BAZI TERBİYE İŞLEMLERİNİN KOMPAKT VE RİNG İPLİKLERİN MUKAVEMET VE UZAMA ÖZELLİKLERİNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ



Benzer belgeler
PAMUK/POLİESTER VE PAMUK/AKRİLİK KARIŞIMLI O.E. ROTOR İPLİKLERİNDE KARIŞIM ORANININ İPLİK KALİTE DEĞERLERİNE ETKİSİ

SANAYİNİN KÂRLILIK ORANLARI ÖNEMLİ ÖLÇÜDE AZALDI

-Bursa nın ciroları itibariyle büyük firmalarını belirlemek amacıyla düzenlenen bu çalışma onuncu kez gerçekleştirilmiştir.

BOBİNLEME İŞLEMİNİN İPLİK TÜYLÜLÜĞÜNE ETKİLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

RİNG İPLİKÇİLİĞİNDE BİLEZİK ÇAPI DEĞİŞİMİNİN İPLİK KALİTESİNE ETKİLERİ

İYON DEĞİŞİMİ AMAÇ : TEORİK BİLGİLER :

Faaliyet Alanları. 22 Aralık Yıldız Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

TEKSTİL VE MÜHENDİS (Journal of Textiles and Engineer)

KATEGORİSEL VERİ ANALİZİ (χ 2 testi)

Vortex, Konvansiyonel Ring ve Kompakt Ring İpliklerin Özellikleri. Properties of Vortex, Conventional Ring and Compact Ring Spun Yarns

KONYA TİCARET ODASI İSTİHDAM İZLEME BÜLTENİ

Dokuma Kumaş Üretiminde Kompakt İplik Kullanımı. The Use Of Compact Yarn In Woven Fabric Production

TEBLİĞ. Çin Halk Cumhuriyeti Menşeli Malların İthalatında Korunma Önlemlerine İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2006/1)

Banka Kredileri E ilim Anketi nin 2015 y ilk çeyrek verileri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas (TCMB) taraf ndan 10 Nisan 2015 tarihinde yay mland.


EKONOMİK GELİŞMELER Haziran

ANKARA EMEKLİLİK A.Ş GELİR AMAÇLI ULUSLARARASI BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK RAPOR

KÇK ÜCRET TALİMATI ELEKTRONİK NÜSHA. BASILMIŞ HALİ KONTROLSÜZ KOPYADIR 1 / 14 SAYFA T DÖKÜMAN NO TARİH REVİZYON NO

Konya Hizmetler Sektörü Güven Endeksi geçen aya göre yükseldi:

uzman yaklaşımı Branş Analizi öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı Dr. Levent VEZNEDAROĞLU

Amaç Günümüzde birçok alanda kullanılmakta olan belirtisiz (Fuzzy) kümelerin ve belirtisiz istatistiğin matematik kaygısı ve tutumun belirlenmesinde k

Tekrar ve Düzeltmenin Erişiye Etkisi Fusun G. Alacapınar

2015 OCAK ÖZEL SEKTÖR DI BORCU

ĐHRACAT AÇISINDAN ĐLK 250 Prof. Dr. Metin Taş

KAMMGARN İPLİKLERİNDE EĞİRME METODUNUN İPLİK TÜYLÜLÜĞÜNE ETKİSİ

Satış Amaçlı Elde Tutulan Duran Varlıklar ve Durdurulan Faaliyetlere İlişkin Türkiye Finansal Raporlama Standardı (TFRS 5)

Görsel Tasarım İlkelerinin BÖTE Bölümü Öğrencileri Tarafından Değerlendirilmesi

Kursların Genel Görünümü

Tekstil ve Konfeksiyon Ürünleri Daire Başkanlığı

RİNG PAMUK İPLİKLERİ İLE HVI LİF ÖZELLİKLERİ ARASINDAKİ İNTERAKSİYONLAR

Türkiye de Dış Ticaret ve Dış Ticaret Finansmanı: İhracattaki Düşüşte Finansman Sıkıntısı Ne Kadar Etkili?

Doç.Dr.Mehmet Emin Altundemir 1 Sakarya Akademik Dan man

Araştırma Notu 15/188

BURSA DAKİ ENBÜYÜK 250 FİRMAYA FİNANSAL ANALİZ AÇISINDAN BAKIŞ (2005) Prof.Dr.İbrahim Lazol

Araştırma Notu 15/177

Ara rma, Dokuz Eylül Üniversitesi Strateji Geli tirme Daire Ba kanl na ba

AYNI ÇALIŞMA ŞARTLARINDA ÜÇ FARKLI SOĞUTMA SİSTEMİNİN KARŞILAŞTIRMALI PERFORMANS ANALİZİ

2015 Ekim ENFLASYON RAKAMLARI 3 Kasım 2015

Cebir Notları. Bağıntı. 1. (9 x-3, 2) = (27, 3 y ) olduğuna göre x + y toplamı kaçtır? 2. (x 2 y 2, 2) = (8, x y) olduğuna göre x y çarpımı kaçtır?

T.C. ÇANAKKALE ONSEK Z MART ÜN VERS TES

TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ

ÇÖKELME SERTLEŞTİRMESİ (YAŞLANDIRMA) DENEYİ

Proje konularından istediğiniz bir konuyu seçip, hazırlamalısınız.

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Değerlendirme Notu Sayfa1

Vektör Uzayları ÜNİTE. Amaçlar. İçindekiler. Yazar Öğr.Grv.Dr.Nevin ORHUN

KOMPAKT VE KONVANSİYONEL RİNG İPLİKLERİNDEN DOKUNMUŞ PAMUKLU KUMAŞLARIN FARKLI TERBİYE İŞLEMLERİ SONRASI BONCUKLANMA ÖZELLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

HAYALi ihracatln BOYUTLARI

İDARİ VE MALİ İŞLER DAİRE BAŞKANI 25 TEMMUZ 2015 KİK GENEL TEBLİĞİ VE HİZMET ALIMLARI UYGULAMA YÖNETMELİĞİNDE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER DURSUN AKTAĞ

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 4 Eylül 2007

plastik sanayi İKİNCİ 500 FİRMA FİRMALARININ DEĞERLENDİRMESİ İÇİNE GİREN PLASTİK Barbaros aros DEMİRCİ Genel Sekreter PLASFED - PAGDER

BEBE GİYİM SEKTÖRÜ SINIFLANDIRMA

ATKI ELASTANLI DOKUMA VE KUMAŞ KARAKTERİSTİKLERİ

FARKLI EĞĠRME SĠSTEMLERĠNĠN BOYAMAYA HAZIR YUMUġAK BOBĠNLERĠN SERTLĠK DEĞERLERĠNE ETKĠSĠ

EKONOMİK GELİŞMELER Eylül 2012

Tablo 5 Hukuk Temel Alanı

SEYAHAT PERFORMANSI MENZİL

DEĞERLENDİRME NOTU: Mehmet Buğra AHLATCI Mevlana Kalkınma Ajansı, Araştırma Etüt ve Planlama Birimi Uzmanı, Sosyolog

TÜRKİYE NİN TEKSTİL VE KONFEKSİYON MAKİNELERİ SEKTÖRÜ

İPLİKLERDE SÜRTÜNME ÖZELLİĞİ: ÖNEMİ VE ÖLÇÜM YÖNTEMLERİ ÖZET YARN FRICTION PROPERTIES: IMPORTANCE AND TEST METHODS ABSTRACT

ROCOS KOMPAKT PL K E RME S STEM VE ÜRET LEN PL K VE KUMA LARIN KAR ILA TIRILMASI T.C. EGE ÜN VERS TES FEN B L MLER ENST TÜSÜ (DOKTORA TEZ ) Sevda ALTA

YÜKSEK HIZLI DEMİRYOLU YOLCULUKLARININ ÖZELLİKLERİ

İngilizce Öğretmenlerinin Bilgisayar Beceri, Kullanım ve Pedagojik İçerik Bilgi Özdeğerlendirmeleri: e-inset NET. Betül Arap 1 Fidel Çakmak 2

DERS BİLGİ FORMU Üretim Takibi Giyim Üretimi Teknolojisi Kesimcilik

VİDEO VE YAZILIM TABANLI İŞ ETÜDÜ

Biçimli ve güzel bacaklara sahip olmak isteyen kadınlar, estetik cerrahların

Dikiş Büzgüsüne Etki Eden Denim Kumaş ve Dikiş Đpliği Parametrelerinin Araştırılması

Biresin CR120 Kompozit reçine sistemi

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 4 Mart 2008

TÜRKĠYE ODALAR VE BORSALAR BĠRLĠĞĠ

DENEY NO: 9 ÜÇ EKSENLİ BASMA DAYANIMI DENEYİ (TRIAXIAL COMPRESSIVE STRENGTH TEST)

1 OCAK 31 ARALIK 2009 ARASI ODAMIZ FUAR TEŞVİKLERİNİN ANALİZİ

ÖZEL İLETİŞİM VERGİSİ GENEL TEBLİĞİ (SERİ NO: 14) BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam ve Dayanak

Vidalı bağlantılar. Vidalı bağlantılar ile ilgili genel bilgiler. Sürtünme mafsalları ve kelepçe mafsallarının birleşimi

Işık hızının ölçümü

ELLE SÜT SAĞIM FAALİYETİNİN KADINLARIN HAYATINDAKİ YERİ ARAŞTIRMA SONUÇLARI ANALİZ RAPORU

Tablo 2 Fen Bilimleri ve Matematik Temel Alanı

AYDINLATMA DEVRELERİNDE KOMPANZASYON

Emeklilik Taahhütlerinin Aktüeryal Değerlemesi BP Petrolleri A.Ş.

OSD Basın Bülteni. 09 Ocak 2014 ÖZET DEĞERLENDİRME PAZAR

ANKARA EMEKLİLİK A.Ş GELİR AMAÇLI ULUSLARARASI BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU 3 AYLIK RAPOR

ÖRÜLMÜŞ FANTAZİ İPLİKLERDE ÜRETİM PARAMETRELERİNİN KUMAŞLARIN TERMOFİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİNE ETKİSİ

BOR KATKILI HİDROKSİAPATİT ÜRETİMİ VE KARAKTERİZASYONU

Analiz aşaması sıralayıcı olurusa proje yapımında daha kolay ilerlemek mümkün olacaktır.

Veri Toplama Yöntemleri. Prof.Dr.Besti Üstün

Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu Genel Başkanı olarak şahsım ve kuruluşum adına hepinizi saygılarımla selamlıyorum.

Başbakanlık (Hazine Müsteşarlığı) tan:

t xlo ) boyutlarında bir alan yükü etkir (P k ). t xlo )+( 2 t xlo ) boyutlarında bir alan yükü etkir (P m ).

RİNG VE KOMPAKT İPLİK ÖZELLİKLERİ İLE BU İPLİKLERDEN ÜRETİLEN ÖRME KUMAŞ ÖZELLİKLERİNİN İSTATİSTİKSEL OLARAK İNCELENMESİ

Çok Katlı Yapılarda Perdeye Saplanan Kirişler

Kıbrıs ın Su Sorunu ve Doğu Akdeniz in Hidrojeopolitiği

FARKLI EĞİRME SİSTEMLERİ İLE ÜRETİLMİŞ İPLİKLERİN ÖRME KUMAŞLARIN EĞİLME DAYANIMI (SERTLİK) DEĞERLERİNE ETKİSİ

KASIM 2010 DÖNEM 2010 YILI KASIM AYINDA BÜTÇE AÇI I B R ÖNCEK YILIN AYNI AYINA GÖRE YÜZDE 88,3 ORANINDA AZALARAK 365 M LYON TL OLMU TUR.

Pamuklu Kumaşta Boncuk Oluşumunun Bulanık Mantık Metoduyla Tespiti. Cotton Fabric Pilling Detection with Fuzzy Logic Method

HAM PUAN: Üniversite Sınavlarına giren adayların sadece netler üzerinden hesaplanan puanlarına hem puan denir.

SUNUŞ. Prof. Dr. Şükrü BOYLU Rektör

BEBEK VE ÇOCUK ÖLÜMLÜLÜĞÜ 9

TEKSTİL VE MÜHENDİS (Journal of Textiles and Engineer)

Prof. Dr. Bülent KESKİNLER Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü

ÖZET. Haziran 2016 Dönemi Bütçe Gerçekleşmeleri

Av. Oğuzhan SONGÖR Emekli Hakim Rekabet Kurulu Eski İkinci Başkanı Başkent-Ufuk-Atılım Üniversiteleri Hukuk Fakültesi Öğretim Görevlisi

Transkript:

(REFEREED RESEARCH) BAZI TERBİYE İŞLEMLERİNİN VE İPLİKLERİN MUKAVEMET VE UZAMA ÖZELLİKLERİNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ RESEARCHING THE EFFECTS OF SOME FINISHING PROCESS ON STRENGTH AND ELONGATION CHARACTERISTICS OF COMPACT AND RING SPUN YARNS Yahya CAN Pamukkale Ü. Denizli Meslek Yüksekokulu e-mail: ycan@pamukkale.edu.tr ÖZET Kompakt iplikler ring ipliklerine göre bazı üstün özeliklere sahiptirler. Bu üstün özelliklerinden biri de iplikler için çok önemli olan yüksek mukavemet ve uzama değerleridir. Dikiş iplikleri gibi bazı ipliklere terbiye işlemleri uygulanır. Terbiye işlemleri iplik mukavemet özelliklerini olumlu veya olumsuz etkiler. Bu çalışmanın amacı, bazı terbiye işlemlerinin kompakt ve ring ipliklerinin mukavemet özelliklerine etkilerinin belirlenmesidir. Bu amaç için aynı pamuk harmanından Ne 30/1 kompakt ve penye ring iplikleri üretilmiştir. Üretilen ipliklerin mukavemet ve uzaması ölçülmüştür. Daha sonra ipliklere sırasıyla, gazeleme, hidrofilleştirme ve işlemleri uygulanmış ve her bir işlem sonrası belirtilen iplik özellikleri tekrar ölçülmüştür. Sonuçlara göre; kompakt ipliklerin ring ipliklerine göre daha yüksek mukavemet ve uzama değerleri uygulanan terbiye işlemlerinden sonra da devam etmiştir. Anahtar Kelimeler: Kompakt iplik, İplik mukavemeti, Merserizasyon, Ring iplik,. ABSTRACT Compact spun yarns have some superior characteristics comparison with ring spun yarns. One of the superior characteristics is high level strength and elongation which are most important characteristics of yarns. Finishing processes are applied to some yarns like sewing yarns. The yarn strength characteristics are affected by finishing processes positively or negatively. The aim of the present study is to investigate the effect of some finishing process on strength characteristics of compact and ring-spun yarns. For this aim Ne 30/1 compact and ring spun yarns were produced with same cotton blend. The strength and elongation of yarns were measured. After that singeing, scouring and mercerization were applied to yarns respectively. The strength and elongation of yarns were measured after each finishing process. According to results, the higher strength and elongation of compact yarns compared to ring spun yarns were continued after finishing process. Key Words: Compact yarn, Yarn strength, Mercerization, Ring spun yarn, Elongation. Received: 1.04.008 Accepted: 03.07.008 1. GİRİŞ İplik mukavemeti ve uzaması en önemli iplik özelliklerindendir. Çünkü ipliğe, iplik üretimi, kumaş üretimi ve terbiye işlemleri sırasında gerilimler uygulanır. İpliğin maruz kaldığı bu gerilimlere karşı kopmaması için mukavemeti yüksek olmalıdır. Bununla birlikte, iplik uzamasının yüksek olması durumunda, mukavemeti düşük olsa bile, uygulanan gerilimlere karşı dayanabilmesi mümkün olabilmektedir. Özellikle çok yüksek hızlara ulaşan dokuma ve örme makinelerinde her bir duruş hem verimliliği düşürecek hem de kumaş kalitesini olumsuz olarak etkileyecektir. Ayrıca mamul olarak kullanılacak tekstil ürünlerinde de mamulün minimum bir mukavemet değerinde olması gerekir. Artık iplik üreticilerinin mukavemeti ve uzaması yüksek iplikler üretmesi gerekmektedir. Ring iplikçiliği bugün hala en yaygın kullanılan iplik eğirme yöntemidir. Kompakt iplik eğirme, kısa ve uzun lif iplikçiliğinde kullanım alanı bulan, hammadde kullanımı bakımından özel avantajları olan, modifiye edilmiş bir ring iplik prosesi olup daha farklı özelliklere sahip bir iplik karakterini elde etmek mümkün olabilmektedir (1). Eğirme üçgeni oluşumu ve boyutları, ipliğin yapısını, yüzey özelliklerini, fiziksel ve mekanik özelliklerini etkilemektedir. Eğirme işleminde ipliğe verilen büküm kopça ile ön çekim silindirleri arasında eğri boyunca merkezlenmektedir. Büküm verilişi bu alanda iplik hareketine ters yönde olmaktadır. Kopça henüz yeni çekilmiş liflere bükümü ön silindirden sonra kıstırma noktasına en yakın yerinde vermektedir. Fakat büküm kıstırma noktasına ulaşmaz, çünkü ön silindirden ayrıldıktan sonra lifler iplik ekseni yönünde yönelme eğilimindedirler (). Bu problemleri ortadan kaldırmak için eğirme 5 TEKSTİL ve KONFEKSİYON 1/009

üçgeninin küçültülmesi sağlandığında, ipliğin dış kısmındaki lifler daha az gerilerek iç kısımdaki lifler gibi iplik yapısına tamamen katılacak, elde edilen iplik daha iyi tüylülük ve yüksek kopma mukavemeti ve kopma uzaması değerlerine sahip olacaktır (3). Kompakt iplikler bu üstün özelikleri sebebiyle özellikle son 10 yıl içinde birçok araştırmaya konu olmuştur. Bazı araştırmacılar ring iplikleriyle kompakt ipliklerin iplik özelliklerini karşılaştırmışlar ve kompakt ipliklerin ring ipliklerine göre daha yüksek kopma mukavemeti ve uzaması ve daha düşük tüylülüğe sahip olduğu ifade etmişlerdir (3-7). Başal ve Oxenham, farklı büküm faktörleriyle % 100 pamuk ve % 50 pamuk - % 50 poliester geleneksel ring ve kompakt iplikler üretmişler ve üretilen ipliklerin düzgünsüzlük, kalın yer, neps, tüylülük, mukavemet ve uzamalarını ölçmüşlerdir. ve uzama değerlerinde kompakt iplikler ring ipliklerine göre oldukça yüksek değerlere sahip iken, tüylülükte de daha düşük değerlere sahiptir. Diğer iplik özelliklerinde belirgin bir farklılık gözlemlenmemiştir. Ayrıca kompakt ipliklerde ring ipliklerine göre eğirme üçgeni daha küçük olduğu için liflerin daha iyi paketlendiğini ve mukavemetlerin daha yüksek olduğunu belirtmişlerdir (8). Çelik ve Kadoğlu, ring ve kompakt iplik eğirme teknolojisi ile % 100 yün ve % 45 yün - % 55 poliester lifleri ile 19 tex ve 5 tex dokuma ve örme iplikler üretmişlerdir. Üretilen ipliklerin iplik düzgünsüzlüğü, ince yer, kalın yer, neps, tüylülük, kopma mukavemeti ve kopma uzama değerleri ölçülerek karşılaştırma yapmışlardır. Sonuç olarak, ince ipliklerde kompakt ipliklerin Lif Özelliği İncelik (mikroner) Uzunluk (mm) ring ipliklerine göre daha avantajlı olduğunu, kompakt ipliklerin tüylülüklerinin oldukça düşük olduğunu belirtmişlerdir. Ancak kompakt yün ipliklerinin yüksek maliyeti sebebiyle bu ipliklerinin sadece kaliteli ve pahalı mamuller için üretilmesinin uygun olacağını belirtmişlerdir (9). Yeşilpınar, ring ve kompakt eğirme sistemi ile üretilen dikiş ipliklerinin performanslarını incelemiştir. Bu amaç için yıkama öncesi ve sonrası dikiş mukavemetleri ölçülmüş ve iki tip iplik için dikiş mukavemeti açısından önemli farklılık olmadığını ve kompakt ipliklerde gazeleme işleminin gerekli olmadığını, belirtmiştir (10). Topf, kompakt ipliklerin çok düşük bükümle üretilebileceğini ve dolayısıyla nihai ürünün tuşesi açısından avantaj sağladığını belirtmiştir. Aynı fitilden çekilen kompakt ipliklerin düzgünsüzlüklerinin ring ipliklerine göre daha düşük olduğunu belirtmiştir. Ayrıca kompakt ipliklerde bobinleme işlemiyle tüylülük artışının ring ipliklerine göre daha az olduğunu ve katlama işleminin daha az bükümle yapılabildiğini belirtmiştir (11). Tablo 1. Lif özellikleri Uniformite İndeksi (g/tex) Kısa Lif İndeksi Ortalama 4,15 30,5 80,11 7,79 3,7 5,5 Standart Sapma Varyasyon Katsayısı 0,33 0,93 1,0 0,73 0,88 0,31 5,5,49,30 5,13 15,04 3,33 Bazı araştırmacılar da kompakt ipliklerin; katlama, yakma, haşıllama işlemlerinde ring ipliklerine göre daha iyi performans gösterdiğini belirtmişlerdir (3,11). Pek çok araştırmacı da ring ve kompakt ipliklerden dokuma veya örme kumaş üretmişler ve kumaş özellikleri arasındaki farkları incelemişlerdir. Genel olarak kompakt ipliklerden üretilen kumaşlarda kumaş mukavemet değerleri ring ipliklerinden üretilen kumaşlara göre daha yüksek, pilling değerleri ise daha düşük olarak bulunmuştur (1-14). Yapılan çeşitli deneysel çalışmalarda genellikle kompakt ipliklerin üstün özeliklerine vurgu yapılmış ve kompakt ipliklerden elde edilen dokuma ve örme kumaşların kumaş özelikleri üzerinde durulmuştur. Ancak mamul özellikleri üzerinde terbiye işlemleri de oldukça önemlidir. Ayrıca kompakt iplikler özellikle yüksek mukavemet ve düşük tüylülük değerleri sebebiyle dikiş iplikleri olarak da kullanılabilir. Dikiş iplikleri iplik üretiminden sonra gazeleme, hidrofilleştirme ve gibi işlemlerden geçmektedir. Belirtilen işlemler sonrası kompakt ipliklerin sahip oldukları yüksek özelliklerini koruyup koruyamadıkları bu çalışmanın başlıca amacını oluşturmaktadır. Makineler Kompakt İplik Makinesi K 44 Geleneksel Ring İplik Makinesi G 30 Çıkan Numara Tablo. İplik planları Dublaj Çekim Büküm Üretim Hızı Bir ünitedeki fiili üretim miktarı Ne 30 1 30 α e =3,8 1500 d/d,3 g/h Fitil Makinesi F 5 Ne 1 1 8,3 50 t/m 150 d/d 75, g/h Penye Makinesi Unılap Band Birleştirme. Pasaj Cer 1. Pasaj Cer E 0 E 5/3 RSB95 1 SB 951 Ne 0,1 70g/m Ne 0,1 Ne 0,1 8 4 00 m/d 55 m/d 400 m/d 500 m/d 7 kg/h 15 kg/h 108 kg/h 135 kg/h Tarak Makinesi C 50 Ne 0,1 10 130 m/d 35 kg/h Unıflex Unımıx Unıclean Unıflaoc B 0 B 7/3 B 10 A 10 480 kg/h 750 kg/h 1140 kg/h 140 kg/h TEKSTİL ve KONFEKSİYON 1/009 57

. MATERYAL VE YÖNTEM Bu çalışmada aynı pamuk harmanından geleneksel penye ring ve kompakt iplikler üretilmiştir. İplik üretiminde kullanılan pamuk liflerine ait lif numuneleri Unıflex B 0 makinesinden alınmıştır. Lif özellikleri Uster HVI 900 ile ölçülmüş ve ölçüm sonuçları Tablo 1 de verilmiştir. İplik numunelerinin temin edildiği iplik işletmesi Rieter iplik makinelerinden kurulmuştur. Tablo 1 de lif özellikleri verilen pamuk harmanından Tablo de verilen iplik planlarına göre Ne 30/1 geleneksel penye ring ve kompakt iplikler üretilmiştir. İplik üretimi sırasında 4 mm çapında orbit bilezik ve SU tipi kopçalar kullanılmıştır. İplik özellikleri kops formunda ölçülmüş ve ölçümlerde kullanılan standartlar Tablo 3 de ölçüm sonuçlarının ortalamaları Tablo 4 de verilmiştir. Üretilen ipliklere işletme şartlarında bazı terbiye işlemleri uygulanmıştır. Gazeleme işleminde gazlı yakma makinesi kullanılmıştır. Gazeleme makinesinde iplikle bek arasındaki mesafe 1 mm ve iplik geçiş hızı 300 m/d dır. Daha sonra ring ve kompakt iplikler çile formuna getirilerek aynı kazan içinde hidrofilleştirme ve işlemleri uygulanmıştır. Hidrofilleştirme işlemi için iplikler Pad Roll yöntemine göre % 5 lik 40 ml/l NaOH ve 5 g/l ıslatıcı madde içeren çözelti ile emdirilmiş ve 95 o C de saat bekletilmiştir. Merserizasyon işleminde ise % 30 luk 15ml/l NaOH ile emdirilmiştir. Uygulanan her bir terbiye işleminden sonra ipliklerin mukavemet ve uzama değerleri tekrar ölçülmüştür. Bu ölçümler Titan Ölçeri ile ve ISO 0 standardına göre yapılmıştır. 3. BULGULAR Uygulanan her bir terbiye işlemi sonrası ipliklerde ölçülen mukavemet ve uzama değerlerinin ortalamaları Tablo 5 de, ölçüm sonuçlarına ait varyasyon katsayıları Tablo da verilmiştir. Uygulanan terbiye işlemleri sonrası ring ve kompakt ipliklerin kopma mukavemeti ve uzama değerlerindeki değişimlerin belirlenmesi için bu iki özellik ayrıntılı olarak incelenmiştir. Kopma i Şekil 1 incelendiğinde uygulanan her bir terbiye işlemi sonrası kompakt ipliklerin kopma mukavemetinin ring ipliklerinin kopma mukavemetinden yüksek olduğu görülmektedir. Tablo 3. İplik özelliklerinin ölçümünde kullanılan standartlar Ölçülen İplik Özelliği Kullanılan Standart Kullanılan Cihaz İplik Numarası (Ne) TS 44 USTER AutoSorter III Büküm (t/m ) TS 47 Officine Brustio Elektronik Büküm Ölçer Düzgünsüzlük (%CV m) İnce yer (-%50) Kalın yer (+%50) Neps (+%00) Tüylülük (H) TS 54 TS 8 USTER Tensorapid USTER Tester III Tablo 4. Ortalama iplik özellikleri İplik Özelliği Ring Kompakt İplik numarası (Ne) 30.15 30,04 İplik numarası varyasyon katsayısı,48, Büküm (t/m) 818,0 81,40 Büküm varyasyon katsayısı 4,1 4,01 13,40 1,55 varyasyon katsayısı 9, 9,1 4,1 4,47 varyasyon katsayısı 8,19 8,83 Düzgünsüzlük (%CV m) 11,03 10,81 İnce yer (-%50) 1 0 Kalın yer (+%50) 1 13 Neps (+%00) 15 1 Tüylülük (H) 5,0 4, Tablo 5. Uygulanan terbiye işlemlerinden sonra ortalama iplik özellikleri İpliklere Uygulanan Terbiye İşlemleri Ring Kompakt Ham 13.40 4.4 1.55 4.87 Gazeleme 1.71 4.0 1.13 4.70 Gazeleme+hidrofilleştirme 1.8 3.71 15.3 4.41 Gazeleme+hidrofilleştirme+ 14.31 3.18 19.07 3.91 Tablo. Uygulanan terbiye işlemlerinden sonra ölçülen iplik özelliklerine ait varyasyon katsayıları (% CV) İpliklere Uygulanan Terbiye İşlemleri Ring Kompakt Ham 9, 8,19 9,1 8,83 Gazeleme 9,9 8,3 9,40 8,94 Gazeleme+hidrofilleştirme 10,47 8,5 9,91 8,9 Gazeleme+hidrofilleştirme+ 10,1 7,87 10,08 8,05 58 TEKSTİL ve KONFEKSİYON 1/009

0 18 1 14 Kopma 1 i 10 8 4 0 1 3 4 Şekil 1. Terbiye işlemleri sonrası kompakt ve ring ipliklerinde kopma mukavemeti değişimi (1:Ham, : Gazeleme, 3: Gazeleme+Hidrofilleştirme, 4: Gazeleme+Hidrofilleştirme+ Merserizasyon) 5 4.5 4 3.5 3.5 1.5 1 0.5 0 1 3 4 Şekil. Terbiye işlemleri sonrası kompakt ve ring ipliklerinin uzama değerlerinin değişimi (1:Ham, : Gazeleme, 3: Gazeleme+Hidrofilleştirme, 4: Gazeleme+Hidrofilleştirme+ Merserizasyon) Tablo 7. Uygulanan terbiye işlemlerinden sonra ortalama iplik özelliklerindeki artış ve azalış yüzdeleri (+ :artış, - :azalış) Ham - - - - Gazeleme - 5-4 - - 3 Gazeleme+ hidrofilleştirme - 3-8 - 5 - Gazeleme+ hidrofilleştirme + + 1-14 + 5-11 mukavemete katkı sağlayan lif sayısı azalmıştır. Ancak mukavemet kaybı ring ipliklerinde daha fazladır. Ham ipliklerde iki iplik arasında %3 lük fark varken gazelenmiş kompakt ipliklerin mukavemeti ring ipliklerinden yaklaşık % 7 yüksektir. Bir başka ifade ile gazeleme işlemi ring ipliklerinde % 5 lik kompakt ipliklerde % lik mukavemet kaybına sebep olmuştur (Tablo 5). kaybının ring ipliklerinde daha fazla olmasının sebebi ring ipliklerinin tüylülüklerinin kompakt ipliklerin tüylülüklerine göre yaklaşık % 0 daha fazla olmasıdır (Tablo 4). Hidrofilleştirme işlemi ile ring ipliklerinde yaklaşık % 3 lük, kompakt ipliklerde yaklaşık % 5 lik mukavemet azalması görülmüştür. Hidrofilleştirme işlemi diğer ön terbiye işlemleri gibi ağırlık kaybına neden olan işlemler olduğu için iplik yapısı zayıflamış ve beklenildiği gibi mukavemet düşmüştür. Merserizasyon işlemi ile ring ipliklerinde yaklaşık % 1 lık, kompakt ipliklerde yaklaşık % 4 lük mukavemet artışı görülmüştür. Merserizasyon işleminde liflere uygulanan germe işlemi ile lif elementlerinin paralelliği arttığından ipliklerde mukavemet artışı görülmüştür. Şekil incelendiğinde uygulanan her bir terbiye işlemi sonrası hem ring hem de kompakt ipliklerde uzama değerlerinin azaldığı görülmektedir. Ancak bu azalma, Tablo 7 de görüldüğü gibi, ring ipliklerinde kompakt ipliklere göre daha fazladır. Ham ring ve kompakt ipliklerde beklenildiği gibi kompakt ipliğin uzaması ring ipliğin uzamasından yaklaşık % 15 yüksek bulunmuştur. Gazeleme işlemiyle uzama, ring ipliklerinde % 4, kompakt ipliklerde % 3 azalmıştır. Hidrofilleştirme işlemi ile uzama ring ipliklerinde % 8, kompakt ipliklerde % azalmıştır. Bu işlem ile iplikteki çepeller gevşediği için liflerin iplik içindeki yerleşimi bozulmuş ve çekme sırasında liflerin davranışı değiştiği için uzama azalmıştır. Merserizasyon işlemi ile ring ipliklerinde yaklaşık % 14 lük, kompakt ipliklerde yaklaşık % 11 lik uzama azalışı görülmüştür. Merserizasyon işleminde liflere uygulanan germe işlemi sayesinde lif elementlerinin paralelliği artmış ve dolayısıyla lif elementleri arasında bağlar yani çekim kuvvetleri artmıştır. Dolayısıyla ipliklerde esneme azaldığı için uzama da azalmıştır. Ham ring ve kompakt ipliklerde beklenildiği gibi kompakt ipliğin mukavemeti ring ipliğin mukavemetinden yaklaşık % 3 yüksek bulunmuştur. Bunun sebebi kompakt iplik üretiminde eğirme üçgeninin küçülmesi ve liflerin daha iyi paketlenerek liflerin birbirleriyle temas noktalarının artmasıdır. İplikler gazeleme işleminden geçirildiğinde her iki iplikte de mukavemet azalmıştır. Çünkü gazeleme işlemiyle iplik dışına çıkan lifler yakılmış ve Yine Tablo 7 den görüldüğü gibi; kompakt ipliklerin mukavemet ve uzama değerlerinin uygulanan terbiye işlemlerinden, ring ipliklerin mukavemet ve uzama değerlerine göre daha olumlu etkilendiği söylenebilir. 4. DEĞERLENDİRME Kompakt ipliklerin ring ipliklere göre üstün özelliklerinden birisi de daha yüksek mukavemet ve uzama değerlerine sahip olmasıdır. Gazeleme ve TEKSTİL ve KONFEKSİYON 1/009 59

hidrofilleştirme işlemiyle her iki iplikte de mukavemet ve uzama değerleri azalırken, işlemiyle her iki iplikte de mukavemet artmış uzama değerleri azalmıştır. Yani kompakt ipliklerin ring ipliklerine göre daha yüksek mukavemet ve uzama değerleri uygulanan terbiye işlemlerinden sonra da devam etmiştir. İpliğin mamul olarak kullanıldığı dikiş ve nakış iplikleri gibi ipliklerde uygulanan hidrofilleştirme, gazeleme ve gibi terbiye işlemlerinden sonra kompakt ipliklerin yüksek mukavemet ve uzama değerlerinde bir değişme olmamıştır. Hatta işlemiyle ring ipliklerinin mukavemeti % 1 artarken, kompakt ipliklerde % 5 lik mukavemet artışı görülmüştür. Yine işlemiyle ring ipliklerinde uzama azalışı % 14 iken kompakt ipliklerde bu azalma % 11 de kalmıştır. Bu sonuçlara göre kompakt iplikleri pek çok kullanım alanının yanı sıra dikiş ve nakış ipliği olarak ta kullanılabilecektir. Belirtilen sonuçlar % 100 pamuk lifinden üretilen Ne 30/1 penye ring ve kompakt iplikleri için geçerli olup, farklı liflerden üretilen ipliklerde benzer sonuçlar alınmayabilir. KAYNAKLAR / REFERENCES 1. Çelik, P., 001, Kompakt İplik Eğirme Teknolojisi ve Mevcut Deneyimler Işığında Genel Değerlendirilmesi Tekstil ve Konfeksiyon, Yıl: 11( ) s:8-75.. Çelik, A. ve Bozkurt, Y., 005, Kompakt İplikler, Tekstil ve Mühendis, Yıl: 1(57) s:-38. 3. Artz, P., Auschejks, L., Betz, D., 1997, Almanya dan Yeni Bir Eğirme Sistemi Kompakt - Eğirme Tekstil Maraton, Temmuz- Ağustos, s: 8-40. 4. Cheng, K.P.S., Yu, C., 003, A Study of Compact Spun Yarns, Textile Research Journal, Vol. 73 Issues 4, pp. 345-349. 5. Jackowski, T., Cyniak, D., Czekalski, J., 004, Compact Cotton Yarn, FIBRES TEXTILES in Eastern Europe, December, pp. -.. Babaarslan, O., 000, Kompakt Ring Üretim Sistemleri ve İplik Özellikleri, Tekstil ve Hazır Giyim Araştırma Dergisi, Ocak- Mart, s:19-5. 7. Nikolic, M., Stjepanovic, Z., Lesjak, F., 003, Compact Spinning for Improved Quality of Ring - Spun Yarns FIBRES TEXTILES in Eastern Europe, October - December, pp. 30-35. 8. Basal, G., Oxenham, W., 007, Comparison of Properties and Structures of Compact and Conventional Spun Yarns, Textile Research Journal, Vol. 7 Issues 7, pp. 57-575. 9. Çelik, P., Kadoğlu, H., 004, A Research on the Compact Spinning for Long Staple Yarns, FIBRES TEXTILES in Eastern Europe, December, pp. 7-31. 10. Yeşilpınar, S., 00, Analysis of the Performance of Sewing Threads Manufactured from Conventional and Compact Ring-spun Yarns, FIBRES TEXTILES in Eastern Europe, April - June, pp. 0-3. 11. Topf, 1998, Kompakt İpliklerin Yapısı Yeni Eğirme Sistemleri Yeni İplikler, Tekstil Maraton, Temmuz- Ağustos, s: 43-49. 1. Çeken, F., Göktepe, F., 005, Comparison of the Properties of Knitted Fabrics Produced by Conventional and Compact Ring Spun Yarns, FIBRES TEXTILES in Eastern Europe, January - March, pp. 47-50. 13. Ömeroğlu, S., 005, Kompakt ve Ring İpliklerinden Elde Edilmiş Örme Kumaşların Patlama i ve Boncuklanma Performansı Üzerine Bir Araştırma Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt 11, Sayı 3, s:357-30. 14. Özdil, N., Özdoğan, E., Demirel, A., Öktem, T., 005, A Comparative Study of the Characteristics of Compact Yarn Based Knitted Fabrics, FIBRES TEXTILES in Eastern Europe, April - June, pp. 39-43. Bu araştırma, Bilim Kurulumuz tarafından incelendikten sonra, oylama ile saptanan iki hakemin görüşüne sunulmuştur. Her iki hakem yaptıkları incelemeler sonucunda araştırmanın bilimselliği ve sunumu olarak Hakem Onaylı Araştırma vasfıyla yayımlanabileceğine karar vermişlerdir. 009 YILINA ABONE OLMAYI UNUTMAYINIZ 0 TEKSTİL ve KONFEKSİYON 1/009