GELİŞİM İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR BÜYÜME : Hücrelerin büyüme ve çoğalmasının neden olduğu beden ölçülerindeki artış. GELİŞİM Olgunlaşma Öğrenme Hazırbulunuşluk
GELİŞİM Bireyin fonksiyonel değişimleri.
Olgunlaşma Türe özgü yetilerin ortaya çıkışı Gelişimin sırasını belirler Dış etkenlere karşı dirençlidir.
Bir gün, kozada küçük bir delik belirdi; bir adam oturup kelebeğin saatler boyunca bedenini bu küçük delikten çıkarmak için harcadığı çabayı izledi. Bir Kelebeğin Dersi
Ardından sanki ilerlemek için çaba harcamaktan vazgeçmis gibi geldi ona. Sanki elinden gelen her şeyi yapmış ve artık yapabileceği bir şey kalmamış gibiydi.
Böylece adam, kelebeğe yardım etmeye karar verdi. Eline küçük bir makas alıp kozadaki deliği büyütmeye başladı. Bunun üzerine kelebek kolayca dışarı çıkıverdi. Fakat bedeni kuru ve küçücük, kanatları buruş buruştu.
Adam izlemeye devam etti. Çünkü her an kelebeğin kanatlarının açılıp genişleyeceğini ve bedenini taşıyacak kadar güçleneceğini umuyordu.
Ama bunlardan hiç biri olmadı! Kelebek, hayatının geri kalanını kurumuş bir beden ve buruşmuş kanatlarla yerde sürünerek geçirdi. Ne kadar denese de asla uçamadı.
Adamın iyi niyeti ve yardım severliği ile anlayamadığı şey, kelebeğin henüz kozanın dışına çıkabilecek olgunluğa ulaşmadığı idi.
Öğrenme Çevrenin sağladığı modeller, alıştırma, deneme ve desteklemeler ile kişiye yeni davranışlar kazandırılabilir.
Hazırbulunuşluk Olgunlaşma ve öğrenme sonucu kişinin belli davranışları yapabilecek düzeye gelmesidir.
Öğretimi planlamak için 2 temel soru: Beceriyi yapabilecek olgunluk düzeyine sahip mi? Beceriyi yapabilmek için gerekli öğrenmeleri gerşekleştirmiş mi?
Beceri: Paten kayma Malzeme tanıtılır. Ellerinden tutarak denge sağlamasına yardım edilir. Ayaklar V pozisyonunu alır. V pozisyonunu koruyarak yardımla kayar. Yardım miktarı derece derece azaltılır. Bağımsız olarak kayar. Hazırlayanlar: Nihan Demirbaş Nilüfer Karahan Rabia Otlu Neşe Varol
İnsan gelişimi üzerinde etkili olan unsurların birbirleri ile etkileşimleri
BİLİŞSEL GELİŞİM Bil.gel; beden ve zeka arasındaki fonksiyonel ilişki Zeka bireyin çevre ile aktif etkileşimi sonucu gerçekleşmektedir. Çocuklar çevrelerindeki nesnelere bakarak, dokunarak, tadarak ve sesini işiterek bilgi toplarlar.
Özümleme; Duyuları aracılığı ile topladıkları bilgiler doğrultusunda tepkide bulunma Uyma; Nesnelere önce varolan bilgilerle tepki, sonra bu tepkilerde değişiklik yapma Adaptasyon; Çevreye, nesnelere ve yeni durumlara uyum
DUYUŞSAL GELİŞİM Duygu; bireyin iç ve dış dünyadan etkilenmesi sonucu genel olarak hoşlanma ya da acı duyma şeklinde beliren tepkilerdir(korku, kaygı, sevinç, üzüntü..) Duy.gel; hareket deneyimleri sırasında kişinin kendi ve diğerleri hakkında geliştirdiği duygularını kapsar. Paylaşma-İşbirliği-Kurallara uyma-başkalarının hakkına saygı gösterme-kendi hakkını savunma- İletişim becerilerini geliştirme
PSİKOMOTOR GELİŞİM Psk.gel; fiziksel yapıda ve sinir kas işlevlerindeki değişim süreçlerini kapsar. Yaşamboyu devam eden bir süreçtir ve motor becerilerde azalma ya da yeni bir becerinin kazanılması gibi tüm fiziksel değişimlerle ilgilenir.
MOTOR GELİŞİM
Motor Gelişim Nedir? Fiziksel büyüme ve merkezi sinir sisteminin gelişimine paralel olarak organizmanın isteme bağlı hareketlilik kazanmasıdır.özünde hareket becerilerinin kazanılmasını içerir.
Motor Gelişimin Önemi Gelişimin göstergesi davranıştır. Çocuk değişik alanlarda (fiziksel, zihinsel, sosyal, dil, motor) ve farklı hızda gelişiyor gibi görünse de beliren davranış ve yetenekler arasında belirli bir ilişki vardır.
MOTOR GELİŞİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
Motor model: bir hareketin yapılmasında ya da performansın ortaya konmasında gerekli olan içten gelen nörolojik süreçler (denge, hız, kuvvet, esneklik gibi). Form (Hareket şekli) İki ya da daha çok hareketin bir sıra içinde düzenlenmesiyle ortaya çıkar. Hareket modeli:bir hareketin yapılmasında ya da performansın ortaya konmasında gerekli olan nörolojik süreçlerin dıştan gözlenebilir niteliği(fırlatma Hh.inde beden duruşu).
Performans Yapılan bir hareketi ya da hareketin sonucunu belirtmek için kullanılır. Hareketin ölçülebilen bir özelliğidir ve genellikle süre yada mesafe olarak belirtilir.
Form ve Performans Olgun hareket şekli performansı arttırır, ancak aynı hareket şeklini kullanan çocuklar farklı performanslara sahip olabilirler. Bunun nedeni, hareket hızı, kuvvet, tepki süresi, el-göz koordinasyonu, esneklik gibi faktörlerdir.
Hareket Vücudun herhangi bir parçasındaki ya da tüm vücudun pozisyonundaki değişmedir.
Temel Beceriler 2-7 yaşlarında ortaya çıkan, spor ve gelişmiş aktivitelere temel oluşturan koşma, yakalama, zıplama, atlama, fırlatma, sekme, topa ayakla vurma gibi hareketlerdir.
MOTOR GELİŞİMİN ALANLARI BÜYÜK KAS HAREKETLERİ (Bedeni kullanma) KÜÇÜK KAS HAREKETLERİ (Obje kullanma)
BÜYÜK KAS HAREKETLERİ (Kaba Motor Beceriler) -Geniş kasların kullanımını içerir. -4 grupta incelenir; 1. Lokomotor Hareketler; Yürüme, koşma gibi yer değiştirmeyi gerektiren hareketler. 2. Lokomotor Olmayan Hareketler; Yer değiştirmeden yapılan dönme, eğilme, salınım gibi hareketler. 3. Denge; Bir yerde belirli bir pozisyonu sürdürme hareketleri. 4. Nesne Kontrol Becerileri
Merkezden dışa gelişim ilkesine göre, küçük kas hareketlerinin gelişimi büyük kas hareketlerinin gelişimini izlemektedir.
MOTOR GELİŞİM ALANLARI VE BİLEŞENLERİ LOKOMOTOR LOKOMOTOR HAREKETLER OLMAYAN HAREKETLER yürüme, kayma, germe, bükülme, koşma, gallop, dönme, burgu, sıçrama, atlama, salınım, itme, sekme, hoplama. çekme. DENGE NESNE HAREKETLERİ KONTROL statik denge, fırlatma, vurma, dinamik denge. topa elle ve ayakla vurma, top sürme, yakalama.
FİZİKSEL VE MOTOR UYGUNLUK SAĞLIKLA İLİŞKİLİ UYGUNLUK MOTOR UYGUNLUK Kas kuvveti Kassal dayanıklılık Koordinasyon Çeviklik Esneklik Beden yağ oranı Sürat Patlayıcı kuvvet Kardiyovasküler dayanıklılık OYUNLAR VE AKTİVİTELER Hareket bulma Paraşüt aktiviteleri Top aktiviteleri Rahatlatıcı akt. Takla ve yuvarlanmalar Tekerlek aktiviteleri İstasyon alıştırmaları Aktüel oyunlar Tornet aktiviteleri Fasulye torbası akt Ritmik aktiviteler Tırmanma akt Çember aktiviteleri Engelli koşular Masa oyunları İp atlama aktiviteleri Balon aktiviteleri
SPOR AKTİVİTELERİ: BİREYSEL, İKİLİ, TAKIM VE SERBEST ZAMAN BİREYSEL İKİLİ TAKIM Kayak kros Okçuluk Badminton Basketbol Alp kayağı Su sporları Tenis Futbol Kampçılık Bisiklet Masa tenisi Çim hokeyi Kano Ata binme Eskrim Voleybol Yelken Dans Güreş Hentbol Bowling Jimnastik Judo Korfbol Boks Mini golf Halter Atletizm Tekerlekli paten Buz pateni
MOTOR GELİŞİMİN İLKELERİ
1.Gelişimin Yönü (1)Baştan ayağa gelişim Örneğin fötal dönemde önce başın formu oluşur. (2)Merkezden dışa gelişim Merkezden dışa gelişim çocuğun kaslarının merkezden en uzak noktalara doğru kontrol altına alındığını ifade eder.
2. Büyüme hızı -Çocukların büyüme derecesi karakteristik modeller şeklindedir ve evrenseldir. -Büyüme, dış etkenlere direnç gösterir. -Çocuğun kendi ya da yaşıtlarının büyüme ve gelişim örneğini yakalaması, çocuğun yaşına, yoksunluğun yoğunluğuna ve yoksunluğun süresine bağlıdır.
3.Farklılaşma ve Bütünleşme -Farklılaşma: Bebeklik döneminin hareket kalıplarından çocuk ve gençlerin daha fonksiyonel ve daha becerili hareketlere doğru derece derece ilerlemeleri. -Bütünleşme: Çeşitli kas grupları ve duyu sistemlerinin koordineli olarak birbirleri ile etkileşim içinde olmaları.
4.Kritik Dönem Kavramı -Çevresel etkenlerin önemi -Küçük yaşlar zihinsel, sosyal, duygusal, fiziksel dil gelişimi yönünden kritik dönem olarak kabul edilir.
5.Bireysel Farklılıklar -Kalıtsal ve çevresel etkenler -Deneyim, eğitim, sosyalleşme -6 aydan 1 yıla kadar ortaya çıkan motor yetenek sayısında bireysel farklılıklar
6.Beden Ölçüleri Beden yapısı motor yeterlilikle ilişkilidir.büyümeye, yapıya ve duruşa ait değişiklikler performansa etki eder.
7.Filogeni ve Ontogeni -Filogenetik beceriler: Bebeklerin ve küçük çocukların temel hareket yetenekleri Kendiliğinden otomatik olarak ortaya çıkarlar. Önceden saptanmış bir sıra içinde olgunlaşma süreci içinde gözlenebilirler. Çevresel etkenlere direnç gösterirler. Tutma, bırakma, yürüme, koşma, atlama...
-Ontogenetik beceriler: Öğrenme ve çevresel fırsatlara bağlı olarak ortaya çıkarlar (Yüzme, bisiklete binme,tenis gibi).
MOTOR GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Doğum öncesi Doğum sırası Doğum sonrası
Motor gelişimi etkileyen faktörler Doğum öncesi Doğum sırası Doğum sonrası Beslenme İlaçlar Alkol Gebelik toksemisi Enfeksiyonlar Kan uyuşmazlığı Duygusal durum Yaş Radyasyon Kromozoma ve gene bağlı özürler Kalıtım Irk Doğum travmaları Bağımlılık Uyarıcı zenginliği ve yoksunluğu Çocuk yetiştirme yöntemleri Cinsiyet
BEBEKLİK VE ÇOCUKLUK DÖNEMİ ETKENLERİ
Bağlılık Doğumdan sonraki ilk günler ve ilk haftalar anne-bebek bağlılığın gelişimi açısından kritik günlerdir. Anne ve bebeğin erken ayrılmasının gelişim üzerinde olumsuz etkileri sözkonusudur. Erken ayrılma nedenleri:erken doğum, düşük doğum ağırlıklı bebek, küvöze alınma, yeni doğana ait problemler..
Uyarıcı Zenginliği ve Yoksunluğu Hangi beceriler yaklaşık hangi yaşlarda öğrenilir Motor beceri öğrenmede özel antrenmanın etkisi var mıdır(ikizler) Çevresel yoksunluk, uygulama fırsatının verilmemesi motor gelişimi etkiler mi(yetiştirme yurdu)
Cinsiyet Motor performanstaki cinsiyet farklılığı 4 nedene bağlıdır: 1.Beden ölçüleri 2.Anatomik yapı 3.Fizyolojik fonksiyonlar 4.Sosyal ve kültürel farklılıklar
Çocuk Yetiştirme Yöntemleri Hoşgörülü Tutum: Araştırmacı-bağımsız Motor performansı yüksek Aşırı koruyucu ve otoriter tutum: Hareketlilikte kısıtlama-itaatkarlık Motor performansı düşük Gelişimde gecikme Olumsuz ilişki kurma
Zengin çevre zengin beyni oluşturur.
Beyin gelişimi ve Motor beceriler Fırsat penceresi: ilk 5 yıl Kritik dönem:ilk 9 yıl Genel olarak 10 yaşından sonra fırsat penceresi kapanır.
BÜYÜME VE GELİŞİMLE İLGİLİ ÖNEMLİ NOKTALAR
*2-6 yaşlarında büyüme bebeklik dönemine göre daha yavaştır.her yıl ortalama 5.08 cm boy, 2.27 kg ağırlık artışı olur. *Çocuklar 4 yaşında doğum boyunun iki katına çıkarlar. *Okul öncesi ve ilkokul döneminde cinsiyet farklılığı çok azdır. Fakat erkek çocuklar daha uzun, daha ağır ve daha fazla kas kütlesine sahip olma eğilimindedirler.
*6-12 yaşları arasında büyüme sabit ve yavaştır. Ergenlik öncesi bu yıllar, uzama ve ağırlık artışı için hazırlık dönemidir. *Kızlar ve erkekler benzer büyüme modeline sahiptir. Kol ve bacaklar gövdeden daha öce büyürler. *Kızlar erkeklerden daha önce ergenliğe girerler ve bunun bir sonucu olarak da ergenlik döneminin ilk yıllarında erkeklerden daha ağır ve daha uzundurlar.
*Aşırı ve yetersiz beslenme, çocuğun büyüme modeli üzerinde bir dizi etkiye sahiptir. *Hareketli çocuklar daha zayıftırlar. *Olağan dışı çabalar dışında, normal fiziksel aktiviteler, genellikle büyüme üzerinde olumlu etkiye sahiptirler. *Egzersizin, kemiğin uzaması ve genişliğinin artması üzerinde etkili olduğu ileri sürülmektedir. *Hastalıklar, başlangıç zamanı, şiddeti ve süresine bağlı olarak büyümeyi olumsuz yönde etkiler.
*Kutup bölgelerinde doğan ve yetişen çocuklar, daha yuvarlak hatlara sahiptirler ve daha yavaş büyürler. *Günümüzün çocukları 100 yıl öncesine göre daha uzun, daha ağır ve daha olgundurlar. *Beslenme alışkanlıklarındaki ve yaşam stilindeki değişmelerin büyüme üzerinde etkili olduğu düşünülmektedir. *Boyda uzama ilkbahar aylarında hızlanır, ağırlık artışı sonbaharda görülür.