de şimdiki Tokyo olarak bilinen Edo'da kurmuştur. Japon tarihinin en önemli dönüm noktalarından bir olan bu dönemde, Ieyasu, Japonya nin geleceğini belirleyen politik ve sosyal kanunlarla, halkın yaşantısının her yönüyle tasarlandığı bir kalıp yaratmıştır. İlk Batılılar Japonya kıyılarına bir önceki yüzyılda Muromaçi döneminde ulaşmıştır. Ülkeye ateşli silahları tanıtan Portekizli tacirler, 1543'te Japonya'nın güneybatısında küçük bir adaya yerleşmişler ve sonraki birkaç yıl içinde, Cizvit misyonerleri, İspanyol gruplar, Hollandalı ve İngiliz tacirler de Japon topraklarına gelmişlerdir. Avrupalılarla temasların Japonya üzerinde çok derin etkileri olmuştur. Bu misyonerler özellikle Japonya'nın güneyinde çok sayıda kişinin inanç değiştirmesine sebep olmuşlardır. Hiristiyanlığın, birlikte getirdiği ateşli silahlar kadar tehlikeli bir potansiyel teşkil edebileceğini fark eden Togukava Şogunluğu, Hrıstiyanlığı ve Nagasaki Limanı'ndaki küçük Dejima adası içinde yaşayan bir avuç Hollandalı tüccar, Nagasaki'de yaşayan Çinliler ve ara sıra Kore Lee Hanedanlığı'ndan gelen resmi elçiler dışında, yabancıların ülkeye girişini yasaklamıştır. Ieyasu'nun tesis ettiği sosyal ve politik yapının koruması amacıyla bir anlamda Japonya'nın kapıları dış dünyaya tamamen kapanmıştır. Ancak, 18. yüzyılın sonlarından itibaren giderek artan baskılar, 1853 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nin dört gemilik bir filosu Tokyo Körfezi'ne demir atmıştır. Bir sonraki yıl gerçekleştirilen Amerikan filosunun ikinci ziyaretinde, iki ülke arasında bir dostluk anlaşması imzalanmıştır. Amerika ile başlayan ilişkileri, hemen Rusya, İngiltere ve Hollanda izlemiştir. Bu dönem, Japonya'nın içe kapalı geçirdiği dönemin bittiğini haber veriyordu. Dört yıl sonra dostluk anlaşmalarını Fransa ticaret anlaşmaları takip etmiştir. 6
İkili anlaşmalar feodal dönemin de sonunu getirmiş ve Japonya kargaşaya sürüklenmiştir. 10 yıl kadar süren kargaşanın ardından Tokugava Şogunluğu tarihe karışırken, 1868 tarihi itibariyle Meiji Restorasyonu dönemi başlamış ve hakimiyet İmparatora geçmiştir. Modern Dönem Meiji dönemi (1868-1912) Japonya'nın modern tarihinin de başlangıçı olarak kabul edilir. Bu 20-30 yıllık bir dönemde Japonya, batının yüzyıllar içinde oluşturduğu üretim altyapısını, politik kurumları, kısacası modern bir toplumun tüm unsurlarını olduğu gibi transfer etmiştir. Başkent, Kyoto'dan bir önceki başkent olan Edo'ya taşınmış ve adı Tokyo olarak değiştirilmiştir. Bu dönemde ülke her bakımdan gelişmeye ve genişlemeye başlamıştır. 1894-1895 yıllarında Çin ile yapılan savaşta Tayvan; 1904-1905 yıllarında Rusya ile yapılan savaş sonunda da Güney Sahalin işgal edilmiştir. 1910'da Kore ilhak edilmiştir. İki yıl sonra İmaparator Meiji nin ölümüyle ülke büyümesini sürdürmekle birlikte ekonomik durgunluklar, siyasi çalkantılar ülkeyi kaosa sürüklemiştir. Egemen güçler arasındaki çekişmeler, ülkeyi İkinci Dünya Savaşı'nın tam ortasına taşımış ve 1945 Ağustos'unda İmaparator'un emriyle halk silahlarını bırakarak teslim olmuştur. Ülke altı yıl kadar müttefiklerin kontrolünde kalmıştır. Bu dönemde ülkenin ekonomik ve toplumsal yapısını değiştirecek, reform nitelikli bir dizi yapılanmaya gidilmiştir. Tarım alanları yeniden paylaştırılarak Zaibatsu denilen aile şirketleri dağıtılmıştır. İşçilere ve kadınlara çeşitli haklar tanıyan liberal bir anayasa 1947'de ilan edilmiştir. 1951 San Francisco Barış Antlaşması ile Japonya yeniden dış ilişkiler kurma hakkını kazanmıştır. Bu tarihten itibaren yaklaşık 15 yılda ülke yeniden uluslararası rekabet gücüne ulaşmış olup, 1964 Tokyo Olimpiyatları, ülkenin uluslararası arenaya kabul edilişinin ve ülkenin yeniden ayağa kalkmasının tescili niteliğindedir. Bundan sonraki dönemin en önemli olayları ise 1972'de Okinava'nın Amerikan yönetiminden tekrar Japonya'ya geçmesi ve Çin ile bir uzlaşmaya varılmasıdır. Bu tarihten sonra Japonya özellikle uluslararası ekonomik ve mali piyasa ve kuruluşların baş aktörlerinden biri haline gelmiştir. Siyasi ve İdari Durum Ağustos 1945 de II. Dünya Savaşı nın sona ermesinin ardından, Japonya, demokratik bir ulus olma yolunda adımlar atmaya başlamıştır. 1947 de yürürlüğe girmiş olan Japonya Anayasası, üç ilkeye dayalıdır: Halkın egemenliği, temel insan haklarına saygı ve savaşın ve uluslararası anlaşmazlıkların çözümünde kuvvet kullanılmasının reddi. Anayasa, aynı zamanda, yasama, yürütme ve yargının bağımsızlığını da öngörmektedir. Anayasa'nın başında şu ibare vardır: "Biz, Japon halkı, her zaman için baskı ve taassubun, zulüm ve köleliğin dünyadan uzak tutulması ve barışın korunması için mücadele ederek, uluslararası toplumda şerefli bir yere sahip olmak isteğindeyiz." Anayasa'ya göre, İmparator, halkın birliğinin ve devletin sembolüdür. Hükümran güç halkın elindedir. Japonya savaşı mutlak olarak reddeder. Temel insan hakları, ebediyen ve dokunulamaz şekilde garanti altına alınmıştır. 7
Üyeleri halk tarafından seçilen Senato ve Temsilciler Meclisi Parlamentoyu oluşturur. Senato'nun Temsilciler Meclisi'ne üstünlüğü vardır. Yürütme yetkisi, Parlamento'ya karşı sorumlu olan Kabine'nindir. Anayasa'da kararlaştırılan durumlar dışında İmparator'un yürütmeyle ilgili yetkisi yoktur. Japonya, Başkent Tokyo dahil olmak üzere 47 eyalete ayrılmıştır. Eyaletler, şehirler, kasabalar ve köyler yerel yönetimlerin idaresindedir. Eyalet valileri ile şehir, kasaba ve köy belediye başkanları, yerel meclis üyeleri, ilgili bölgeye kayıtlı seçmenler tarafından seçilir. Yürütme Yürütme yetkisi, başbakan ve en çok 20 devlet bakanından oluşan ve tamamen Parlamento'ya karşı sorumlu olan kabineye verilmiştir. Parlamento üyesi olmak zorunda olan ve parlamento tarafından belirlenen Başbakan, sivil ve büyük çoğunluğu Parlamento üyeleri arasından olmak üzere devlet bakanlarını atamak ve görevden almak yetkisine sahiptir. Japonya da merkezi idareye ve yerel yönetimlere bağlı olarak kamu hizmetinde çalışanların toplam sayısı 5,631,000 kişiye ulaşmaktadır. Başka bir ifade ile, her 1000 kişiye 44 kamu çalışanı düşmektedir (2007 yılı itibariyle). Yargı Yasama ve yürütme yetkilerinden tamamen bağımsız olan hukuk sistemi, 1 adet Anayasa Mahkemesine karşılık gelen Supreme Court, 8 adet Yüksek Mahkeme High Courts, 50 bölgeye dağılmış olan Bölge Mahkemeleri District Courts, Aile Mahkemeleri Family Courts ve Suçüstü Mahkemeleri olarak tanımlanabilecek Summary Courts tan oluşmaktadır. Summary Courts, ilke olarak 900.000 Japon Yen ini geçmeyen uzlaşmazlıklar ve hafif cezaları gerektiren davalarla ilgilidir. Tek hakim ile karar verilen bu mahkemeler ülke çapında 483 adet bulunmaktadır. Aile Mahkemeleri, aile arasında çıkan uzlaşmazlıklar ve çocuk suçlarıyla ilgilidir. Tek hakim ile karar verilen bu mahkemeler bölge mahkemelerinin bulunduğu yerlerde kurulmuştur. Bölge Mahkemeleri özel hukuk, ceza ve kamu davalarının görüldüğü en yaygın hukuki altyapı olarak kabul edilebilir. Yüksek Mahkemeler, yukarıda sayılan mahkemeler tarafından verilen kararlara itirazların yapıldığı temyiz mahkemeleridir. Kararlar üç hakim tarafından alınır. Yüksek Mahkemelerin kararlarına itiraz ise Supreme Court a yapılmaktadır. En üst temyiz mahkemesidir. Bir başkan ve 14 üyeden oluşmaktadır. Davalar genel olarak 5 8
kişilik mahkemelerde sonuçlandırılmakla birlikte, anayasal sorunlar genel kurulda ele alınmaktadır. Japonya da ayrıca güçlü bir kamu savcılığı kurumu bulunmaktadır. Suçların araştırılması, cezai hükümlerin uygulanmasının kontrol edilmesi gibi hususların yanısıra, idari süreçlerde kamu çıkarının korunması amacıyla taraf olunması gibi sorumlulukları vardır. Ulusal Güvenlik İkinci Dünya Savaşı Japonya'nın Hiroşima ve Nagazaki şehirlerine atılan atom bombalarıyla sona ermiştir. Japonya, nükleer silahın etkilerini bire bir yaşayan tek ülkedir. Bu durum, ülkenin ulusal güvenlik politikasını biçimlendiren en önemli unsurdur. Anayasa'ya da damgasını vuran bu tarihi olgu doğrultusunda, Japonya komşularına hiçbir zaman tehdit unsuru olamayacak, ancak etkin bir savunmayı da sağlayacak bir askeri güç oluşturma politikası gütmektedir. Öte yandan, nükleer silaha sahip olmamak, bunları üretmemek ve bunların ülkeye girişine izin vermemek biçiminde özetlenen üç nükleer ilke, Japon ulusal güvenlik politikasının temel taşlarını oluşturur. Ülkenin mevcut güvenlik politikasının üç temel direği ise şunlardır: Japonya-ABD Karşılıklı İşbirliği ve Güvenlik Antlaşması'na dayalı yakın bir ittifakı sürdürmek, sürdürülebilir bir savunma yeteneğini amaçlayan Savunma Güçleri'nin modernizasyonu ve daha barışçı, istikrarlı bir uluslararası ortamının yaratılması için aktif bir diplomasi izlemek. 18 yaş sonrası gönüllü askerlik hizmeti vardır. Bu hizmeti vermek isteyen japon vatandaşlar sınava tabii tutulmakta ve sınavda başarılı olanlar gönüllü askerlik yapabilmektedir. Hizmetin içeriğine bakıldığında, genel eğitim çerçevesinde 3 sene içerisinde 50 gün, teknik eğitim kapsamında ise 2 yıl içerisinde 10 gün eğitim almaktadır. Askeri harcamaların Nominal GDP ye oranı %0.94 dir (2008). Coğrafi Bilgiler Japonya dört büyük ada (Hokkaido, Honshu, Shikoku, Kyushu) ve pek çok küçük adadan oluşur. Kyushu'nun güneybatısında Ryukyu adaları bulunur. Ryukyu 19. yüzyılda Okinawa eyaleti olarak Japonya'ya katılmıştır. Japon adalarının en büyüğü olan Honshu beş coğrafi bölgeye ayırılır. Dolayısıyla Japonya dokuz bölgeden oluşmaktadır: Hokkaido, Tohoku, Kanto, Chubu, Kinki, Chugoku, Shikoku, Kyushu ve Okinawa. Bölgeler ise toplam kırk yedi eyalete bölünmüştür. En büyük kentleri Tokyo, Yokohama, Osaka, Nagoya, Sapporo, Kobe, Kyoto, Fukuoka, Kawasaki, Hiroşhima, Saitama ve Sendai'dir. Doğal Kaynaklar Japonya nın topraklarının % 70 i tabiî bitki örtüsü ile ormanlardan oluşmaktadır. Meşe, kâfuru ve bambu ağaçlarından meydana gelen subtropikal ormanlar, güneyde yer alır. Bu kesimin kuzeyinde ise, geniş yapraklı ağaçlardan müteşekkil ormanlar vardır. Bu ormanlarda; huş, kayın, meşe, kavak ve akağaç vardır. Japonya da en popüler ağaç türü, Hokkaido hâriç hemen hemen ülkenin her yerinde yetişen ve sugi veya Japon sediri denilen ağaçtır. Hinoki denen Japon selvisi ile 9
Akamutsu denilen Japon kızılçamı Sugi den sonra en çok yetişen ağaçların başında gelmektedir. Japonya maden kaynakları bakımından çok fakir olup, sanayii beslemek için gerekli hammaddeler açısından dışa bağımlıdır. Japonya da az miktarda kömür, kurşun, çinko, arsenik, bizmut, pirit, kükürt, kireç taşı, barit, silis taşı, feldspat, dolamit ve alçı taşı yatakları vardır. Nüfus Toplam nüfus 2009 yılı itibariyle 127.51 milyon kişi olup, dünyanın en kalabalık 10. ülkesidir. Ancak nüfus artış hızı 2004 yılından itibaren negatif seyretmeye başlamıştır. Bu eğilimin sürmesi halinde 2100 yılında nüfusun 64 milyon seviyelerine kadar gerilemesi ihtimali bulunmaktadır. Eski dönemlerde adalardaki yerli halk ile kıtada yaşayan halkların karışması sonucu bugünkü Japon halkı oluşmuştur. Ülkede nüfus yoğunluğu yüksektir. Kilometrekareye 338 kişi düşmektedir. Arazi genelde dağlık ve iskan edilemez niteliktedir ve ülkenin ancak yüzde 10'unda yerleşime açok olup, Halkın % 66 sı şehir merkezlerinde yaşar. En büyük kent olan Tokyo'nun genel nüfusu ise 13 milyon dolayındadır. Tokyo nun 23 merkez mahallesinin Nüfusu 9 milyon civarındadır. Nüfusu hızla artan şehirler, Aichi ve Yokohama şehirleridir. Nüfusun yaklaşık % 55 i ilk 10 büyük şehirde yerleşiktir. 2009 yılı itibariyle nüfusun en yoğun olduğu şehirler aşağıda sıralanmıştır. Son 7 Yılda nufusu hızla artan şehirlerin başında Saitama ve Kanagawa gelmektedir. Bu şehirler Tokyo ya oldukça yakın mesafede bulunmakta olup çalışma merkezleri Tokyo olan nüfusun oluşturduğu şehirler olarak bilinmektedir. Japonya'nın En Büyük 10 Şehri 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Tokyo Merkez 1 (23 Mahalle) 8,217 8,298 8,362 8,420 8,490 8,568 8,653 8,736 8,802 2 Yokohama 3,462 3,497 3,527 3,555 3,580 3,602 3,627 3,651 3,672 3 Osaka 2,607 2,615 2,620 2,625 2,629 2,635 2,644 2,652 2,662 4 Nagoya 2,177 2,186 2,193 2,202 2,215 2,223 2,237 2,248 2,258 5 Sapporo 1,835 1,848 1,862 1,873 1,881 1,889 1,894 1,898 1,904 6 Kobe 1,503 1,510 1,516 1,520 1,525 1,529 1,530 1,533 1,537 7 Kyoto 1,468 1,469 1,469 1,468 1,475 1,473 1,469 1,467 1,466 8 Fukuoka 1,354 1,368 1,380 1,390 1,401 1,414 1,427 1,438 1,451 9 Kawasaki 1,267 1,282 1,294 1,306 1,327 1,342 1,369 1,390 1,410 10 Saitama - 1,050 1,059 1,067 1,186 1,192 1,200 1,210 1,222 10
Japonya'nın Nüfus Dağılımı Oran % 9.0 8.0 7.0 6.0 5.0 4.0 3.0 4.2 4.5 4.7 4.8 5.6 6.0 7.0 7.5 6.6 6.1 6.1 7.7 7.0 6.3 5.4 4.5 3.2 2.7 2.0 1.0 0.0 0--4 5--9 10--14 15--19 20--24 25--29 30--34 35--39 40--44 45--49 50--54 55--59 60--64 65--69 70--74 75--79 80--84 85+ Yaş Gurupları Japonya da 1946-49 yılları arasında 1. baby boom denilen nüfus artış oranının % 5 e varan bir dönem yaşanmıştır. Tablodan da gorüldüğü üzere 55 ila 64 yaşları arasındaki grupta yığılma olduğu dikkati çekmektedir. 1.BABY BOOM 2. BABY BOOM YIL 1945 1946 1947 1948 1949 1972 NÜFUS ARTIŞ ORANI -2.29 4.99 3.1 2.43 2.21 2.33 Japonya da anılan dönemdeki yüksek doğum oranları nedeniyle, 2005 yılından itibaren büyük oranlarda çalışanın emekli olmaya başlamış ve ve trendin 2018 yılına dek sürmesi beklenmektedir. Erkek Bayan Erkek Bayan 1.BABY BOOM 2.BABY BOOM 1.BABY BOOM 2.BABY BOOM 2.BABY BOOM 11
2000 yılına kadar binde 10 lar seviyesininin üzerindeki doğum oranları gittikçe artan oranlarda düşme eğilimine geçmiş olup bugünlerde binde 8 lere kadar düşmüştür. Japonya daki hızlı yaşlanma ve çocuk doğum oranının tarihinin en düşük sevilerinde olduğu gerçeği, japon yayın kuruluşları başta olmak üzere her platformda dile getirilmektedir. Düşük doğum oranının sonucu olarak Japonyanın geleceğine dair karanlık tablolar çizilmektedir. Japonya da nüfus artış oranının negatif seyretmeye başlamış olması, ortalama yaşam oranının yüksek, doğum oranının düşük olduğu dikkate alındığında, ortaya hızla yaşlanmakta olan Japonya gerçeği çıkmaktadır. Japonyada ortalama yaşam süresinin yüksek olması, nüfusun yaşlanması sürecini desteklemektedir. Bu durumun devam etmesi halinde, 65 yaş üstü nüfusun toplam nüfusa oranı itibariyle aşağıdaki tablonun ortaya çıkması beklenmektedir. 65 yaş üstü nüfusun, toplam nüfusa oranı 1965 1980 1995 2000 2005 2025 2050 Japonya 6.3 9.1 14.5 17.4 19.9 28.7 35.7 Almanya 12.5 15.6 15.5 16.4 18.8 23.9 28.4 Fransa 12.1 14 15.6 16.3 16.6 22.6 27.1 İngiltere 12 15.1 15.9 15.9 16 19.8 23.2 ABD 9.5 11.2 12.4 12.3 12.3 17.7 20.6 Oluşturulan simülasyonda da görüldüğü üzere, Japonya nın hızlı yaşlanma probleminin artan oranlarda devam etmesi beklenmekte olup 2050 yılı itibariyle 65 yaş üstü nufusun %35 ler seviyesine yükselerek dünyanın en yaşlı nufüs yapısına dönüşeceği yorumları yapılmaktadır. Çalışma ve İşgücü Yaklaşık 127.51 milyon olan toplam nüfusun 82.17 milyonu iktisadi olarak aktif nüfus (15-65 yaş) grubuna girmektedir. Nüfusun geri kalan 45.4 milyonunun yaklaşık %38 i çocuk veya öğrenci, %62 si 65 yaş üstü vatandaşlardan oluşmaktadır. 2008 yılı ve 2009 yıllarında etkisini hissettiren global krizde işssizlik oranı % 27,5 oranında artarak %4 ten, %5,1 e yükselmiştir. 12
JAPONYA'DA İŞGÜCÜ Çalışan Sayısı 15+ Çalışmayan İşgücü İşsizlik Yaş İşgücü Toplam Erkek Bayan grubu Sayısı YIL Gurubu dışı Oranı % 2000 108.4 67.7 64.5 38.2 26.3 3.20 40.6 4.7 2001 108.9 67.5 64.1 37.8 26.3 3.40 41.3 5.0 2002 109.3 66.9 63.3 37.4 25.9 3.59 42.3 5.4 2003 109.6 66.7 63.2 37.2 26.0 3.50 42.9 5.3 2004 109.9 66.4 63.3 37.1 26.2 3.13 43.4 4.7 2005 110.1 66.5 63.6 37.2 26.3 2.94 43.5 4.4 2006 110.2 66.6 63.8 37.3 26.5 2.75 43.6 4.1 2007 110.4 66.7 64.1 37.5 26.6 2.57 43.7 3.9 2008 110.5 66.5 63.9 37.3 26.6 2.65 44.0 4.0 2009 110.5 66.2 62.8 36.4 26.4 3.36 44.3 5.1 2009 yılı sonu itibarıyle Çalışma yaşındaki vatandaşların %94,9 sı çalışmaktadır ki bu oran dünyadaki en yüksek oranlardan biridir. Japonya nın bu konudaki üstün performansının temel nedeni olarak kadınların işgücü piyasasına aktif katılımı gösterilmektedir. İŞSİZLİK ORANLARI % YIL 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Japonya 5.3 4.7 4.4 4.1 3.9 4.0 5.1 A.B.D 6.0 5.5 5.1 4.6 4.6 5.8 9.3 Kanada 7.6 7.2 6.8 6.3 6.0 6.1 8.3 G.Kore 3.6 3.7 3.7 3.5 3.2 3.2 3.6 Avusturya 5.9 5.4 5.0 4.8 4.4 4.2 5.6 E.U 27 9.0 9.1 8.9 8.2 7.2 7.1 9.0 Almanya 9.3 9.8 10.7 9.8 8.4 7.3 7.5 Fransa 8.5 8.8 8.9 8.8 8.0 7.4 9.1 İtalya 8.4 8.0 7.7 6.8 6.1 6.7 7.8 İngiltere 5.1 4.8 4.8 5.4 5.3 5.7 7.7 Rusya 8.6 8.3 7.7 7.1 6.2 6.4 8.4 Son 17 yılda aylık çalışma saati 171 saatten 152 saate düşmüştür. Bu düşüşün ana nedeni olarak Japon Şirketlerinin son 25 yıldır yatırımlarını yurtdışına taşıma hareketleri olduğu düşünülmektedir. Bunun paralelinde Japonya daki işgücü maliyetlerinin artışı da bu oluşumu tetikleyen başka unsurdur. Ayrıca 2. Dünya Savaşı sonrasında hızlı büyümenin getirdiği aşırı istihdam talebi ile birlikte işe ayrılan zamanın artması sonucunda aile ve sosyal problemlerin nüksetmesi dolasıyla Japon toplumunun aşırı yoğun işlerden uzaklaşması olarak tahmin edilmektedir. 13
Çalışanların Sektörlere Göre Dağılımı Birim: 10 Bin Kişi YIL 2007 2008 2009 PAY % Total 6,412 6,385 6,282 Agriculture and forestry 251 245 242 3.85% Non-agricultural industries 6,161 6,140 6,040 96.15% Balıkçılık 21 23 20 0.32% Madencilik 4 3 3 0.05% İnşaat 552 537 517 8.23% Üretim ve İmalat 1,165 1,144 1,073 17.08% Elektrik, su, Isınma ve Gas 33 32 34 0.54% Bilgi ve Telekominikasyon 192 189 193 3.07% Taransfer ve Posta 330 342 348 5.54% Toptan ve Perakendecilik 1,077 1,067 1,055 16.79% Finans ve Sigortacılık 155 164 165 2.63% Emlak ve Kiralama 113 111 110 1.75% Konaklama,, Yeme ve İçme Servisi 380 373 380 6.05% Eğitim ve Öğretim 279 283 287 4.57% Tıp, Sağlık, Bakım 579 598 621 9.89% Compound services 71 56 52 0.83% Services, n.e.c. 478 485 463 7.37% Government, except elsewhere classified 227 223 222 3.53% Japonya da sektörlere göre istihdam yapıları incelendiğinde sağlık ve perakende sektöründe artış gözlenirken, üretim sektöründeki istihdamda daralma dikkati çekmektedir. NÜFUS, İSTİHDAM ve GELİR HAKKINDA DEĞERLENDİRME Japonya'nın demografik yapısı, ülke ekonomisinin geleceği ile ilgili bir başka karamsarlığa yol açmaktadır. Nüfus artış oranının % 0,11 ile, doğum oranının da 1,19 ile rekor düşük seviyelere inmesi, nüfusun giderek yaşlanması ve dolayısıyla aktif işgücünün giderek azalması ekonomi için bir tehdit oluşturmaktadır. 65 yaş üstü nüfusun toplam nüfusa oranı halen %18,5 seviyesinde iken, bu oranın 2025 yılında % 28,7 rakamına ulaşması, 2050 yılında da toplam nüfusun bugünkü 127 milyon seviyesinden 90 milyon civarına inmesi beklenmektedir. 14
Japonya nın hızlı kalkınma döneminde % 2 ler civarında seyreden işsizlik oranı 1990 yılından itibaren tırmanışa geçmiş ve 2003 yılında %5,8'lik değerlerle en yüksek seviyelerine ulaşmıştır. 2002 yılında başlayan canlanma dönemi sonucu, 2007 yılında %3,9 ile son 10 yılın en düşük seviyesine inen işsizlik oranı küresel krizin etkisiyle yeniden tırmanışa geçmiştir. 2009 yılı itibariyle bu oran %5,1 seviyesine kadar tırmanmıştır. Japonya'da yaşanan ekonomik durgunlukla beraber şirketlerin küçülme çabaları, üretim faaliyetlerini işgücü maliyetleri daha düşük olan Asya ülkelerine kaydırma gibi unsurlar işsizlik oranını arttırmış, ancak hizmet sektöründe yeni iş sahalarının açılması ve yaşlanan nüfustan dolayı işgücünün azalması, işsizlik oranının diğer gelişmiş ülkelere göre daha makul seviyede kalmasına yol açmıştır. Ayrıca, Japonya'nın iş gelenekleri içinde yer alan ve Japon toplumu için çok önemli bir güvence sayılan hayat boyu istihdam "life time employment" sistemi son yıllarda geçerliliğini yitirmiştir. Daha fazla işyerinin, özellikle lojistik hizmetleri geçici (part time - HAKEN) işgücü ile karşılama yoluna gitmesinin ve geçmişteki iş garantisinin ortadan kalkmasının, Japonya'nın geleneksel istihdam yapısını değiştirmesi beklenmektedir. Nitekim, iş imkanları artmakla ve işsizlik oranları düşmekle beraber, yeni iş imkanlarının çoğunun kontrat bazlı veya part time işler olduğu ifade edilmektedir. Gelir dağılımı eşitliği açısından bakıldığında da durum pek iç açıcı değildir. 1993 yılında 0.249 olan gini katsayısı Çalışma Bakanlığının 2009 verilerine göre 0.526 ile Japon ekonomisinin son 20 yılda sadece fakirleşmediğini aynı zamanda gelir dağılımının da hızla bozulduğunu göstermektedir. SOSYAL GÜVENLİK Nüfus ve istihdam ile bağlantılı şekilde, sosyal güvenlikte yaşanan problemler de ekonomiyi çok yakından ilgilendirmektedir. Çalışanların ve dolayısı ile prim ödeyenlerin sayısının azalması, emeklilerin hem sayısının artması, hem de nüfusun yaşlanmasından dolayı kişi başına sağlık giderlerinin artması, sosyal güvenlik sisteminde çok köklü bir reformu gerektirmektedir. Ancak, böyle bir reformun bir çok sosyal ve ekonomik boyutunun olması, toplumun değişik kesimlerinden farklı tepkiler görmesi, toplumun üzerinde konsensus sağlayacağı bir planın uygulanmasını zorlaştırmaktadır. Özellikle ne kadar süreceği belli olmayan ekonomideki durgunluğun, çalışanlar üzerine yeni yükümlülükler getirecek bir reformun gündeme alınmasını engellemektedir. 15
Nitekim, vergi, sosyal güvenlik primi ve borç ödemelerinin milli gelire oranı %45 seviyesine yükselmiş olup, hükümet bu oranı %50'nin altında tutabilmek için büyük çaba harcamaktadır. Hükümet, artan sosyal güvenlik harcamalarının ne oranda vergi gelirleri ve prim ödemeleri arasında paylaştırılacağı konusunda teknik çalışmaları sürdürmekteyse de, özellikle genç çalışan nüfus arasında giderek yaşlanan ve çalışmayan nüfusun emekliliğini finanse etmek konusunda protestolar yükselmektedir. İşverenler de artması beklenen prim ödemelerinin, özellikle diğer Asya ülkeleri ile olan rekabette kendilerini zor duruma düşürmesinden endişe etmektedir. 2000 2025 2050 Hükümet, sosyal güvenlik giderlerinin en az %50'sinin çalışan kesim tarafından karşılanmasına yönelik bir hedef belirlemiş olsa da, nüfus artış hızının tahminlerin çok altında gerçekleşmesi bu hedefin tutmayacağını göstermektedir. Hükümet, çalışanların primlerinden ziyade, emekli kesimin varlıklarını (gayrimenkul, birikim, vs.) ekonomiye üretken olarak kazandıracak önlemler üzerinde çalışmaktadır. Nitekim ekonomiyi teşvik amacıyla Aralık 2008 de açıklanan II. Önlem Paketi kapsamında yaşlıların gayrimenkul alımına vergi indirimi getirilmiştir. Sosyal güvenlik sisteminin giderek zayıflaması sonucu halkın güvensizliğinden dolayı, sosyal güvenlik primlerini ödemeyenlerin sayısı da son yıllarda artmıştır. Prim ödemelerini aksatanlar arasında birçok politikacının da bulunduğunun anlaşılması, büyük siyasi skandallara sebep olmuş, aralarında ana muhalefet partisi (Japonya Demokratik Partisi) Genel Başkanı ve iktidarın büyük ortaği Liberal Demokratik Parti Genel Sekreterinin de bulunduğu bir çok politikacı bu yüzden istifa etmek zorunda kalmıştır. Hükümetin geçtiğimiz iki yılda yaptığı bazı düzenlemeler ile, vergi ve prim ödemelerinde bir takım artışlara gidilmiştir. Bu düzenlemeler sonucu, önümüzdeki yıllarda Japonya'da hanehalkının ödeyeceği sosyal güvenlik primlerinde bir miktar artış beklenmektedir. Buna rağmen sosyal güvenlik harcamaları için bütçeden ayrılan pay her 16