NANOTEKNOLOJİNİN DEZENFEKSİYON UYGULAMALARINDAKİ YERİ VE ÖNEMİ Doç.Dr.Gülnur TARHAN ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ Tıp Fakültesi,Tıbbi Mikrobiyoloji AnabilimDalı
ENFEKSİYON HASTALIKLARI İnsanlık tarihinin başlangıcından itibaren var olan enfeksiyon hastalıkları; tanı ve tedavisindeki gelişmelere rağmen, günümüzde tüm dünyada insan yaşamını tehdit eden hastalıkların başında gelmektedir.
YÜZYILIMIZDA Yeni mikroorganizmaların ortaya çıkışı, Var olan mikroorganizmalardaki direnç sorunu Nüfus yoğunluğu vb. nedenler yüzünden toplumda enfeksiyon hastalıklarının oranı giderek artmaktadır.
Enfeksiyon hastalıklarının kontrol altına alınmasında dezenfeksiyon uygulamaları en önemli basamağı oluşturmaktadır. Çeşitli fiziksel ve kimyasal yöntemlerin kullanıldığı bu işlemler ile mikroorganizmaların hastalık yapıcı formlarının öldürülmesi veya etkisiz hale getirilmesi mümkün olmaktadır.
DİRENÇ SORUNU
NANOTEKNOLOJi Teknolojik gelişmelere paralel olarak başta ; Elektronik Tarım Biyoloji Mekanik Tıp Biyoteknoloji Farmakoloji Kimya vb. alanlarda önemli bir kullanım alanı bulan NANOTEKNOLOJi Bugün dezenfeksiyon uygulamalarında da yaşanan pek çok soruna çözüm olmuştur.
Nano; Yunanca cüce demektir. Nano ile tanımlanan ifadeler; herhangi bir ölçünün milyarda birini gösterir. 1nm= 1/ 1000000000 ( 10-9 m) =10-100 atom
NANOTEKNOLOJi Atom ve molekülleri tek tek manüple ederek istenilen yapının oluşturulması temeline dayanır.
MALZEMENİN BOYUTU NANOMETRE DÜZEYİNE KADAR KÜÇÜLDÜKÇE; MALZEMEYE AİT; mekanik, elektriksel, ısıl, optik ve kimyasal özellikleri ve çevresi ile ilişkileri büyük ölçüde değişmekte, aynı malzemenin daha büyük boyutlarda göstermediği özellikler ve davranışlar gözlenmektedir. OLAĞAN HALDE ELEKTRİĞİ VE IŞIĞI İLETMEYEN BİR MADDENİN; nano boyutta tam tersi özellikler göstermesi ve yine olağan boyutta sert olmayan bir maddenin nano boyutta elmastan bile sert bir davranış göstermektedir. BU ÜRÜNLERİN ÖLÇÜM BİRİMİNDEKİ DEĞERİ GÖZLE GÖRÜLEMEYECEK KADAR KÜÇÜK OLMASINA KARŞIN, işlevsel olarak litre, kilogram veya metreler ile ölçülen veya çok büyük enerjili ürün yapısını gösteren işlevsel özellikler kazanmaktadırlar.
TIPTA NANOTEKNOLOJi Tıpta teşhis, tedavi ve yeniden yapılandırma amacı ile kullanılan nanorobotlar ; Dolaşım sistemindeki zararlı maddelerin temizlenmesi, Hasarlı dokulara oksijen sağlanması, Çeşitli hastalıkların izlenmesi, Bakteri ve virüs enfeksiyonlarının tanısı ve tedavi edilmesi, Kanser hücrelerinin saptanıp, yok edilmesi gibi Sadece hastalığın bulunduğu ve yayıldığı bölgeye saldırarak ilaç veren makineler vb. akıl almaz işlevleri ile insan sağlığının korunmasında bir çığır açmıştır
Nanoürünler bugün enfeksiyon kontrolünün temel basamağı olan dezenfeksiyon uygulamalarında da yerini almıştır. Kalıcı antimikrobiyal çözüm mantığı ile geliştirilen pek çok ürün; Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de gittikçe artan bir kullanıcı profiline sahiptir.
BU MADDELER ARASINDA; Yüksek düzeyde antimikrobiyal özellik göstermesi ve toksistesinin düşük olması nedeni ile yaygın olarak kullanılmaktadır. Nano Ag, ürün olarak farklı endüstriyel alanlarda geniş uygulanan, küçük konsantrasyonda kullanılmasına izin verilen tehlikesiz bir madde olarak FDA ve EPA tarafından onaylanmıştır. Kullanım açısından bakıldığında faydaları medikal implant gibi alanlarda en fazla olan ANTİBAKTERİYEL MALZEMELER, evde kullanılan boyalar, gıda ambalaj malzemeleri, tekstil ve insan ile temas eden ya da edecek olan tüm yüzeyler de kullanılır hale getirilmiştir. Ag
NANOÜRÜN Ürünlerin mikroorganizmalar üzerine etkisi;
GÜMÜŞÜN ANTİBAKTERİYEL ETKİNLİK MEKANİZMASI Yapılan çalışmalarda; Gümüşün 650 den fazla mikroorganizmaya karşı etkili olduğu kanıtlamıştır. Gümüş ün antibakteriyel etki mekanizması tam olarak bilinememekle birlikte birkaç teori vardır. 1. Teori; Gümüs ün bakterisid etkisi Gümüş katyonunun (Ag+) mikroorganizmaların var olması için hayati önem taşıyan enzimlerle etkileşme özelliğine dayanmaktadır. Gümüş iyonları, pozitif yükleri vasıtasıyla. enzimlerin sülfidril grupları ile sağlam şekilde birleşip sülfidril gruplarını etkisiz hale getirmektedir.
GÜMÜŞÜN ANTİBAKTERİYEL ETKİNLİK MEKANİZMASI 2. Teori; Gümüsün hücre duvarına müdahale ederek duvar bütünlüğünü bozmasıdır. Duvar bütünlüğü bozulan bakteri ise hücre içeriğini kaybederek olur. Mikroorganizmalarda gümüşe karşı direnme kabiliyeti gelişmemektedir. 3. Teori; Hücrenin DNA sı üzerinde bulunan thio-, amino-, imidazol-, karboksil- ve fosfat gruplarıyla kompleks oluşturması ve bu molekülleri etkisiz hale getirmesiyle açıklanır.
BİLİNEN TÜM DEZENFEKTANLARIN ETKİNLİĞİ; NANODEZENFEKSİYON İŞLEMLERİNDE; UYGULANDIĞI ORTAMIN sıcaklığı, ph, ozmotik basınç, yüzey gerilimivb fiziksel faktörler ve dezenfektan maddenin Üründe bulunan nanometre boyutlarındaki NANOPARTİKÜLLER kendilerinden daha büyük olan mikroorganizmalar ile çok kısa sürede etkileşime girerek öldürücü etki göstermektedir. konsantrasyonu, uygulama süresi, uygulama yeri uygulama şekline göre değişmektedir.
ÜRÜNLER İLE İLGİLİ YAPILMIŞ ÇOK SAYIDA BİLİMSEL ÇALIŞMA MEVCUTTUR. Influenza (grip), Hepatit, Herpes, AIDS gibi virüslere karşı etkinlikleri belgelenmiştir.
ÜRÜN ETKİNLİK DEĞERLENDİRMESİ Patojen bakteri, virüs ve küf türlerini %99 oranında yok ettikleri saptanmıştır.
ÜRÜN ETKİNLİK DEĞERLENDİRMESİ Uzun süre (en az 3 ay) etkilerini sürdürdükleri ispatlanmıştır. Uygulandıkları ortamda bulunan ve mantarları yiyerek beslenen toz akarları, nanoürünlerin mantarları öldürmesi nedeni ile ortamda bulunmamaktadır. Etkinlik mekanizmaları fizikseldir. Bakteri ve virüsleri öldürürken mekanik etki oluşturdukları için ürün ile etkileşime giren mikroorganizmalarda direnç gelişimi tanımlanmamıştır.
ÜRÜNLER TÜM YÜZEYLERDE KULLANILABİLMEKTEDİR. Plastik, ahşap, metal, seramik, cam yüzeylerden tekstil ve deri yüzeylerine kadar tüm yüzeylerde etkilidir.
Gıda ile temas etse bile toksik olmadığından tüm yüzeylerde rahatlıkla uygulanabilir. Direk içilmediği taktirde zehirleyici ve alerjik özelliğe sahip değildir. Göz veya cilt ile temas etmesi durumunda gözlerin su ile yıkanması yeterli olup, cilt için yıkamaya bile gerek olmadığı ifade edilmektedir. Cilt için herhangi bir toksik ve alerjik etki saptanmamıştır. HERHANGİ BİR TOKSİK VE ALERJİK ETKİ SAPTANMAMIŞTIR
SONUÇ nedeni ile insan ve çevre sağlığına önemli katkılar sağlamaktadır. Etkinliklerinin yanı sıra; NANOÜRÜNLER Uygulandıkları pek çok yüzey ile geçimli olmaları, Geniş bir mikroorganizma türüne etki etmeleri, Toksik ve alerjik özellik göstermemeleri, Atık ürün oluşturmamaları Oldukça konsantre şekilde hazırlanan bu ürünlerin az miktarda kullanılmaları ve diğer ürünler ile kıyaslandığında daha düşük maliyetleri ile.. İLK SEÇENEK ÜRÜN OLARAK PİYASADAKİ YERLERİNİ ALMIŞLARDIR.