SAĞLIKTA NANOTEKNOLOJİ

Transkript

1 SAĞLIKTA NANOTEKNOLOJİ Uzm. Hem. İlknur Yayla *Acıbadem Kozyatağı Hastanesi Hemşirelik Hizmetleri Müdürü, Acıbadem Sağlık Grubu Ameliyathaneler ve MSÜ Koordinatörü Hazırlanma Tarihi: 23 Mart

2 Nanoteknoloji Nedir? Nanoteknolojinin Kullanım Alanları Sağlıkta Nanoteknoloji Sağlıkta Nanoteknolojinin Kullanım Alanları Klinik Mikrobiyolojide Nanoteknoloji Farmakolojide Nanoteknoloji Kanserde Nanoteknoloji Gen uygulamalarında Nanoteknoloji Ağrı Yönetiminde Nanoteknoloji Yara İyileşmesinde Nanoteknoloji Enfeksiyonların Önlenmesinde Nanoteknoloji Aterosklerozun Tedavisinde Nanoteknoloji Medikal Tekstil Üretiminde Nanoteknoloji Ortopedi Uygulamalarında Nanoteknoloji Sağlık Alanında Nanoteknolojik Ürünlerin Kullanımının Riskleri

3 Maddenin atomik-moleküler boyutta mühendisliğinin yapılarak yepyeni özelliklerinin ortaya çıkarılması; nanometre ölçeğindeki fiziksel, kimyasal ve biyolojik olayların anlaşılması, kontrolü ve üretimi amacıyla, fonksiyonel materyallerin, cihazların ve sistemlerin geliştirilmesidir..

4 Nanoteknoloji, anlamını metrenin milyarda biri olan nano kavramından almaktadır. Başka bir deyiş ile insanın saç telinin de 1 i büyüklüğünde nano ölçüdeki parçalarla uğraşan bir bilimdir.

5 Tıp ve sağlık sektörü Tarım ve gıda sektörü Malzeme ve imalat sektörü Otomobil üretimi Nano elektronik ve bilgisayar teknolojileri Uzay teknolojisi Çevre ve enerji konusu ve daha bir çok alanda nanoteknoloji kullanılmaktadır.

6 Nanoteknoloji ilaç geliştirme, tanı, tedavi, hastalık ve travmatik yaralanmaların önlenmesi, ağrının kontrolü, daha dayanıklı ve hafif malzemelerin üretimi ile sağlık alanına önemli katkılar sağlamaktadır.

7 Klinik Mikrobiyolojide Nanoteknoloji Farmakolojide Nanoteknoloji Kanserde Nanoteknoloji Gen Uygulamalarında Nanoteknoloji Ağrı Yönetiminde Nanoteknoloji Yara İyileşmesinde Nanoteknoloji Enfeksiyonların Önlenmesinde Nanoteknoloji Aterosklerozun Tedavisinde Nanoteknoloji Medikal Tekstil Üretiminde Nanoteknoloji Ortopedi Uygulamalarında Nanoteknoloji

8 Nanoteknoloji sayesinde, bilinen bütün bakteri ve virüslerin tanımlanması mikroçipler ile yapılabilmektedir. Kullanılan bu mikroçipler yardımıyla; Mikroorganizma tanımlanmaları yapılır Klinik mikrobiyolojik aciller ve beyin omurilik sıvısı (BOS) gibi değerli örneklerde tanımlama sorunlarının giderilmesi sağlanır Sorunlarının çözümüne yardımcı olur Tanı zamanı kısalır Antibiyotik ve antiviral direnç genleri belirlenir

9 Farmakolojik araştırmalarda nanoteknoloji kullanılması Günümüzde ilaçlar, hastalıkların tedavisinde kullanılan nano dağıtım sistemlerinde, nano boyutlardaki küre ve kapsüllerin içine yerleştirilir. Bu sayede kandan kapiller damarlar yardımıyla hastalıklı dokulara yada hücrelere doğrudan etki gösterir. Doku içerisinde istenen etkin konsantrasyona ulaşır. Böylece sistemik etki yerine lokal etki sağlanır.

10 Nanoteknoloji ile gelişmekte olan antibiyotik direnci çok erken bir dönemde belirlenecek, bu sayede bilinen tüm antibiyotiklerden daha öldürücü nanobiyotikler geliştirilebilecektir.

11 Günümüzde nanoteknoloji kullanılarak kanserinde erken teşhisi mümkün olmaktadır. Kanserin erken dönemde tanılanmasında kanserli bölgede oluşan hücre sayısı önemli bir belirleyicidir. Geleneksel görüntüleme teknikleri ile meme kanserine tanı konulabilmesi için 1 milyon kanser hücresinin var olması gerekirken, nanoteknoloji ile 100 den az kanserli hücre ile tanı konulabilmektedir.

12 Kanser tedavisi için nanoteknoloji kullanımında araştırmalar devam etmektedir. Nanoteknoloji alanında yapılan araştırmalarla hedefe yönelik ilaç dağıtımı konusunda önemli yenilikler sağlanmıştır.

13 Hasarlı genlerin düzeltilmesi ve kalıtsal hastalıkların engellenmesinde ortaya çıkan bir tedavi yöntemidir.

14 Ağrı yönetiminde son yıllarda lipozomlara olan ilgi artmıştır. Nanoteknoloji sayesinde geliştirilen bu ürünler daha sonra topikal ve tek enjeksiyon şeklinde ameliyat sırasında kullanılabilecektir. Lipozomlar özellikle ortopedi ameliyatlarından sonraki ağrının giderilmesinde öne çıkmıştır.

15 Yapılan bir araştırmada epidural boşluğa uygulanan lizozom enjeksiyonunun 48 saate kadar ağrıyı rahatlatabileceği belirtilmiştir Başka bir araştırmada ise, solid lipit nanokapsüllerin ratlarda oral ya intravenöz kullanımında en az 2 saat süre ile ağrıyı hafiflettiği bildirilmiştir.

16 Son yıllarda pansumanın etkinliğini arttıran nanoteknolojiler kullanılmaya başlanmıştır. Mühendislikte doku rejenerasyonunun temel stratejisi, canlı hücrelerle veya biyoaktif moleküllerle birleştirilen biyouyumluluk, kontrollü gözeneklilik ve geçirgenlik gibi özelliklere sahip olmalı, ayrıca hücrenin tutunmasını ve çoğalmasını desteklemelidir.

17 Bilindiği üzere, mikroorgaznizmalar sürekli olarak antibiyotiklere karşı direnç geliştirmektedir. Bu nedenle bakteri ve mikroorganizmalara karşı farklı alternatifler geliştirilmesine gerek duyulmuştur. Nanoteknolojik olarak geliştirilen metalik gümüş, anti elektif özelliklerinden dolayı bu maddelere karşı kullanılmaktadır. Nano gümüş yaraya vücut sıvılarından girmekte ve 30 dakika içerisinde bakterileri öldürebilmektedir.

18 İntravasküler katater ilişkili enfeksiyonlara yönelik 1636 hasta ile yapılan bir çalışmada; Antimikrobiyal ajanlarla kaplanmış, transparan, yarıgeçirgen, gümüş sulfadiazin/klorheksidin emdirilmiş ve emdirilmemiş özellikte nano özellikte geliştirilen intravasküler kataterlerin karşılaştırımasında gümüş/klorheksidin emdirilmiş kataterlerde belirgin şekilde katater enfeksiyonları azalmıştır (Zhang ve ark 2013).

19 Nanoteknolojik gelişmeler kardiyovasküler hastalıklara hücresel düzeyde yaklaşmayı sağlayan olanaklar sunmaktadır. Nanoteknolojik cihaz içine yerleştirilen kemoreseptörler, arter duvarındaki plakları kimyasal yolla tanıyabilir. Bu cihazlar yüksek derecedeki basıca dayanıklı olup, arter duvarından plakları emerek çalışırlar. Plaklar nanomotor tarafından yürütülen döner testerelerin kullanımı ile kazınarak alandan uzaklaştırılır.

20 Medikal tekstil alanında nano-teknoloji uygulamaları, nano-tekstiller olarak adlandırılmaktadır. Nanoteknolojik uygulamalarla işlenen tekstil malzemeleri; su itici, antibakteriyel, antifungal ve ısı yalıtımlı özellik taşıyabilmektedir

21 Nanoteknoloji; Kemik hücrelerinin etkileşiminde, aşılanmasında, kemiklerin düzeltilmesinde ve protezlerde de uygulanan bir alandır. Aynı zamanda protezlerde mikro seviyede hareket sağlar.

22 Literatürde nano-partüküllerin insan vücudunda pek çok organı etkilediği ve çeşitli rahatsızlıklara neden olduğu belirtilmiştir. Bu nedenle nanoteknoloji çalışmaları yapılırken nanopartiküllerin insanlar üzerindeki zararlı etkileri de göz önünde bulundurulmalıdır.

23 Nanoteknolojik ürünler moleküler özelliklerinden ötürü, solunum, sindirim, santral sinir sistemi ve cilt üzerinde toksik etki yapma potansiyeline sahiptirler. İlerleyen yıllarda nanoteknolojinin daha da yaygın hale gelmesi, insanların bu maddelerle temasını ve oluşabilecek riskleri arttıracaktır.

24 1. Silav G Nanoteknoloji ve nöroşirürji. Türk Nöroşirürji Derneği Bülteni;14: Menceloğlu YZ, Kırca MB Uluslararası Rekabet Stratejileri:Nanoteknoloji ve Türkiye. Graphis Matbaa. İstanbul. 3. Çelik S Cerrahi Bakımda Bilgi Güncelleme. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi;2. 4. Gök Metin Z, Özdemir L Nanoteknolojinin Sağlık Alanında Kullanımı ve Hemşirenin Sorumlulukları. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi; 18:3. 5. Zhang L, Keogh S, Rickard CM Reducing the Risk of Infection Associated with Vasculer Access Devices Trough Nanotechnology.

25