REHNİN PARAYA ÇEVRİLMESİ
Genel olarak Taşınmaz rehni TMK m.850 vd.nda, taşınır rehni ise TMK m.939 vd.nda düzenlenmiş olup; ayni bir teminat olan rehnin özelliği dolayısıyla İİK'da rehinli alacaklar için ilamlı ve ilamsız olmak üzere 2 ayrı takip yolu öngörülmüştür. Bu tür takipte haciz aşaması olmayıp takip öncesinde zaten paraya çevrilecek olan mal veya hak üzerinde rehin konmuştur.
Kural, önce rehne başvuru zorunluluğu olup, bu kuralın istisnaları bulunmaktadır.( m.45/2,3; TTK m.1378,1379; TBK m.586)
1) TAŞINIR REHNİNİN PARAYA ÇEVRİLMESİ YOLUYLA İLAMSIZ TAKİP Bu takip yolunda takip talebi üzerine borçlu ile rehin maliki 3. kişiye ödeme emri gönderilir. Ödeme emrine borçlu 7 gün içinde itiraz edebilir. 7 gün içinde itiraz etmez ve 15 gün içinde borcu da ödemez ise veya itiraz etmekle birlikte bu itiraz alacaklı tarafından icra mahkemesinde itirazın kaldırılması yoluyla veya genel mahkemede itirazın iptali yoluyla ortadan kaldırılırsa alacaklı rehinli olan taşınırın satılmasını isteyebilir.
Ödeme emrine itiraz halinde genel haciz yoluyla takibe ilişkin İİK m.62-72 hükümleri uygulanır. Rehin hakkına açıkça itiraz edilmemişse bu rehin hakkı takip safhası içinde tartışma konusu yapılamaz. Sırf rehin hakkına itiraz olunduğu takdirde alacaklı rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takipten vazgeçerek takibin haciz yoluyla devamını isteyebilir. Bu takip yolunda zamanaşımı itirazı olmaz.
2) İPOTEĞİN PARAYA ÇEVRİLMESİ YOLUYLA İLAMSIZ TAKİP Alacaklı bu takipte takip talebine ipotek belgesi ve sözleşme ekler. Borçlu 7 gün içinde ödeme emrine itiraz edebilir. Ancak rehin hakkı itiraz konusu yapılamaz. Borçlu 7 gün içinde itiraz etmez ve 30 gün içinde borcu ödemezse veya itiraz etmekle birlikte alacaklı itirazın kaldırılması veya itirazın iptali yoluyla bu itiraz ortadan kaldırılırsa alacaklı tarafından ipotekli taşınmazın satışı istenebilir.
İpotek limit ipoteği olması halinde takip itirazsız kesinleşse dahi borçlu ipotek limitini aşan alacak kısmının iptali için icra mahkemesine süresiz şikayet yoluyla başvurabilir. Yetkili icra dairesi İİK m.50'ye göre yetkili veya taşınmazın bulunduğu yer icra dairesidir. Ödeme emrine itiraz hakkında m.62-72 hükümleri uygulanır. Ancak ipotek bir cari hesap veya işleyecek kredi vs. gibi bir mukavelenamenin teminatı olarak verilmişse icra mahkemesi bu mukavele ve bununla ilgili sair belge ve makbuzları m.68'deki esaslara göre inceleme yetkisini haizdir.
İtirazın kaldırılması kararının temyizi halinde m.149a/son hükmü kıyasen uygulanır. Yani takip konusu alacağın %15 nispetinde teminat yatırmadığı takdirde temyiz süresince satış durmaz.
3) TAŞINIR REHNİNİN PARAYA ÇERİLMESİ YOLUYLA İLAMLI TAKİP (m.150h) Alacağın veya rehin hakkının yahut her ikisinin bir ilamda veya ilam mahiyetini haiz belgelerde tespit edilmiş olması halinde ilamların icrasına dair hükümler kıyasen uygulanır. Yani icra emrini alan borçlu 7 gün içinde borcu ödemez ve icranın geri bırakılmasına dair bir karar getirmezse alacaklı rehnedilmiş taşınırın satılmasını isteyebilir.
4) İPOTEĞİN PARAYA ÇEVRİLMESİ YOLUYLA İLAMLI TAKİP (m.150h,149,149a,150ı) 1-Alacak veya ipotek hakkı bir ilam yada ilam niteliğindeki bir belgeye bağlanmışsa alacaklı bu yola başvurabilir.(m.150h)
2-İpotek akit tablosu kayıtsız şartsız para borcu ikrarını içeriyorsa ve borç muaccelse ilamlı icra yoluna başvurulabilir(m.149,149a). Bu icra emrinde borcun 30 gün içinde ödenmesi ve bu müddet içinde borç ödenmez ve icra mahkemesinden icranın geri bırakılmasına dair bir karar getirilmezse alacaklının taşınmazın satışını isteyebileceği bildirilir.(m.149/2). Borçlu zamanaşımı itirazında bulunamaz. İcranın geri bırakılması hakkında m.33/1,2,4 fıkraları uygulanır. Yani temyiz talebinin geçerliliği için borçlunun teminat yatırmasına gerek olmayıp m.149a/1 uyarınca borçlu takip konusu alacağın %15'i kadar teminat yatırmadığı takdirde satış durmaz.
3- ipotek akit tablosu kayıtsız şartsız para borcu ikrarını içermese bile krediyi kullandıran alacaklı m.150ı hükmündeki şartlara göre hesap özetini tazmin talebini veya ihtarı krediyi kullanan tarafa gönderir ve bu belgeyi de icra müdürüne ibraz ederse icra müdürü borçluya icra emri gönderir. Anılan belgelere borçlu kendisine tebliğ edildiği veya tebliğ edilmiş sayıldığı tarihten itibaren 8 gün içinde noterden itiraz etmiş olduğunu ispat etmek suretiyle icra mahkemesine şikayette bulunmak hakkı saklıdır. İcra mahkemesinde alacaklı alacağınım.68b çerçevesinde ispatlarsa şikayet reddedilir.
REHNİN PARAYA ÇEVRİLMESİ, PARALARIN PAYLAŞTIRILMASI VE REHİN AÇIĞI BELGESİ Alacaklı taşınır rehninin satışını ödeme veya icra emri tebliğinden itibaren 6 ay içinde taşınmaz rehninin satışını da aynı tarihten itibaren 1. yıl içinde istemezse veya talebi geri alınıp da bu müddetler içinde yenilenmezse takip düşer (m.150e). Rehinli malın satılmasında da genel haciz yoluyla takipteki satış usulü izlenir.
Satıştan sonra rehnin satış tutarı aynı derecedeki tüm rehinli alacakları ödemeye yetmezse icra dairesi bir sıra ve pay cetveli düzenler (m.151,138,141,142,144) Kesin rehin açığı belgesi: Rehnin satışı sonunda takip alacağı karşılanmazsa veya satılamazsa alacaklıya bütün veya geri kalan alacağı için bu belge düzenlenir.m.68/1 anlamında belge sayılır. Alacaklı bu belgeye dayalı olarak haciz veya iflas yoluyla takip yapabilir. Bir yıl içinde haciz yoluyla takip yaparsa borçluya yeniden icra veya ödeme emri gönderilmesine gerek yoktur.(m.152)
Geçici rehin açığı belgesi (m.150f): Bu belgeye dayalı olarak alacaklı açık kalacak kısım için haciz veya m.100'e göre hacze iştirak edebilir. Rehin satılıp rehin açığı kesinleşmedikçe alacaklı hacizli malların satımını isteyemez.
İPOTEĞİN FEKKİ (M.153) İpotekle temin edilmiş ve vadesi gelmiş bir alacağın burçlusu icra dairesine başvurarak alacaklısının gaip ve yerleşim yerinin meçhul bulunduğunu veya borcu almaktan ve ipoteği çözmekten kaçındığını beyan ederse ve bu talebiyle birlikte ipotek bedelini faiziyle birlikte icra dairesine öderse icra dairesi alacaklıya ipoteği çözdürüp parayı almasını tebliğ eder. Alacaklı bu süre içinde gelmezse veya kanunen geçerli bir mazeret bildirmeden ipoteği çözmekten ve parayı almaktan kaçınırsa dosya icra mahkemesine gönderilir. İcra mahkemesi m.153'deki şartların gerçekleştiği kanaatine varırsa yatırılan paranın alacaklı adına saklanmasına ve ipoteğin kaldırılmasına karar verir. Bu karar icra müdürlüğünce tapuya tebliğ edilerek ipotek kaldırılır.