ORMAN YANGINLARI İLE MÜCADELEDE ORGANİZASYON

ORMAN YANGINLARI İLE MÜCADELEDE ORGANİZASYON

ORMAN YANGINLARI İLE MÜCADELEDE ORGANİZASYON ANKARA - 2015

2

İçindekiler YANGIN HAREKAT MERKEZLERİ... 7 Yangın Harekat Merkezi...8 Yönetim ve Yangın Koordinasyon Birimi... 9 Karar Destek Birimi...10 Haberleşme Birimi...11 YANGINA MÜDAHALE... 19 Yangına Müdahale...20 Yangına Müdahalede Bilgilendirme...22 Yangına Müdahalede Tim Amiri...24 Yangına Katılan Tim ile İlgili Bilgiler...26 Yangına Müdahalede Araçlar...28 Hortum Serme...31 YANGINDA CEPHE AMİRİ VE GÖREVLERİ... 35 Cephe Amirinin Görevleri...36 Yangın Organizasyon Aşamaları...40 Basit Organizasyon...40 Küçük Ölçekli Organizasyon...41 Orta Ölçekli Organizasyon...43 Büyük ölçekli Organizasyon...46 ORMAN YANGININDA YANGIN AMİRİ VE GÖREVLERİ... 55 Yangın Amiri ve Görevleri...56 Basın Bilgilendirme Sorumlusu...63 Planlama Amiri...64 Planlama Amirinin Görevleri...66 Kara Operasyon Amirliği...67 Hava Operasyon Amirliği...68 Lojistik Amirliği...70 Karar Destek Sistem Sorumlusu...75 HABERLEŞMENİN TEMEL KURALLARI VE YANGIN İÇİ HABERLEŞME ORGANİZASYONU... 79 3

4

Sunuş Orman yangınları, ormanlara önemli oranda zarar veren etkenlerin başında gelmektedir. Yangınlar sadece odun hammadde kaynağını yok etmekle kalmayıp toprak yüzeyini koruyucu bir tabaka gibi örten ölü ve diri örtüyü, biyolojik çeşitliliklerimizi de yok ederek orman parçasının oluşturduğu yaşama ortamını ortadan kaldırmaktadır. Orman yangınları ülkemizin ve aynı iklim kuşağında yer alan Akdeniz ülkeleri ile ABD, Rusya ve Avusturalya gibi pek çok ülke kısacası dünyanın yaz periyodunda en önemli sorunlarından biridir. Her yıl Avrupa da ortalama 500 bin hektar, Dünya genelinde ise ortalama 4 milyon hektar orman alanı zarar görmektedir. Orman yangınlarındaki başarının temel unsuru erken haber alma, erken ve etkili müdahale ve iyi bir organizasyonla sağlanmaktadır. Bunun içinde orman yangınlarının haber alınmasından, yangının kontrol altına alınıp soğutulmasına ve yangın tamamen söndürüldükten sonra sahanın terk edilmesine kadar yapılan bütün işlemlerin iyi planlanması ve iyi bir organizasyonla mümkündür. Orman yangınlarının haber alınmasından, yangının kontrol altına alınıp soğutulmasına ve yangının tamamen söndürüldükten sonra sahanın terk edilmesine kadar yapılan bütün teknik ve idari iş ile işlemlerin neler olduğu iyi bir yangın organizasyonu oluşturulması için nelerin yapılması gerektiği bu kitapçıkta toplanmıştır. Bu kitapçık orman yangınları ile mücadele de görev alan personelimizin yapması gerekli iş ve işlemlerin neler olduğu, yangın ve zararlarının en alt seviyede tutulması amacı ile yapılması gereken iş ve işlemlerin anlatılmasının faydalı olması için hazırlanmıştır.

6

YANGIN HAREKAT MERKEZLERİ 7

Yangın Harekat Merkezi Orman Genel Müdürlüğü merkezinde ülke genelinde meydana gelen ihbar ve yangınlar ile ilgili iş ve işlemleri yürüten, bölge müdürlüklerinin kendi imkanları yetersiz kaldığı durumlarda gerekli destek ve koordinasyonu, yangınlar konusunda ilgili kurumlara ve kamuoyuna gerekli bilgi akışını sağlayan birim YANGIN HAREKAT MERKEZİ dir. Bu birim Orman Yangınları ile Mücadele Dairesi Başkanlığına bağlıdır. 8

Yönetim ve Yangın Koordinasyon Birimi Bölge Müdürlükleri merkezlerinde meydana gelen ihbar ve yangınların kayıt altına alındığı, değerlendirildiği, yangın ile ilgili bilgi akışının, koordinasyonun ve yangın yeri yönetimine desteğin sağlandığı birim Yangın Koordinasyon Merkezleri dir. Bu birimde uzman teknik elemanlar yer almaktadır. Büyüme eğilimi gösteren yangınlarda bu birime Bölge Müdür Yardımcısı başkanlık eder. Yangın Koordinasyon Merkezlerinin yardımcı birimleri ise: I-Karar Destek Birimi, II-Haberleşme Birimidir. 9

Karar Destek Birimi Bu birimde Uzaktan Algılama Sistemleri, OYEUS (Orman yangınları erken uyarı sistemi), Yangın Yönetim Sistemi, Meteorolojik Erken Uyarı Sistemi ve mobil görüntü aktarma sistemleri gibi orman yangınlarına destek sağlayacak veriler tespit edilerek yangın yeri yönetimi ile paylaşılır. Yangın koordinasyon merkezinde, yangın ihbarından yangının sönüşüne kadar geçen sürede ses ve görüntüler ile bölgesel meteorolojik risk haritalarının kaydı ve arşivi oluşturulmaktadır. 10

Haberleşme Birimi İletişim araçları (Telsiz, telefon-faks, internet, İhbar hattı-177- vb.) ile gerekli donanımın bulunduğu, 24 saat süreyle hizmet yapılan birimlerdir. Haberleşme birimince yapılacak iş ve işlemler; Gelen yangın ihbarları ile ilgili bilgiler kayıt altına alınmaktadır. Öncelikle yangın ihbarı ilgili işletme müdürlüğüne iletilerek yeterli miktarda yangınla mücadelede görevli unsurların hareket etmesi sağlanmakta ve İlgililere haber verilmektedir. (Teknik eleman, OYM (Koruma) Şube Müdürü, Orman Bölge Müdürü ile yardımcıları, gereğinde valilik, Jandarma, İl Acil ve Afet Durum Müdürlüğü vs) 11

Yangın yerinden sağlıklı bilgi almak üzere Karar Destek Sistemlerinden faydalanılır. Yangınlar ile ilgili cetvel ve çizelgeler düzenlenerek yangın ile ilgili bilgiler, meteorolojik parametreler ve beklentiler tespit edilir. Bu kapsamda Yangın İhbarları Çizelgesi, Açık Alan Yangınları Çizelgesi, Meteorolojik Veriler Çizelgesi, Orman Yangınları Takip Formu gibi cetvel ve çizelgeler düzenlenerek kayıt altına alınmaktadır. 12

Öncelikle; Yangın ihbar bilgilerini (yerini, saatini, arayanı vs) kaydetmek, İlgili kule ve işletmesine haber vermek suretiyle en yakın ekipleri hareket ettirmek, Hava araçlarına hazırlık için ve ilgili mercilere (Hava radar-havaalanı) bilgi vermek, Birimlere haber-bilgi vermek (OYM (Koruma) Şube Md, Bölge Md. ve Yard, OGM, Valilik ve, Jand. vs) Talep halinde uçuş araçlarını hareket ettirmek. (Coğrafi koordinatlı) Müdahale için gerekli ihtiyaçları sağlamak (Ekip, dozer, kara-hava aracı, organizasyon personeli). 13

14 OGM Yangın Harekat Merkezine 15 dk içinde yangın Haber Formu nu düzenlemek, Yangın yeri, en yakın su kaynakları ve uçuş araçları pist koordinatlarını belirlemek, Yangın gelişiminin takibi (Bilgi alışverişi, iletişim kurma), Yangın yerindeki ek talep ve ihtiyaçları karşılamak, Hava araçları için pistlerde su ve yakıt ikmali için hazırlık yaptırmak, Yardımcı unsurları hazır etmek (İtfaiye, ambulans, özel ve kamu kurum kuruluş, asker, köy muhtarı). Yangın Takip Formunu düzenlemek,

Yangın yeri yönetimine hareket halindeki unsurlar hakkında bilgi vermek, Meteorolojik değerleri ve beklentileri tespit etmek ve yangın yeri yönetimine bildirmek, Kara ve hava araçları, iş makinesi vb.nin akaryakıt ihtiyaçları için yardımcı olmak, Araç toplanma yerini koordinatlarıyla ilgililere bildirmek yangın görüntü ve fotoğraflarını temin ve kayıt etmek, (Hava aracından-yerden) Talep halinde yangın sahasındaki ekip-araç değişimine yardımcı olmak. 15

16 ORMAN YANGINLARI ile mücadele faaliyetleri yangın haberinin alınmasından, yangının kontrol altına alınıp soğutulmasına ve yangın tamamen söndürüldükten sonra sahanın terk edilmesine kadar yapılan bütün teknik ve idari iş ile ilgili işlemleri kapsar. Bu faaliyetler acil ve olağanüstü özellikte olup, profesyonel bir organizasyon gerektirir.

Yangın haberi alındığında ihbara konu yere öncelikle en yakın ekipler hareket ettirilir. Yangına konu alanın yangına hassasiyet durumu, varsa özel konumu ve özellikle o anki yangını büyümesine etkili olacak meteorolojik değerler de dikkate alınarak en yakın diğer ilk müdahale aracı, arazöz, iş makinesi, su ikmal araçları, organizasyonda görev alacak personel ve uçuş araçları da hazır hale getirilir, özellikle yangın riskinin yüksek olduğu günlerde bu unsurlardan gerekli olanlar tereddütsüz hareket ettirilir. Gelişmeler ilgililere bildirilir. Yangına hareket halinde olan görevli yanan yerin durumuna bağlı olarak yangını ilk gördüğünde hava şartları ve sahanın özelliklerini dikkate alarak gerekecek unsurları (Hava araçları, iş makinaları ve diğer araçları) belirler ve talep eder. Ulaşım için en kısa ve güvenli yolu bildirir. 17

18

YANGINA MÜDAHALE 19

Yangına Müdahale Yangına ilk ulaşan Orman İşletme Şefi ya da ekip şefinin (Muhafaza memuru ya da ekipteki tecrübeli eleman) öncelikle yapacağı işler şunlar olmalıdır. Emniyet; Araçların emniyetle ulaşımı ve kaçış yollarını belirlemek ve buna göre konuşlandırmak, Araçların emniyetini sağlamak (kapı ve pencerelerin kapatılması gibi), Araç konuşlandırmasında yolu trafiğe açık tutmak, çevreyi ve yangını gözlemlemek, Uygun müdahale yerlerini belirlemek ve emniyetli çalışmayı sağlamak, Tüm personele kişisel koruyucu donanımlarını kullandırmak ve kontrol etmek. 20

Öncelikle en kritik müdahale yerini belirlemek ve buna göre eldeki imkânları burada kullanmak, Yangının büyümesine neden olacak yeri doğru tespit ederek elindeki her türlü imkânı farklı noktalara yönlendirmeden tüm enerjiyi yangının kalbi sayılacak kritik yerde toplayarak müdahaleyi etkin olarak yapmak, Müdahalede eldeki kaynakların en etkin kullanımını sağlamak, Müdahale için gerekli ilave ihtiyaçları bildirmek. (Ekip, Dozer, kara-hava aracı, personel) Su devamlılığını planlamak. (Su İkmal Aracı-Su kaynakları) Ekip elemanlarının çalışmasını denetlemek, 21

Yangına Müdahalede Bilgilendirme Yangın yerini coğrafi koordinatları ile bildirmek, Yangına en çabuk ulaşacak yolu kule veya en yakın ekibe tarif etmek, Yangının durumu ve seyri hakkında bilgi vermek, ormanın durumu ve yangın yerindeki hava şartlarını bildirmek. En yakın yerleşim yerlerini ve yangından etkilenme durumunu bildirmek, Varsa yangın tehdidindeki tehlikeli ve kıymetli alanları bildirmek. Yangının ilerleme yönündeki yanıcı maddenin cinsi ve miktarını belirlemek, Uygun şartlarda Yön Levhalarını sabitlemek, mevcut durum ve gelişmeleri üst amire rapor etmek, Yangının mevcut unsurlar ile kontrol altına alınabileceğini bildirmek. 22

Yangına Müdahalede Tim Amiri Yangına ulaşan teknik eleman ile bunun sorumluluğunda görev yapan, üç adet arazöz ile bir adet su ikmal aracı bir tim oluşturur. Timin unsurları farklı bölge müdürlüğü, işletme müdürlüğü ya da orman işletme şefliğine ait olabilir. İlk oluşan tim Tim 1 olarak isimlendirilir. 23

Yangına Müdahalede Tim Amiri Tim amiri, tim araçlarını (personeli ile) yangına gidiş-dönüşlerde ve müdahalede bütün olarak hareket ettirir. Tim, amirlerince belirlenen sorumluluk alanında görev yapar, organizasyonda görevlendirildiği yeri ASLA terk etmez. Görev değişikliği amirlerince yapılır. Tim amirinin mutlaka iki telsizi bulunur. Tahsis olunan kanaldan kesinlikle ayrılmaz. Tim amiri; tim görevlileri ve bir üst amirinin dışında kimse ile irtibata geçmemelidir. 24

Komutasındaki unsurları örnek çizelgede kayda alır. Timin diğer bölge müdürlüklerine gitmesi halinde tim amiri önce Araç Toplanma Merkezi ne giderek bu çizelgeyi teslim eder. Yangında görev alacağı yeri ile ilgili bilgileri, telsiz haberleşme planını, yangın krokisini ve talimatları alır. Yangın kontrol altına alındığında öncelikle diğer bölge müdürlüklerinden gelen timler geriye gönderilir, bu ekipler soğutma ve yangın bekleme amacıyla kullanılmaz. 25

Hizmet Aracı Yangında Yangına Katılan Tim ile İlgili Bilgiler...ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜNÜN...YANGINA KATILAN TİM İLE İLGİLİ BİLGİLER Geldiği Bölge Müdürlüğü Yangına Ulaşma Günü Yangına Ulaşma Saati Telsiz Çağrı Kodu Sıra No Geldiği İşletme Müdürlüğü Cinsi Plakası 1 İlk Müdahale / 26 Hizmet Aracı 2 Arazöz 3 Arazöz 4 Arazöz 5 Su İkmal Aracı 6 Dozer 7 Treyler 8 Yer Ekibi 9 10 AÇIKLAMA Yangına Ulaşma Günü Yangına Ulaşma Saati Telsiz Çağrı Kodu Adı Soya dı Cep Telefonu Ünvanı Telsiz Şoförün / Operatörün Çağrı Kodu Adı Soyadı Cep Telefonu Personel Sayısı

Yangına katılacak araçların seri ama emniyetli şekilde yol almalı, trafik kuralları ile işaret ve işaretçilerine uymalı, Arazöz tankı tam dolu olmalı, yarım dolu olarak asla yola çıkılmamalı. Seyir halinde araçların kısa farları yakılmalı. Üst flaş (tepe lambası) sürekli, ses sinyali gerekli hallerde kullanılmalı, Seyir halinde araçlar arasında güvenli mesafe bırakılmalı. (Karayolunda yaklaşık 50 m) Karayolunda su ikmal aracı tim amiri aracının arkasında yer almalı. Orman yolunda su ikmal aracı tim araçlarının en sonunda yer almalı, Çalışma ve bekleme esnasında yol trafiğe her zaman açık tutulmalı. Tim amiri yol durumu ve timin kontrolü için araçlarla irtibat sağlamalı. 27

Yangına Müdahalede Araçlar Orman yangınları ile mücadele çalışmaları sırasında yangın içerisinde kalınması halinde, arazözlerde mutlak surette kendi soğutma sistemleri için yeterli miktarda su bırakılmalı, yangının, araç ve insan güvenliği için tehlike ulaştıracak boyutlara ulaşması halinde, timin tüm unsurlarının güvenli alanlara en kısa sürede ulaşması sağlanmalı, Bunun için yapılacak işler tim amiri tarafından öngörülür ve uygulatılır. Yangın alanından uzaklaşma fırsatı olmayan durumlarda tüm araçlar, yangın yerinde bulunabilecek orman içi açıklık gibi nispeten güvenli olan alanlara yönlendirilmelidir. 28

İlk müdahale aracı arazözler arasında kalacak, bu araçların yönleri ise yangın gelme istikametinin aksi tarafına çevrilmiş olarak, su ikmal aracı ise yangının geliş yönü tarafında (araçların önüne set olacak şekilde) konuşlandırılmalıdır. Araçlar arasında yaklaşık 3 metre uzaklık bulunması uygun olacaktır. Tüm personel solunum takviye cihazlar takılı olarak, kapı ve camları kapalı hale getirilmiş olan araçların içinde yerini alır. Bu arada arazözlerin kendini ıslatma-soğutma sistemleri çalıştırılmalıdır. 29

Yangına Müdahalede Araçlar Tim müdahalesinde gerekli şartlarda kullanabilmek üzere su ve köpük perdesi oluşturulmak üzere aparatlar hazırlanmalı, eğer araçların depolarında yeteri miktar su varsa araç içerisinden de yangına su veya köpük kullanılarak müdahale edilmeli. Yangının gelme yönündeki ormanlık alan uygun şartlarda şerit genişletme uygulaması ile yapılmalı, Tüm bu durum acilen ilgililere de iletilmeli, Tim oluşumundaki araçlar trafiği aksatmayacak şekilde park edilmeli. Tim araçlarının dönüş yapması gerektiğinde ilk olarak en sondaki araç dönüş yapmalı ve diğerleri ise sırası ile dönüşü tamamlamalıdır. 30

Hortum Serme Her 100 metrede kesme vanası ve çatal aparatı kullanılması unutulmamalıdır. 31

Hortum Serme Yapılan tespitlere göre; 1- Yangına müdahale uzaklığı 100 metre civarında ise her araç ayrı ayrı müdahale edebilir. 32

2- Yangına müdahale uzaklığı 100-300 metre uzaklıkta ise araçlar iki gruba ayrılır. Birer tanesi hortum çekerek müdahale ederken diğerleri su takviyesinde bulunur. 33

34 3- Yangına müdahale uzaklığı 300 metreden fazla ise bir arazöz sabitlenir ve yangına müdahale eder. Diğer üç araç su ikmalini sağlar. Şartların uygun olması halinde su ikmal aracı sabitlenen araç olarak düşünülmelidir. Su takviyesi yapacak olan arazöz, sabitlenen aracın su emme pompasına su basması halinde önce takviyede bulunan arazözün suyu kullanılır. Bu durumda sabitlenen aracın pompası sürekli çalışmayacağı gibi, diğer arazözler su ikmalinden dönene kadar kendi deposundaki suyu kullanabilecektir.

YANGINDA CEPHE AMİRİ VE GÖREVLERİ 35

Cephe Amirinin Görevleri Yangın amirinin emirleri doğrultusunda, kendilerine verilen cephedeki Cephe Sorumluları arasında koordineyi sağlamak, onların ihtiyaçlarını gidermek ve kendi cephesindeki yangının kontrol altına alınması ve söndürülmesi çalışmalarının tümünü yönetmektir. 36

Cephe amirleri yeterli sayıda ve deneyimli yardımcılar ile takviye edilir. Bunlar genellikle İşletme Müdür Yardımcıları ve deneyimli teknik elemanlardan (uzmanlardan) seçilir. Cephe amirleri bu unsurlar ile birlikte emniyet önlemlerine de dikkat ederek, timlerle beraber yangının kontrol altına alınması ve söndürülmesi çalışmalarını yönetir. 37

38 Cephe Amirleri sadece yangın amirine bağlı olarak çalışır. Cephe amirlerine bağlı olarak İşletme Müdürü, Uzman teknik elemanlar cephe sorumlusu olarak görev yaparlar. Her cephe sorumlusu genel olarak üç timi sevk ve idare eder. İhtiyaç olmayan tim/arazözler toplanma yerine sevk edilir.

Orman yangınlarında temel kural yangının erken tespiti ile yangına erken ve etkin müdahale edilmesidir. Tek bir arazözün yangına müdahalesinde bile Orman İşletme Şefinin yangına katılması esastır. Ya da bir adet TİM in yangına müdahalesi halinde bile Orman İşletme Müdürünün (ya da yardımcısının) yangına katılması gerekebilir. Hatta orman yangınlarına hassas dönemlerde ve yangın için tehlike arz edecek sahalarda meydana gelecek ihbarlarda bile, İşletme Müdürlüğünün tüm unsurlarının ve idarecilerinin yangın için seferber olması zorunludur. 39

Yangın Organizasyon Aşamaları Yangınla mücadelede yer alan unsurların miktarı dikkate alınarak oluşturulan yangın organizasyon aşamaları dört ana başlık altındadır, 1.Basit Organizasyon: Yangına mutlaka en yakın 2 adet arazözün (ve varsa ilk müdahale aracının) ulaşması sağlanmalıdır. İki arazözün yangınla mücadeledeki sevk ve idaresi için mutlak bir amire de ihtiyaç vardır. Yangına ulaşan teknik eleman (genellikle orman işletme şefi) yangın amirliği görevini yürütür. 40

Küçük Ölçekli Organizasyon: Daha önce yangına müdahale eden iki arazöze ek olarak üçüncü arazözün ve ihtiyaç gereği bir su ikmal aracının yangına katılımı ile Tim-1 oluşmuş demektir. Gereğinde time dozer ve yer ekibi de dahil olabilir. Hatta hava araçları da bu aşamada yangınla mücadele çalışmalarına katılabilir. Bu durumda yangına ulaşan teknik eleman Tim Amiri aynı zamanda Yangın Amiri olarak yangınla mücadeleyi sevk ve idare eder. Bu aşamada bile orman işletme şefinin bir yardımcıya mutlaka ihtiyacı vardır. Başlangıçta bu bir orman muhafaza memuru da olabilir. Bu organizasyon genelde fazla büyüme eğiliminde olmayan, yangına bir tim ile müdahalenin yeterli olacağı ve ilave unsurlara ihtiyaç duyulmayan yangınlar için oluşturulur. Yangınlarda tim oluşumu yangının devamında oluşturulacak yangın organizasyon aşamalarında temel unsur olacaktır. 41

42

Orta Ölçekli Organizasyon: Yangının gelişmesi ya da büyüme ihtimalinin olması halinde sahaya mevcut timin dışında ilave güçler gelmelidir. İkinci timin oluşumundan sonra sahaya yangın amirliği görevini yürütecek bir üst amir devreye girer. Prensip olarak Orman İşletme Müdürü ya da yardımcısı bu misyonu üstlenmelidir. Yangın amiri öncelikle yardımcısını tespit eder. Hava araçlarının sevk ve idaresi de yangın amiri tarafından yapılır. 43

44 Yangınla mücadelede bu miktarda araç ve personelin varlığı ve ilave kuvvetlerin yangına gelmesi beklendiğinde, yangın amiri tek başına tüm iş ve işlemleri sağlıklı olarak yürütmekte zorlanacaktır. Yangın alanı yakınlarında, yangına katılan unsurlar için uygun bir toplanma yerine ve yeni bir birimin varlığına ihtiyaç vardır. Yangının büyüme ihtimaline karşılık bu yerin büyüklüğü, ulaşım kolaylığı, emniyet gibi kriterler bu aşamada dikkate alınarak belirlenir. Genelde Görev Çıkış Üssü, Araç Toplanma Yeri olarak uygulanan bu alan, aslında LOJİSTİK AMİRLİĞİ iş ve işlemlerinin takip edildiği yerdir. Bu durumda yangın yerine yangın yönetim aracı gelmelidir. Bu görev başlangıçta bir teknik eleman tarafından yürütülür. İhtiyaca göre yardımcısı (yardımcıları) belirlenir.

Yangının devamı halinde aynı yöntemle yeni oluşturulan tim3, tim4 ve tim5 te yangın amirine bağlı olarak görev yapar. Bir üst oluşuma kadar ilave gelecek 1-2 tim daha (Tim6, Tim7) yangın amirine bağlı olarak görev yapabilir. Bu organizasyon 5-7 timin (20-28 adet Arazöz ve su ikmal aracının) oluşturduğu lojistik amirliğinin de görev yaptığı orta ölçekli bir organizasyondur. Lojistik amirliğince araçların (hava ve kara araçları) akaryakıt ihtiyacı için yakıt tankerleri uygun yerlere konuşlandırılır. Yangının potansiyeli ve önemi nedeni ile Bölge Müdürlüğü ilgilileri de gereğinde bu organizasyonda görev alabilirler. 45

46 Büyük ölçekli orman yangınlarında yangın amiri ve ona bağlı cephe amirleri görev alır. Cephe Amirleri öncelikle yardımcılarını belirler. Cephe amir yardımcılığı görevini, orman yangınları konusunda özel eğitim almış ve tecrübeli teknik elemanlar yapar. Bunlar cephe sorumlusu olarak da ilgili cephe amirinin yönetiminde görev yapacaklardır. Bu iki cephe amirinden daha deneyimli ve çevreyi daha iyi tanıyanı, yangının gelişimi anlamında daha kritik olan (öncelikle müdahaleye konu) cephede görev yapacaktır.

1. AŞAMA: 5 adet tim ile yangına müdahale edilmesi (Tek Cephe) 2. AŞAMA: 5 adet time ilave timlerin katılımı ile yeni bir cephe oluşumu 47

48 Büyük ölçekli organizasyonlar genel olarak bir İşletme Müdürlüğünün kendi imkanları ile kontrol altına alarak söndüremeyeceği yangınlardır. Büyüyen yangınlarda organizasyonda gerekli birimler derhal oluşturularak işbölümü yapılmalıdır. Bölge Müdürü, ilgili Bölge Müdür Yardımcısı, Şube Müdürü ve orman yangınları ile mücadele konusunda özel eğitim almış teknik elemanlar, organizasyonda görev almak üzere yangın alanına derhal ulaşmalıdırlar. Bölge Müdürlükleri Yangın Eylem Planlarında büyük ve çok büyük orman yangın organizasyonundaki ana birimler ve birim amirlerini, yedek ve alternatifleri ile önceden belirlemelidirler.

Yangın alanına ulaşan Bölge Müdürlüğü ilgilileri, işletme Müdürü, İşletme Müdür Yardımcısı ve ilgili orman işletme şefiyle derhal toplanarak 1- Yangın Amirini 2- Cephe Amirlerini 3- Planlama Amirini (buna bağlı lojistik amiri ile karar destek sistemleri sorumlusu) ve bunların yardımcılarını, yerlerini ve telsiz planlamasını belirlerler. Birim amirlerinin kimler olacağı hususunda Bölge Müdürlüğü hiyerarşisine uygun olması dikkate alınmalı, ancak yangınla mücadelede bilgi birikimi, deneyim, beceri ve çevreyi tanıma gibi faktörler öncelikli olarak belirleyici olmalıdır. 49

50 Bu organizasyonda Yangın Amirine bağlı bir Yangın Yönetim Merkezi oluşturulur ya da yangın yönetim aracı bu amaçla kullanılabilir. Özel donanımlı ve yeterli büyüklükteki bu araç aslında Mobil Yangın Yönetim Merkezidir. İhtiyaç halinde oluşturulacak Planlama Amirliği ile Karar Destek Sistemleri Birimi de bu organizasyon içerisinde ve yönetim aracı içerisinde yer alır. Cephe amirlerinin 5-7 timden oluştuğu, en az iki cepheden oluşan organizasyonda yangına katılan arazöz ve su ikmal aracı sayısı 40-56 arası olacaktır.

Çok büyük boyutlara ulaşması halinde bir önceki organizasyonda mevcut katılımcılara ilave olarak; -Bakanlık ve Orman Genel Müdürlüğü üst düzey yöneticiler -Orman yangını uzmanları -Akademisyenler vb. yangın alanına gelebilirler. Doğal olarak yangınla mücadelede görevlendirilecek ilave unsurlara da ihtiyaç olacaktır. Böyle bir organizasyonda yangın 3-4 cepheye (gerekli durumlarda cephe sayısı da artırılabilir) ayrılarak yangınla mücadele edilmelidir. 51

52 Çok büyük ölçekli yangın organizasyonlarında yer alacak ana birimler sistematiği; YETER SAYIDA CEPHE VE HER CEPHEDE 5 ADET TİM AMİRLİĞİ OLUŞTURULUR.

53

54

ORMAN YANGININDA YANGIN AMİRİ VE GÖREVLERİ 55

Yangın Amiri ve Görevleri Özellikle büyük ve çok büyük orman yangınlarında, yangın alanına ulaşan Bölge Müdürü; Bölge Müdür Yardımcısı, Koruma Şube Müdürü, Yangın Başmühendisi, Orman İşletme Müdürü, İşletme Müdür Yardımcısı, orman yangınları konusunda özel eğitim almış ve tecrübeli teknik elemanlar ile bir toplantı düzenleyerek; Birim amirlerinin kimler olacağının belirlenmesinde Bölge Müdürlüğü hiyerarşisi dikkate alınmalı, ancak bu konuda yangınla mücadelede bilgi birikimi, deneyim, beceri ve çevreyi tanıma gibi faktörler öncelikli olarak belirleyici olmalıdır. 56

Yangın amiri yangının başlangıcından söndürülmesine kadar geçen süre içerisinde, yangının söndürülmesi için gereken her türlü teknik ve idari önlemleri almak, uygulatmak ve denetlemekle yükümlü olan, yangınla mücadele çalışmalarında birinci derecede yetkili ve sorumlu olan kişidir. Bu anlamda yangın amiri yangınla mücadele çalışmalarında tüm operasyonu yürütür. Yangın organizasyonu içerisinde yangın amirinin rolü çok önemli olup, yangına müdahaleye konu bütün faaliyetleri yangın yerinden sevk ve idare eder. 57

58 Yangın amiri, yangına ilk ulaşma sırasına göre prensip olarak: -Orman İşletme Şefi -Orman İşletme Müdür Yardımcısı -Orman İşletme Müdürü olabilir.

Gerekli durumlarda, belirli yangın organizasyon aşamaları içerisinde bölge müdürlüğü tarafından bu göreve uygun bir teknik eleman da yangın amiri olarak görevlendirilebilir. Yangın amirinin kim olacağı hususunda hiyerarşi dikkate alınmalı, ancak bilgi birikimi, deneyim ve beceri ile çevreyi tanıma kriterleri öncelikli olarak belirleyici olmalıdır. Örneğin Orman İşletme Müdürünün yangın amiri olması gereken bir organizasyonda, işletme müdürünün yeni atanması dolayısıyla çevreyi iyi tanıyamaması nedeniyle, yangın amiri olarak çevreyi iyi tanıyan, yangın deneyimi ve becerisi olan Orman İşletme Müdür yardımcısına devredebilir. Bu durum İşletme Müdürünün yangın yerinde uygulamaları denetleme gibi çalışmalarına engel değildir. 59

60 Yangın alanını çevresiyle ve söndürme çalışmalarına katılan unsurları genel olarak, görmeli, değerlendirmeli yapılacak müdahale çalışmalarını buna göre yönlendirmelidir. Yangın organizasyonunda yer alan birim amirleri ile birlikte yangın ve seyri hakkında genel bir değerlendirme yaptıktan sonra, yangının kontrol altına alınması ve söndürülmesi için izlenecek strateji ve taktikleri belirleyerek derhal uygulatır. Yangın amiri; yangın söndürme faaliyetlerini, organizasyonda görevli birim amirleri ile müştereken yürütür.

Yangın yönetim organizasyonunda yer alan birim amirlerinin kimler olacağına karar verir. Yangın amirinin büyük ve çok büyük orman yangınlarında bir ya da birden çok yardımcısı olmalıdır. 61

62 Yangına katılımları halinde Genel Müdürlüğümüz ilgili Daire Başkanı, deneyimli uzmanlar ile akademisyenlerden bir gurup oluşturulur. Bu grup yangın mahallinden gelen bilgi akışını değerlendirerek, geliştirilecek taktik ve strateji konusunda katkıları ile yangın yönetimi ve söndürme çalışmalarına yardımda bulunur. İlgili birim için yeter şartlara sahip mekan, donanım ve personel de hazırlanmalıdır. Bu iki ana birim gerekli durumlarda ve çok büyük orman yangınları organizasyonlarında yer alırlar.

Basın Bilgilendirme Sorumlusu Orman Genel Müdürüdür. Gerekli hallerde Bakanlık ve Orman Genel Müdürlüğü üst düzey yöneticileri de bu misyonu üstlenebilir. 63

Planlama Amiri Planlama Amirliği; Genel olarak bu birim büyük ve çok büyük yangınlarda oluşturulur. Orta ve büyük ölçekli organizasyonlarda bu birime bağlı olarak: 1- Lojistik Amirliği 2- Karar Destek Sistemleri Sorumlusu görev yapar. Planlama amiri genel olarak Karar Destek Sistemleri Sorumlusu ile yangın yönetim merkezinde (ya da komuta aracında) bulunur. 64

Çok büyük yangın organizasyonlarında Planlama amirliği doğrudan Yangın Amirine bağlı olarak görev yapar, ancak hava ve kara operasyon ile lojistik amiri ve karar destek sistemleri sorumlusu ile koordineli olarak çalışır. Planlama amirliği, yangın amirinin (yangın yeri dışındaki) en önemli birimi konumundadır. Planlama amiri yangın amiri ve diğer birimlerle istişarede bulunur. Planlama amirinin gerekli ve yeterli donanım ile ayrıca deneyimli yardımcılar olur. 65

Planlama Amirinin Görevleri

Kara Operasyon Amirliği Yangın amirine bağlıdır ancak planlama, lojistik, karar destek sistemleri ve gereğinde hava operasyon amiri ile koordineli olarak çalışır. Cephe amirleri bu birimin emrindedir. Orman yangınlarında tehlikeleri, gelişmeleri takip eder. Cephe amirlerine gerekli desteği sağlar. Cephelerde gerekli denetimleri yapar. 67

Hava Operasyon Amirliği Deneyimli teknik eleman bu görevi yürütebilir. Hava operasyonlarını, yangın amirinden aldığı direktifler ile Kara Operasyonları ve Planlama Amiri ile yaptığı değerlendirmeler sonucu yönetir. 68

Hava araçlarının müdahale yerlerini belirler, etkin olarak çalışmalarını sağlar. Hava aracı ihtiyacını belirler, farklı özellikteki hava araçlarının farklı cephelerde çalışmasını planlar. Gereğinde belirli aralıklarla yangınla mücadele çalışmalarını uçuş aracı ile denetler ve gerektiğinde müdahale yaptırır. Ayrıca hava araçlarının akaryakıt ihtiyaçlarını takip ettirir. Hava araçlarının müdahalede sürekliliğini sağlar. Hava araçlarının etkin ve verimli bir şekilde kullanılmasını sağlar. 69

Lojistik Amirliği 70 Genel olarak orta ölçekli bir yangın organizasyonundan itibaren ihtiyaç gösteren birimdir. Bu aşamada doğrudan yangın amirine bağlı olarak görev yapar. Orta ve büyük yangın organizasyonlarında ise Lojistik Amirliği olarak görev yapar ve Planlama Amirine bağlı olarak çalışır. Çok büyük yangın organizasyonlarında ise doğrudan yangın amirine bağlı olarak görev yapar. Bu görev Makine İkmal ile u y g u n g ö r ü l e n diğer Şube Müdürü tarafından yürütülür.

71

73

SORUMLUSU : YARDIMCILARI : İŞLETME ŞEFLİĞİ : TARİH : Geldiği Bölge Müdürlüğü Adı Soya dı Cep Telefonu Ünvanı Yangına Ulaşma Günü Yangına Ulaşma Günü Yangına Ulaşma Saati Yangına Ulaşma Saati Yangında No Telsiz Çağrı Kodu ağrı N Telsiz Saati Çağrı Kodu ya da Yer anal N 74 Sıra No Geldiği İşletme Müdürlüğü Cinsi Plakası 1 İlk Müdahale / 2 Arazöz 3 Arazöz 4 Arazöz 5 Su İkmal Aracı 6 Dozer 7 Treyler 8 Yer Ekibi 9 10 AÇIKLAMA Telsiz Şoförün / Operatörün Çağrı Kodu Adı Soyadı Cep Telefonu Personel Sayısı Hizmet Aracı

Karar Destek Sistem Sorumlusu Karar Destek Sistem Sorumlusu: Elektronik ve Haberleşme Atölye Şefi ve diğer uzmanlardan oluşur. Planlama Amiri sorumluluğunda görev yapar. Yangın yönetim aracında özel donanımlı, gerekli ve yeterli bir bölümde görev yapar. Yangında telsiz haberleşmesi ile ilgili planlamayı (kanal tahsisi) ve bu sistemlerin sağlıklı olarak çalışmasını temin ve kontrol eder, gerektiği takdirde geçici role istasyonu kurarak haberleşme şartlarını iyileştirir. Meteorolojik verileri takip eder ve kayıt altına alır. Bilgi ve iletişim sistemlerini kullanarak, bilgi akışının etkin ve verimli olmasını sağlar. Yangın yönetim sistemi -Kameralarla gözetleme sistemi -Görüntülerin tespiti ve ulaştırılması sistemi, -Uzaktan algılama ile ilgili vb. tüm sistemlerin takibi ve orman yangınlarında bunlardan yararlanılacak bilgileri planlama amirine bildirir. Bu birimde gerekli bilgi ve gelişmeleri kayıt altına alır. 75

Geldiği Bölge Müdürlüğü Yangına Ulaşma Günü o Yangına Ulaşma Saati Telsiz Çağrı Kodu Yangına Ulaşma Günü Yangına Ulaşma Saati Telsiz Çağrı Kodu Adı Soya dı Cep Telefonu Ünvanı 76 Sıra No Geldiği İşletme Müdürlüğü Cinsi Plakası 1 İlk Müdahale / 2 Arazöz 3 Arazöz 4 Arazöz 5 Su İkmal Aracı 6 Dozer 7 Treyler 8 Yer Ekibi 9 10 AÇIKLAMA Telsiz Şoförün / Operatörün Çağrı Kodu Adı Soyadı Cep Telefonu Personel Sayısı Hizmet Aracı Yangında ya da Yer

78

HABERLEŞMENİN TEMEL KURALLARI VE YANGIN İÇİ HABERLEŞME ORGANİZASYONU 79

80 Haberleşmenin Temel Kuralları ve Yangın İçi Haberleşme Geldiği Bölge Müdürlüğü Yangına Ulaşma Günü Yangına Ulaşma Saati Telsiz Çağrı Kodu Sıra No Geldiği İşletme Müdürlüğü Cinsi Plakası 1 İlk Müdahale / 2 Arazöz 3 Arazöz 4 Arazöz 5 Su İkmal Aracı 6 Dozer 7 Treyler 8 Yer Ekibi 9 10 Haberleşmenin temel kuralları ve yangın içi haberleşme uygulanması sırasındaki etkinliklerin tamamına haberleşme denir. Bir verici ve bir alıcı arasında mesaj, bilgi ve haberlerin alınıp verilmesi etkinliği olarak da ifade edilir. Yangınlarda iletişim olmadan sağlıklı bir organizasyon yapılması ve başarılı olunması mümkün değildir. Yangına Ulaşma Günü Yangına Ulaşma Saati Telsiz Çağrı Kodu Adı Soya dı Cep Telefonu Ünvanı Telsiz Şoförün / Operatörün Çağrı Kodu Adı Soyadı Cep Telefonu Personel Sayısı

Telsiz haberleşmesinde; Açık ve anlaşılır bir dil kullanılmalı. Kısa ve öz konuşulmalı. Anlaşılmayan konular için gerekirse konu tekrar ifade edilerek onaylatılmalı. Kanal kullanımda ise konuşmanın bitmesi beklenmeli. (acil durumlar hariç) Ahizeye 4-5 cm. mesafeden konuşulmalıdır. 81

82 Orman yangınları acil ve olağanüstü özellikte olması nedeni ile iletişim çok önemlidir. Hızlı ve sağlıklı iletişim kurma orman yangınları mücadelesinin vazgeçilmez bir parçasıdır. Haberleşmede çok çeşitli iletişim araçları kullanılmakla beraber, ülkemizde yangın içi haberleşmede genel olarak telsiz kullanılmaktadır. Yangın içi haberleşmenin mümkün olduğunca sorunsuz yapılabilmesi için: Haberleşme ile ilgili alt yapının hazır olması, Kullanıcıların bu konuda eğitimli olması ve belirlenmiş olan usul ve esaslara uyması, Yangın içi haberleşme planının alternatifleriyle önceden belirlenmesi Haberleşme planının tüm ilgililerce eksiksiz uygulanması gerekir.

Sistem tanıtımında yaygın olarak kullanılmakta olan analog sistem telsizler baz alınmıştır. Mevcut telsiz haberleşme sistemi için her orman Bölge Müdürlüğünde, Orman İşletme Müdürlükleri bazında telsiz kanalları belirlenmiştir. Her işletme müdürlüğü için tahsis edilen; -Röle kanalı -Bekleme kanalı (ilgili rölenin simpleksi) -Özel kanal (İşletme yangın kanalı) önceden bilinmekte ve haberleşmede kullanılmaktadır. 83

84 Her yangın amiri yangına giderken mutlaka iki telsiz bulundurmak zorundadır. İlgili işletme müdürlüğünde kullanıcılar normal şartlarda bekleme kanalında (gerekli durumlarda role kanalına kullanmakta) iken, yangın gibi özel durumlarda aynı işletmeye ait özel kanala (işletme yangın kanalı) geçmeleri esastır. Yangın yerine ulaşana kadar amir (İşletme şefi, teknik eleman, muhafaza memuru veya ekip şefi) işletmesinin bekleme kanalını kullanır.

Yangın amiri yangın yerine ulaştığı zaman İşletme Müdürlüğünün bekleme kanalından; Amir, kule, işletme müdürlüğü, yangın harekat merkezi, yangına gelmekte olan unsurlar vs. ile iletişimi sağlar. Bu kanalı yangın amiri gelene kadar değiştirmez. Gerekli hallerde bu telsiz ile role kanalından da faydalanır. Yangın ile mücadele eden tüm unsurları ise işletme müdürlüğünün özel (=yangın) kanalın alarak, yangın içi (yangın yerinde aralarında yaptıkları) haberleşmeyi diğer telsizi ile bu kanaldan yapar. 85

86 Hava araçlarının telsizi amirin bulunduğu özel işletme yangın kanalında olacaktır. Yangına ikinci tim katılımı halinde yangın amirliği görevini üstlenmek ve iki adet timin sevk ve idaresini sağlamak üzere teknik elemanlar görevlendirilecektir. Bu durumda tim amiri ve yeni gelen (ya da oluşan) ikinci tim için de (tim amiri ile timin unsurlarının birbirleriyle haberleşmesi için) ayrı birer kanal tahsisi gerekir. Bu kanallar her Bölge müdürlüğü için önceden belirlenmiş olan diğer bölge ya da orman işletme müdürlüklerinin özel (yangın) kanalı olmalıdır. Yangına katılımı halinde hava araçlarının kanalı da Tim amirinin yangın içi haberleşmeyi sağladığı özel kanal olmalıdır.

5 adet tim oluşana kadar kanal tahsisi aynı şekilde uygulanır. Yangına katılan her ilave tim için yeni kanal tahsisi yapılmaya devam edilir. Yangın organizasyonunda her beş tim için bir amir gerekeceğinden, yeni görevlendirilecek cephe amirleri için de ayrı kanal tahsisi gerekir. Ayrıca cephe amirlerinin üzerinde tim amiri görev alacağından, yangın amiri için de cephe amirleri ile haberleşmeyi sağlamak üzere yeni bir kanal tahsis edilir. 87

88 Yangın amiri diğer telsizi ile de işletmenin bekleme kanalından İşletme, bölge müdürlüğü, kule, araç toplanma yeri vb. ile irtibat sağlar. Hava araçları müdahale yapacakları yerleri yada her türlü uyarıyı ilgili cephe amirine bildirdiğinde, cephe amiri de derhal tim amirlerine (örnekte 50. kanaldan) bu durumu aktarır.

Her iki cephede de uçuş araçlarının yangına müdahale etmesi durumunda ; 1-) Yangına acil olan 1. cephedeki uçuş araçları kanalının değiştirmeden 1.cephe amirine bağlı olarak görev yapar. 2-) 2. Cephede görev yapacak uçuş araçları ise 2. cephe amirine bağlı olarak bu amirinin kanalından irtibat sağlar. Bu durumda uçuş araçları birbiri ile irtibatı gerektiğinde kendi telsiz frekansları (130.00 132.00 frekans) üzerinden irtibat sağlayacağı gibi gerekli hallerde cephe amirlerinin ortak olan üst kanalından da sağlayabilirler. (örnekte 80. Kanal) 89

90 Yangın Amiri; üstleri, kule, işletme müdürlüğü, yangın harekat merkezi, yangına gelen unsurlar vs. ile işletmenin bekleme (gerekirse röle) kanalından irtibata geçebilir. Yönetim Aracı (planlama ve Karar Destek) yangın amiri ile aynı kanaldadır. Tim komutanları da cephe amiri ile aynı kanalları paylaşır. Hava araçları Cephe amirinin üst telsiz kanalında, görev yaptığı cephe amirinin komutasında çalışır.

20 adet tim oluşana kadar kanal tahsisi aynı şekilde uygulanır. Yangına katılan her ilave tim için yeni kanal tahsisi yapılmaya devam edilir. Yangın organizasyonunda her beş tim için bir amir gerekeceğinden, yeni görevlendirilecek cephe amirleri için de ayrı kanal tahsisi gerekir. Ayrıca cephe amirlerinin üzerinde yangın amiri görev alacağından, yangın amiri için de cephe amirleri ile haberleşmeyi sağlamak üzere yeni bir kanal tahsis edilir. Yangın amiri diğer telsizi ile de işletmenin bekleme kanalından İşletme, bölge müdürlüğü, kule, araç toplanma yeri vb. ile irtibat sağlar. Hava araçları müdahale yapacakları yerleri yada her türlü uyarıyı ilgili cephe amirine bildirdiğinde, cephe amiri de derhal tim amirlerine (örnekte 50. kanaldan) bu durumu aktarır. 91

92 Her iki cephede de uçuş araçlarının yangına müdahale etmesi durumunda 1-) Yangına acil olan 1. Cephedeki uçuş araçları kanalını değiştirmeden 1.cephe amirine bağlı olarak görev yapar. 2-) 2.Cephede görev yapacak uçuş araçları ise 2. cephe amirine bağlı olarak bu amirinin kanalından irtibat sağlar.

57-58-59 ve 60. Kanallar Orman Genel Müdürlüğü telsizlerine ait ortak kanaldır. YANGIN İÇİ HABERLEŞMEDE; 57. Kanal yangına dışarıdan katılan unsurların iletişim kuracağı kanaldır. Uygun bir kule bu kanalda bekletilir. 58. Kanal Yardım Kanalıdır. Uygun başka bir kule ile yangın yerinde bir araç, Elektronik ve Haberleşme Atölye Şefliği aracı, Seyyar Tamir araçları ve Bölge Müdürlüğü Ambulansı vb. bu kanalda bekleyecektir. Araç ve ekipmanlara ait telsiz kodları bir sonraki sayfadaki tabloda bulunmaktadır. 93

Araç ve ekipmanlara ait telsiz kodları aşağıda ki tabloda bulunmaktadır. Geldiği Bölge Müdürlüğü Yangına Ulaşma Günü Yangına Ulaşma Saati Telsiz Çağrı Kodu Yangına Ulaşma Günü Yangına Ulaşma Saati Telsiz Çağrı Kodu Adı Soya dı Cep Telefonu Ünvanı 94 Sıra No Geldiği İşletme Müdürlüğü Cinsi Plakası 1 İlk Müdahale / 2 Arazöz 3 Arazöz 4 Arazöz 5 Su İkmal Aracı 6 Dozer 7 Treyler 8 Yer Ekibi 9 10 AÇIKLAMA Telsiz Şoförün / Operatörün Çağrı Kodu Adı Soyadı Cep Telefonu Personel Sayısı Hizmet Aracı

Bölge Müdürlükleri; İl Kodu 01 Bölge Müdürü İl Kodu 02-03-04 Bölge Müdür Yardımcısı İl Kodu 05 Yangın Şube Müdürü İl Kodu 051-052 Yangın Şube Müdürlüğü Teknik Elemanları ve Uzmanlar İl Kodu 06 Elektronik Haberleşme Atölye Şefi İl Kodu 71, 72 Şube Müdürleri İl Kodu 711 Şube Müdürlükleri Mühendisleri İşletme Adı; 1 İşletme Müdürü olmak üzere 2-3 İşletme Müdür yardımcısı, 4 işletme şefleri ve diğer birimlerin kodlamaları Bölge Müdürlüğünce yapılır (Örnek Antalya1=Antalya İşletme Müdürü, Antalya2 ve Antalya3=Antalya İşletme Müdür Yardımcıları). 95

96

www.ogm.gov.tr Bu kitapçık; Orman Yangınlarıyla Mücadele Dairesi Başkanlığı, Orman Yangınlarıyla Mücadele Şube Müdürlüğü tarafından hazırlanmıştır.