AÖF BÜRO YÖNETİMİ PROGRAMI KLAVYE ÖĞRETİMİ DERSİ İÇİN UZAKTAN ÖĞRETİM VE SINAV UYGULAMASI Prof. Dr. A. Ekrem ÖZKUL (Açıköğretim Fakültesi) Öğr. Grv. Serap BENLİGİRAY (Açıköğretim Fakültesi) Öğr Grv. M. Emin MUTLU (Açıköğretim Fakültesi) Arş. Grv. Ruşen YILMAZ (Açıköğretim Fakültesi) Arş. Grv. Sinan AYDIN (Açıköğretim Fakültesi) Özet: Açıköğretim Fakültesi (AÖF) Büro Yönetimi Önlisans Programında yer alan Klavye Öğretimi dersi ile öğrencilere metotlu on parmak klavye kullanma becerisi kazandırılması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda da uzaktan öğretim tekniğine uygun olarak Klavye Öğretimi kitabı hazırlanmıştır. Daktilo ya da bilgisayarı olan öğrencilerin bu kitabı izleyerek metotlu on parmak klavye kullanma becerisi kazanmaları mümkündür. Kendilerine ait daktilo ya da bilgisayarı olmayan öğrencilerin ise AÖF Büroları'nda ve BDADM (Bilgisayar Destekli Akademik Danışmanlık Merkezleri)'nde bilgisayar klavyesinde uygulama yapabilmeleri için Klavye Öğretimi Yazılımı hazırlanmıştır. Klavye Öğretimi dersinin sınavları Bilgisayar Destekli Eğitim Birimi tarafından geliştirilen bir yazılım ile bilgisayar ortamında yapılmış ve sınava katılan öğrencilere bir anket uygulanmıştır. Bu bildiride, AÖF sistemi içerisinde ilk kez bir dersin öğretiminde ve sınavında geleneksel sistemden farklı bir Şekilde gerçekleştirilmiş olan bu uygulama tanıtılmaktadır. GİRİŞ Uzaktan öğretim, öğrenen ve öğreticinin coğrafi olarak birbirinden ayrı olduğu, ancak bunların iletişim sistemleri ile birbirleriyle bağlantısının kurulduğu öğretim biçimini ifade eder. Öğrenen ve öğretici arasındaki iletişim sistemi çok çeşitli öğelerden oluşabilir. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi (AÖF) uzaktan öğretim sistemi, ders kitapları, ders kitaplarına ilişkin video kasetleri, bazı dersler için yüz yüze ve bilgisayar destekli danışmanlık öğelerinden oluşmaktadır. Başarı değerlemede çoktan seçmeli test yöntemi kullanılmakta ve başarı yarı yıl, yıl sonu ve bütünleme sınavları yoluyla ölçülmektedir. Ancak özelliği olan bazı derslerde mevcut öğretim yöntemlerinin değiştirilmesi ya da ek öğelerle desteklenmesi gereği ortaya çıkmaktadır. AÖF Büro Yönetimi Önlisans Programı'nda yer alan "Klavye Öğretimi" dersinin işlenmesinde de bu tür bir gereklilik ortaya çıkmıştır. AÖF Büro Yönetimi Önlisans Programı ikinci sınıfında okutulan Klavye Öğretimi dersi bu programı bitirecek öğrencilere on parmak klavye kullanımı becerisi kazandırmayı amaçlayan bir derstir. Bu amaçla klavye kullanmayı uzaktan öğretim yöntemleri yoluyla öğretmek ve değerleme sınavını yapabilmek için AÖF uzaktan öğretim sistemi içerisinde yeni bir uygulama gerçekleştirilmiştir. Bu uygulama, dersi alan öğrencilere klavye kullanma becerisini kazandırma ve klavye kullanma düzeyini ölçme aşamalarından oluşmaktadır. Bu uygulamanın özelliği, AÖF sistemi içerisinde ilk kez bir dersin öğretimi ve sınavının geleneksel yöntemlerden farklı bir şekilde gerçekleştirilmiş olmasıdır. KLAVYE ÖĞRETİMİ UYGULAMASI Açıköğretim Fakültesi Büro Yönetimi Önlisans Programında Klavye Öğretimi dersi öğrencilere metotlu on parmak klavye öğretmek amacı ile konulmuştur. Bu amaç doğrultusunda uzaktan öğretim tekniğine uygun olarak Klavye Öğretimi kitabı hazırlanmıştır. Daktilosu veya bilgisayarı olan öğrencilerin kitabı izleyerek metotlu on parmak klavye becerisi kazanmaları mümkündür. Ancak değerleme sınavının ne şekilde yapılacağı ve bilgisayarı ya da daktilosu olmayan öğrencilere nasıl uygulama yaptırılacağı bir sorun teşkil etmiştir.
Klavye Öğretimi dersinin geleneksel öğretimi, öğrencilerin topluca bir arada bulunduğu dersliklerde daktilo ile yapılmaktadır. Sınavı ise yine aynı dersliklerde dersin sorumlusu tarafından daktilo başında öğrencilere verilen sınav metninin yazdırılmasıyla gerçekleştirilmektedir. Ancak Açıköğretim Fakültesi öğrencilerinin coğrafi olarak birbirlerinden uzakta ve farklı şehirlerde olmaları yanında uyguladığı uzaktan eğitim sisteminin doğası gereği bu yöntemin kullanılması olanaksızdır. Bu nedenle Klavye Öğretimi dersini amacına ulaştıracak uzaktan öğretim sistemiyle uyumlu bilgisayar destekli bir yöntem izlenmesi öngörülmüştür. Açıköğretim Fakültesi'nin hemen her ilde büroları ve 14 ilde de BDADM'leri olması göz önünde bulundurularak, Klavye Öğretimi dersinin bilgisayarda bir yazılım aracılığıyla uygulanması tasarlanmıştır. AÖF bürolarında ve BDADM'lerinde uygulama yapma olanağı sağlamak amacıyla ticari bir Klavye Öğretimi Yazılımı kullanılmıştır. Lisanslı olarak yeterli sayıda alınan yazılım ders kitabı doğrultusunda yeniden düzenlenerek bilgisayarlara yüklenmiştir. Yazılımın yüklü olduğu bilgisayarlar öğrenci yoğunluğuna göre bir ya da iki adet olmak üzere bürolara ve BDADM'lerine gönderilerek öğrencilerin kullanımına sunulmuştur. Yazılımın işleyişi Şekil 1'de görüldüğü gibi son derece basit özelliklere dayanmaktadır. Şekil 1. Klavye Öğretim Yazılımı ekran örneği. Yazılımın kullanım klavuzu ile birlikte dersin işlenişinde dikkat edilmesi gereken konulara yönelik bir yönerge hazırlanarak büro ve BDADM'ne gönderilmiştir. Ayrıca öğrencilere, ilgili dersin uygulanmasına yönelik bilgisayar ve yazılımın büro ve BDADM'nde bulunduğu, mesai saatleri içinde, istedikleri anda uygulama yapabilmek için bu merkezlere gelebilecekleri duyurulmuştur. Sınav Uygulama Yöntemi KLAVYE ÖĞRETİMİ SINAVI Uzaktan öğretim yönteminde uygulamalı olarak yürütülen derslerin sınavlarının yapılması ve değerlendirilmesi oldukça güç bir süreci gerektirmektedir. Bu amaçla, Klavye Öğretimi dersinin sınavı için de bilgisayar desteğinden yararlanılması düşünülmüştür. Bu düşünceden hareketle, Klavye öğretimi dersinin uygulanmasına yönelik çalışmalar sürdürülürken, dersin sınavına ilişkin çalışmalar da başlatılmıştır. Bu dersi alan öğrencilere standart bir sınav ortamı oluşturacak bir Klavye Sınav Yazılımı hazırlanmıştır. Sınav yazılımının taşıması gereken temel özellikler kullanım kolaylığı ile ölçme ve değerlendirmede standartlık, doğruluk ve hızdır. Bu amaçla, aşağıdaki akışa ve içeriğe uygun bir yazılım hazırlanmıştır; Sınav yeri ve sorumlularına ilişkin bilgi ekranı (Şekil 2), Öğrencilerin kimlik bilgilerini girecekleri ekran (Şekil 3), Sınav yazılımının kullanımına ilişkin yardım ekranı (Şekil 4), Öğrencinin klavye kullanımına alışması için deneme ekranı (Şekil 5), Ara sınav ve dönem sonu sınavı ekranı (Şekil 6), Değerlendirmede kullanılacak formların yazdırılmasına ilişkin ekran (Şekil 7).
Şekil 2. Sınav bilgileri giriş ekranı. Şekil 3. Öğrenci kimlik bilgileri giriş ekranı. Şekil 4. Sınava ait açıklamalar ekranı.
Şekil 5. Deneme sınavı ekranı. Şekil 6. Ara sınav ve yıl sonu sınavı ekranı. Şekil 7. Değerlendirme formları yazdırma ekranı.
Sınav sorumlularıyla Eskişehir'de toplantı yapılmış, yazılım tanıtılmış ve görevleri belirtilmiştir. Sınavın aksamaması için her öğrenciye belirli saatler arasında randevular verilmiş ve kimlik kontrolü yapılmadan sınava öğrenci alınmamıştır. Sınav sorumluları ayrıca, öğrencilerin sınav sırasında klavyeyi nasıl kullandıklarına ilişkin gözlemlerde bulunmuşlar ve hangi düzeyde klavye kullandıklarını çıktılarda belirlemişlerdir. Sınav, öğrencilerin, sınav metinlerini verilen süre içinde ne kadar doğru yazabildiklerini belirlemeye ve ölçmeye yöneliktir. Bu doğrultuda sınav sorumluları, sınava giren öğrencilerin; klavyeye bakarak birkaç parmak (C düzeyi) klavyeye bakarak on parmak (B düzeyi) klavyeye bakmadan on parmak (A düzeyi) düzeylerinden hangisinde olduklarını belirlemişlerdir. Sınav yerlerindeki sorumlulara ayrıca kullanım klavuzu hazırlanarak gönderilmiş ve ortaya çıkabilecek problemlerin aşılması için yoğunluğu fazla olan sınav yerlerine bilgisayar ve yazılım konusunda tecrübeli personel gönderilmiştir. Sınavın Değerlendirilmesi Sınavın değerlendirilmesi için yazıcıdan alınan değerlendirme formları (Şekil 8 ve 9), AÖF'nin ilgili birimine ulaştırılmıştır. Değerlendirmede, klavyeden beş dakika içinde girilen kelimelerin sayısı, doğruluğu ve öğrencilerin klavye kullanım düzeyi baz alınarak not hesaplaması yapılmıştır. Ara ve yıl sonu sınavları için aynı özellikler taşıyan iki farklı form kullanılmış ve iki ayrı değerlendirme yapılmıştır. Şekil 8. Sınav Bilgi Formu.
Şekil 9. öğrenci Giriş Formu. ANKET UYGULAMASI Yöntem Büro Yönetimi Programı öğrencilerinin Klavye Öğretimi dersinin uygulanma yöntemine ilişkin görüşlerini belirlemeye yönelik olarak bir anket çalışması yapılmıştır. Anket, sınav uygulamasından hemen sonra, isteyen öğrencilere uygulanmış ve programa kayıtlı 955 öğrenciden 551'i soruları yanıtlamıştır. Ankette, öğrencilere aşağıda sıralanan toplam 12 soru yöneltilmiştir; Herhangi bir işte çalışıp çalışmadığı, Bu dersi almadan önce daktilo ve/veya bilgisayar klavyesi kullanımına ilişkin deneyiminin olup olmadığı, Daktilo ve/veya bilgisayar klavyesinden hangisini kullanabildiği, Klavye kullanımını nerede öğrendiği, Bu dersi almadan önce klavye kullanım düzeyinin ne olduğu, Günlük yaşamda klavyeyi ne kadar sıklıkta kullandığı, Sınav için nasıl bir çalışma yöntemi izlediği, Klavye Öğretim Yazılımını kaç saat, kaçıncı derse kadar kullandığı, Yazılımın, klavye kullanımını öğrenmede ne kadar katkı sağladığı, Klavye Öğretim Yazılımının kullanımından sonra hangi düzeye geldiği, Sınavın klavye bilgisini hangi düzeyde ölçebildiği, Dersin uygulanması için ne düşündüğü. Anket Sonuçları Öğrencilerin sorulara verdiği yanıtların değerlendirilmesi sonucu çalışmanın kapsamına ilişkin bulgular şunlardır: Tablo 1. Bu dersi alan öğrencilerin çalışıp çalışmadığına ilişkin bilgiler. çalışıyor 469 %85 çalışmıyor 82 %15 Tabloya göre anketi yanıtlayan öğrencilerden yüzde 85'inin bir işte çalışıyor olması böyle bir dersi programa dahil
etmenin isabetli bir karar olduğunu göstermektedir. öte yandan çalışan öğrencilerin klavye alıştırması yapmak için işyerlerinde gerekli daktilo ya da bilgisayar bulunduğu varsayılabilir. Ancak çalışan öğrencilerin büro ya da BDADM'nde klavye alıştırması yapmak için zaman bulamayabilecekleri de düşünülebilir. Tablo 2. Klavye kullanımına ilişkin öğrencilerin daha önceki deneyimleri. Deneyimsiz 130 %24 Deneyimli 421 %76 Önceden deneyimi olan öğrencilerin Klavye Öğretim Yazılımı ile becerilerini daha da geliştirebilecekleri, deneyimi olmayan öğrencilerin de yeni bir beceri kazanmış olabilecekleri düşünüldüğünde, uygulamanın yararı konusunda bir fikir edinilebilir. Tablo 3. Daktilo ve/veya klavye kullanımına yönelik bilgiler. Bilgisayar Klavyesi 74 %13 Daktilo 172 %31 Her ıkisi 175 %32 Deneyimsiz 130 %24 Daktilo ve/veya bilgisayar klavyesi kullanan öğrencilerin tümünün metotlu on parmak klavye kullandığı düşünülemez. Amacımız hem deneyimi olmayan, hem de birkaç parmak ile metotsuz klavye kullanan öğrencilere metotlu on parmak klavye kullanma becerisini kazandırmaktır. Tablo 4. Klavye kullanım bilgilerinin nasıl edinildiğine ilişkin bilgiler. Okulda 69 %13 İşyerinde 196 %35 Kendi Kendine 55 %10 Kursta 94 %24 Diğer 7 %1 Deneyimsiz 130 %24 Tabloya bakıldığında, klavye becerisinin kazanılabilmesi için alıştırma yapmaya uygun bir yöntem (okulda, kursta, işyerinde olduğu gibi) kullanılmasının gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bu açıdan, Klavye öğretim Yazılımının, alıştırma yaparak öğrenmede etkinlik sağlayabileceği ortaya çıkmaktadır.
Tablo 5. öğrencilerin klavye kullanım düzeyine ilişkin bilgiler. Bakarak Birkaç Parmak Hızlı 122 %23 Bakarak Birkaç Parmak Yavaş 138 %25 Bakarak On Parmak 77 %14 Bakmadan On Parmak 84 %15 Deneyimsiz 130 %23 Önceden klavye kullanım becerisine sahip olan öğrencilerden yüzde 48'inin kullanım düzeyinin yeterli olmadığı tablodan görülebilmektedir. Deneyimsiz ve deneyimi olmasına rağmen metotlu klavye kullanamayan öğrencilerin Klavye Öğretim Yazılımıyla alıştırma yapmasında yarar görülmektedir. Tablo 6. öğrencilerin sınava hazırlanma yöntemine ilişkin bilgiler. Klavye Öğretim Yazılımıyla 130 %24 Kitabı ızleyerek 258 %46 Gerek Duymadım 53 %10 Diğer 110 %20 Anketi yanıtlayan öğrencilerin yüzde 70'i Klavye Öğretim Yazılımını kullanarak ya da kitabı izleyerek sistematik bir hazırlık yaptıklarını belirtmektedir. Tablo 7. Klavye Öğretim yazılımının kaç saat kullanıldığına yönelik bilgiler. 1-10 Saat 60 %46 11-20 Saat 22 %17 21-30 Saat 20 %15 31-40 Saat 10 %8 41-50 Saat 5 %4 51 Saat ve üstü 13 %10 Toplam 130 %100 Bu bilgilere göre, öğrencilerin çoğunluğunun Klavye Öğretim Yazılımıyla tam anlamıyla çalışmadığı ortaya
çıkmaktadır. özellikle, öğrencilerden 46 gibi çoğunluğunun 1 ile 10 saat arasında yazılımı kullandığı dikkat çekicidir. Buna göre öğrencilerin yazılımı kullanma konusunda nasıl davranmaları gerektiğine ilişkin bilgilerinin olmadığı ya da yeterli zamanı ayırmadıkları söylenebilir. Tablo 8. Klavye Öğretim Yazılımının öğrencilerin klavye becerilerini artırmaya katkısı. Evet 98 %75 Hayır 5 %4 Bilmiyorum 27 %21 Toplam 130 %100 Tabloya göre, yazılımı kullanarak sınava hazırlanan 130 öğrenciden 98'inin (yüzde 75) klavye kullanım becerisini öğrenmede Klavye Öğretim Yazılımının katkısının olduğunu ifade ettikleri anlaşılmaktadır. öğrencilerden çok azı yazılımın klavye kullanımını öğrenmede katkı sağlamayacağı düşüncesine sahiptir. Tablo 9. Klavye Öğretimi dersi sınavının klavye kullanım becerisini ölçüp ölçmediğine ilişkin bilgiler. Evet 390 %71 Hayır 68 %12 Bilmiyorum 93 %17 Anketi yanıtlayan öğrencilerden 390'ı (yüzde 71) sınavın klavye bilgisini ölçtüğüne inanmakta, 68'i (yüzde 12) inanmamaktadır. Tablodaki oranlara göre, sınavın uygulanış ve değerlendirme yönteminin, öğrencilerin büyük çoğunluğunca benimsendiği ortaya çıkmaktadır. Tablo 10. öğrencilerin derse ilişkin görüşleri. Daktilo ve Q Klavye Kullanımı da Olsun 24 Gerekli, Yararlı, Yaygınlaşsın, Teşekkürler 38 Laboratuvar şartları Uygun Değil, Uzak 4 Mesai Saatlerinde çalışamıyoruz 23 Toplu Eğitim ve Uygulama Yapılsın 18 Diğer ıstekler 31 Görüşlerini Bildirmeyenler 413 Toplam 551
DEĞERLEME Yapılan sınav sonrasında, sınav çıktıları tek bir merkezde değerlendirilmiş ve aşağıdaki genel sonuçlar elde edilmiştir. Tablo 11. Klavye Öğretimi dersi sınav sonuçları. Sınavın Yapıldığı Büro Sayısı 67 Öğrenci Sayısı 955 Sınava Giren öğrenci Sayısı 875 Sınava Girmeyen öğrenci Sayısı 80 Sınava Katılım Oranı %91,62 Başarılı öğrenci Sayısı 542 Başarısız öğrenci Sayısı 333 Sınava Giren öğrencilerin Başarı Oranı %61,94 Bütün öğrencilerin Başarı Oranı %56,75 Geçen öğrencilerin Not Ortalamaları 75,25 Sınava Geren öğrencilerin Not Ortalamaları 60,05 Standart Sapma (Sınava Giren Öğrenciler İçin) 24,01 Sınav sonuçları klavye kullanma düzeyi kategorileri kullanılarak incelendiğinde ise Tablo 12'de verilen sonuçlar elde edilmiştir. Tablo 12. Öğrencilerin hangi düzeyde klavye kullanabildiklerine ilişkin bilgiler. A (Klavyeye Bakmadan On Parmakla Metotlu) 130 %24 B (KLavyeye Bakarak Fakat On Parmakla Metotsuz) 162 %29 C (Klavyeye Bakarak ve Birkaç Parmakla Metotsuz) 259 %47 Klavye Öğretim Yazılımıyla sınava hazırlandıklarını belirten öğrencilerin sınav sonuçları incelendiğinde, bu öğrencilerin yüksek oranda başarılı oldukları Tablo 13'de görülmektedir.
Tablo 13. Klavye Öğretim Yazılımı ile çalışan öğrencilerin dönem notu ve klavye kullanım düzeyleri. Kalanlar Geçenler Dönem Notu 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-79 80-89 90-100 Toplam A Düzeyi 0 0 4 11 2 4 5 24 50 B Düzeyi 0 4 13 6 5 10 9 4 51 C Düzeyi 8 7 1 6 4 3 0 0 29 Toplam 8 11 18 23 11 17 14 28 130 SONUÇLAR 1996-97 öğretim yılında Büro Yönetimi Programı içerisine Klavye Öğretimi ikinci sınıf dersi olarak konulmuş ve öngörülen öğretim ve sınav uygulaması gerçekleştirilmiştir. Bu ilk uygulamada, Büro Yönetimi Programı öğrencilerinin yüzde 91 gibi yüksek bir oranda sınava katılmış olmaları, dersleriyle ilgili olduklarını göstermektedir. Ayrıca öğrencilerin yüzde 70'inin kitabı izleyerek ya da Klavye Öğretim Yazılımını kullanarak sınava hazırlandıklarını belirtmeleri ve sınava giren öğrencilerin başarı oranlarının yüzde 62 olması, sistemin etkin olarak işlediğinin göstergesidir. Ayrıca sınava giren öğrencilerin yüzde 29'u başlangıç düzeyi olarak on parmak klavye kullanma becerisine sahip olduklarını ifade etmişler, sınavın değerlendirilmesi sonucunda öğrencilerin yüzde 53'ünün on parmak klavye kullanma becerisine sahip oldukları ortaya çıkmıştır. Bu da öğrencilerin kitapla ya da yazılımla yeteri kadar çalışmamış olmalarına rağmen dersin etkinliğini kanıtlamaktadır. Uygulanan yöntem öğrenciler tarafından daha iyi tanınmalı ve sunulan olanaklardan daha fazla yararlanmaları yöntemin etkinlik düzeyini artıracaktır. Programa kayıtlı öğrencilerden yüzde 85'i çalışmaktadır. Bu nedenle Klavye Öğretimi dersinin, bu kişilerin çalışma yaşamlarına katkısı (özellikle hızlı ve doğru veri girişi sağlaması) açısından önemi büyüktür. Bu uygulamanın önümüzdeki yıllarda da geliştirilerek sürdürülmesi için gereken çalışmalar yapılmaktadır. KAYNAKÇA Okutan, Muzaffer. Klavye Öğretimi, Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 966, AÖF Yayınları No: 535, Eskişehir, 1996. Logo Onparmak Yazılımı Kullanım Elkitabı, Ayhan Matbaası, İstanbul, 1996.