YEREL YÖNETİMLERDE TAŞıT VE

YEREL YÖNETİMLERDE TAŞıT VE İş MAKİNESİ SATıN ALıMLARı, KULLANıLMALARı VE SATILMALARI Orhan PİRLER GİRİş Yerel yönetimlerde ta ıt, araç ve i makinesi satın alımları, kullanılmaları ve bunların satılmaları güncel ve önemli bir konudur. Çünkü yerel yönetimler, kendilerine dü en kamu hizmetlerini ve i levlerini yapmak için birçok ta ıt aracı ve i makinesi kullanmak zorundadırlar. Yerel yönetimler, ihtiyaç duydukları ta ıt araçlarını ve i makinelerini, ya satın alma veya bağı yoluyla edinirler. Kiralanan t8 lt araçları ile i makineleri bu konunun kapsamı dı ındadır. Tüm kamu kurulu larının ihtiyaçtan fazla t8 lt araçlarını satın almalarını ve keyfi kullanılmalarını önlemek amacıyla bazı kanuni düzenlemeler yapılmı tır. Bunların satın alınmaları, kullanılmaları ve satılmaları bazı esas ve usullere bağlanmı tır. Bu hususta 5.1.1961 gün 237 sayılı T8 lt Kanunu vazolunarak, 12.1.1961 tarihinde yürürlüğe girmi tir. Ayrıca bağı yoluyla edinilecek ta ıt araç ve gereçleri ve i makineleri için 1615 sayılı Gümrük Kanunu'nda ve bu kanunun 12 nci maddesine göre hazırlanan Gümrük Yönetmeliğinde hükümler bulunmaktadır. Keza, yabancı men eli arabaların satın alınması, kullanılması ve satılması konularında Genel Bütçe Kanunlarının verdiği yetkiye dayanarak, Maliye ve Gümrük Bakanlığı tarafından yayınlanan genelgeler bulunmaktadır. Yerel yönetim ilgililerinin ta ıt araçlarını ve i makinelerini satın almaları, kullanmaları ve satmaları konularını ayrıntıları ile bilmeleri gerekir. Zira, bu konularda yapılacak yanlı i lemler "suç" sayılmaktadır. Yanlı veya kanuna uygun olmayan i lem yapılması durumunda, ilgililer cezai ve mali sorumlulukla kar ı kar ıya kalırlar. Bu bakımdan bu konuların ayrıntıları ile açıklanmasında yarar bulunmaktadır. EmekJi Vali. Çağr.kıf Y,.,.,I Ytiftnimlrr, Ci. 2, &ıyı 6, KIIStm 1993,11.63-78.

64 ÇAGDAŞ YEREL YÖNETIMLER YEREL YÖNETİMLERİN 237 SAYILI TAŞıT KANUNU KAPSAMINA GİREN TAŞıT ARAÇLARıNı SATıN ALMALARı, KULLANMALARI VE SATMALARı Yerel Yönetimlerde 237 Sayı" Taşıt Kanunu'nun Uygulanması 237 sayılı Ta ıt Kanunu, 12.1.1961 tarihinde yürürlüğe girmi tir. Bütün yerel yönetimleri kapsamına almaktadır. Adı geçen kanunun 1 inci maddesine göre, genel bütçeye dahil dairelerle katma ve özel bütçeli idareler, T8 lt Kanunu hükümlerine tabidirler. 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu'nun 115 inci maddesine göre, yerel yönetimler (belediyeler ve il özel idareleri) özel bütçeli idare sayılırlar. Bu sebeple, yerel yönetimler 237 sayılı T8 lt Kanunu kapsamındadırlar. 237 Sayılı Taşıt Kanunu Kapsamına Giren Taşıtlar Nelerdır? 237 sayılı Ta ıt Kanunu'nun kapsamına giren t8 ltlar, kanunun 7 nci maddesinde birer birer sayılmı tır. Bunlar: - Kaptıkaçtı (lüks olanlar hariç, asgari iki sıra oturma yeri bulunan kapalı ve insan ta ımağa mahsus ta ıtlar), - Arazİ binek (bütün tekerlekleri muharrik binek t8 ıtlar), - Pikap, ( oför mahallinde oför dahil 3 ki İye kadar oturacak yeri ile arkasında azami 1750 kilograma kadar yük t8 lmak için yeri bulunan motorlu ta ıtlar), - Arazi pikap (bütün tekerlekleri muharrik olan pikaplar), - Panel (yük ta ıma yeri tamamen kapalı olan pikaplar), - Kamyonet (izin verilebilen azami yüklü ağırlıklı 3500 kilograını geçmeyen ve yük ta ımak için imal edilmi motorlu İ8 lt), - Kamyon (izin verilebilen azami yüklü ağırlığı 3500 kilogramdan fazla olan ve yük ta ımak için imal edilmi bulunan motorlu t8 ıt). Hemen unu belirtelim ki, damperli kamyonlar, i makinası sayıldığından, 237 sayılı T8 ıt Kanunu kapsamında bulunmamaktadır. - Cankurtaran, - Ambulans, - Cenaze arabası, (Cankurtaran, ambulans ve ta ıma aracı, özel amaçlı t8 ıt sayılırlar. 2918 sayılı Karay<?lları Trafik Kanunu'nun 5 inci maddesinde tanımları öyle yapılmı tır. "üzel amaçla İnsan veya e ya t8 lmak için İmal edilmi olan itfaiye, cankurtaran, cenaze, radyo, sinema, televizyon, kütüphane, ara tırma araçları ile bozuk veya hasara uğramı ta ıt ve araçları çekmek veya t8 lmak, kaldırmak gibi özel İ lerde kullanılan motorlu araçlardır.")

TAŞıT VE İş MAKİNEsİ SATıN ALıMLARı 65 - Motosiklet, (iki veya üç tekerlekli sepetli veya sepetsiz motorlu araçlar) - Motorlu ve motorsuz sair kara ve deniz taşıtlan (binek ve station wagon taşıtları hariç), 237 Sayılı Ta ıt Kanunu Kapsamına Giren Ta ıtlann Satın Alınmalan Yerel yönetimler 237 sayılı Taşıt Kanunu kapsamına giren taşıtlan, adı geçen kanunun 19 uncu maddesi gereğince, Bakanlar Kurulu'ndan önceden izin aldıktan sonra satın alabilirler. Ancak, bu taşıtlardan, cankurtaran, ambulans ve cenaze taşıma araçlan için istisnai bir durum getirilmiştir. Bakanlar Kurulu'nun 8.4.1986 gün 86/10559 sayılı karanyla, ambulans ve cenaze taşıma araçlannı satın almaları için yerel yönetimlere önceden izin verilmiştir. Yerel yönetimlerin bütçelerinde bu taşıtların alımı için ödenek bulunuyorsa, Bakanlar Kurulu'ndan izin almaksızın bunları satın almak mümkündür. İçişleri Bakanlığı Hukuk MÜ avirliği'nin 24.9.1975 gün ve 81-106/1616 sayılı mütalaası, belediyelerce yolcu taşıma amacıyla alınacak otobüsler için 237 sayılı Taşıt Kanunu'nun 10 uncu maddesine göre Bakanlar Kurulu'ndan izin alınmasına gerek bulunmadığı yolundadır. Ayrıca İçişleri Bakanlığı Hukuk Müşavirliği'nin 23.9.1992 gün 81-106/2401 sayılı görüşü de aynı şekildedir. Bu görüşlere dayanılarak hazırlanan İçişleri Bakanlığı'nın 6.10.1992 gün Mahalli ıdareler Genel Müdürlüğü'nün 592 (92) 1793 sayılı genelgesine göre, belediyelerin toplu taşıma hizmetlerinde kullanılmak üzere otobüs satın almalarında Bakanlar Kurulu'ndan izin alınmasına gerek bulunmamaktadır. Bu genelge gereğince, bundan böyle belediyeler toplu taşıma hizmetlerinde kullanılmak üzere otobüs satın alırken, Bakanlar Kurulu'ndan karar almayacaklardır. Bu genelgenin minibüsleri de kapsadığı görüşündeyim. BeJediyeler, bütçelerinde ödenek varsa, Bakanlar Kurulu'ndan izin alınmaksızın otobüs satın alabilirler. Bu genelge il özel idarelerini kapsamına almamaktadır. Yerel yönetimlerin, arazi binek, arazi kaptıkaçtı, pikap, kaptıkaçtı, arazi pikap, panel, kamyonet gibi taşıtlan, muayyen ve standart tipte, lüks ve gösterişten uzak, memleket yollarına elverişli, ucuz ve ekonomik olanlardan temin etmejeri gerekir (Taşıt Kanunu Madde 7/2). Her mali yıl Bütçe Kanunu'na bağlı (T) cetvellerinde resmi dairelerin (yerel yönetimlerin) satın alacakları araçların cins ve özellikleri, asgari ve azami fiyatları gösterilir (Taşıt Kanunu Madde 9). Bütçe Kanunu'na bağlı (T) cetveli yazı sonuna eklenmiştir. Yerel yönetimler, 237 sayılı Taşıt Kanunu kapsamına giren taşıtları satın alabilmeleri için, İçişleri Bakanlığı'na teklifte bulunurlar. Yerel yönetimler, İçişleri Bakanlığı'na yapacakları tekliflerinde; a. Aracın hangi hizmetler için kullanılacağını,

66 ÇAGOAŞ YEREL YÖNErtMLER. b. Mevcut araçları ve hizmet alanlarını gösterir listeyi, c. Bütçelerindeki ödenek miktarlarını, d. Satın alacakları aracın veya araçların Bütçe Kanununa bağlı (T) cetvelindeki sıra numarasını, cinsini, difransiyelini ve tahmini bedelini, göstereceklerdir. İçi leri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü'nce incelenen bu tekliflerden uygun görülenler Maliye ve Gümrük Bakanlığı'na gönderilir. Maliye ve Gümrük Bakanlığı tarafından uygun görülen teklifler de Ba bakanlığa, karar verilmek üzere sunulur. Bakanlar Kurulu'ndan karar çıktıktan sonra t3 ltlar, belediyelerde, belediye encümeni; il özel İdarelerinde, il daimi encümeni tarafından satın alınacaktır. Bu t3 ltların Devlet Malzeme Ofisi'nden satın alınması asıl ilkedir. Eğer Devlet Malzeme Ofisi'nde bulunmuyorsa, bu takdirde serbest piyasadan Devlet İhale Kanunu hükümlerine uyularak satın alınacaktır. 237 sayılı T3 lt Kanunu kapsamına giren t3 ltların kanuna aykırı olarak yapılacak satın almalarından dolayı ilgililer hakkında Memurin Muhakemat Kanununa göre soru turma yapılır. Bu soru turma, satın almayı yapan belediye encümeni veya il daimi encümeni hakkında olur. Olayın niteliğine göre, Türk Ceza Kanunu'nun 228, 230, 240 veya diğer maddeleri gereğince ceza verilir. 237 Sayılı Taşıt Kanunu Kapsamma Giren Taşıtlann Kullanılması 237 sayılı Ta ıt Kanunu'na uygun olarak satın alınan t3 ltların 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu gereğince trafik ube ve bürolarınca kayıt ve tescil i lemleri yapılır. T3 ltlara, ta ıtın cinsine ve tahsis edilen hizmetlere göre İçi leri Bakanlığı'nca belirtilecek ekil, renk ve alameti t3 lyan birer plaka verilir. Trafik ube ve büroları, hiçbir makam ve ahıs için aynı ekil ve renkte plaka ve numara ihdas edemezler. T3 lt Kanunu'na bağlı 1 sayılı cetvelde belirtileniere tahsis olunacak t3 ıtlar hariç, bütün t3 ltların yan taraflarına RESMİ HİZMETE MAHSUSTUR ibaresi yazılacaktır (Ta ıt Kanunu Madde 14). 237 sayılı Ta ıt Kanunu'nun 4, 5, 6, 7 ve 8 İnci maddelerinde t3 lt araçlarının kullanılı biçimleri gösterilmi tir. Bundan amaç resmi t3 ltların keyfi biçimde kullanılmalarını önlemektir. Adı geçen kanuna eklenen (1) sayılı cetvelde emirlerine ve zatlarına binek otomobili verilenler gösterilmi tir. Maalesef belediye ba kanlarına bu cetvelde yer verilmemi tir. Bu listede il özel idaresinin ba ı olarak sadece valilere yer verilmi tir. (2) sayılı listede de makam hizmetlerine tahsis edilen t3 ltlar gösterilmi tir (T3 lt Kanunu Madde 4). (1) ve (2) sayılı cetveller yazı sonundadır. Yerel yönetimler sürekli hizmetler için Bakanlar Kurulu 'ndan karar almak artıyla ihtiyaçları kadar t3 lt aracı bulundurabilirler. Bu hizmet arabaları

TAŞıT VE İş MAKİNESİ SATıN ALIMIARI 67 ihtiyaca göre station wagon, kaptıkaçtı tiplerinden biri olabilir (T3 ıt Kanunu Madde 5). Bu taşıtlar münhasıran resmi hizmetlerin ifasında kullanılmak üzere daire veya kurumların sorumlu makamlarına tevzi ve tahsis olunurlar. Şehir ve kasaba hudutları içerisinde olmakla beraber, tren, otobüs gibi gündelik muayyen tarifelerle işleyen taşıt güzergahından uzak bulunan münferit mevkilerdeki teşkilat ve iş yerlerinde devamlı veya geçici olarak görevli memur veya hizmetlilerin bu mevkiler ile en yakın muayyen tarifeli taşıt güzergahına götürülüp getirilmesi için de bu taşıtlar kullanılabilir. Ayrıca, şehir ve kasabalarla, demiryolları istasyonlarından ve gündelik muayyen tarifelerle işleyen devlete, yerel yönetimlere ait taşıt güzergahından uzak bulunan mevkilerdeki teşkilat ve işyerlerinde devamlı veya geçici olarak görevli memur ve hizmetlileri ve bu mevkide oturan ailesi efradını ve okula giden çocuklarını, oranın bağlı bulunduğu şehir veya kasabaya veya en yakın muayyen tarifeli taşıt güzergahına götürüp getirmek için bu taşıtlar tahsis edilebilir. Devlet dairelerinin sıkışık bulunduğu büyük merkezlerde işletilen muayyen tarifeli ta ıtlarla memurların zamanında iş başında bulunmalarını temin edecek yeterlikte olmadığı hallerde kurumlarınca ve devlet dairelerince memurlar için otobüs seferleri ihdas olunabilir. Bu otobüsler Ulaştırma Bakanlığı'nca hazırlanacak ve Bakanlar Kurulu'nca tasdik olunacak esaslar dairesinde işletilebilir (Taşıma Kanunu Madde 7). Bu konuda, (237 Sayılı T3 lt Kanunu'nun 7 nci Maddesine göre Kurumlar Tarafından İhdas Edilecek Otobüs Seferlerinin İşletme Esasları Hakkında Yönetmelik) hazırlanarak, Bakanlar Kurulu'nun 17.9.1963 gün 6/2206 sayılı kararıyla yürürlüğe girmiştir. Bugün devlet dairelerinin veya yerel yönetimletin memurlarını getirip götürmek için otobüs veya minibüs seferleri ihdas etmelerinin kanuni dayanağı bunlardır. Taşıt Kanunu 'na (2) sayılı cetvelde yazılı taşıtlar yalnız hizalarında gösterilen hizmetlerde kullanılabilirler. Tören, hususi ve resmi davetlerde makamı işgal eden zatlar refakatlarına ailelerini de alabilirler. Yerel yönetimlere ait hizmetler için memurlar da makamı işgal eden zahn refakatinde veya makarnın müsaadesiyle bu taşıtlara binebilirler (Taşıt Kanunu Madde 8). Taşıt Kanunu'nun kapsamına giren ta ıtları her ne suretle olursa olsun tahsis olunduğu işin gayrisinde veya şahsi hususlarda kullananlar veya kullanılmasına müsaade edenler veya kanunda yazılı olduğu şekilde kullanılmı gibi gösterenler veya kanunen bir makama veya işe tahsis olunmadığı halde hakikati tağyir ile bu taşıtlardan istifade eden ve ettirenler, bunların gidiş gelişine müsaade edenler veya kanuna aykırı olarak numara ve plaka verenlerle kullananlar veya kuııanmaya elverişli olduğu halde ekonomik ömrünü doldurduğu bahanesiyle yenileyen veya yeniletenler veya bu hususlar için masraf tahakkuk evrakını hazırlayan veya tasdik veya bunlara ait ita emrini vize edenler

68 ÇAGDAŞ YEREL YÖNETIMLER hakkında fiilin mahiyetine göre bir yıla kadar hapis cezası verilir. Bu yüzden has ıl olan masraf ve zararlar kendilerine teselsülen ayrıca tazmin ettirilir (Ta ıt Kanunu Madde 16). 237 Sayılı Taşıt Kanununa Tabi Taşıtlann Satdmalan 237 sayılı Taşıt Kanunu kapsamındaki ta ıtların satılmalan veya devir edilmeleri konusunda, adı geçen kanunda hükümler bulunmaktadır. Bu kanun kapsamındaki taşıtların satılabilmeleri; a. Tahsis edildiği hizmet konusunun artık kalmamış olmasına, b. Ekonomik ömrünü doldurmuş bulunmasına, bağlıdır. Bu taşıtların ekonomik ömürlerini doldurmuş olmaları hali yerel yönetimlerin teklifi üzerine Karayolları veya Devlet Su İşleri Genel Müdürlüklerinden bir makine uzmanı, kurumun yetkili bir personeli ile trafik teşkilatından bir uzmandan teşekkül edecek komisyon tarafından verilecek raporla belirlenir. Bu raporlar İçişleri Bakanlığı'nın onayına sunulur. İçişleri Bakanlığı'nın onaylanmasından sonra satılabilir. Bu taşıtlar Devlet İhale Kanunu hükümlerine göre satılır. Hizmet konusunun kalmaması halinde ta ıtlar, gereği yapılmak üzere Devlet Malzeme Ofisi'ne devredilir (Ta ıt Kanunu Madde 13). Ekonomik ömrünü dolduran bu taşıtlar, gerekli formaliteler tamamlandıktan sonra 20.3.1971 gün 7n.156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararınca Makine Kimya Endüstrisi Kurumu'na devredilebilir. Ekonomik ömrünü dolduran veya hizmet konusu kalmayan araçların ne şekilde satılacağı veya nereye devredileceği hususu, İçişleri Bakanlığı onay yazılarında belirtilmektedir. Buna göre işlem yapılacaktır. 1993 Malı Yılı Bütçe Kanunu'nun 11 İnci maddesine göre, her ne suretle olursa olsun mevcut yabancı menşeli binek ve station wagon cinsi taşıtlar, 237 sayılı Kanuna tabi olmaksızın satılacaktır. Satılan yabancı menşeli taşıtların yerine yerli üretim taşıt edinilmesi ile ilgili esasları belirlemeye, Maliye ve Gümrük Bakanlığı yetkilidir. Maliye ve Gümrük Bakanlığı'nın tespit ettiği esaslara göre satılan yabancı menşeli araçlar yerine, 237 sayılı Taşıt Kanunu'na tabi olmaksızın yerli taşıt alınabilir. YEREL YÖNETİMLERİN 237 SAYILI TAŞıT KANUNU KAPSAMI DıŞıNDA KALAN TAŞıTLARı SATıN ALMALARı, KULLANMALARI VE SATMALARı 237 Sayılı Taşıt Kanunu Kapsamı Dışıoda Kalan Taşıtlar 237 sayılı Taşıt Kanunu'nun 2 nci maddesinde, kanun kapsamı dışında kalan taşıtlar ve araçlar birer birer sayılmıştır. Bu maddeye göre;

TAŞıT VE ış MAKİNEsı SAllN ALıMLARı 69 - Traktör, - Arazöz (itfaiye araçları), - Motorla çalışan her çeşit inşaat makineleri, - Motorla çalışan her ç~it ziraat makineleri, Taşıt Kanunu hükümlerine tabi değildir. 237 Sayıh Taşıt Kanunu Kapsamı Dışmda Kalan Taş.tlann ve İş Makinelerinin Satm Alınmaları Yerel yönetimlerin traktör, arazöz ve motorla çalışan her çeşit tarım ve inşaat makinelerini satın almaları için, herhangi bir merciden izin alınmasına gerek bulunmamaktadır. Kısaca İçişleri Bakanlığı'ndan veya Bakanlar Kurlu'ndan izin alınmayacaktır. Belediye bütçesine, belediye meclisince, bu araç ve makinelerin satın alınması için ödenek koymak suretiyle bu araç ve makineleri satın almak mümkündür. Keza, il özel idaresi bütçesine, il genel meclisince ödenek koymak şartıyla bu araç ve gereçler satın alınabilir. Bu araç ve gereçleri satın almak öncelikle Devlet Malzeme Ofisİ'nden olacaktır. Eğer bu kuruluşta bulunmuyorsa, Devlet İhale Kanunu'na göre, açık veya kapalı teklif usullerinden biriyle, ihale yoluyla satın almak mümkündür. Satın alma işlemini belediyelerde, belediye encümenleri; il özel İdarelerinde, il daimi encümenleri yapar. 237 Sayıh Taşıt Kanunu Kapsamı Dışmda Kalan Taşıtların ve İş Makinelerinin Kullanılması Taşıt Kanunu kapsamı dışında bulunan araç ve gereçlerin, yerel yönetimler tarafından yapılan kamu hizmetlerinde kullanılması, keyfi olarak özel hizmetlerde kullanılmaması gerekir. Bu araç ve gereçlerin özel hizmetlerde kullanılması Türk Ceza Kanunu'na göre suç sayıldığından, hem cezai hem de mali sorumluluğu bulunmaktadır. Bu araç ve gereçler, belediyelerde, belediye meclisince; il özel idarelerinde, il genel meclisince yapılacak tarifeler gereğince, özel ve tüzel kişilere kiraya verilebilir. 237 Sayılı Taşıt Kanunu Kapsamı Dışmda Kalan Taşıtlann ve İş Makinelerinin Satılması Taşıt Kanunu hükümlerine tabi olmayan, traktör, arazöz ve her çeşit tarım ve inşaat makinelerinin satışı için herhangi bir makamdan izin alınmasına gerek bulunmamaktadır. Kısaca bunların satışı için, Taşıt Kanunu kapsamındaki taşıtlarda olduğu gibi, İçişleri Bakanlığı'ndan ızın alınmasına gerek

70 ÇAGDAŞ YEREL YÖNETIMLER bulunmamaktadır. Bunlar, ekonomik ömürlerini doldurduğunda veya hizmet konusunun kalmaması durumunda Devlet İhale Kanunu'ndaki ihale usullerine göre satılabilirler. FiNANSAL KİRALAMA YOLUYLA TAŞıT VE İş MAKİNESİ ALINMASI Bazı yerel yönetimler, 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu hükümlerine göre, kiralama yoluyla ta ıt edinme cihetine girmektedirier. Finansal kiralama, borçlanma kar ılığında satın alınan bir malın zilyetliğini, her türlü faydayı ve kullanmayı sağlamak üzere, kiracıya bırakan ve belirli bir süre geçtikten sonra, kiracının mülkiyete sahip olduğu bir sistemdir. Yerel yönetimler, finansal kiralama yoluyla, binek ve station wagon t~ıtları dı ındaki ta ıtları ve i makinelerini alabilirler. Ancak, 237 sayılı T~ıt Kanununa tabi ta ıt araçlarını alabilmeleri için önceden Bakanlar Kurulu'ndan izin alacaklardır. Ondan sonra Finansal Kiralama Kanunu'na göre ta ıt alacaklardır. Çünkü 237 sayılı Ta ıt Kanunu'nun 10 uncu maddesinde, bu kanuna tabi ta ıtların satın alınması için Bakanlar Kurulu'ndan izin alınması hükmü bul unmaktadır. Ayrıca, 1993 mali yılında yayınlanan 93/1 sayılı Devlet İhale Genelgesine göre, 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu'nun 7 ve 10 uncu maddeleri ile bu kanuna göre çıkarılan yönetmeliklere uyulması, ayrıca sari taahhüde giri ilmesi konusunda ilgili mevzuatına göre i lem yapılması kaydıyla, binek ve station wagon ta ıtları dı ında finansal kiralama yoluyla ta ıt edinilmesi mümkün bulunmaktadır. Belediyeler sari taahhütte bulunmak ve ayrıca uzun ve kısa vadeli borçlanmalar için belediye meclisinden karar almak zorundadırlar (Belediye Bütçe ve Muhasebe Usulü Tüzüğü fvfadde 24, 25). Finansal Kiralama Kanunu'na göre ta ıt alınması, birkaç yıla sari borçlanma suretiyle satın alma olduğundan, belediye meclisinden önceden izin alınması gerekir. İl özel idareleri mali mevzuatında gelecek yıllara sari ihaleler için bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak il özel idarelerince, Finansal Kiralama Kanunu'na göre ta ıt alma durumlarında, il genel meclislerinden önceden karar alınması ileride doğacak ihtilafları önleme bakımından faydalı olur. Yerel yönetimlerin 237 sayılı Ta ıt Kanunu'na tabi olmayan itfaiye, traktör ve her çe it tarım ve i makinelerini Finansal Kiralama Kanunu'na göre alabilmeleri için Bakanlar Kurulu'ndan karar almaya gerek bulunmamaktadır. Ancak Finansal Kiralama Kanunu gereğince i lem yapma, en az birkaç yıla sari borçlanma suretiyle satın alma olduğundan, belediyelerde, belediye meclisinden izin alınması gerekir. iı özel idarelerinde Finansal Kiralama Kanunu'na göre, ta ıt veya i makinesi alınırken ileride çıkacak ihtilafları önleme bakımından il genel meclisinden karar alınmasında fayda bulunmaktadır. Çünkü bu alım bir

TAŞıT VE İş MAKİNESİ SATIN ALıMLARı 71 borçlanmadır. Borçlanmalara, en yüksek karar organı olarak il genel meclisinin karar vermesi gerekir. Finansal kiralamada, kiralama bedeli ve ödeme durumları taraflarca belirlenir. Bu bedeller sabit veya değişken olabilir. Türk lirası veya Merkez Bankası'nca alım-satım i yapılan döviz cinsinden belirlenebilir. Her finansal kiralama sonunda bir sözlc me yapılır. Sözleşmeler en az 4 yıl süre ile feshedilemez. Sözleşme noterde tescil edilir (Finansal Kiralama Kanunu Madde 6, 7, 8). Finansal kiralama konusu taşıtın veya iş makinesinin mülkiyeti, kiralayan şirkete aittir. Ancak taraflar sözleşmede, sözlc me süresi sonunda kiracının, malın mülkiyetini satın alma hakkını haiz olacağını kararlaştırabihrler (Finansal Kiralama Kanunu Madde 9). Finansal kiralama suretiyle alınacak taşıt ve iş makinelerinde sözleşme süresince, yerel yönetimler, bu araçların zilyedi olup, sözleşme amacına uygun olarak her türlü kullanma hakkına sahiptirler. Yerel yönetimler, bu araçları sözleşmede öngörülen şartlara ve hükümlere göre, itinayla kullanmak zorundadırlar. Araçların her türlü bakımından, korunmasından sorumludurlar. Bakım ve onarım masrafları yerel yönetimlere aittir (Finansal Kiralama Kanunu Madde 13). Finansal kiralamada, kiralayan şirket, sözleşme süresince araçları sigorta ettirmek zorundadır. Sigorta primlerinin ödenmesi yerel yönetimlere aittir. Sözleşme süresi içinde hasar ve ziya i sorumluluk, yerel yönetimlere aittir. Bu sorumluluk, ödenen sigorta miktarlarının karşılanmayan kısmı İle sınırlıdır. Ancak bu farkı, yerel yönetimler, finansal kiralama bedelleri ile ödemek zorundadırlar (Finansal Kiralama Kanunu Madde 14,17). Yerel yönetimler, Fİnansal Kiralama Kanunu'na göre aldıkları bu taşıtların ve İş makinelerinin zilyetliğini bir başkasına devredemez (Finansal Kiralama Kanunu Madde 15). Kiralayan şirket aleyhine icra yoluyla takip yapılması halinde finansal kiralama konusu araçlar sözleşme süresi içinde haczedilemezler (Finansal Kiralama Kanunu Madde 20). Sözleşme, kararlaştırılan sürenin dolmasıyla son bulur. Ancak taraflardan her biri sürenin bitiminden en az üç ay önce bildirilmek kaydıyla mevcut veya yeni şartlarla sözleşmenin uzatılmasını talep edebilir. Sözleşmenin uzatılması taratların anlaşmasına bağlıdır. Sözleşme, kiralayan şirketin sona ermesi halinde, sözleşmede aksine hüküm yoksa, sona erer (Finansal Kiralama Kanunu Madde 21,22). Yerel yönetimler, kira bedelini ödemeden temerrüde düşmesi halinde, ödeme yapması için 30 günlük süre verilir, bu süre içinde ödeme yapılmaması halinde kiralayan şirket sözleşmeyi feshedebilir. Ancak, sözleşmede, süre

72 ÇAGOAŞ YEREL YÖNETIMLER sonunda mülkiyetin yerel yönetimlere verileceği kararl3 tırılml ise, bu süre 60 günden az olamaz. Ayrıca, taraflardan birinin sözle meye aykırı harekette bulunduğu hallerde, bu aykırılık nedeniyle diğer tarafın sözle meyi devam ettirmesinin beklenemeyeceği durumlarda, sözle me feshedilebilir. Sözle me sona erdiğinde, sözle meden doğan satın alma hakkını kullanmayan yerel yönetimler, finansal kiralama konusu t3 ltı veya i makinesini derhal geri vermekle mükelleftir (Finansal Kiralama Kanunu Madde 23,24). Sözle menin, kiralayan irket tarafından feshedilmesi halinde yerel yönetimler, finansal kiralama konusu t3 ltı veya aracı iade ile birlikte vadesi gelmemi finansal kiralama bedellerini ödemekte yükümlüdür. Ayrıca, eğer varsa kiraya veren irketin zararlarını da ödemek zorundadırlar. Sözlc me, yerel yönetimler tarafından feshedilirse, ta ıtlar veya i makineleri geri verilir, ancak idarenin uğradığı zararın tazmini kiralayan irketten talep edilebilir (Finansal Kiralama Kanunu Madde 25). YEREL YÖNETİMLERİN BAGIŞ YOLUYLA TAŞıT VE İş MAKİNESİ EDİNMELERİ Ycrel yönetimlere, bazen yurt içinden bazen de yurt dı ından vatanda lar veya şirketler tarafından taşıt veya i makinesi bağışı yapılır. Yurt İçinden Taşıt veya İş Makinesi Bağışı Yerel yönetimlere yurt içinden bazı vatand3 lar, hem ehriler veya şirketler tarafından taşıt veya i makinesi bağı ı yapılmaktadır. Belediyelere ve il özel idarelerine yapılacak bağı ları ayrı ayrı incelemekte yarar vardır. Belediyelerde, herhangi bir şart ileri sürülmeksizin bağışlanan taşıtlar veya i makineleri, belediye başkanı tarafından doğrudan doğruya kabul edilebilir. Bu ta ıtlar, her zaman hiçbir yerden izin alınmaksızın satılabilir. Herhangi bir art ileri sürülerek bağışlanan iş makineleri ve ta ıtlar, ancak belediye meclisi tarafından kabul edilebilir. Şart gerçekle tikten sonra bu ta ıtlar veya iş makineleri her zaman hiçbir yerden izin alınmaksızın satılabilir. İl özel idarelerinde durum biraz değişiktir. İl özel idaresi yararına yapılacak ~ağı ıar il genel meclisi kararıyla kabul edilir (İl Özel İdare Kanunu Madde 93). il özel idarelerine şartsız yapılan bağı ları valinin de kabul edebileceği görüşündeyim. Yurt Dışmdan Taşıt ve İş Makinesi Bağışı Yerel yönetimler, 1615 sayılı Gümrük Kanunu'nun değişik 8/2-b ve Gümrük Yönetmeliği'nin 12 nci maddelerine göre, bağış yoluyla göndcrilen veya yurt dışından temin edilen para ile alınıp getirilen, gcrek miktar gcrek özellikleri

TAŞıT VE iş MAKİNESİ SATıN ALıMLARı 73 bakımından uygun görülecek ta ıtlar bağı olarak kabul edilebilirler. Ancak Gümrük Yönetmeliği'nin deği ik 12 nci maddesi gereğince, yerel yönetimler için binek otomobillerinin bağı ı hariç tutulmu tur. Yerel yönetimler yurt dı ından bu hususta yapılacak bağı ları kabul etseler bile Maliye ve Gümrük Bakanlığı bunların işlemini yapmaz, yurda sokmaz. Bağış Yoluyla Gelecek Taşıtlar ve İş Makineleri için istenilen Belgeler Gümrük Yönetmeliği'nin deği ik 12 nci maddesine göre, bağı yoluyla gelecek araçlar için İstenilen belgeler unlardır: a. Bağı konusu e yanın evsafını (cins, nevi, nitelik, marka, model, motor ve şasi numarası gibi) tam olarak belirleyen ve e yanın mülkiyetinin bağı layana ait olduğunu gösteren belgenin, b. Noter veya dış temsilciliklerimizde düzenlenen bağı senedinin veya uluslararası anlaşmalar, proje uyarınca düzenlenen belgelerin Ankara Hibe ve Sakat Araçları Gümrük Müdürlüğü'ne ibrazı, zorunludur. Bunları daha açık bir ekilde belirtmek gerekirse; - Mülkiyet belgesinin aslı, - Bağı senedi (noterden veya konsolosluktan onaylı) - Yetkili organın kararı (belediyelerde, belediye ba kanı veya belediye meclisi veya belediye encümeni kararı; il özel idarelerinde il genel meclisinin veya valinin kabul kararları), - Taahhütname (bağı layanın dilekçesi), - Triptik belgesi veya irsaliye belgesi, - Valilik görü ü, dür. 237 sayılı Ta ıt Kanunu kapsa"!ına giren veya kapsam dı ı kalan ta~ıtların veya iş makinelerinin bağı talepleri lçi leri Bakanlığı'na gönderilecektir. lçi leri Bakanlığı'nın uygun görü ü üzerine talepler Maliye ve Gümrük Bakanlığı'na intikal ettirilir. Bu taleplere ait evraklar Maliye ve Gümrük Bakanlığı kanalıyla (Ankara Hibe ve Sakat Araçları Gümrük Müdürlüğü'ne) gönderilir. Ankara Hibe ve Sakat Araçları Gümrük Müdürlüğü'ne teslim edilen 237 sayılı Ta ıt Kanunu kapsamına giren ta ıtların hibe talepleri Maliye ve Gümrük Bakanlığı'nca yapılacak inceleme sonunda Ba bakanlığa sevk edilerek ve alınacak "olur"a istinaden, adı geçen gümrük müdürlüğünce vergiden muaf olarak ithalieri gerçekleştirilir.

74 ÇAGDAŞ YEREL YÖNETIMLER 237 sayılı Taşıt Kanunu kapsamı dışında kalan her türlü bağış araç talepleri, Ankara gümrükleri başmüdürü, başmüdür yardımcısı, ve gümrük müdür yardımcılarından oluşan 4 kişilik heyet tarafından karara bağlanarak işlem yapılır. Ayrıca, bağı suretiyle ithal edilen 237 sayılı T3 lt Kanunu kapsamına giren ve girmeyen taşıtlar ile i makineleri için, ilgili idarelerce düzenlenecek trafik ahadetnamesi ve ruhsatnameleri ile trafik kayıtlarına "Bu taşıt/iş makinesi Ankara Hibe ve Sakat Araçları Gümrük Müdürlüğünün... tarihli... sayılı yazısına dayanılarak... gümrük müdürlüğünce gümrük vergilerinden muafen ithalolunmuştur. Bu iş makinesinin, hibeyi alan kuruluş tarafından kullanılması zorunlu olup, bir başkasının kullanımına ve istifadesine bırakılamaz. Bu iş makinesinin satış ve devrinde Ankara Hibe ve Sakat Araçları Gümrük Müdürlüğü'nden izin alınmadan satış veya devri yapılamaz." şeklinde şerh konulur. Ba~ış Yoluyla Gelecek Taşıtlarda ve İş Makinelerinde Yaş Smırı Gümrük Yönetmeliği'nin değişik 12 nci maddesinin II/c maddesine göre; - Bağış yoluyla ithali talep edilen 237 sayılı Taşıt Kanunu kapsamına giren ta ıtların (arazi taşıtı, kaptıkaçtı, pikap, panel, minibüs, kamyon, kamyonet, ambülans ve cenaze taşıma arabası) benzinii olmaları halinde 5 yaşından, dizel olmaları halinde 10 yaşından büyük olanlarının; - 237 sayılı Taşıt Kanunu kapsamına girmeyen taşıtların ise (itfaiye aracı, traktör, ziraat, inşaat, yol ve iş makineleri) 10 yaşından büyük olanların; yıl ithallerine izin verilmez. Bu taşıtların ya larının tespitinde, model yılları ile halen içinde bulunulan hesaba dahil edilir. Bağış Yoluyla Gelen TaşıtlarlO ve İş Makinelerinin Satışı 1615 sayılı Gümrük Kanunu'nun 2817 sayılı Kanunla değişik 8/2-b maddesinde yer alan, yerel yönetimlere bağı yoluyla vergiden muaf olarak ithaline izin verilen her türlü taşıtın üzerinden 5 yıl geçmedikçe satışı talep edilemez. Yurt dışından bağı yoluyla gelen, 237 sayılı Ta ıt Kanunu kapsamında olan ta ıtlar satılmak istendiği takdirde, her halükarda Ankara Hibe ve Sakat Araçları Gümrük Müdürlüğü'ne teslim edilecektir. Bağış yoluyla gelen ve 237 sayılı Taşıt Kanunu kapsamı dışında kalan iş makinelerinin ve ta ıtların satışı veya devri için Ankara Hibe ve Sakat Araçları Gümrük Müdürlüğü'nden (Maliye ve Gümrük Bakanlığı'ndan) İzin alınacaktır.

TAŞıT VE İş MAKİNESİ SATIN ALıMLARı 75 SONUÇ Yerel yönetimlerin 237 sayılı Trujıt Kanunu kapsamında kalan trujıtları satın almaları için Bakanlar Kurulu'ndan karar alınması büyük bir formaliteyi gerektirmekte ve zaman kaybına sebep olmaktadır. Bakanlar Kurulu'nun yoğun işleri arasında, bu talepleri birer birer incelemesi ve değerlendirmesi mümkün değildir. Bu durum Bakanlar Kurulu'nun işlerinin çoğalmasına neden olmaktadır. Esasen bu talepler İçi leri ve Maliye ve Gümrük Bakanlıklarında incelemekte, alınıp alınmamasına karar verilmekte, sonuç Bakanlar Kurulu'na gönderilmektedir. İçi leri ve Maliye ve Gümrük Bakanlıklarında, bir kişinin veya kişilerin, keyfi olarak (x) belediyesinin ta ıt aracına ihtiyacı olup olmadığını masa başında tespit etmesi mümkün değildir. Bu durum çok kötü bir idari vesayettir. Yerel yönetimlerin bağımsızlığı ile bağdaşmaz. Yerel yönetimlerin satın alacakları ta ıtlar konusunda bu yetkiyi, yerel yönetimlerin en büyük karar organlarına bırakmak, işlerin daha çabuk yürütülmesine neden olacaktır. Eğer yerel yönetimlerin yetkili organları fuzuli yere taşıt alınmasına karar verirlerse bunun hesabını seçmen hemşehriler sorar. Ayrıca, bir şehir veya kasaba halkını temsil eden belediye brujkanlarına birer binek aracının tahsis edilmesi faydalı olacak ve bu konudaki şikayetler önlenecektir. Bu aracın keyfi olarak kullanılıp kullanılmadığını yerel yönetim meclisi üyeleri kontrol eder ve bunun hesabını sorar. Bugün her belediye brujkanı hizmet aracını binek aracı olarak kullanılmaktadır. 237 sayılı Kanuna bağlı cetvellerde belediye brujkanlarına yer verilmesiyle, konu çözüme kavu acaktır. Ve halen mevcut olan uygulama kanuni hale getirilmiş olacaktır. 237 Sayılı Taşıt Kanunu'na Bağlı (1) Sayılı Cetvel Enaz kullanma Adet Cinsi süresi Türkiye Büyük Millet Meclisi Ba kanı 2 (Birisi Senato Ba kanı için) Cumhurbaşkanlığı 10 Ba bakan 2 Bakanlar Genel Kurmay Ba kanı 1 Kara, Deniz, Hava Kuvvetleri Komutanları

76 ÇAGOAŞ YEREL YÖNETIMLER Elçilikler ve Daimi Delegeler (Yurtdı~ında bulundukları sürece) Daimi Askeri Temsilcilikler B~kanlıklan (Yurtdı~ında bulundukları sürece) Dı~i~leri Bakanlığı Genel Sekreterliği 1 Anayasa Mahkemesi B~kanı 1 iı Valileri Yüksek Hakimler Kurulu Ba kanı 1 Yargıtay Ba kanı 1 Danı tay Ba kanı 1 Sayı tay Ba kanı 1 Cumhuriyet Ba savcısı 1 Danı tay Ba kan Sözcüsü 1 2 Sayılı Cetvel Adet B~bakanlık (Yabancı misafirler için) 3 Ba bakanhk Müste arhkları Askeri Yargıtay Ba kanı 1 Üniversite Rektörleri Diyanet i leri B~kanı 1 Askeri Yargıtay Ba savcısı 1 Genel Kurmay 2 nci Ba kanı ve (J) Ba kanhkları Kara, Deniz, Hava Kuvvetleri Kurmay Ba~kanhkları Ordu, Kolordu, Tümen, Donanma, Hava Kuvvet ve Yurt İçi Bölge Kumandanhkları Yurt İçi Bölge Kumandanlıkları Harb Akademileri Kumandanı 1 Cinsi Enaz kullanma süresi

TAŞıT VE ış MAKİNESı SATIN ALıMLARı 77 Jandarma Genel Kumandanı General veya amiral rütbesi ile fiilen İ gal edilen bütün makamlara Ankara, İstanbul, İzmir Emniyet Müdürlükleri Kayınakamlıklar Emniyet daireleri (Kullaıiılması zaruri olan t8 ıtlann adedi, cinsleri ve müddetleri Bakanlar Kurulunca belirtilir.) T Cetveli Kunımlann Satm Alacaklan T8 ltlann Satınalma Bedellerini Gösterir Cetvel (Tl..) Sıra No. Ta ıt Cinsi Diferansiyel Asgari Fiyat Azami Fiyat 1- ae-) Otomobil 4x2 560.000.000 1.000.000.000. 1- be--) Otomobil 4x2 650.000.000 1.100.000.000 2 Otomobil 4x2 40.000.000 130.000.000 3 Station-Wagon 4x2 50.000.000 70.000.000 4 Arazi- (En az 4 en çok 8 ki ilik) 4x4 170.000.000 350.000.000 5 Kaptı-kaçtı (Minibüs) 4x2 85.000.000 250.000.000 6 Kaptı-kaçtı (Arazi) 4x4 120.000.000 350.000.000 7 Pick-up (Kamyonet, şoför dahil 6 kişilik) 4x2 90.000.000 180.000.000 8 Pick -up (kamyonet, arazi hizmetleri için şoför dahil 3 veya 6 ki ilik) 4x4 90.000.000 220.000.000 9 Panel 4x2 90.000.000 180.000.000.. 137 Sayılı Tatıl KaRIIRII'U (1) sayılı cetvelde yer.1...b.lar içi.. " 237 Sayılı Tatıl KaDIIDII'U etti (1) sayı" cetvelde yer.1.. ilk Iç ıandaki bml.r içi.

78 ÇAGOAŞ YEREL YÖNETIMLER 10- Otobüs (En az 20 ki ilik) 4x2 140.000.000 11- Otobüs (En az 36 ki ilik) 4x2 500.000.000 12- Kamyon 8Si-kabin tam yüklü ağırlığı en az 3.501 kg. 4x2 110.000.000 13- Kamyon 8Si-bbin tam yüklü ağırlığı en az 12.000 kg. 4x2 110.000,000 14- Kamyon asi-kabin tam yüklü ağırlığı en az 17.000 kg 6x2-6x4 140.000.000 15- Ambulans (Tıbbi donanımlı) 4x2 270.000.000 16- Ambulans (Arazi hizmetleri için) 4x4 300.000.000 17- Pick-up (kamyonet) cenaze arabası yapılmak üzere 4x2 90.000,000 18- Motorsiklet en az 45-250 cc.'lik 9.000.000 19- Motorsiklet en az 600 cc,'lik 30.000,000 20- Bisiklet 1.100.000 21- a Güvenlik önlemh binek otomobil (cinsi ve fiyatı Maliye ve Gümrük Bakanlığı'nca belirlenir.) 400.000.000 1.350.000.000 145,000,000 380.000,000 460.000,000 425.000,000 400.000.000 180.000.000 18.000.000 90,000, 000 2.000.000 21- b Güvenlik önlemh servis ta ıtı (cinsi ve fiyatı Maliye ve Gümrük Bakanlığı'nca belirlenir.) Not: Bu cetvelde gösterilen asgari ve azami fiyatlarda deği iklik yapmaya, bu fiyatlan belirli makam ve hizmet için farklı miktarlarda tespit etmeye Maliye ve Gümrük Bakanı yetkilidir.