AFYON İLİ AKARSULARINDA YAYILIŞ GÖSTEREN BALIK TÜRLERİ VE DAĞILIMLARI

ÖZET AFYON İLİ AKARSULARINDA YAYILIŞ GÖSTEREN BALIK TÜRLERİ VE DAĞILIMLARI Vedat YEĞEN 1, Süleyman BALIK 2, Erdal BİLÇEN 1, Hasan M. SARI 2, Rahmi UYSAL 1, Ali İLHAN 2, Hasan BOSTAN 1, 1-EĞİRDİR SU ÜRÜNLERİ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ, 2-EGE ÜNİVERSİTESİ SU ÜRÜNLERİ FAKÜLTESİ TEMEL BİLİMLER BÖLÜMÜ İÇSU A.B.D vyegen@gmail.com Bu çalışmada, Afyon ili akarsularında yayılış gösteren balık türleri ve kaynaklara göre dağılımı incelenmiştir. Araştırma, 2004 yılı Haziran-Eylül ayları arasında toplam 24 istasyonda gerçekleştirilmiştir. Örneklemelerde elektroşoker kullanılmıştır. Örneklemeler sonucunda elde edilen numuneler Eğirdir Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ne getirilmiş, tür teşhisleri enstitümüz ve Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Temel Bilimler Bölümü İçsular biyolojisi laboratuarlarında metrik ve meristik özelliklerine göre yapılmıştır. Yapılan çalışmalar sonucunda 8 familyaya ait 21 takson belirlenmiştir. Bunlardan Alburnoides bipunctatus, Barbus tauricus esherichi, Capoeta tinca, Gobio gobio, Leuciscus cephalus, Pseudophoxinus maeandricus, Cobitis simplicispina, Cobitis turcica, Nemachilus angorae, Seminemachilus lendlii, Knipowitschia caucasica türleri bölgeden ilk defa bildirilmektedir. Anahtar Kelimeler: Afyon, Tatlısu Balıkları, dağılım, içsu FISH SPECIES OF STREAMS IN AFYON PROVINCES AND THEIR DISTRIBUTION ABSTRACT In this study, the freshwater fish spreading in Afyon Province and their distiribution in these streams was researched. Research was carried out in total 24 station between June-September 2004. Electroshocker was used in sampling activities. The samples, which were caught through sampling activities, had been brought and species identification was determined according to metric and meristic characteristics in the laboratories of our institute and Aegean University, Fisheries Faculty, Department of Basic Sciences. As result of this activities, 21 taxa belonging to 8 families were determined. Alburnoides bipunctatus, Barbus tauricus esherichi, Capoeta tinca, Gobio gobio, Leuciscus cephalus, Pseudophoxinus maeandricus, Cobitis simplicispina, Cobitis turcica, Nemachilus angorae, Seminemacheilus lendlii, Knipowitschia caucasica are recorded for the first time from this province. Keywords: Afyon, Freshwater fish, distribution, inlandwater GİRİŞ Türkiye Tatlısu balık faunası ile ilgili ilk çalışma Abbolt (1835) la başlamıştır (Geldiay ve Balık 1996). Daha sonraları Richardson, Deyrolle, Gaillard, Boulenger, Steindachner, Leidenfrost, Devedjiyan, Hanko, Pellegrin, Pietschmann, Neu, Beccari ve Kosswig tarafından 1940 lara kadar getirilmiştir (Erk akan 1983, Balık, 1988). 1940 dan sonra Battalgazi, Sözer, Ermin ve Bozkurt gibi yerli araştırmacılarımız 1939-1945 yılları arasındaki kısa bir dönemde Türkiye tatlısu balık faunası konusunda büyük katkılar sağlayan çalışmalar yapmışlardır. 1970 li yıllardan sonraki dönemde Kuru, Aras, Balık, 419

Solak, Kelle, Erdemli gibi yerli araştırıcılarımızın katılımıyla çalışmalara devam edilmiştir (Geldiay ve Balık, 1996). Konuyla ilgili çok sayıda çalışmalar yapılmıştır Erk akan (1983 a,b,), Elvira (1987, 1997), Balık (1988, 1995), Bogutskaya (1992, 1997), Ahnelt ve ark. (1995), Alaş ve ark.(1997), Erk akan ve ark.(1999), Neer ve ark. (1999), Hrbek ve Wildekamp (2003), Kuru (2004), Atalay (2005) fakat bu çalışmalar bölgenin de içinde bulunduğu havzaların belirli bölümlerini kapsamaktadır. Bölgenin tamamını kaplayan bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Büyük bölümü ülkemizin önemli kapalı havzalarından biri olan Akarçay Havzası nda bulunan Afyon ilinin sınırları içinde büyük akarsu bulunmamaktadır. Başlıca akarsularını Büyük Menderes ve Sakarya nehirlerine dökülen dereler oluşturmaktadır. İlin kuzeydoğusunda bulunan sular Sakarya Nehri ne, kuzeybatı kesimindekiler de yine Sakarya nın kolu olan Porsuk Çayı na dökülerek Karadeniz e ulaşır. Batıdaki sular Büyük Menderes in kolu Kufi Çayı na karışarak Ege Denizi ne gider. En önemli akarsuyu Akarçay dır. Kaynaklarını Ahırdağı kuzey yamaçları ile Kumalar Dağı nın kuzeybatı yamaçlarından çıkan dereler oluşturur. Bu dereler Sincanlı ovasının merkezinde Aksu Çayı (Nacak Deresi) adı altında birleşir. Bu dere Afyon un doğusunda kuzeyden gelen Akarçay ile birleşir. En önemli kollarından biri olan Kali Çayı ile Sofunun Çiftliği mevkisinde birleşen Akarçay Eber Gölü ne dökülür. Havzanın genelinde yazın kuruyan küçük dereler bulunmaktadır(saraçoğlu, 1990, DPT, 1996,. Yılmaz,2001). MATERYAL VE YÖNTEM Araştırma sahası Afyon ili sınırları içinde olan Akarçay, Aksu (Nacak) Deresi, Karadirek Deresi, Pınarbaşı Deresi, Kali Çayı ve Büyük Menderes Nehri nin kaynak bölgesi ve iki adet su kaynağını kapsamaktadır. Çalışmalar 2004 yılında Haziran-Eylül ayları arasında bu kaynaklardan seçilen 24 istasyonda yürütülmüştür(şekil 1). 1. Akarçay 1.İst. 2. Akarçay 2.İst. 3. Akarçay 3.İst. 4. Akarçay 4.İst 5. Akarçay 5.İst 7. Aksu Deresi 2.İst. 9. Aksu Deresi 4.İst. 6. Aksu Deresi 1.İst. 8. Aksu Deresi 3.İst. 10. Aksu Deresi 5.İst. 11. Kali Çayı 12. Üçler Kayası Şekil 1.Örnekleme İstasyonları Figure 1.Sampling Stations 13. Kumalar Çayı 1.İst. 15. Büyük Menderes 17. Karadirek Deresi 2.İst. 19. Karadirek Deresi 4.İst. 21. Pınarbaşı Deresi 2.İst. 23. Yarıkkaya B.Tuğluk 14. Kumalar Çayı 2.İst. 16. Karadirek Deresi 1.İst. 18. Karadirek Deresi 3.İst. 20. Pınarbaşı Deresi 1.İst. 22. Pınarbaşı Deresi 3.İst 24. Çığrı Köyü Örneklemelerde Honda EU 20İ model jeneratör kullanılmıştır. İstasyonların fiziksel özellikleri WTW Multi 340 İ model su kalite test cihazıyla ölçülmüş, koordinatları Magellan Sportrak GPS ile alınmıştır (Tablo 1). Elde edilen numuneler arazi 420

şartlarında suyla temizlendikten sonra %4 lük formalin solüsyonuna atılmış, renk ve desen özellikleri kaybolmadan fotoğraflandırılmıştır. Fotoğraflandırmada Nikon Coolpix 4300 ve D100 model dijital fotoğraf makineleri kullanılmıştır. Numuneler plastik kavanozlar içinde Eğirdir Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ne getirilmiş, enstitü ve Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Temel Bilimler Bölümü laboratuarlarında uygun kaynaklar kullanılarak metrik ve meristik özelliklerine göre tür teşhisleri yapılmıştır (Berg 1962,1964,1965; Kuru 1980, Elvira, 1987,1997; Bogutskaya, 1992; Ahnelt ve ark., 1995; Geldiay ve Balık, 1996; Erk akan ve ark.,1999; Hrbek ve Wildekamp, 2003). Çalışma süresince toplam 1142 örnek yakalanmıştır. Türlerin bireysel yoğunlukları, Numune Sayısının Toplam Numune Sayısına bölünmesiyle hesaplanmıştır. BULGULAR Araştırma sahasında yapılan çalışmalar sonucunda, 19 istasyondan toplam 1142 örnek elde edilmiş, 8 familyaya ait 21 takson belirlenmiştir. Cyprinidae familyasının bölgedeki en baskın familya olduğu tespit edilmiştir. Familyaların yüzde dağılımları Şekil 2 de verilmiştir. Bu türlerden Alburnoides bipunctatus, Barbus tauricus esherichi, Capoeta tinca, Gobio gobio, Leuciscus cephalus, Pseudophoxinus maeandricus, Cobitis simplicispina, Cobitis turcica, Nemachilus angorae, Seminemachilus lendlii, Knipowitschia caucasica bölge açısından ilk defa tarafımızdan bildirilmektedir. Araştırmalarımız sonucunda elde edilen türler ve bu türlerin kaynaklara göre dağılımı ve yoğunlukları Tablo 2 de verilmiştir. Familyaların Yüzde (%) Dağılımları 45,0 36,1 0,1 Cyprinidae 0,1 Balitoridae Salmonidae 2,8 Esocidae Cobitidae 8,9 Cyprinodontidae 1,4 Poecilidae 5,6 Gobiidae Şekil 2.Familyaların Yüzdesel Dağılımı Figure 2.Percentage Ratio of Families Oncorhynchus mykiss (Walbaum, 1792) Türkçe Adı: Gökkuşağı Alabalığı Örnek sayısı:1 Yoğunluğu: %0,09 Vücudun tamamı koyu kahve veya esmer, karın bölgeleri parlak gümüşi renktedir. Vücudun yan taraflarında L.lateral boyunca uzanan parlak gökkuşağı renginde bir bant bulunur. Baş, solungaç kapağı, vücudun yan ve sırt kısımları, sırt ve kuyruk yüzgeçleri üzerinde irili ufaklı düzensiz dağılmış birçok siyah benek vardır. Esox lucius Linnaeus,1758 Türkçe Adı: Turna Balığı 421

Örnek Sayısı: 1 Yoğunluğu: %0,09 Vücut rengi sarımsı-yeşil görünür sırt kısmı zeytin yeşili yansımalar gösterir. Karın bölgesi genellikle açık sarı veya kirli beyazdır. Çizelge 1.Örnekleme İstasyonları Koordinatları ve Fiziko-Kimyasal Özellikleri Table 1.Coordinates and Physico-chemical Parameters of Sampling Stations İstasyonlar Koordinat Tarih Akarçay 1. Birinci İstasyon (Beyköy Mevki) 2. İkinci İstasyon (Akören Mevki) 3. Üçüncü İstasyon (Aşağıtandır Köyü) 4. Dördüncü İstasyon (A.tandır Su Kay.) 5. Beşinci İstasyon (Gebeceler Mevki) Aksu Deresi 6. Birinci İstasyon (Balmahmut Mevki) 7. İkinci İstasyon (Ayvalı Mevki) 8. Üçüncü İstasyon (Akçasar Köyü) 9. Dördüncü İstasyon (Güneyköy Mevki) 10. Beşinci İst. (Elvanpasa Mevki) 39 03'12"N 30 28'62"E 39 00'60"N 30 27'65"E 38 57'36"N 30 26'44"E 38 56'40"N 30 25'92"E 38 46'44"N 30 46'87"E 38 47'89"N 30 20'15"E 38 48'63"N 30 15'37"E 38 50'78"N 30 09'46"E 38 47'22"N 30 05'46"E 38 46'77"N 30 01'44"E 11. Kali Çayı 38 32'45"N 30 50'63"E 12. Üçlerkayası 39 04'91"N 30 25'86"E Kumalar Çayı 13. Birinci İstasyon 38 12'43"N (Cumhuriyet Köyü) 30 15'06"E 14. İkinci İstasyon 38 09'35"N (Uluköy Mevkii) 30 13'88"E Büyük Menderes 15. Kabaklı Mevkii 38 07'26"N 30 05'44"E Karadirek Deresi 16. Birinci İstasyon (Saltık Mevki) 17. İkinci İstasyon (Dodurga Mevki) 18. Üçüncü İstasyon (Karadinek Mevki) 19. Dördüncü İstasyon (Mahmari Köprüsü) Pınarbaşı Deresi 20. Birinci İstasyon (Çiftlik Köyü) 38 29'48"N 30 04'58"E 38 30'70"N 30 09'91"E 38 33'01"N 30 11'79"E 38 37'29"N 30 17'25"E 39 08'38"N 31 24'49"E 21. İkinci İstasyon 39 05'03"N (Veysel Köyü) 31 22'08"E 22. Üçüncü İstasyon 39 02'92"N (Kaynak Sul.Kan.) 31 19'63"E 23. Yarıkkaya Büyük 39 00'38"N Tuğluk 31 33'34"E 24. Çığrı Köyü 37 48'64"N 30 03'03"E Rakım (m) Sıcaklık ( C) ph Çöz.O 2 (mg/l) Kondaktivite (µs 25 C /cm) 01.07.2004 1146 - - - - 01.07.2004 1109 18,4 7,5 9,1 159 01.07.2004 1072 19 7,82 6,55 463 01.07.2004 - - - - - 22.09.2004 1167 18,4 8,43 5,92 370 30.06.2004 1056 18,9 7,66 5.07 644 30.06.2004 1069 21,9 8,05 11,03 510 30.06.2004 1314 - - - - 30.06.2004 - - - - 1149 30.06.2004 - - - - 1354 22.09.2004 1017 17,1 8,04 6,11 426 01.07.2004 1132 19,2 7,5 9,1 159 29.06.2004 1125 14,3 7,66 5,07 644 29.06.2004 1157 - - - - 18.08.2003 - - - - - 29.06.2004 1121 - - - - 29.06.2004 989 - - - - 29.06.2004 1004 - - - - 29.06.2004 1173 18,7 7,95 11,52 559 20.09.2004 1510 18,6 8,01 5,92 1094 21.09.2004 885 17,3 7,76 5,68 1113 21.09.2004 887 18,7 7,17 4,54 1013 01.07.2004 900 20,7 7,78 7,7 897 28.06.2004 1171 - - - - 422

Alburnoides bipunctatus (Bloch, 1782) Türkçe Adı: Noktalı İnci Balığı Örnek Sayısı: 33 Yoğunluğu: %2,89 Sırt kısmı mavimsi yeşil, yan taraflar ve karın bölgesi gümüş beyazıdır, dorsal ve kaudal yüzgeçler kahverengi-yeşil, anal yüzgeç sarı kahverengi, diğerleri ise renksizdir. Pektoral, ventral ve anal yüzgecin kaidesi kırmızı-turuncu renklidir. Yüzgeçler üzerinde küçük siyah benekler bulunur. Alburnus orontis (Sauvage, 1882) Türkçe Adı: Anadolu İnci Balığı Örnek Sayısı: 8 Yoğunluğu: %0,70 Vücut rengi sırtta gri-yeşil, karın tarafta ise krem sarısı veya gümüş beyazıdır. Yan taraflarında az çok belli şekilde görülebilen, çelik mavisi renkte boyuna birer bant uzanmaktadır. Dorsal ve kaudal yüzgeçler grimsi, diğerleri ise sarımtraktır. Vimba vimba (Linnaeus, 1758) Türkçe Adı: Eğrez Örnek Sayısı: 3 Yoğunluğu : %0,26 Renk, başın üst tarafı ve sırt bölgesinde kurşuni siyah; karın tarafında ise, gümüş beyazıdır. Pektoral ve Ventral yüzgeçlerin uç kısımları bazen sarı-kırmızı renkte görülür. Diğer yüzgeçleri genellikle kurşuni-gri renktedir. Pseudophoxinus maeandricus (Ladiges 1960) Türkçe Adı: Çiçek Balığı Örnek Sayısı: 3 Yoğunluğu : %0,26 Renk, genellikle sırt kısmında koyudur ve aşağı doğru inildikçe açılır. Karın bölgesi sarımsı krem rengindedir. Kuyruk ve sırt yüzgeci koyu, diğer yüzgeçler ise açık renklidir. Leuciscus cephalus (Linnaeus, 1758) Türkçe Adı: Tatlısu Kefali Örnek Sayısı: 196 Yoğunluğu : %17,16 Vücudun sırt kısmı koyu olup, mavi-yeşil renkte metalik yansımalar gösterir. Renk yan taraflara doğru gittikçe açılır ve karın kısmında sarı-beyaz bir görünüş kazanır. Dorsal, Kaudal ve Pektoral yüzgeçler renksiz; Ventral ve Anal yüzgeçler ise portakal sarısı renktedir. Vücudunu örten pulların uç kısmında küçük ve siyah renkli pigment taneleri görülür. Hemigrammocapoeta kemali (Hanko, 1924) Örnek Sayısı: 25 Yoğunluğu : %2,19 Renk sırtta kahverengi, yan taraflarda gri, karın kısmında ise beyazdır. Vücudun yan taraflarında L.laterali de kapsayan koyu renkli tek sıralı bir bant bulunur. Dorsal ve Kaudal yüzgeç hafif koyu, diğer yüzgeçler açık renklidir. Gobio gobio (Linnaeus, 1758) Türkçe Adı: Dere Kayası Örnek Sayısı: 118 Yoğunluğu : %10,33 Renk sırtta kahverengi-yeşil olup, yan taraflarda gittikçe açılır. L.lateralin alt tarafında karın bölgesinde gümüş beyazı-gri renk alır. Vücudun yan taraflarında gayet belirgin 8-10 adet kahverengi benek bulunur. Bütün yüzgeçler beneklidir. Chondrostoma holmwoodii meandrensis Elvira,1987 Türkçe Adı: Kababurun Örnek Sayısı: 77 Yoğunluğu : %6,74 423

Renk sırtta yeşilimsi kahverengi veya kurşunidir. Yan tarafları ve karın kısmı gribeyazdır. Dorsal ve kaudal yüzgeçleri esmerimsi, diğer yüzgeçler ise portakal sarısı veya kırmızıdır. Chondrostoma regium (Heckel, 1843) Türkçe Adı: Kababurun Örnek Sayısı: 1 Yoğunluğu : %0,09 Renk sırtta yeşilimsi kahverengi olup, ışıkta mavi yansımalar gösterir. Yan tarafları ve karın kısmı ise portakal sarısıdır. Barbus tauricus esherichi Berg, 1949 Türkçe Adı: Bıyıklı Balık Örnek Sayısı: 34 Yoğunluğu : %2,98 Sırt kısmı koyu sarı, karın kısmı ise açık sarıdır. Baş dahil vücudun tamamı ve tüm yüzgeçler, düzensiz siyah ufak beneklerle kaplanmıştır. Capoeta capoeta sieboldi (Steindachner, 1864) Türkçe Adı: Siraz Balığı Örnek Sayısı: 8 Yoğunluğu : %0,70 Vücut rengi sırtta gri kahverengi, karın bölgesi ve yan taraflarda sarımsı beyazdır. Yüzgeçler renksizdir. Capoeta tinca (Heckel, 1843) Türkçe Adı: Siraz Balığı Örnek Sayısı: 8 Yoğunluğu : %0,70 Vücudun sırt tarafı esmer-kahverengi, yan taraflar ve karın bölgesi ise, sarımtrak renktedir. Bazen sırt bölgesinde mavi renkli yansımalar görülebilir. Cobitis simplicispina Hanko, 1925 Türkçe Adı: Çöpçü Balığı Örnek Sayısı: 26 Yoğunluğu : %2,28 Vücudun sırt kısmı kirli sarı alt kısmı ise açık sarıdır. Gambetta zonunun tamamı görülür ve son sırasında iri kahveregi-siyah benekler bulunur. Dorsal ve kaudal yüzgeçler benekli, diğer yüzgeçler beneksizdir. Morfolojik özellikleri özellikle renk ve desenleri çok geniş varyasyon göstermektedir Cobitis turcica (Hanko, 1925) Türkçe Adı: Çöpçü Balığı Örnek Sayısı: 6 Yoğunluğu : %0,53 Vücut rengi çok değişken olmakla beraber sırtı sarımsı gri, yan taraflar ve karın kısmı ise bazen beyaz bazen de kirli sarıdır. Gambetta zonunun sonuncu sırasının altında düzensiz dağılmış ufak benekler bulunur. Nemacheilus angorae (Steindachner, 1897) Türkçe Adı: Çöpçü Balığı Örnek Sayısı: 403 Yoğunluğu : %35,29 Renk çok değişkendir, genellikle gri-sarı görünüştedir. Vücudun sırt bölgesinde ve yan taraflarında, çeşitli büyüklükte ve gelişi güzel dağılmış kahverengi-esmer benekler bulunur. Dorsal ve Kaudal yüzgeçlerde çoğu kez düzenli seriler halinde yerleşmiş ve küçük kahverengi noktalardan meydana gelmiş enine bantlar bulunur. Diğer yüzgeçler ise, genellikle renksizdir Seminemacheilus lendlii (Hanko, 1924) Türkçe Adı: Çöpçü Balığı Örnek Sayısı: 9 Yoğunluğu : %0,79 424

Vücudun genel rengi sarımtırak gridir. Sırt ve yan taraflar düzensiz sıralanmış küçük kahverengi lekelerle süslenmiştir. Dorsal, Pektoral ve Kaudal yüzgeçler üzerinde küçük noktalardan oluşmuş ince bantlar bulunur. Aphanius villwocki Hrbek ve Willdekamp,2003 Türkçe Adı: Dişli Sazancık Örnek Sayısı: 102 Yoğunluğu : %8,93 Dişilerde zemin sırt kısmında koyu yeşil-kahverengi, yan taraflar açık kahverengi, karın kısmı açık sarıdır. Vücut üzerinde düzensiz dağılmış ufak benekler bulunur. Kuyruk yüzgecinin başlangıcında L.lateral bitiminde siyah bir benek bulunur. Kuyruk yüzgeci ve Dorsal yüzgeç koyu sarı-yeşil renkli, diğer yüzgeçler saydamdır. Erkeklerin sırt kısmı koyu yeşil-kahverengidir. Yan taraflara gidildikçe renk açılır karın kısmı açık sarıdır. Vücut üzerinde sayıları 13-15 arası değişen enine ince bantlar bulunur. Pektoral yüzgeç dışında bütün yüzgeçler renklidir. Dorsal ve Kaudal yüzgeç üzerinde enine çizgi halinde bant bulunur. Anal yüzgeç koyu sarıdır ve serbest kenarında ince siyah bir bant bulunur Gambussia affinis (Baird ve Girard, 1853 Türkçe Adı: Sivrisinek Balığı Örnek Sayısı: 16 Yoğunluğu : %1,40 Vücut rengi gri kahverengidir ve sırt tarafında çoğu kez mavi-yeşil yansımalar görülür. Dorsal ve Kaudal yüzgeçler üzerinde küçük siyah benekler bulunur. Knipowitschia caucasica (Berg, 1916) Türkçe Adı: Küçük Kaya Balığı Örnek Sayısı: 64 Yoğunluğu : %5,60 Vücut açık renklidir, alt kısmı beyazdır. Dişilerde vücudun yanlarında noktalar vardır ve renkleri erkeklere göre daha açıktır ve birinci dorsal yüzgeçlerinde koyu bir nokta vardır. FAUNA KOMPOZİSYONU Elde edilen numunelerden 21 tanesi doğal türdür. O. mykiss egzotik bir türdür ve akarsu üzerinde bulunan yetiştiricilik çiftliklerinden kaçmış olma ihtimali yüksektir. Bundan dolayı fauna kompozisyonuna ait hesaplamalarda göz önüne alınmamıştır. Akarçay, Aksu (Nacak) Deresi, Kali Çayı Akarçay havzasında bulunmaktadır. Aksu (Nacak) Deresi içerdiği 7 türle havzanın balık faunası açısından en zengin akarsuyudur. C. tinca, G. gobio ve N. angorae bu havzadaki akarsuların hepsinde bulunmuştur. N. angorae en yoğun olarak bulunan türdür (Tablo 2). Büyük Menderes ve Karadirek Deresi Büyük Menderes havzasında bulunmaktadır. Her iki akarsuyun balık faunası birbirine benzemektedir. L. cephalus en yoğun olarak bulunan türdür. Bu türü G. gobio ve N. angorae türleri izlemektedir (Tablo 2). Pınarbaşı Deresi ve Yarıkkaya Büyük Tuğluk Yukarı Sakarya Havzası nda yer almaktadır. Pınarbaşı deresi içerdiği 10 tür ile balık faunası açısından ilin en zengin akarsuyudur. İki suyun balık faunası birbiriyle benzerlik göstermektedir. Aphanius villwocki bu sulardaki en yoğun tür olarak bulunmuştur. Bu türü B. tauricus escherichi izlemektedir (Tablo 2). Üçlerkayası bir su kaynağıdır. Akarçay havzası nda bulunmaktadır. N. angorae en yoğun bulunan tür olarak tespit edilmiştir (Tablo 2). 425

Çığrı Köyü sınırlarındaki su Burdur Gölü havzası nda yer almaktadır. Egzotik bir tür olan O.mykiss temin edilmiştir. Bu yüzden değerlendirmeye tabi tutulmamıştır. Kumalar çayı, Büyük Menderes havzası nda bulunmaktadır. Numune temin edilemediği için tabloda yer almamıştır. TARTIŞMA VE SONUÇ Afyon içsularında 8 familyaya ait (Salmonidae, Esocidae, Cyprinidae, Cobitidae, Balitoridae, Cyprinodontidae, Poecilidae, Gobiidae) familyalarına ait 21 takson belirlenmiştir. Çalışmamız süresince 1142 örnek yakalanmıştır. Akarçay da 108, Aksu (Nacak) Deresi nde 346, Karadirek Deresi nde 199, Pınarbaşı Suyu nda 169, Büyük Menderes Nehri nde 198, Kali Çayı nda 40, Üçlerkayası nda 59, Yarıkkaya da 22 birey yakalanmıştır. Yakalanan türlerin bireysel sayıları incelendiğinde ilk sırayı %35,3 lük oranıyla N. angorae alırken, bu türü L. cephalus (%17,2) ve G. gobio (%10,3) izlemektedir. Bölgede E. lucius ve C. regium (%0,1) yoğunluğu en az olan türler olarak bulunmuştur (Tablo 2). Familya yoğunlukları açısından en baskın familyanın Cyprinidae familyası olduğu bulunmuştur (Şekil 2). Çizelge 2.Türlerin Akarsulara Göre Dağılımı ve Toplam Örnek Sayısı İçindeki Yüzdeleri Table 2.Distribution of Fish Species in Streams and Their Percentage Ratio in Total Number Akarçay Aksu(Nacak) Deresi Karadirek Deresi Pınarbaşı Deresi B.menderes Kali Çayı Üçlerkayası Yarıkkaya B.Tuğluk Genel Türler N % N % N % N % N % N % N % N % N % E.lucius 1 0,5 1 0,1 A.bipunctatus 12 3,5 21 12,4 33 2,9 A.orontis 7 4,1 1 2,5 8 0,7 B.tauricus 4 1,2 2 1,0 25 14,8 2 1,0 1 4,5 34 3,0 C.c.sieboldi 8 4,7 8 0,7 C.h.meandrensis 77 38,9 77 6,7 C.regium 1 0,6 1 0,1 C.tinca 1 0,9 4 1,2 3 7,5 8 0,7 G.gobio 5 4,6 19 5,5 36 18,1 34 17,2 16 40,0 8 13,6 118 10,3 H.kemalii 25 12,6 25 2,2 L.cephalus 43 12,4 117 58,8 5 3,0 20 10,1 7 17,5 4 18,2 196 17,2 P.maeandricus 3 1,5 3 0,3 V.vimba 3 1,8 3 0,3 C.simp. 16 14,8 6 1,7 3 1,8 1 4,5 26 2,3 C.turc. 1 0,5 5 2,5 6 0,5 N.ang. 13 12,0 258 74,6 40 20,1 13 7,7 23 11,6 13 32,5 42 71,2 1 4,5 403 35,3 S.lendlii 9 15,3 9 0,8 A.villwocki 9 8,3 83 49,1 10 45,5 102 8,9 G.affinis 11 5,6 5 22,7 16 1,4 K.caucasica 64 59,3 64 5,6 Toplam 108 100 346 100 199 100 169 100 198 100 40 100 59 100 22 100 1141 100 426

Bölgenin bağlı olduğu Sakarya ve Porsuk havzalarındaki bazı akarsularda daha once yapılan çalışmalarda (Erk akan 1983 a,b; Alaş ve ark.1997, Hrbek ve Wildekamp, 2003) bulunan Alburnoides bipunctatus, Alburnus orontis, Gobio gobio, Leuciscus cephalus, Barbus tauricus esherichi, Capoeta capoeta sieboldi, Capoeta tinca, Vimba vimba, Cobitis turcica, Nemachilus angorae, Aphanius villwocki türleri çalışma sahamızda bu havzalara bağlı akarsularda tespit edilmiştir. Yapılan çalışmalarda belirlenen bazı türlerin tespit edilememiş olması habitat farklılığı ve istasyonların su kalitelerindeki farklılıktan kaynaklanmış olabilir. Çığrı Köyü ndeki istasyonda tespit edilen Oncorhynchus mykiss türü akarsu üzerinde kurulmuş olan yetiştiricilik çiftliklerinden kaçmış olma ihtimali yüksektir. Büyük Menderes nehri ve Yarıkkaya Büyük Tuğluk mevkiinden yakalanan Gambusia affinis türü ülkemize sivrisinek balığı mücadelesi için getirilmiş ve birçok su kaynağına aşılanmış bir türdür. Tarım Bakanlığınca hazırlanan ve 12 Ağustos 2004 tarih ve 25551 sayılı resmi gazetede yayınlanan 36/2 numaralı sirküler uyarınca Ekolojik Açıdan Zararlı Balıklar olarak nitelendirilen türlerden bir tanesidir. Bölgenin balık faunasını tehdit eden unsurların başında, su kirliliği, yaşama alanlarının tahribi, akarsuların yazın kurumaya varacak derecede aşırı düşüşleri ve kuruması gelmektedir. Bölgede türler üzerinde bir av baskısı bulunmamaktadır. Bölge ülkemizin en önemli kapalı havzalarından biri olan Akarçay Havzası nda bulunmaktadır. Bu yüzden bölgedeki balık populasyonlarının korunması için gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. KAYNAKLAR Ahnelt H., Bianco P.G., Schwammer H., 1995. Systematics and Zoogeography of Knipowitschia caucasica (Teleostei: Gobiidae) Based on New Records from the Aegean Anatolian Area, Ichthyol. Explor. Freshwaters, Vol. 6, No.1, pp. 49-60. Alaş, A., Yılmaz, F., Bulut, S., Koyun, M., Solak, K., 1997. Kokardere (Yukarı Porsuk Havzası-Kütahya) Balıkları Üzerine Sistematik Bir Araştırma IX.Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu, (17-19 Eylül 1997, Eğirdir- ISPARTA), Cilt:1, 81-88 Atalay, M.A., 2005. Pseudophoxinus (Pisces, Cyprinidae) Genusu nun Anadolu da Yayılışı Ve Taksonomik Özelliklerinin Belirlenmesi. Doktora Tezi, S.D.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, ISPARTA 140 Sayfa Balık S.,1988. Türkiye nin Akdeniz Bölgesi İçsu Balıkları Üzerinde Sistematik ve Zoocoğrafik Araştırmalar, Doğa Türk Zooloji, Cilt:12 Sayı:2 156-179 Balık S., 1995. Freshwater Fish in Anatolia, Turkey, Biological Conservation, Elsevier Science Limited, 72, 213-223 Berg L.S., 1962: Freshwater Fishes of the U.S.S.R. and Adjacent Countries. Vol. I (4 th Ed.). Israel Program for Scientific Translations Ltd., Jerusalem. Berg L.S., 1964: Freshwater Fishes of the U.S.S.R. and Adjacent Countries. Vol. II (4 th Ed.). Israel Program for Scientific Translations Ltd., Jerusalem. Berg L.S., 1965: Freshwater Fishes of the U.S.S.R. and Adjacent Countries. Vol. III (4 th Ed.). Israel Program for Scientific Translations Ltd., Jerusalem. Bogutskaya N.G., 1992. A Revision of Species of the Genus Pseudophoxinus (Leuciscinae, Cyprinidae) from Asia Minor, Mitt. Hamb. Zool. Mus. Inst., Band 89, Hamburg, S. 261-290. Devlet Planlama Teşkilatı Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü, 1996. Afyon İli Raporu, DPT Yayın No:2465, Ankara, 90 s. Elvıra B., 1987. Taxonomic Revision of the Genus Chondrostoma Agassız, 1835 (Pisces, Cyprinidae), Cybium, 11 (2): 111-140. Elvıra B., 1997. Taxonomy of the Genus Chondrostoma (Osteichthyes, Cyprinidae): An Updated Review, Folia Zoologica, 46(Suppl.1): 1-14. 427

Erk akan F.,1983 a. Sakarya Havzasının Balıklarının Sistematiği ve Biyo-Ekolojisi Üzerine Araştırmalar, Doğa ve Bilim Dergisi: Veterinerlik ve Hayvancılık Cilt:7, 141-154 Erk akan, F., Atalay-Ekmekçi, F.G. and Nalbant, T.T., 1999. A review of the genus Cobitis in Turkey (Pisces:Ostariophysi:Cobitidae). Hidrobiologia, 403:13-26 Erk akan F.,1983 b. The Fish Species of the Sakarya Basin and Their Abundance. Hacettepe Bulletin of Natural Sciences and Engineering Volume:12, 21-38. Erk akan, F., Atalay-Ekmekçi, F.G. and Nalbant, T.T., 1999. A review of the genus Cobitis in Turkey (Pisces:Ostariophysi:Cobitidae). Hidrobiologia, 403:13-26 Geldiay, R., Balık,S., 1996. Türkiye Tatlısu Balıkları. Ege Üniversitesi Yayınları No:46 İZMİR 532 s. Hrbek T., Wildekamp R.H., 2003. Aphanius villwocki, a new species from the Sakarya River basin of central Anatolian plain, Turkey (Teleostei: Cyprinodontiformes), Ichthyoi.Explor. Freshwaters, Vol. 14, No.2, pp. 137-144. Kuru, M., 1980. Key to Inland Water Fishes of Turkey. Hacettepe Bull. Nat. Sci. Eng., 9, 103-133. Kuru, M.,2004. Türkiye İçsu Balıklarının Son Durumu, GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 24, Sayı (3) 1-21. Saraçoğlu, H.,1990. Bitki Örtüsü Akarsular ve Göller, MEB. Yayınları Öğretmen Kitapları Dizisi:177 İSTANBUL Pp:587 Yılmaz, Ö.,2001. Afyonkarahisar İli Genel Coğrafya Özellikleri Afyonkarahisar Kütüğü Cilt:1 http://www.haber.aku.edu.tr/001-026.pdf 428