KİMYA PROJE RAPORU DOĞAL SULU BOYA YAPIMI GRUP RENKLER

Transkript

1 YİBO Öğretmenleri (Fen ve Teknoloji, Fizik, Kimya, Biyoloji ve Matematik) Proje Danışmanlığı Eğitimi Çalıştayı KİMYA PROJE RAPORU DOĞAL SULU BOYA YAPIMI GRUP RENKLER PROJE EKİBİ; Ayşenur KAPLAN Ziya Gökalp YİBO/ Kumluca- Antalya Mesut TAŞ Saimbeyli YİBO/ Saimbeyli-Adana PROJE DANIŞMANLARI; Prof. Dr. Osman SERİNDAĞ Çukurova Üniversitesi Prof. Dr. Ali Rıza ÖZKAYA Marmara Üniversitesi GEBZE ŞUBAT-2010

2 İÇİNDEKİLER 1. Projenin Amacı Giriş Materyal ve Yöntem Sonuç ve Tartışma.4 5. Teşekkür 6 6. Kaynaklar Özgeçmişler...7 2

3 PROJENİN AMACI Bu projenin amacı, çocukların kullandıkları sulu boyaların içerdiği sentetik ve zararlı maddelerden korunmalarını sağlayacak, tamamen doğal malzemelerle kendilerinin de üretebilecekleri, üretirken de el becerilerini geliştirebilecekleri boyalar elde etmek. GİRİŞ Günümüzde gelişen teknolojinin etkisiyle sentetik boyaların kullanım alanları artmıştır.[1] ancak bu durum her zaman olumlu sonuçlar doğurmamaktadır. Çevre kirliliği, çeşitli kanser türleri, gelişim bozuklukları bu olumsuz etkilerden bazılardır. Özellikle çocukların kullandıkları boyalarda kimyasal maddelerin ve ağır metallerin varlığı, çocukların kullanabileceği sağlıklı boya oluşturma ihtiyacını doğurmuştur. Sağlıklı boya üretiminde nihai kaynak ise bitkilerdir. Bu bitkiler kimyada doğal boyar maddeler olarak bilinir. Doğal boyar maddeler yani diğer bir deyişle kök boyalar, özellikle uzakdoğuda ve anadoluda yüzyıllarca tekstil ürünlerini boyamada kullanılmıştır. Bu boyar maddeler, birçok bitkilerden çeşitli yöntemlerle elde edilmiştir.[2] Bu projede doğal boya üretiminin gerçekleştirilmesi için renk pigmenti bakımından yoğun olan bitkilerden ph a duyarlı olan kırmızı lahana, pembe ve yeşil renk oluşturmada havuç turuncu renk verici, adaçayı ise sarı renk verici olarak kullanılmıştır. Özellikle kırmızı lâhana farklı durumlarda farklı renkler ortaya koymaya yarayan, oldukça fonksiyonel bir bitki olup, asite ve baza duyarlı oluşu, renk oluşturmada kolaylık sağlayıcı bir özellik oluşturmaktadır. Elde edilen bitki renkleri kendi aralarında belirli oranlarda karıştırılarak yeni renkler oluşturulmuştur. 3

4 MATERYAL VE YÖNTEM Şekil-1 ; kırmızı lahana şekil-2 ; şekil-3; adaçayı Materyal olarak kırmızı ve yeşil renk elde etmek için kırmızı lahana, turuncu renk için havuç, sarı renk için adaçayı kullanıldı. Kaynatma işlemi için beher, amyant tel ve ocaktan yararlanıldı. Renk oluşturmada malzemenin asidik veya bazik olduğunu belirlemek için phmetre kullanıldı. Yöntem olarak ise; bitkilerin kaynatılarak konsantre boyalarının çıkarılması işlemi için, suda ekstraksiyon yöntemi kullanıldı. SONUÇLAR VE TARTIŞMA Pembe renk elde edilirken, orta boy bir lahananın (600 gr) ¼ lük kısmı öncelikle ince ince doğrandı, daha sonra behere alındı. Kırmızı lahananın üzerine bir tam limon suyu eklendi. Daha sonra amyant tel ile ocağa yerleştirildi. Yaklaşık 40 dakika kaynatılarak konsantre koyu pembe renk oluşturuldu. Kırmızı lahananın ¼ lük kısmı ince ince doğrayıp behere alındıktan sonra, bu kez bir çay bardağı musluk suyu ve 2 tatlı kaşığı sodyum bikarbonat (NaHCO 3 ) ilave edildi. Bu işlem sonucunda ise konsantre koyu yeşil renk elde edildi. Kırmızı lahananın ¼ lük diğer kısmı da yine ince doğrandıktan sonra 1 çay bardağı musluk suyu ile yaklaşık 30 dakika kaynatıldı. İşlem sonucunda konsantre mor renk edildi. Turuncu renk eldesi için de 2 adet havuç rendelendi ve üzerine 1 çay bardağı saf su ilave edildi. Bu şekilde 45 dakika kaynatılarak konsantre turuncu renk elde edildi. Sarı renk için de 40 gr adaçayı 1 çay bardağı musluk suyunda 45 dakika kaynatılıp süzülerek koyu sarı renk elde edildi. Kırmızı lahana ile oluşturulan renklerden mavi renk eldesi için bu renklerin phları, phmetre ile ölçüldü ve buna dayanılarak limon katkısıyla mavimsi renk elde edildi. 4

5 Renk elde edilme işlemi bittikten sonra, sıvılar nişasta ile karıştırılarak kıvam alması sağlandı. Kıvamlandırılan boyalar pet bardaklardan kesilerek oluşturulan kalıplara ve palete dökülerek kurutuldu. Üretilen boyaların kullanılabilirliğinin ölçülebilmesi için, doğal boyalardan bir resim de yapıldı. Şekil-4: Oluşturulan Renkler 5

6 TEŞEKKÜR Bu imkanı elde etmemizde en büyük emeğe sahip olan koordinatörümüz sayın Prof. Dr. Mehmet AY a; projemizde bize yardımcı olabilmek için büyük özveri gösteren, her ihtiyaç duyduğumuzda yanımızda olan çok kıymetli danışmanlarımız sayın Prof. Dr. Osman SERİNDAĞ ve sayın Prof. Dr. Ali Rıza ÖZKAYA ya; yorgunluğuna ve uykusuzluğuna rağmen her türlü ihtiyacımızda yanımızda olan grubumuzun sevgili teknisyeni Ferah CÖMERT e; bize sağladığı tüm imkanlar için TÜSSİDE çalışanlarına teşekkür ederiz. KAYNAKLAR [2] 6

7 ÖZGEÇMİŞLER Ayşenur KAPLAN; 1987 yılında Elazığ da doğdu. İlk, orta ve lisans eğitimini Elazığ da tamamladı yılında Fırat Üniversitesi Fen Bilgisi Öğretmenliği Programından mezun olduktan sonra aynı yılın eylül ayında Antalya ili Kumluca ilçesi Ziya Gökalp YİBO ya Fen ve Teknoloji Öğretmeni olarak atandı. Hala aynı görevi sürdürmektedir. Mesut TAŞ; 1984 yılında Kozan da doğdu. İlk, ve orta öğrenimini Adana da, lisans eğitimini ise Erzincan da tamamladı yılında Erzincan İlköğretim Matematik Öğretmenliğinden mezun olduktan sonra aynı yılın eylül ayında Adana ili Saimbeyli ilçesi Saimbeyli YİBO ya Matematik Öğretmeni olarak atanmıştır. Hala aynı görevi yürütmektedir. 7