LİSE 1. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN ÇOKLU ZEKA ALANLARININ TESPİTİ VE FİZİK EĞİTİMİ ÜZERİNE ETKİLERİ Deniz GÜRÇAY 1, Ali ERYILMAZ 2 1 Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, OFMAE Bölümü, Beytepe/ANKARA 2 ODTÜ, Eğitim Fakültesi, OFMAE Bölümü, ANKARA Özet Bu çalışmanın amacı lise 1. sınıf öğrencilerinin alanlarının belirlenmesi ve bunun fizik eğitimi üzerine etkilerinin saptanmasıdır. Araştırmada ölçme aracı olarak Çoklu Zeka Anketi kullanılmıştır. Hazırlanan Çoklu Zeka Anketinin geçerlilik çalışması için öğrencilere sorulan sorulara paralel sorular velilere ve öğretmenlere sorularak yapılmıştır. Bu amaçla Veli Anketi, ve Öğretmen Anketi hazırlanmıştır. Araştırma 395 lise 1. sınıf öğrencisine uygulanmıştır. Çalışma sonuçları betimsel istatistik yöntemleriyle SPSS istatistik paket programı kullanılarak değerlendirilmiş ve Lise 1. sınıf öğrencilerin alanlarının her alanına orantılı bir şekilde dağıldığı görülmüştür. 1. GİRİŞ Çoklu teorisi Gardner tarafından 1983 yılında Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligences adlı kitabında ortaya atılmıştır (Gardner, 1983). Gardner yı bir kişinin bir yada birden fazla kültürde değer bulan bir ürün ortaya koyabilme, günlük yada mesleki yaşamında karşılaştığı bir sorunu etkin ve verimli bir biçimde çözebilme yeteneği olarak tanımlamaktadır. Gardner e göre nın klasik IQ testleri ile açıklanamayacak kadar çok boyutları vardır. Zeka alanları olarak adlandırılmış olan bu boyutlar Sözel-Dil, Mantık-Matematik, Görsel-Uzaysal, Sosyal, Öze Dönük, Müziksel-Ritmik ve Bedensel-Kinestetik dır. Şu sıralarda Gardner doğa olaylarına duyarlılık ve doğadaki ilişkileri fark edebilme yeteneğini kapsayan doğa alanını da yeni alanı olarak tanımlanmıştır. Zeka Alanları kısaca şöyledir: Sözel Dil Zeka Alanı: Bu sı ön planda olan kişilerin işitsel yetenekleri çok gelişmiştir, okumayı ve yazmayı severler, kelime oyunları oynamaktan hoşlanırlar, gelişmiş kelime hazneleri vardır, akıcı konuşurlar ayrıca isimler, tarihler, yerler gibi kimi gereksiz bilgileri zihinlerinde tutarlar. Mantık Matematik Zeka Alanı: Bu sı ön planda olan kişilerin matematik bilgileri çok gelişmiştir, problemlere bilimsel çözümler üretirler, anlamadıkları şeyleri deneyerek keşfetmeye çalışırlar, kavramlar arasındaki ilişkileri araştırırlar. Görsel - Uzaysal Zeka Alanı: Bu sı ön planda olan kişiler sanat etkinliklerinden hoşlanırlar, resimlere ve renklere ilgi duyarlar, zihinden nesnelerin üç boyutlu şeklini canlandırabilirler, harita ve grafikleri rahatça okurlar ve iyi bir yön duyguları vardır. Müziksel Ritmik Zeka Alanı: Bu sı ön planda olan kişiler etrafındaki seslere çok duyarlıdır, müzikten hoşlanırlar, ders çalışırken veya okurken müzik dinlerler ve çoğunlukla şarkı söylemekten zevk alırlar. Bedensel Kinestetik Zeka Alanı: Bu sı ön planda olan kişiler bedenlerini çok iyi kullanırlar, spor yapmak gibi etkinliklerden hoşlanırlar, taklit yetenekleri gelişmiştir, konuşurken el ve kol hareketlerini sıklıkla kullanırlar. Sosyal Zeka Alanı: Bu sı ön planda olan kişiler insanlarla bir arada olmaktan hoşlanırlar, birçok arkadaşları vardır, sosyal etkinliklere katılırlar, grup çalışmasıyla daha iyi öğrenirler ve başkalarının ruh hali ve mizaçlarına göre davranırlar. Öze Dönük Zeka Alanı: Bu sı ön planda olan kişiler yalnız olmaktan hoşlanırlar, kendilerinin kuvvetli ve zayıf oldukları alanları iyi bilirler, yalnız çalışmaktan hoşlanırlar özgüvenleri vardır ve bağımsızlıktan hoşlanırlar. Armstrong a göre Çoklu Zeka Kuramının dört temel dayanağı vardır (Armstrong, 1994). 1. Her insan, çeşitli alanlarının tümüne sahiptir ve bu alanları değişik düzeylerde bulunabilirler. 2. Her insan, çeşitli alanlarından her birini yeterli bir düzeyde geliştirebilir. 3. Çeşitli alanları genellikle bir arada ve karmaşık bir yapıda çalışırlar.
4. Bir kişinin her alanda zeki olabilmesinin birçok yolu vardır. Çoklu Zeka Kuramı konunun öğrencilerin öğrenme sitillerine göre öğretilmesi açısından ve öğrencileri alanlarını mümkün olan en üst seviyeye çıkarmaya teşvik açısından fizik eğitiminde kullanılabilecek bir kuramdır. Çoklu Zeka Kuramına göre hazırlanmış ders planları ile öğretmen öğrencilerin yaparak ve yaşayarak fiziği öğrenmelerini sağlatacak ve bununla birlikte öğrencilerin her alanında kendilerini geliştirmelerine de yardımcı olmuş olacaktır. Ancak ders programları hazırlanmadan önce öğrencilerin alanlarının genel profilinin bilinmesi gereklidir. Bu öğretmenlerin sınıfta yapacakları kişisel gözlemler, öğrenci ile ilgili okul kayıtları, veli görüşleri yada öğrencilerin dolduracağı Çoklu Zeka Anketi ile mümkün olabilir (Saban, 1; Selçuk, 2). Ancak Türkiye deki normal devlet liselerindeki sınıf mevcudu göz önüne alınırsa öğretmenlerin gözlemlere dayanarak yada kayıtları inceleyerek öğrencileri tanıması oldukça zordur. 2. YÖNTEM 2.1. Problem Bu araştırmanın amacı lise 1. sınıf öğrencilerinin alanlarının dağılımı nasıl olduğunun belirlenmesi ve sonuçların fizik eğitimi açısından değerlendirilmesidir.. 2.2 Evren Araştırmanın evrenini 1-2 öğretim yılında Sincan ilçesindeki normal devlet liselerinde lise 1. sınıfta olan öğrenciler oluşturmaktadır. 2.3. Örneklem Çalışma 1-2 öğretim yılında Sincan ilçesindeki iki normal devlet lisesindeki toplam 395 lise 1. sınıf öğrencisi ile gerçekleştirilmiştir. Örneklemin %5.6 sı () kız ve %49.4 ü (195) erkek öğrencilerden oluşmaktadır. 2.4. Veri Toplama Aracı Araştırmada ölçme aracı olarak Çoklu Zeka Anketi kullanılmıştır. Howard Gardner in Frames of Mind adlı kitabındaki Çoklu Zeka kuramına dayandırılmış ve Anne Biro and Sue Teele den izin alınarak Renaissance projesi kapsamında adapte edilmiş olan Çoklu Zeka Anketi internetten alınmıştır (Multiple Intelligences Inventory, 2). Ankette her alanına ilişkin 15 er madde olmak üzere toplam 15 madde bulunmaktadır. Dolayısıyla her bir alanında alınabilecek en yüksek puan 15 dir. Bu çalışmada ise bu anket Türkçe ye çevrilmiş ve H.Ü. İngilizce Öğretmenliği ve Türkçe Bölümü öğretim elemanları tarafından incelenmiş gerekli düzeltmeler yapılmıştır. Daha sonra ODTÜ ve H.Ü. Eğitim Fakültesindeki öğretim elemanları tarafından incelenmiştir ve türkçe tam karşılığının olmaması sebebiyle bir madde anketten çıkartılmıştır. Böylece Çoklu Zeka Anketinde 7 alanına yönelik toplam 14 madde vardır. Bu alanları şöyledir: Sözel-Dil, Mantık-Matematik, Görsel-Uzaysal, Sosyal, Öze Dönük, Müziksel-Ritmik ve Bedensel-Kinestetik. Sözel-Dil sına yönelik 14 ve diğer alanlarına yönelik 15 er madde bulunmaktadır. Çoklu Zeka Anketinin Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı.86 olarak tespit edilmiştir. Alt boyutlardaki güvenirlik katsayıları ise sırasıyla şöyledir: Sözel- Dil.63, Mantık-Matematik.54, Görsel-Uzaysal.61, Sosyal.63, Öze Dönük.48, Müziksel-Ritmik.76 ve Bedensel-Kinestetik.55 dir. Anketin geçerliliğinin tespiti için Veli Anketi ve Öğretmen Anketi hazırlanmıştır.veli anketinde velilere kısaca Çoklu Zeka Teorisi hakkında bilgi verilmiş sonrada verilen bilgilerin ışığında çocuklarının her bir alanında ne kadar gelişmiş olduklarını Çok gelişmiş, Gelişmiş, Orta derecede gelişmiş, Biraz gelişmiş, Çok az gelişmiş şeklinde işaretlemeleri istenmiştir. Veli anketleri öğrencilerle velilere iletilmiş ve 241 öğrenci velisi anketini cevaplamıştır. Öğretmen anketinde ise yine kısaca Çoklu Zeka Teorisi hakkında bilgi verilmiş sonrada verilen bilgilerin ışığında öğretmenlerden sınıftaki öğrencilerden iyi tanıdıklarını her bir alanında Çok iyi ise 3, Orta ise 2 ve kötü ise 1 olarak değerlendirmeleri istenmiştir. 2.5. Verilerin Çözümlenmesi Lise 1. sınıf öğrencilerinin Çoklu Zeka Anketine verdikleri cevapların analizi SPSS paket programı kullanılarak aritmetik ortalama, standart sapma, kayışıklık ve basıklık sonuçları ile değerlendirilmiştir. Anlamlılık düzeyi.5 olarak alınmıştır.
Çoklu Zeka Anketinde öğrencilerden her bir maddenin kendilerini ne kadar yansıttığını Katılıyorum (3) Kararsızım (2) ve Katılmıyorum (1) şeklinde işaretlemeleri istenmiştir. Dolayısıyla Sözel-Dil sı haricinde her bir alanında alınabilecek en yüksek puan 45 dir en düşük puan ise 15 dir. Sözel-Dil sı için ise en yüksek 42 en düşük ise 15 puan alınabilir. Veli anketi ve öğretmen anketlerine verilen cevaplar ile öğrencilerin Çoklu Zeka Anketine verdikleri cevaplar arasındaki ilişki Pearson Korelasyonu ile.5 anlamlılık düzeyinde araştırılmıştır. 3. BULGULAR Lise 1. sınıf öğrencilerine uygulanan Çoklu Zeka Anketinin alanlarına göre aritmetik ortalaması ve standart sapması Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Çoklu Zeka Anketinin Zeka Alanlarına Göre Aritmetik Ortalaması ve Standart Sapması Madde Sayısı N Art.Ort. Std. Sapma Kayışıklık Basıklık TSÖZEL 14 395 32.5 4.694 -.425 -.6 TMATEMATİK 15 395 34.863 4.164 -.2 -.182 TÖZEDÖNÜK 15 395 34.719 4.188 -.322 -.379 TGÖRSEL 15 395 36.582 4.515 -.629.242 TMÜZİK 15 395 35.595 5.568-1.15 1.131 TBEDENSEL 15 395 35.16 4.298 -.586.215 TSOSYAL 15 395 36.577 4.724 -.77.374 Zeka alanlarına göre aritmetik ortalamalara bakıldığında Tablo 1. de görüldüğü gibi bütün alanlarının hemen hemen aynı oranda eşit dağıldığını göstermektedir. Bununla birlikte her alanındaki sola doğru kayışıklık öğrencilerin kendilerini bu alanlarda oldukça iyi hissettiklerini göstermiştir. Zeka alanlarına göre öğrencilerin frekans dağılımları Şekil 1 de verilmiştir. 1 TSÖZEL 1 TÖZEDÖNÜK 8 8 15. 17.5. 22.5 25. 27.5 3. 32.5 35. 37.5. 42.5. 22.5 25. 27.5 3. 32.5 35. 37.5. 42.5 45. TSÖZEL TÖZEDÖNÜK 8 TMATEMATIK 1 TGÖRSEL 1 8 24. 26. 28. 3. 32. 34. 36. 38.. 42. 44.. 22.5 25. 27.5 3. 32.5 35. 37.5. 42.5 45. TMATEMATIK TGÖRSEL
1 TMÜZIK TSOSYAL 1 1 8 8 15.. 25. 3. 35.. 45. 17.5 22.5 27.5 32.5 37.5 42.5. 22.5 25. 27.5 3. 32.5 35. 37.5. 42.5 45. TSOSYAL TMÜZIK TBEDENSEL 1 1 8. 22.5 25. 27.5 3. 32.5 35. 37.5. 42.5 45. TBEDENSEL Şekil 1. Lise 1.sınıf öğrencilerinin alanlarına göre frekans dağılımları Bu verilerin öğrencilerin alanlarına ilişkin gerçek bilgileri ne derecede yansıttığını belirleyebilmek için velilerden öğrencilere ilişkin veli anketine verdikleri yanıtlar ile öğrencilerin Çoklu Zeka Anketine verdikleri yanıtlar arasında basit ilişki analizi yapılmış ve Tablo 2 de görüldüğü gibi her alanında veli ve öğrenci cevapları arasında anlamlı bir ilişki olduğu gözlenmiştir. Bu anketin geçerliliği açısından olumlu bir sonuçtur ve öğrencilerin verdiği cevapların velilerin cevapları ile uyumlu olduğunu göstermektedir. Ancak Sosyal ve Müziksel-Ritmik alanlarındaki korelasyon orta diğer alanları için ise oldukça düşüktür. Bu ise velilerin öğrencileri tam tanımadıklarını göstermektedir. Tablo 2. Veli görüşleri ile öğrencilerin verdikleri yanıtlar arasındaki ilişki Sözel-Dil Mantık- Matematik Görsel- Uzaysal Sosyal Öze Dönük Müziksel- Ritmik Bedensel- Kinestetik r.273.291.364.413.275.465.275 Sig........ p <.5 Veli anketi için yapılan analizlerin aynısı öğretmen anketi için de yapılmıştır. Analiz sonuçları Tablo 3 de verilmiştir.
Tablo 3. Öğretmen görüşü ile öğrencilerin verdikleri yanıtlar arasındaki ilişki Sözel-Dil Mantık- Matematik Görsel- Uzaysal Sosyal Öze Dönük Müziksel- Ritmik Bedensel- Kinestetik r.3 -.475.15 -.215..27 -.9 Sig..235.86.722.4 1..928.759 p <.5 Öğretmenlerin öğrencilerin alanlarına ilişkin yanıtları ile öğrencilerin Çoklu Zeka Anketine verdikleri yanıtlar arasında korelasyona bakıldığında sonuçlar arasında anlamlı bir ilişkiye rastlanmamıştır. Bu da öğretmenlerin öğrencileri yeterince tanımadıklarının bir göstergesidir. Sınıf mevcutlarının 45 in üstünde olması öğretmen ile öğrenci arasındaki etkileşimi tamamen ortadan kaldırmıştır. Öğretmen Mantık-Matematik alanında öğrencileri tam ters olarak değerlendirmektedir. Öze Dönük alanlarında ise hiç bir fikre sahip değildir. 4. SONUÇ VE YORUM Bu araştırmanın sonuçları öğrencilerin alanlarının eşit dağıldığını göstermektedir. Sözel dil sı ve matematiksel mantık sını ön plana çıkaran günümüz eğitim sistemimizde ise ne yazık ki diğer alanlarında ön plana çıkmış olan öğrenciler göz ardı edilmektedir. Buda fiziği öğrenciler açısından daha bir anlaşılmaz ve zor hale getirmektedir. Oysa fiziğin bir doğa bilimi oluşu her alanını kapsayan aktivitelerin hazırlanmasını daha bir kolaylaştırmaktadır. Bu şekilde planlanmış ortamlarda yetişen öğrenceler sadece fiziği sevmekle kalmayacak okul sonrasında bile sürekli çevresindeki fiziksel olayları sorgulayan ve bilgiyi arayan, kullanan ve üreten bireyler haline dönüşecektir. Unutulmamalıdır ki bilgi çağının yaşandığı günümüzde öğrencilerimizi bilgiye ulaşan, bilgiyi kullanan ve bilgiyi üreten bireyler haline getirebilmemiz gereklidir. Fizik eğitiminde Çoklu Zeka kuramına dayalı ders planlarıyla hem her alanındaki öğrencilerin fiziği öğrenmesi sağlanmış olacak hem de öğrencilerin az gelişmiş olan alanlarının gelişmesine olanak sağlanmış olacaktır. Son zamanlarda yapılan çalışmalar yaparak ve yaşayarak öğrenmenin önemini vurgulamaktadır. Bunun için öğrencilere mümkün olduğunca bilgiye ulaşma aşısından zengin ortamlar hazırlanmalıdır. Bunu yaparken öğrencilerin alanlarının göz önüne alınması fizik eğitimine ekstra bir katkı sağlayacaktır. Kaynaklar Armstrong, T. (1994). Multiple Intelligences In The Classroom, Association for Supervision and Curriculum Development. Gardner, H. (1983). Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligences. New York: Basic Books. Multiple Intelligences Inventory, (2, Mart). Revisedteele http://www.angelfire.com/va/gkerns/revisedteele.html Saban, A. (1). Çoklu Zeka Teorisi ve Eğitim. Nobel Yayınevi. Selçuk, Z. (2). Çoklu Zeka Uygulamaları. Nobel Yayınevi.