SİNİR SİSTEMİ Dr. Güvenç Görgülü
Basit canlılarda SİNİR SİSTEMİ
SİNİR SİSTEMİ
Beyin Omurilik Beyincik Brakial pleksus Musculo kutanoz (kas deri) sinir Radial sinir Median sinir İlio hipogastrik sinir Genito femoral sinir Obturator sinir Ulnar sinir Ana peroneal (fibula) sinir Derin peroneal sinir İnterkostal sinirler Subcostal sinir Lumbar pleksus Sakral pleksus Femoral sinir Pudendal (cinsel organlar) sinir Siyatik (kalça) sinir Femoral sinirin kas branşları Safenöz (bacak) sinir Tibial sinir Yüzeyel peroneal sinir
Periferal ve Merkezi Sinir Sistemi arasındaki duyu ve motor sinir ilişkileri. CNS & PNS: Central ve Peripheral Nervous System
BEYNİN N LOBLARI
Temel Beyin Yapılarının Görevleri
Corpus Callosum: Sağ ve sol beyni bağlayarak iletişimi sağlar. 200 250 milyon aksondan oluşur. Beyindeki en geniş beyaz madde yapıdır. Caudate Nucleus: Sağ ve sol beyinde iki adet bulunur. Önemli bir öğrenme ve hafıza merkezidir. Claustrum: Sağ ve sol beyinde olmak üzere iki adet bulunur. Fonksiyonu tam olarak bilinmemekle birlikte uyarıları birleştirmede ve zamanlamada önemli olduğu düşünülmektedir. Putamen: Hareketleri düzenler ve bazı öğrenme türleri ile ilgilidir Cerebral Cortex (Gri madde): Hafıza, dikkat, farkındalık, düşünce, dil ve bilinçte anahtar rol oynar Cerebral Medulla (Beyaz Madde): Gri maddeyi bilgisayar olarak düşünürsek beyaz madde de bağlantı kabloları gibi düşünülebilir. Beyaz rengi Yağlı bir madde olan miyelinden kaynaklanır. İnsula: Duygusal durumlar ve hemostazdan sorumludur. Algı, motor kontrol, bireysel farkındalık, bilişsel işlevler ve kişiler arası deneyimden sorumlu olduğu için psikopatoloji yoğun ilgi göstermektedir. Lateral Ventricle: Yaşla birlikte hacmide artar. Şizofreni ve Alzheimer gibi hastalıklarda daha büyüktür. Bu yüzden klinik önem sahiptir. Basal Nuclei: Pek çok hareket kontrolünden sorumludur. Parkinsonve Huntington Hastalığında rol oynar. Göz hareketlerini kontrol eder. Motivasyonda önemlidir. Striatum, subtantia nigra, pallidum, sunthalmic nucleus tan oluşur. Thalamus: Gelen sinyalleri cerbral kortekse iletir. Görme, duyma, iç organların kontrolü gibi pek çok işlevi vardır. Hasarında ciddi nörolojik rahatsızlıklar görülür.
Beynin sol yarım küresindeki loblar; cerebral kortekse ait sensor ve motor alanlar
Beynin korteksinin motor ve duyu alanları. Motor alanlar kasları kontrol ederken, duyu alanları duyu sinirlerinin getirdiği uyarıları işler.
1. Merkezi Sinir Sistemi Sinir sisteminin yönetici ve denetleyici kısmıdır. Kafatası ve omurga içindeki sinirsel organlardan oluşur. a. Beyin: Kafatası içerisindeki en büyük sinirsel organdır. Yüzeyi girintili çıkıntılı olup iki yarım küreden oluşur. Beyinle kafatası arasında bulunan 3 katlı zar beyni sarsıntılardan ve darbelerden korur. Yapısında milyarlarca sinir hücresi ağ şeklinde bulunur. Beyin yardımıyla insan vücudunda; Duyu organlarından gelen uyarılar değerlendirilir. Problem ve olaylar düşünülür, çözülür. Öğrenme faaliyeti ve hafıza olgusu sağlanır. Acıkma, susama, uyku, uyanıklık düzenlenir. Kan basıncı ve vücut sıcaklığı düzenlenir. Hormonların salgılanma zamanı belirlenir. b. Beyincik: Yapısı beyne benzer ve küçüktür. İki yarım küreden oluşur. Kafatasının arka alt tarafında bulunur. Beyin, iç kulak ve iskelet kaslarıyla bağlantılıdır. Beyincik yardımıyla insan vücudunda; Kol ve bacaklardaki kasların birbiriyle uyumlu çalışması sağlanır. Kol ve bacaklardaki kasların çalışma derecesi düzenlenir. Aktif hareketin dengeli olması sağlanır. c. Omurilik soğanı: Yüzeyi düz olup soğana benzer bir şekle sahiptir. Boynun üst kısmında bulunur. İstem dışı çalışan iç organları yönetir. Omurilik soğanı yardımıyla insan vücudunda; - İstemsiz hareketleri yönetir Solunum sisteminin çalışması düzenlenir. Dolaşım sisteminin çalışması düzenlenir. Boşaltım sisteminin çalışması düzenlenir. Sindirim sisteminin çalışması düzenlenir. Omirilik soğanının bu bakımdan yutaklada alakası vardır.
d. Omurilik: Sırtdaki omurga içerisinde bulunur. Yüzeyi düz olup sinir kordonunundan oluşur. Kafatası organları ile vücut organları arasındaki bağlantıyı sağlar. Omurilik yardımıyla insan vücudunda; Beyinle organlar arasında bilgi iletimi sağlanır. Refkles davranışlarının oluşması düzenlenir. Refleks: Vücuda yapılan ani ve güçlü etkilere karşı vücudun aynı şekilde tepki göstermesidir. İstemsiz olarak yapılır. Vücudu koruyucu özelliğe sahiptir. Kazanılma şekline göre 2 çeşidi bulunur. Doğuştan kazanılan (kalıtsal) refleks: Genlerle ilgili olup nesilden nesile aktarılır. Her insanda aynı şekilde bulunur. Doğan çocuğun emme hareketi İğne batan parmağın çekilmesi Gürültülü sesten ürkme Göz bebeğinin büyüyüp küçülmesi Sonradan kazanılan (şartlı) refleks: Doğumdan sonra deneyimlerle ve öğrenme sonucu kazanılır. Nesilden nesile aktarılmaz. Limon görünce ağzının sulanması Örgü örme, dans etme, yüzme davranışları Bisiklet ve araba sürme davranışları
2. Çevresel Sinir Sistemi Vücudu ağaç kökü şeklinde saran sinir liflerinden oluşur. Merkezi sinir sistemi ve vücut organları arasındaki sinirsel iletimi sağlar. Sinirlerin Yapı ve Özellikleri Sinir dokusunu oluşturun hücrelere nöron denir. Milyarlarca nöron insan vücudunu ağ gibi sararak yönetimi sağlarlar. Nöronlar görevleri için aşırı farklılaşmış olup bölünme yetenekleri yoktur. Çalışmaları sırasında bol miktarda enerji harcarlar. Nöronların şekilleri benzer olup 3 kısımdan oluşurlar. Dendrit: Kısa ve çok sayıda olan uzantılardır. Çevreden aldıkları uyarıları aksona taşırlar. Akson: Uzun ve bir tanedir. Dendritten aldığı uyarıları hedefi olan organa doğru taşır. Gövde: Nöronun çekirdek ve organellerinin bulunduğu sitoplazma kısmıdır. Hücredeki hayatsal olayları gerçekleştirir. Miyelin kılıf: Bazı nöronlarda, aksonların çevresiyle yalıtımını sağlayarak uyartıların daha hızlı taşınmasını sağlar. Uyarı: Nöronları etkileyen çevresel değişmelerdir. Uyartı (İmpuls): Uyarılar etkisiyle nöronlarda oluşan elektiriksel ve kimyasal değişmelerdir. İnsan vücudunda görev ve taşınan bilginin farklılığına göre 3 çeşit sinir hücresi kullanılır. Duyu nöronu: Uyarıları duyu organlarından merkezi sinir sistemine taşır. Motor nöron: Merkezi sinir sisteminden organlara doğru emir taşır. Ara nöron: Merkezi sinir sistemini oluşturur. Uyarı ve emirler sinirler üzerinde uyartılar şeklinde taşınırlar. Taşınma hızları sabit olup oluşma miktarları değişebilir. Uyartılar nöronlar üzerinde iyonlar yardımıyla elektriksel; Nöronlar arasında hormonlar yardımıyla kimyasal olarak taşınır. Nöronlar birbirine bağlandığı bölgelere sinaps denir. Sinapslar bir nöronun aksonuyla diğerinin dendriti arasında kurulur. Uyartılar sinapslar üzerinde salgılanan özel hormonlarla taşınır. Böylece uyartının hangi yolu takip ederek hangi organa ulaşacağı belirlenir. inir sistemi; 1) Korku, öfke, üzüntü ve aşırı bağırma sinir sistemini bozar ve ileride aşırı ve ciddi sorunlara yol