1. vifel2ar. SIN Çevreci Kedi Çevki kazanim ile geri kazan m ÇEVKO VAKFI EĞİTİM YAYINLARI / İlkokullar İçİn çevre EĞİTİM kitabı
ÇEVKİ ÇEVKİ bildiĝiniz kedilerden biraz farklıdır. Yaşını tam olarak bilemiyoruz ama çok enerjik olduĝunu söyleyebiliriz. Sevimli ve iyi niyetlidir. Çocuklarla arkadaşlık kurmaya bayılır. Karnını doyurmak için çöpleri karıştıran bir kediyken günün birinde, bu çöp yıĝınlarının dünya, insanlar ve dolayısıyla da kediler için büyük bir tehlike olacaĝını fark etmiştir. Bunun üzerine biraz araştırma yapmış, ambalaj atıklarının geri dönüşümünün ne kadar önemli olduĝunu öĝrenmiştir. O günden beri gönüllü olarak ambalaj atıklarını geri kazandırmak için çalışır ve çevresindekileri, özellikle çocukları bu konuda bilgilendirir. Güzel bir gündü. Toprak ve Su yiyecek içeceklerini yanlarına alarak güle oynaya piknik yapmaya gittiler. Kendilerine bir yer seçip yiyeceklerini çıkardılar. Ç İZ Gİ ÖYKÜ SU Su, neşeli ve güleryüzlü bir çocuk olup arkadaşları tarafından çok sevilir. Dersleri iyidir. Bir kötü huyu varsa o da çok uykucu olmasıdır. Su, odasını, okulunu ve çevresini elinden geldiĝince temiz tutmaya çalışır. ÇEVKİ yle tanıştıktan sonra çevresine karşı daha duyarlı olmuştur. Ambalaj atıklarının geri dönüşümüne nasıl yardımcı oluruz? isimli bir proje çalışması ile okul birinciliĝi kazanmıştır. Yaptıĝı çalışmalar sayesinde bütün okula ambalaj atıklarının ayrı ayrı atılacaĝı atık kutuları konulmuştur. TOPRAK Toprak yemek yemeyi çok sever. Okulda en sevdiĝi yer kantindir. Yediĝi abur cubur ambalajlarının ne kadar çok olduĝunu düşünün artık. Kola kutusunu hangi kumbaraya, plastik su şişesini hangisine atacaĝını öĝrenmesi zaman alsa da şimdi başarılı bir çevre gönüllüsü olarak arkadaşlarını bilgilendirmektedir. Su ile aynı mahallede oturuyor ve aynı okula gidiyor. 2 l Piknik yapmayı sever misin? Nasıl bir yerde piknik yapmak istersin? l Piknik yapmak isteyebileceĝin hayali bir yerin resmini yap ve boya. 3
Toprak ve Su, pikniklerini yaparken öĝretmenlerinin öĝüdünü hatırlayıp yerlere çöplerini atmamaya dikkat ettiler. Hatta, ellerine birer poşet alıp başkalarının bıraktıĝı çöpleri de toplamaya giriştiler. l Ambalaj atığı deyince ne anlıyorsun? Öğretmenine ambalaj atığı ile çöpün farkını sor. l Resimdeki cam atıkları daire içine al. l Sence öğretmenleri Toprak ve Su ya nasıl bir öğüt vermiş olabilir? l Yerlere çöp atmak çevreye ne gibi bir zarar verebilir? Anlat. 4 5
Ne kadar da çok şey atmıştı insanlar yerlere! Toprak ve Su ellerindeki dolu poşeti boşaltacak bir çöp kutusu aramaya başladılar. Toprak, İşte orada! diyerek ilerdeki büyük çöp kutularını gösterdi. l Karton veya kâğıt atıkları daire içine al. l Sen böyle bir yerde piknik yapmak ister miydin? Neden? l Metal atıkların üzerine çarpı işareti çiz. l Resimde kaç atık görüyorsun? Say. 6 7
Toprak ve Su biraz dinlenmeye karar verip bir aĝacın altına uzandılar. Su, birden bir hışırtı duydu. Çöp kutularının olduĝu taraftan geliyordu ses. Bu da ne? diye yerlerinden sıçradılar. l Yaşadığın yerde ağaç var mı? Hiç altına uzanıp dinlendin mi? l Ağaçlara bakarak hangi mevsimde olduğumuzu tahmin edebilir misin? l Rüzgâr esince ağaçların yaprakları nasıl hışırdar? Sesle taklidini yap. l Ağaca yuva yapmış olan kuşun yavruları gibi cikcik sesleri çıkar. 8 9
Koşarak sesin geldiĝi yere gittiler. Şaşkınlıktan küçük dillerini yutacak gibi oldular. Gördükleri şey kırmızı pelerinli yeşil bir kediydi! Kedi onlara dönüp, Merhaba! dedi. Adım ÇEVKİ. Siz insanlar bize genel olarak kedi diyorsunuz. Çöpleri karıştırıp yiyecek aradıĝımı sanıyorsunuz, deĝil mi? Hayır! Ahhh, ah! Bir zamanlar çöpleri karıştırmak bu kadar zor deĝildi... Ama şimdi görüyorum ki insanlar dünyayı yok etmek için ellerinden geleni yapıyorlar. Ben de bunu engellemek için çalışıyorum. Gelin de bana yardım edin, şu çöpleri birlikte ayıralım! l Şaşırınca nasıl bakarız? Arkadaşlarınla birbirinize şaşırarak bakın. l Toprak ve Su kediyi görünce neden şaşırdı? l ÇEVKİ nin karnındaki şekli tanıyor musun? Bu ne anlama geliyor? l Kedileri sever misin? Neden? 10 11
Su, Çöpleri ayırmak mı? O da ne demek? dedi şaşkınlıĝı geçince. ÇEVKİ güldü: Çöpleri ayırmak, atmadan önce yapıldıkları maddeye göre gruplamak demektir. İşte böyle: Cam olanlar şurayaaa... Kâĝıt ya da karton olanlar burayaaa... Toprakçıĝım, sen de şuraya plastik ve metal olanları ayırır mısın? Bir de sebze meyve gibi organik atıklar var. Bunları ayrıca toplayıp topraĝa karıştırıyoruz. Böylece tarım alanları daha verimli hale geliyor. l ÇEVKİ atıkları kaç gruba ayırmayı öneriyor? l Her grubu tek tek söyle. l Şu anda çevrende bulunan camları ve plastikleri göster. l Şu anda çevrende bulunan kâğıt ve metalleri göster. 12 13
l Sence çevreyi korumak için yerlere çöp atmamak yeterli midir? l Çevreyi korumak için başka neler yapılabilir? Toprak şaşkınlıĝını üzerinden atıp, Adımı nereden biliyorsun? diye sordu. Biliyorum, çünkü saatlerdir sizi gözlüyordum. İnsanlar çöplerini sorumsuzca her yere atarken sizin onları topluyor olmanız beni çok duygulandırdı. Peki bu kadar atık ne oluyor acaba? Nereye gidiyor attıĝınız atıklar hiç düşündünüz mü? diye sürdürdü sözlerini ÇEVKİ. Şehir dışında bulunan büyük çöplüklere götürülüyorlar. Bu çöplükler her geçen gün büyüyerek mikrop saçmaya devam ediyor. l Çöp kutularına attığımız çöpleri kimler toplar? l Sence toplanan bu çöpler nereye götürülüyor? 14 15
Evsel atıkları, yani yemek artıklarını kumbaralara deǧil, çöpe atmalısınız. Çünkü ambalajlarla karışan evsel atıklar ambalajların geri dönüştürülme işlemini zorlaştırır. Ambalaj atıklarını da ambalaj atıǧı kumbaralarına ayrı ayrı atmalısınız. Camdan olanları ayrı, metal olanları ayrı, kâǧıt ve kartondan yapılmışları ayrı, plastik atıkları ayrı yerde toplamalısınız. Ayrı ayrı topladıǧımız bu atıkları yeniden kullanılabilir hale getirmezsek, dünyamız giderek büyüyen bir çöplüǧe döner. Ayrıca, dünyanın doǧal kaynakları hızla tükenir. Örneǧin, atık kâǧıtları yeniden deǧerlendirerek daha az aǧaç kesilmesini saǧlarız. l Evsel atıklar deyince aklınıza neler geliyor? Örnek veriniz. l Evsel atıklarla ambalaj atıkları neden ayrılmalıdır? l Kitap ve defterlerimiz hangi doğal kaynaktan üretilir? l Camın hangi doğal kaynaktan üretildiğini araştırınız. 16
OYUNLAR l Her kumbaranın üzerine cam, metal-plastik ve kâğıt-karton gruplarını anlatacak resimler çiz. l Yeşil-beyaz renkli olan atık kumbarasına hangi tür atıklar atılır? 18.................. l Tepedeki plastik şişe ve konserve kutusunun, karton kutunun ve cam şişenin ait oldukları kumbaraları bul ve kumbaraların üzerine atık grubunu yaz. 19
Gruplayarak topladıĝımız atıkları görevliler gelip alır ve geri kazanım için kurulan tesislere götürürler. Orada bu atıklar yeniden kullanılabilecek hale getirilir. Gelin sizinle küçük bir gezi yapalım, dedi ÇEVKİ. Böylece neler olup bittiĝini kendi gözlerinizle görürsünüz. l Metal atıklara çevrenden örnek ver. l Sen en çok hangi tür atık üretiyorsun? l Plastik atıklara çevrenden örnek ver. l Cam atıklara çevrenden örnek ver. 20 21
Bakın bir belediye aracı! Bizim ayırdıĝımız atıkları alıp geri dönüşümün yapıldıĝı tesislere götürüyor. Haydi onu izleyelim! dedi ÇEVKİ. Biraz sonra fabrika gibi bir yere geldiler. Burada belediye araçları topladıkları atıkları boşaltıyordu. l Belediye aracının gittiği yeri kalemle çizerek göster. l Evinizde atıklar ayrı gruplanıyor mu? l Okulunuzda atıklar ayrı gruplanıyor mu? l Sınıfınızda en çok hangi tür atık birikiyor? 22 23
Geri dönüşüm tesisinde gözleri çok keskin dört kişi çalışıyordu. Bunlardan biri CAM-ADAM, ikincisi PLASTİK-ADAM, üçüncüsü METAL-ADAM, dördüncüsü ise KÂĜIT-ADAM d ı. Bu adamların her biri önlerinden geçen atıklar arasından kendi yapıldıkları maddeyi hemen ayırabiliyordu. l Bildiğin kâğıt ve karton atıkları say. l Resimde görülen plastik atıkları daire içine al. l Resimdeki bandın üzerinde kaç tane atık var? Say. l Resimde görülen metal atıkları daire içine al. 24 25
Ayrı toplama ve yeniden deĝerlendirmenin önemini gerçek bir çöp alanı size daha iyi anlatabilir. Bakın, çöplerden oluşan bir denizin üzerindeyiz. Dünyanın her geçen gün daha çok atıkla ve çöple dolduĝunu bir düşlünün... l Savurganlık nedir, biliyor musun? l Sence, savurgan olmamak doğayı ve çevreyi korumamıza nasıl yardım eder? l Evinde oluşan atıkları nasıl değerlendirebilirsin? ( Süt kutusundan kardeşime oyuncak araba yapabilirim şeklinde liste yap.) l Resimdeki gibi bir çöplüğün çevreye ne gibi zararları olabilir? 26 27
GİRİŞ Havadan gördükleri manzara gerçekten çok kötüydü. Her taraf çöp doluydu ve kuşlar çöpleri karıştırıp duruyorlardı. Bu çöplük o kadar büyüktü ki bir ucundan öteki ucuna uçmaları uzun zaman aldı. Üstelik çok da kötü kokular yükseliyordu. ÇEVKİ, Eĝer atıklarımızı ayrı ayrı gruplayıp atarsak, geri kazanma işlemini kolaylaştırmış oluruz, dedi. l ÇEVKİ atıklar arasında yolunu bulamıyor. Ona yardım edin. l Resimdeki ambalaj atıklarını say. 28 ÇIKIŞ l En çok sevdiğin oyuncağının yapıldığı madde ile aynı maddeden yapılmış olanı işaretle. l Bu atıklardan hangileri sizin evden çıkmış olabilir? 29
BOYAMA İşte böyle çocuklar! dedi ÇEVKİ. Evinize geldik. Unutmayın, ambalaj atıklarımızı ne kadar çok geri kazandırabilirsek çevremizi ve doĝayı o kadar çok korumuş oluruz. Yine görüşürüz, hoşça kalın! Teşekkür ederiz ÇEVKİ! dedi çocuklar. Böylece bu kadar büyük, pis ve mikrop saçan bir çöp denizi oluşturmamış oluruz. Toprak ve Su çevresine bakındılar. Bu büyük çöplük gerçekten de oturdukları kente çok uzak deĝildi. l Toprak, Su ve ÇEVKİ yi dilediğin renklere boya. l Defterine Toprak, Su ve ÇEVKİ ile ilgili sen de öyküler yaz ve resimle. 30 31
DÜŞÜN... Evde, okulda ve çevrende ambalaj atıklarının geri kazandırılması için neler yapabilirsin? YAP Ambalajların Üzerindeki İşaretler Atıkların ayrı toplanmasını yaygınlaştırmak için bir proje geliştir. Aşaĝıdaki e-posta adresine gönder! YAŞA Unutma! Bu dünya hepimizin. Onu korumalıyız. Gelecekte yaşanabilir bir dünya istiyorsak şimdi onu korumalıyız! Geri Dönüşüm veya Geri Kazanım Bu işaretler ambalajın geri dönüştürülebilir veya geri kazanılabilir bir malzemeden üretildiĝini gösterir. Geri dönüştürülmüş maddeden üretilmiş ürünler. Bu işaret ürünün geri dönüştürülmüş maddeden elde edildiĝini gösterir. Ambalajın üzerinde yandaki işaretin bulunduĝu ürünleri üreten kuruluşlar Çevko Vakfı üyesidir. Yeşil Nokta HAYDİ ŞİMDİ SIRA SENDE!... cevko@cevko.org.tr - iletisim@cevko.org.tr Uluslar arası bir simge olan bu işaret PRO-Europe ı temsil eder ve Türkiye de ÇEVKO Vakfı tarafından verilir. Yeşil Nokta işareti kuruluşların ÇEVKO ile marka kullanımı için sözleşme imzaladıĝı anlamını taşımaktadır. AMBALAJ ÇÖP DEĝİLDİR! l Bir ton kâĝıdın kâĝıt hamuruna katılması ile 17 aĝacın ISBN 978-975-9258-33-7(?) Katı Atıklar ve Kullanılmış Ambalajların Deǧerlendirilmesi ÇEVKO VAKFI EǦİTİM YAYINLARI İLKÖǦRETİM OKULLARI 3. - 5. SINIFLAR ÇEVRE EǦİTİMİ KİTABI Gözden geçirilmiş basım: Eylül 2011 32 ÇEVKO- Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkları Deǧerlendirme Vakfı 2011 Cenap Şahabettin Sk. No:94 Koşuyolu 34718 Kadıköy İSTANBUL Tel: 0 216 428 78 90 Faks: 0 216 428 78 95 www.cevko.org.tr / cevko@cevko.org.tr Sertifika No: 14278 Bu kitap ÇEVKO VAKFI tarafından yayımlanmıştır. Hazırlayanlar: Fatih Erdoǧan, Keriman Güldiken Tasarım ve yayına hazırlama: Reklam Çiftliǧi Tel: 0 212 284 66 33 info@reklamciftligi.com kesilmesini engelleriz. l Dönüşen her bir ton cam için 100 litre petrol tasarruf ederiz. l Geri dönüşen metal ve plastikle bu maddelerin yeniden üretiminde %95 enerji tasarrufu saĝlarız.