550 I.BURDUR SEMPOZYUMU BURDUR İLİNİN TURİZM POTANSİYELİNİN TANITIMI VE TURİZM AMAÇLI KULLANIMINA YÖNELİK SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Göller Yöresi nin Doğa, Tarih ve Kültür Kenti: Burdur. Mehmet GÜRDAL * SUNUŞ VE KONUNUN ÖNEMİ İnsanoğlu tarihi gelişim süreci içinde daima deniz, göl, nehir ve doğal şifalı su kaynaklarının bulunduğu coğrafyayı yerleşim ve yaşam alanı olarak seçmiştir. İşte bu yönüyle Burdur, göllerden oluşan su kaynaklarının bulunduğu ilkçağların Pisidia Bölgesi nde kurulmuş ve geçmişte olduğu gibi bugün de önem ve özelliğini koruyarak insanların ilgi duydukları bir çekim merkezi konumunu sürdürmektedir. İnsan ve tüm canlı organizmanın varlık, yaşam ve gelişme kaynağı olarak hayati öneme sahip temiz gölleri ve çevresinde doğayla bütünleşen sakin rekreasyon alanları, Türkiye de ilk kez turizme açılan gizemli mağarası, insanların ilkçağlarda yerleşik köy yaşamına geçtiği, toplayıcılıktan üretici konuma geldiği, yaban hayvanları ehlileştirerek günlük yaşamlarında kullandıkları yer olan Hacılar Höyüğü, Roma İmparatorluğu nun göller bölgesinde en önemli şehirlerinden biri olarak kabul edilen ünlü Sagalassos Antik Kenti, Türk döneminin tarih ve kültürünü yansıtan camileri, konakları ve yöreye özgü folklorik değerleriyle Burdur İli; turistik ürün çeşitliliği açısından Göller Bölgesi ne düzenlenecek paket turlar (inclusive tours) için olağanüstü güzellik ve çekim kaynaklarına sahip bulunmaktadır. Ancak, bu denli doğal kaynaklara, tarihi ve kültürel kalıtıma sahip olmak, günümüzde potansiyel turistleri yöreye çekebilmenin tek alternatifi olarak görülmemelidir. Turizm arzını oluşturan yöreye özgü bu değerlerin döviz girdisi sağlayacak ve yöre ekonomisinde katma değer yaratacak bir olguya dönüştürülebilmesi için; turizm amaçlı kullanıma hazır duruma getirilmeleri, etkin ve sürekli bir şekilde yurtiçi ve yurtdışı turizm fuarlarında tanıtılması, yöreye yönelik turist profilinin belirlenmesi ve buna bağlı olarak turizm talebini karşılayacak altyapı ve üstyapı (konaklama) tesislerinin yeterli hizmet kalitesine sahip olması gerekmektedir. Avrupa Birliği sürecinin başlamasıyla birlikte ülkemizin değişik yörelerine gelen turistlerin niteliğinde, seyahat anlayışı ve taleplerinde değişmeler olmuş; klasik deniz, güneş, kum ve eğlenceden oluşan tatil anlayışı, kültür ağırlıklı özel ilgi turlarına (special interest tours) dönüşmüştür. Bu bağlamda alternatif turizm arayışına yönelen tur operatörleri ve seyahat acenteleri, seyahat ve tur programlarını turistlerin talepleri doğrultusunda oluşturmaya başlamışlardır. İşte bu yönüyle Burdur İli ve ilçeleri; sahip oldukları doğal, tarihi ve kültürel zenginliklerinin oluşturduğu turistik ürün çeşitliliğini, yöreye yönelik özel ilgi turları şeklinde değerlendirebildiği ölçüde turizm, yörenin ekonomik ve toplumsal açıdan gelişim sürecinde öncü bir sektör olacaktır. I.- BURDUR İLİ NE YÖNELİK TURİSTİK TALEP PROFİLİNİN ANALİZİ Bir bölgede veya yörede turizmi geliştirebilmek için, öncelikle turist çekim merkezine (destinasyon) gelen turistlerin hangi ülkelerden (orijin) ve ne türde bir seyahat amacıyla geldiklerinin araştırılması gerekir. Turist profilini belirlemek amacıyla yapılan bu tür bir araştırma; yöredeki turizm yatırımlarını planlamak, onları rantable kılmak ve turistik ürün çeşitliliğini geliştirmek bakımından son derece önemlidir. * Yrd. Doç. Dr., Muğla Üniversitesi, Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu Müdür Yrd.
I.BURDUR SEMPOZYUMU 551 Konuyu bu açıdan değerlendirdiğimizde, 2004 yılı itibariyle Burdur İli ne gelen yabancı ziyaretçilerin milliyetlerine göre profili, tesise geliş, geceleme sayısı ve ortalama kalış süreleri, tablo 1 de ayrıntılı bir şekilde görülebilir. BURDUR MİLLİYETLER KON.KİŞİ SAYISI GECE. SAYISI ORT. KALIŞ SÜRESİ Almanya 10 20 2,0 Avusturya Fransa 2 3 1,5 İskoçya İngiltere 8 31 3,9 İrlanda İspanya İtalya 2 4 2,0 Portekiz Yunanistan Slovakya Çek cum. İsviçre 2 4 2,0 İzlanda 42 106 2,5 Polonya Macaristan Benelüks ülkeleri 4 8 2,0 Danimarka Finlandiya İsveç Norveç İskandinav ülkeleri Avrupa oecd 70 176 2,5 A.b.d. 6 10 1,7 Japonya 10 11 1,1 Oecd ülkeleri 86 197 2,3 Bdt ülkeleri 2 2 1,0 Romanya 2 25 12,5 Doğu avrupa 4 27 6,8 Afrika Çin halk Cumhuriyeti 47 47 1,0 İran 15 75 5,0 Asya 62 122 2,0 Yabancı Toplam 152 346 2,3 Türkiye 88 069 99 320 1,1 Genel Toplam 88 221 99 666 1,1 TABLO 1: 2004 Yılında Burdur İli ni Ziyaret Eden Yabancıların Milliyetlerine, Tesislere Geliş, Geceleme ve Ortalama Kalış Sürelerine Göre Dağılımı (Belediye Belgeli) Tablo, Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerinden yararlanılarak düzenlenmiştir.
552 I.BURDUR SEMPOZYUMU Tablo 1 deki veriler değerlendirildiğinde, Burdur İli ne yönelik turistik talep profilinin; Alman, İngiliz, Fransız, İtalyan, İzlandalı, Japon, Amerikan ve Benelüks vatandaşı turistlerin yoğunlukta olduğu OECD ülkelerinden oluştuğu, bu ülkeleri Çin Halk Cumhuriyeti ve İran ın yer aldığı Asya ülkelerinin izlediği görülür. 2004 yılında toplam 152 yabancı ziyaretçi yöreye gelerek 346 geceleme yapmış ve bunların ortalama kalış süreleri 1.1 geceleme olarak gerçekleşmiştir. Kuşkusuz bu sayısal verilerin, Burdur İli nin mevcut turizm potansiyeli ve turistik ürün çeşitliliği bakımından son derece sınırlı kaldığı söylenebilir. II.- BURDUR İLİ NİN TURİZM ARZINI OLUŞTURAN ALTYAPI VE ÜSTYAPI (KONAKLAMA) TESİSLERİNİN DURUMU Bir ülke, bölge veya yöre ne denli zengin ve çeşitlilik arzeden doğal varlıklara, tarihi ve kültürel değerlere sahip olursa olsun, turist kabul eden destinasyonda altyapı ve üstyapı tesisleri yetersiz veya ziyaretçilerinin ihtiyaçlarına cevap veremeyecek nitelikte ise, orada turizm olayını geliştirmek oldukça güçtür. Turizm arzını oluşturan altyapı olgusunda, turizm merkezlerine kolay, hızlı, güvenli ve ekonomik prensiplere göre ulaşılabilirliğin sağlanması önemli ve öncelikli bir konudur. Bu bağlamda, Burdur İli ve ilçelerindeki turistik ürün çeşitliliğini, her şey dahil (all inclusive) özel ilgi turları (special interest tours) ile işlerlik kazandırabilmek için, Isparta-Burdur İl sınırında inşa edilmiş bulunan, fakat talep yetersizliği gerekçesiyle rantable işletilemeyen havaalanından yararlanılması, günümüzün turizm hareketleri açısından en gerçekçi bir uygulama olacaktır. Ayrıca, yöreye olan turistik talebi karşılayabilecek yeterlilikte ve nitelikte, üstyapı olarak nitelendirilen konaklama tesislerine ihtiyaç vardır. Bu tesislerin kuruluş yerinin seçimi ve arazi tahsisi konusunda sağlanan kolaylıklar ve altyapı sorunlarının yerel yönetimlerce giderilmiş olması, yöreye yönelik turizm yatırımlarına ivme kazandırır. Konuyu bu açıdan irdelediğimizde, Burdur İli ve ilçelerindeki mevcut konaklama tesislerinin nicelik ve nitelik bakımından dış aktif turizmin ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde olmadığı, bu konuda iyileştirme ve yeni yatırım faaliyetlerinin bulunmadığı görülür. Bu durum tablo 2 de açıkça gözlemlenebilir. BURDUR TOPLAM OTEL MOTEL PANSİYON İlçeler Tesis Oda Yatak Tesis Oda Yatak Tesis Oda Yatak Tesis Oda Yatak Merkez 11 278 553 10 254 518 - - - 1 24 35 Altınyayla 1 2 4 - - - 1 2 4 - - - Bucak 2 58 133 2 58 133 - - - - - - Karamanlı 1 10 20 1 10 20 - - - - - - Tefenni 1 18 38 1 18 38 - - - - - - GENEL TOPLAM 18 412 855 16 393 816 TABLO 2: Burdur İli ve İlçelerindeki Konaklama Tesislerinin Türlerine, Oda ve Yatak Sayılarına Göre Dağılımı (Belediye Belgeli-2003) Tablo, Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerinden yararlanılarak düzenlenmiştir. Tablo 2 deki sayısal değerler incelendiğinde, Burdur İl merkezindeki 11 tesiste 278 oda ve 553 yatak arzı bulunduğu, ilçelerle birlikte yatak sayısının toplam 855 e ulaştığı görülür. İl ve ilçeler bazında bu denli sınırlı yatak arzının bulunmasının yanı sıra, bu tesislerin tümünün Belediye Belgeli olması, Kültür ve Turizm Bakanlığı na bağlı İşletme Belgeli veya Yatırım Belgeli hiçbir tesisin bulunmaması; turizm faaliyetlerini geliştirmek isteyen, sağladığı döviz girdisi ile ekonomik ve toplumsal açıdan gelişmeyi amaçlayan Burdur İli için büyük bir eksiklik olarak görülmektedir. Su, kanalizasyon, kat yüksekliği, ruhsat ve harçlar konusunda yerel yönetimlerin konaklama alanında yatırım yapacak olan müteşebbislere kolaylık sağlamaları, günümüzde yatırımları teşvik edebilmenin ve belirli yörelerde gerçekleştirebilmenin önemli bir aracı olarak değerlendirilmektedir.
I.BURDUR SEMPOZYUMU 553 III.- YÖRENİN TURİSTİK ÜRÜN ÇEŞİTLİLİĞİNİN TANITIMI VE TURİZM AMAÇLI KULLANIMI Ulusal ve uluslararası turizmin en önemli kaynak kullanım materyali; doğal ve fiziksel çevre kaynakları ile yörenin kendine özgü tarihi ve kültürel değerleridir. Turizmin hammaddesi olan tüm bu kaynakları, turizm amaçlı kullanıma hazır hale getirmek, etkili ve sürekli bir şekilde ulusal ve uluslararası turizm pazarlarında tanıtmak son derece önemlidir. Böyle bir tanıtımı yaparken, doğal ve fiziksel çevre kaynakları ile tarihi ve kültürel değerleri, ayrı iki kategoride analiz etmekte fayda vardır. A- Doğal Varlıklar ve Fiziksel Çevre Kaynakları 1) Salda Gölü ve Rekreasyon Alanları Egzotik doğası ve heyecan verici çekiciliği ile Salda Gölü; deniz seviyesinden 1139 m. yükseklikte, çevresi ormanlar, tepeler ve kayalıklarla çevrili bir coğrafyada yer almaktadır. Yeşilova İlçesi ne 5 km. uzaklıktaki doğa harikası Salda Gölü nün yüzölçümü yaklaşık 45 km², en derin yeri ise 185 m. dir (Gürdal, 2001:339-340). Doğal sit alanı kapsamındaki Salda Gölü; suyunun temizliği, doğal plaj ve kumsalları, özelliğini yitirmeyen fiziksel çevre değerleri, sazan balık varlığı, yüzme, sörf, yelken gibi su sporlarına elverişli özellikleri, Sultan Pınarı kaynak suları ve mesire yerleri, kamp alanları ve olağanüstü peyzaj güzellikleri ile bölgenin en etkileyici turizm coğrafyasına sahiptir. Türkiye nin tektonik oluşumlu bu en derin gölünün sularının hafif tuzlu ve sodalı olması, plaj bölgesindeki sığ suların gri renkte jel tabakasıyla kaplı bulunması, onu termal turizm açısından da avantajlı kılmaktadır. Nitekim, on yılı aşkın bir süredir, yerli ve yabancı gruplarla yöreye yaptığımız gezilerde, plaj bölgesinde yer alan sığ su tabakasındaki gri renkli jelin; vücuda sürüldükten sonra 10-15 dk. Güneşte bekletilmesi ve beyaz renge dönüşünce göl suyu ile duş alınması sonucunda, ciltaltı dokusunda kan dolaşımını artırdığı, vücuttaki toksinlerin atılmasını sağladığı, cilde yumuşaklık, elastikiyet ve canlılık kazandırdığı görülmüştür. Salda Gölü nün plaj bölgesindeki jelli suyun laboratuvar ortamındaki analizleri sonucunda tablo 3 te belirtilen sonuçlara ulaşılmıştır. SONUÇ PARAMETRE Ph (25 º C de) 8,53 Cl (Klorür-mg/lt) 248, 50 CO3H (Bikarbonat-mg/lt) 800,00 SO4 (Sülfat-mg/lt) 84,00 Ca (Kalsiyum-mg/lt) 541,00 Na (Sodyum-mg/lt) 135,00 Mg (Magnezyum-mg/lt) 9700,00 K (Potasyum-mg/lt) 92,00 TABLO 3: Salda Gölü-Jelli Su Analiz Sonuçları ANALİZ: Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Muğla İl Kontrol Laboratuvarı Müdürlüğü, 21 Ekim 2005. Jelli suyun bileşimindeki magnezyum (Mg), sülfat (SO4), kalsiyum (Ca), klorür (Cl), sodyum (Na), bikarbonat (CO3H) gibi minerallerin tıpben insan sağlığına yararlı bulunması ve bu değerlerin, Muğla İli Dalyan İlçesi ndeki dünyaca ünlü Dalyan Güzellik Çamuru ile benzerlik göstermesi, yöreye olan turizm talebini daha da arttıracaktır. Söz konusu jelli suyun daha ayrıntılı tahlilleri yapılarak, plaj bölgesindeki alanın Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yatırımcılara tahsis edilmesi sonucu tam teşekküllü güzellik ve sağlık merkezinin oluşturulması ve tesisin hizmete açılmasıyla, bölgede turizm arzı çeşitlenecek ve böylece ekonomik açıdan istihdam olanakları ve katma değer yaratılmış olacaktır.
554 I.BURDUR SEMPOZYUMU 2) Burdur Gölü (Askania Limne) ve Ornitoloji Turizmi Şehir merkezinin 4 km. kuzeybatısında yer alan Burdur Gölü nün yüzölçümü 186 km² olup, en derin yeri yaklaşık 110 m. dir. Tektonik oluşumlu olan Burdur Gölü nde, suyun tuz ve arsenik içerikli olması nedeniyle balık yaşamamaktadır. Burdur Gölü nün turizm arzı açısından en önemli özelliği; Türkiye de nesli tükenmekte olan mavi gagalı, mavi ayaklı, siyah ve dik kuyruklu, ilgi çekici Dikkuyruk Ördekleri nin (Oxyura Leucocephala) en önemli barınma, beslenme ve üreme alanı olmasıdır. Dikkuyruk Ördekleri için dünyadaki en önemli sulak alanlar içinde Burdur Gölü ilk sırada yer almakta, bunu Batı Sibirya ve Kazakistan izlemektedir. Burdur Gölü, dünyada nesli azalmakta olan Dikkuyruk Ördekleri nin dünya popülasyonunun yaklaşık %75 inin kışladığı ve sayıları 11.000 e ulaşan fauna varlığı ile uluslararası kriterlere sahip bir sulak alandır. Özellikle gölün kuzeyinde ve doğusunda yoğunlaşan kuş popülâsyonu, kuş gözlemcisi doğa tutkunlarının ilgisini çekmektedir. Burdur Gölü nün güneybatı yönünde yer alan, Burdur Gölü Su Kuşları Yaban Hayatı Koruma Sahası ; Flamingo, Tepeli Pakta, Kuğu, Angıt, Sakarmeke gibi tespit edilebilen 85 kuş türü varlığı ile Ornitoloji Turizmi kapsamında, Kuş Gözlemciliği ne (Bird Observation) ve peyzaj özelliklerine son derece elverişli bir konuma sahiptir. Ayrıca, Burdur Gölü nün güneybatısında yer alan ve yaklaşık 2000 dekar alanı kaplayan sığ bir sulak alan görünümündeki Yarışlı Gölü nün; son yıllarda kırmızı kanatlı flamingo, angıt ve dikkuyruk gibi ender su kuşlarının yoğun popülâsyonuna sahip olması, yöreyi yakın gelecekte ornitoloji turizmi açısından çekici kılacaktır. 3) Burdur İnsuyu Mağarası (Mağara Turizmi) Batı Toros Dağları nın Göller Bölgesi nde ve Burdur-Antalya karayolunun güneydoğusunda, deniz seviyesinden 1200 m. yükseklikte yer alan İnsuyu Mağarası, şehir merkezine 13 km. uzaklıktadır. İnsuyu Mağarası, karstik yapının yaklaşık 10-15 bin yılda suyla erimesi ve aşınması sonucu oluşmuş bir doğa harikasıdır. 1965 yılında Türkiye de turizm amaçlı görsel kullanıma açılan ilk mağara olma özelliği taşıyan İnsuyu Mağarası nın, gezilebilen uzunluğu 525 m. dir. Mağarada etkileyici güzellikte sarkıt, dikit ve sütunların yanı sıra değişik boyutlarda 9 adet gölcük yer almaktadır. İnsuyu Mağarası nın bu özelliklerini, çizim 1 deki yerleşim planında ayrıntılı bir şekilde görmek mümkündür. Yeraltı dereleri ve gölleri ile gerek ülkemizin gerekse Burdur İli nin ulusal ve uluslararası turizm pazarında en etkili turistik ürünü ve çekim kaynağı olan İnsuyu Mağarası, maalesef bu özelliğini son yıllarda büyük ölçüde kaybetmeye başlamıştır. Uzun yıllar yerli ve yabancı ziyaretçilerin ilgi odağı olan ve uğuruna inanıp madeni paralar attıkları Dilek Gölü ve Gazlı Göl son yıllarda kurumuş, 80x20 m. boyutları, yaklaşık 20 m. derinliği olan ve 80 li yıllara kadar üzerinde sandalla gezilebilen Büyük Göl ise, su seviyesinin yarısından fazlasını kaybedip üç küçük göle dönüşmüştür. Burdur İl Özel İdare Müdürlüğü, Bilgi İşlem Merkezi nin 2004 yılı verilerine göre; İnsuyu Mağarası na 10.300 ü öğrenci olmak üzere toplam 36.400 kişi ziyaret etmiş ve 31.400.000.000 TL. gelir sağlanmıştır.
I.BURDUR SEMPOZYUMU 555 Bu durumun gerçek nedeninin; yağışların bölgede azalmasının yanı sıra, özellikle Burdur un içme suyunun büyük bir bölümünün mağaranın giriş yönünde yer alan ovadaki arteziyen kuyularından sağlanmasından ve çevrede yaşayan köy halkının zirai amaçlı sulama suyu için denetimsiz ve rastgele sondaj kuyuları açtırmalarından kaynaklandığı söylenebilir. Bölge ve ülke turizmi için son derece önem arzeden bu doğa harikasını başka amaçlar uğruna işlevsiz hale getirmek, ekonomik prensiplere de ters düşer. Zira, binlerce yılda oluşan bu doğal varlığın işlevsiz duruma getirilmesi sonucu, ekonomide onu ikame etmek veya para ile satın alarak onun yerine yenisini koymak mümkün değildir. İnsuyu Mağarası nı, eski işlevine kazandırabilmek için bu anlayışın egemen olması, en gerçekçi ve akılcı bir yöntem olacaktır. 4) Yayla Turizmi Burdur İli ve İlçeleri, son yılların önemli bir turizm çeşitliliği olan Yayla Turizmi olanaklarına da sahiptir. Günümüzde insanların yaşam koşullarından kaynaklanan stresini giderebilmenin tek alternatifi olarak gördükleri ve Doğaya Dönüş özlemiyle tercih ettikleri yayla turizmi; her geçen gün kalabalıklaşan, doğal ve fiziksel çevre değerleri plansız ikinci konutlarla tahrip edilen, denizleri kirletilen, trafik ve gürültü kirliliğinin egemen olduğu merkezlerdeki resort (deniz-güneş-kum eksenli) turizmine, yakın gelecekte önemli bir alternatif olabilecektir. Konuyu bu açıdan analiz ettiğimizde; Çamoluk (Aziziye) Yaylası (Burdur-Merkez), Tınaztepe (Eşeler Dağı) Yaylası (Yeşilova) ve Böğrüdelik Yaylası (Gölhisar), yörenin en önemli Yayla Turizmi merkezleri olarak gösterilebilir. B- Tarihi Yerleşim Alanları ve Kültürel Değerler 1) Hacılar Höyüğü Burdur un 24 km. batısında yer alan Hacılar Höyüğü; Neolitik Çağ ın (M.Ö. 8000-5500), Çatalhöyük (Konya-Çumra) ile birlikte Anadolu daki en eski yerleşim alanlarından biridir. 1957-1960 yılları arasında Prof. Dr. James Mellaart tarafından yapılan arkeolojik kazılarda Hacılar da yerleşim, C 14 ölçümlerine göre M.Ö. 7040 yıllarına tarihlenmiştir (Akurgal, 1995:22). Bu kazılarda, Hacılar yerleşiminde buğday, arpa gibi tarımsal bitki ve büyükbaş hayvan kalıntıları bulunmuştur. Neolitik Çağ ın dünyada sosyal yaşama getirdiği en önemli yenilik; insanların devşirmeci ve tüketici konumundan, üretici olarak tarım yapmaları, yerleşik köyler kurmaları, yaban hayvanlarını evcilleştirerek günlük yaşamda kullanmaları, yiyeceklerini korumak için topraktan kap ve çömlek yapımını öğrenmiş olmaları şeklinde özetlenebilir. Tüm bu gelişim süreci analiz edildiğinde Hacılar yerleşimi, sahip olduğu sanat ürünleri ve kültür düzeyi bakımından Neolitik Çağ dünyasının Çatalhöyük ile birlikte öncülüğünü yapmıştır. Anadolu nun Kalkolitik Çağ (M.Ö. 5500-3000) yerleşimi olan ve Burdur a 15 km. uzaklıkta bulunan Kuruçay Höyüğü de, Burdur İli nin Prehistorik (Tarih Öncesi) Dönem kültürünü yansıtan önemli bir merkezdir.
556 I.BURDUR SEMPOZYUMU 2) Sagalassos Antik Kenti Göller Bölgesi nin Efes i (Ephesus) olabilecek kültür varlığı kalıntılarına sahip bulunan Sagalassos Antik Kenti; Ağlasun İlçesi nin 7 km. kuzeydoğusunda ve Akdağ ın 1700 m. yükseklikteki güney yamaçlarında kurulmuştur. Homeros a göre kentte yaşadığı bilinen en eski kavim Solymyalılar dır. Lydia, Pers ve M.Ö. 334 yılında Büyük İskender yönetimine girmiş olan Sagalassos Antik Kenti, özellikle Roma Dönemi nde M.S. II. ve III. Yüzyıllarda ticari ve kültürel açıdan gelişme göstermiş ve imparatorluğun en önemli şehirlerinden biri olmuştur. Bizans Dönemi nde Antiocheia dan (Yalvaç) sonra Pisidia nın ikinci önemli piskoposluk merkezi olan Sagalassos ta; Propylon (anıtsal giriş kapısı), aşağı ve yukarı Agoralar, Nymphaion (anıtsal çeşme), 12.000 kişi kapasiteli Tiyatro, Odeion (müzik dinletilerinin de yapıldığı küçük tiyatro), Bouleuterion (meclis binası), Bazilika, Antonius Pius Tapınağı, Büyük Cadde, Lahitler ve Kaya Mezarları bulunmaktadır. Bu denli zengin bir antik kent kalıtımının, uzun yıllar turizm amaçlı kullanılamaması, hem yöre hem de ülkemiz açısından büyük bir eksiklik olarak görülmektedir. Ayrıca, Cremna (Bucak-Çamlık Köyü), Cibyra (Gölhisar), Boubon (Gölhisar-İbecik Köyü), Olbasa (Tefenni-Belenli Köyü), Sia (Bucak-Karaot Köyü), Burdur İli nin araştırılması ve değerlendirilmesi gereken diğer önemli antik kent yerleşimleridir. 3) Ulu Cami Türk Dönemi nin yöredeki en önemli dini yapıtı olan Ulu Cami; Burdur kent merkezindeki yüksek bir tepe üzerinde, Hamitoğlu Felekküddin Dündar Bey tarafından 1294 yılında yaptırılmıştır. Kare planlı olan cami, kesme blok taşlardan yapılmış olup, ahşap tavanlı ve kiremit çatılıdır. Selçuklu ve Beylikler Dönemi nin mimari özelliklerini yansıtan Ulu Cami nin mihrap ve mimberi mermerden yapılmıştır. 1920-1922 yılları arasında restore edilerek bugünkü şeklini alan caminin, kare kaideli iki minaresi bulunmaktadır. 4) Saat Kulesi Burdur un simgesi konumundaki Saat Kulesi, Ulu Cami nin kuzeyindeki giriş kapısının karşısında, 1830 yılında Ahmet Tevfik Paşa tarafından yaptırılmıştır. 1914 yılındaki depremde yıkılan kule, Burdurlu Hacı Rıza tarafından 1936-1937 yıllarında Burdur kesme taşından yeniden inşa ettirilmiştir. 4x4 m² kaidesi olan zarif ve ilgi çekici Saat Kulesi nin yüksekliği 40 m. olup, üst bölümünün dört yönünde saat bulunmaktadır. 5) Hanlar ve Kervansaraylar Susuz Kervansaray: Bucak İlçesi, Susuz Köyü nde yer alan kervansaray, 1246 yılında (13. yy.) Selçuklular tarafından yaptırılmıştır. Ünlü İpek Yolu güzergahında bulunan kervansaray, 927.50 m² ölçütünde ve kare planlıdır. Benzerlerine göre oldukça sağlam ve kullanılabilir durumda bulunan kervansarayın geometrik motiflerle süslü giriş kapısı ilgi çekicidir. İncir Han: Bucak İlçesi nin7 km. batısındaki İncirdere Köyü nde yer alan han, Anadolu Selçuklu Sultanı Gıyaseddin Keyhüsrev Bin Keykubat tarafından 1236-1246 yılları arasında yaptırılmıştır. 4993 m² ölçütündeki hanın en ilgi çekici yeri, kitabeli giriş kapısıdır. 6) Tarihi Konaklar ve Ünlü Burdur Evleri Türk-Osmanlı sivil mimarisinin en seçkin örnekleri olan; geometrik desenli, renkli vitraylı pencereleri, çeşitli motiflerle bezenmiş ahşap tavanları, dolapları ve yüklükleriyle ünlü XVII. yüzyıl yapıtı Taşoda ; hayat bölümü ve özellikle baş odası altın ve gümüş varak kullanılarak geometrik desen ve çiçek motifleriyle süslü XVII. yüzyıl yapıtı Baki Bey Konağı (Koca Oda); ahşap işlemeli tavanları, alçı kabartmalarla süslü baş odası ile ilgi çeken XIX. yüzyıl yapıtı Mısırlılar Evi, Çelikbaşlar Evi, Piribaşlar Evi ve Çetinerler Evi; gerek doğal çevre ile uyumlu estetik dış yapıları, gerekse iç dekorasyon ve süslemeleriyle Burdur un kültürel dokusunu oluşturan yapıtlardır. SONUÇ VE ÖNERİLER Burdur; Göller Bölgesi nde, Antalya İli güzergahı üzerindeki elverişli coğrafi konumunun yanı sıra, doğal kaynaklarının, tarihi ve kültürel değerlerinin oluşturduğu turistik ürün çeşitliliği ile turizmde gelişmeye aday bir ilimiz olarak görülmektedir. Burdur İli nin doğal ve kentsel değerlerinden Koruma-Kullanma Dengesi esasına göre yararlanabilmek ve yörede Sürdürülebilir Turizm ve Kalkınma olgusunu temel ilke olarak benimseyebilmek için, aşağıda önem ve öncelikle belirtilen kısa ve orta vadede yapılabilir nitelikteki önerilerin hayata geçirilmesi gerekli görülmektedir. Tarihi Taşoda Konağı ndan, günümüzde Etnoğrafya Müzesi olarak yararlanılmaktadır.
I.BURDUR SEMPOZYUMU 557 1) Konaklama tesisi ve yatak sayısının sınırlı olduğu Burdur İli nde tarihi konaklar ve ünlü Burdur evleri, tarihi ve kültürel değerleri korunarak restore edilmeli ve turizm amaçlı kullanıma açılmalıdır. Safranbolu, Şirince ve Gökçeada örneklerinde olduğu gibi, benzeri bir uygulama; yörenin otantik özelliğinin yansıtılmasının yanı sıra, konaklama ihtiyacının karşılanması ve aile ekonomisine katkı sağlaması bakımından önem arzetmektedir. 2) Göller Bölgesi ne her şey dahil özel ilgi turlarını yönlendirebilmenin ilk hedefi; mevcut havaalanının yeniden işletmeye açılarak havayollarının günümüz turizm hareketlerindeki etkinliğinden yararlanmak olacaktır. Nitekim herşey dahil paket turların uluslararası turizm pazarında % 85 inin havayollarıyla düzenlenmesi (Air Transport World, 1992:21 ), böyle bir uygulamayı zorunlu kılmaktadır. 3) Ülkemizde Göller Bölgesi nin en temiz ve çevre değerleriyle en çekici tatlı su gölü olan Salda Gölü nün; resort, rekreasyon ve sağlık turizmine açılması ile ilgili araştırma ve planlama çalışmalarına ağırlık verilmelidir. Göl ve çevresi, Turizm Alanı kapsamına alınarak; plaj bölgesinin çevre düzenlemesi yapılmalı, doğanın otantik özelliğini bozmayan bungalov tipi konaklama tesisleri inşa edilmeli, plaj bölgesinde jel banyoları için küçük havuzlar oluşturarak göldeki jel, Salda Gölü Güzellik Jeli olarak sağlık turizmine açılmalıdır. 4) Burdur Gölü nün güneybatı yönünde yer alan, Burdur Gölü Su Kuşları Yaban Hayatı Koruma Sahası, Ornitoloji Turizmi ne açılmalıdır. Böyle bir uygulama, paket programlarla yöreye düzenlenecek olan özel ilgi turlarını (special interest tours) daha çekici kılacak ve turistik talebi arttıracaktır. 5) Burdur İli nin turizm pazarlamasında temel parametresi; doğal, tarihi, kültürel değerlerini ve geleneksel konukseverliğini dinamik ve sürekli bir şekilde ulusal ve uluslararası turizm fuarlarında tanıtımı olacaktır. Ayrıca, Türkiye ye en çok turist getiren Thomson Holiday, Thomas Cook, Airtours, Neckermann, TUI, Touropa, Kuoni, Ögertur gibi uluslararası üne sahip tur operatörlerinin üst düzey yöneticilerini ve tur rehberlerini, turizm sezonunun sona erdiği Ekim ya da Kasım aylarında yöreye davet ederek turizm potansiyelini yerinde görmelerini sağlamak ve onları ağırlamanın; günümüzde turizm değerlerini pazarlamak ve gelirlerini artırmak isteyen her ülke, bölge ve yörenin uyguladığı en etkili yöntemlerden biri olduğu bilinmeli ve bu yönde de girişimlerde bulunulmalıdır. 6) İnsuyu Mağarası; Burdur-Antalya güzergahı üzerinde, yerel ve bölgesel turların ekseninde yer almaktadır. Bu bağlamda İnsuyu Mağarası nın, seyehat acenteleri ve tur operatörlerinin organize ettikleri yerel ve bölgesel tur programlarına dahil edilmesi konusunda girişimlerde bulunulmalıdır. Mağaranın Turizm Coğrafyası ndaki elverişli konumundan yararlanarak gerçekleştirilmesi öngörülen böyle bir uygulama, hem yörenin etkin ve sürekli tanıtımı hem de turizm gelirlerinin arttırılması açısından gerekli görülmektedir. 7) Selçuklular ın bölgede inşa ettikleri sağlam, korunaklı ve kullanılabilir durumda bulunan geleneksel konaklama tesisleri olan kervansaraylar, aslına uygun bir şekilde restore ettirilerek turizm amaçlı kullanıma açılabilmelidir. Anadolu Selçuklu Dönemi nin ünlü İpek Yolu güzergahında yer alan Susuz Kervansarayı, bu uygulamaya iyi bir örnek teşkil edebilir. 8) Burdur İli ve ilçelerinin kendine özgü folklorik, etnoğrafik, el sanatları ve gastronomi kültürünü gelecek nesillere tanıtıp sevdirebilmek ve bu kültürün yüzyıllar süresince devamlılığını sağlayabilmek için, Burdur un Geçmişten Geleceğe Kültürel Değerleri veya Burdur İli nin Geçmişten Geleceğe Geleneksel Değerleri başlığını taşıyan bir envanterinin hazırlanması yararlı olacaktır. Bu konuda geçmişini iyi bilmeyen nesillerin, geleceklerine de sağlıklı bir şekilde yön vermelerinin mümkün olamayacağı asla unutulmamalıdır. İnanıyoruz ki; Burdur İli nin doğal, tarihi, kültürel zenginliklerinin yanı sıra, halkının kendine özgü geleneksel ve cömert konukseverliğinin de yörede turizmin geliştirilmesinde büyük payı olacaktır. Bu duygu ve düşüncelerle, siz hemşerilerime ve tüm katılımcılara saygılarımı sunuyorum. Kaynakça AKURGAL Ekrem, Anadolu Uygarlıkları, İstanbul, 1995. Air Transport World, Cleveland, 1992. Burdur İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, İstatistik Verileri, Burdur, Ağustos 2005. GÜRDAL Mehmet, Türkiye Turizm Coğrafyası, Muğla, 2001. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Turizm İstatistikleri, Ankara, 2004. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye nin Turizm Değerleri, Ankara, 2004. Yiyecek-içecek bilimi, sanatı ve kültürüdür.