SAYFA 2/11 1. AMAÇ ve KAPSAM Bu teknik şartname, UGETAM ürün belgelendirme sistemine belgelendirme için başvuru yapan tedarikçilerin PE boru malzemelerinin karşılaması gereken şartları TS 418-7 CEN/TS 12201-7 Plastik Boru sistemleri-içme ve kullanma suyu İçin-Polietilen(PE)-Bölüm7: Uygunluk Değerlendirme Klavuzu teknik spesifikasyonuna dayalı olarak belirlemektedir. Bu şartname, ham suyun taşınması dahil insanların içme ve kullanma suyu uygulamaları için kullanılan ve polietilenden imal edilen dış çapı 250mm den düşük boruları(boyut grubu 1 ve 2) kapsar. 2. TANIMLAR / KISALTMALAR Ürün belgelendirme: Bir ürünün özel standartlar ve diğer norm ve dokümanlara uygunluğu için güvence sağlama. Ürün belgelendirme kuruluşu: TS EN 45011 standardının şartlarını sağlamak için taahhüt altına giren ve Akreditasyon kurumuna karşı sorumluluk taşıyan yasal kuruluştur. Tedarikçi :Ürünlerin belgelendirmelerine esas teşkil eden şartları karşılamalarını ve uygulanabildiğinde karşılamayı sürdürmelerini sağlamaktan sorumlu olan taraftır. Boyut grubu : Deneylere tâbi tutulmak üzere içinden numunelerin alındığı benzer elemanlar. Başlangıç Tip Testi (İTT) : Belgelendirme için bir belgelendirme kuruluşu veya temsilcisi tarafından yapılan tip deneyi. Parti Piyasaya Arz Testi (BRT) : Bir mamul partisinin üzerinde, piyasaya sürülmeden önce, imalâtçı tarafından uygunluğunun kontrolü için yapılan deney. Süreç Doğrulama Testi(PVT) : İmalat devam ederken malzeme, eleman, bağlantı yeri veya sistemin ilgili standartta belirtilen özelliklere uygun olarak imal edilip edilmediğinin kontrolü için belirli aralıklarla imalâtçı tarafından yapılan deney. Gözetim Testi (AT) : Bir belgelendirme kuruluşu ve temsilcisi tarafından malzeme, eleman, bağlantı yeri veya sistemin, bu sistem standardında verilen özelliklere sürekli olarak uygun olup olmadığını belirlemek ve kalite sisteminin etkinliği hakkında bilgi edinmek için yapılan deney
SAYFA 3/11 3. REFERANS DOKÜMANLAR EN, ISO, IEC vb. No EN 728 ISO 1167-1 ISO 1167-2 Adı (İngilizce) TS No3) Adı (Türkçe) Plastic piping and ducting systems - Polyolefin pipes and fittings - Determination of oxidation induction time Termoplastic pipes fort he conveyance of fluids Resistance to İnternel pressure TS EN 728 Plâstik boru ve kanal sistemleri - Poliolefin borular ve ekleme parçaları - Oksidasyon indüksiyon süresinin tayini ISO 1167-1, ISO 1167-2 Sıvıların nakledilmesine yönelik termoplastik borular, fittingler ve tertibatlar İç basınca karşı direncin saptanması EN 12201-1 Plastics piping systems for water supply - Polyethylene (PE) - Part 1: General TS 418-1 EN 12201-1 Plâstik boru sistemleri - İçme ve kullanma suyu İçin polietilenden (PE) - Bölüm 1: Genel EN 12201-5 Plastics piping systems for water supply - Polyethylene (PE) - Part 5: Fitness for purpose of the system TS 418-5 EN 12201-5 Plâstik boru sistemleri - İçme ve kullanma suyu İçin polietilenden (PE) - Bölüm 5: Sistemin amaca uygunluğu EN ISO 1133:1999 pren ISO 3126:1999 EN ISO 6259-1:2001 ISO 4433-1:1997 ISO 4433-2:1997 ISO 6259-3:1997 Plastics - Determination of the melt mass-flow rate (MFR) and the melt volume-flow rate (MVR) of thermoplastics Plastics piping systems Plastics piping components Measurement and determination of dimensions Thermoplastics pipes - Determination of tensile properties - Part 1: General test method (ISO 6259-1:1997) Thermoplastics pipes Resistance to liquid chemicals Classification - Part 1: Immersion test method Thermoplastics pipes Resistance to liquid chemicals Classification - Part 2: Polyolefin pipes Thermoplastics pipes - Determination of tensile properties - Part 1: Polyolefin pipes TS 1323 TS pren 496 TS EN 638 TS ISO 4433-1 TS ISO 4433-2 TS EN 638 Plâstikler Termoplâstikler - Kütlesel erime akış hızı (MFR) ve hacimsel erime akış hızı (MVR)'nın tayini Plâstik Boru Sistemleri-Plâstik Borular ve Ekleme Parçaları- Boyutların Ölçülmesi ve Yüzeylerin Gözle Muayenesi Plastik Boru ve Kanal Sistemleri- Termoplastik Borular- ÇekmeÖzelliklerinin Tayini Termoplâstik Borular- Kimyasal Sıvılara Dayanıklılık- Sınıflandırma- Bölüm 1: Daldırma Deneyi Metodu Termoplâstik Borular- Kimyasal Sıvılara Dayanıklılık- Sınıflandırma- Bölüm 2: Poliolefin Borular Plâstik Boru ve Kanal Sistemleri- Termoplâstik Borular- ÇekmeÖzelliklerinin Tayini
SAYFA 4/11 4. ŞARTLARI 4. PE boruların standarda uygunluk şartları. 4.1. Hammadde PE Borular, orijinal hammalzemeden veya imalâtçının kendine ait tekrar kullanılabilir polietilen esaslı polimer malzemeden veya her iki malzemenin karışımından imal edilmelidir. Borular, TS 418-2 EN 12201-1 e uygun hamurdan imal edilmelidir. Tedarikçi hammadde teminini sertifikası ile birlikte yapmalı ve giriş kalite kontrol planına uygun olarak sertifika değerlerini kontrol etmelidir ve kayıtlarını tutmalıdır. Belgelendirme kapsamında yapmış olduğu imalatı sadece bu hammalzemeden imal etmelidir. Hammadde değişimi/ilavesi dolayısı ile belgelendirme kapsamının değiştitirilmesi talep edildiğinde bu işlem 6. Laboratuvar şartlarını karşılayan bir laboratuvarda Tablo-1 e göre gereçekleştirilmeli ve deney sonuçları TS 418-2 EN 12201-2 standardındaki özellikleri karşılamalıdır. 4.2. Başlangıç tip testleri Tedarikçi, PE boruya ait tip testlerini TS 418-7 CEN/TS 12201-7 ye dayalı olarak verilen Tablo 1 uygun olarak TS EN ISO/IEC 17025 standardı şartlarına uygun ve Ürün belgelendirme kuruluşu tarafından onaylı bir bir laboratuvarda gerçekleştirmelidir. Numune seçimi ve sayısı Ürün belgelendirme kuruluşu tarafından yine bu Tablo esas alınarak yapılır. Numune sayısında bu tablo esas olmakla birlikte Ürün belgelendirme kuruluşu tarafından artırılabilir yada azaltılabilir. PE boru tip test sonuçlarının TS 418-2 EN 12201-2 standardının gereklerini karşılamalıdır. Ayrıca tablodaki testlere ek olarak Pe boruların su kalitesine etkisi mili mevzuata uygun olmalıdır.
SAYFA 5/11 Tablo 1 PE boru tip test numune tablosu
SAYFA 6/11 4.3. PE boru parti testleri Tedarikçi, PE boru üretimi için Parti testlerini TS 418-7 CEN/TS 12201-7 dayalı olarak verilen Tablo 2 ye uygun olarak gerçekleştirmelidir. Tablo 2 PE Parti Testleri 4.4 Gözetim Testleri:
SAYFA 7/11 Tedarikçi, PE borulara ait gözetim testlerini TS 418-7 CEN/TS 12201-7 ye dayalı olarak verilen Tablo 3 e uygun olarak TS EN ISO/IEC 17025 standardı şartlarına uygun ve Ürün belgelendirme kuruluşu tarafından onaylı bir bir laboratuvarda gerçekleştirmelidir. Tablo 3 Gözetim deneyleri 5. Üretim Süreci şartları Tedarikçi, TS EN ISO 9001 yada benzeri bir Kalite Yönetim Sistemine sahip olmalıdır. 5.1. Giriş Kalite Kontrolü Tedarikçi, PE boru imal edilecek hammaddeye sertifika uygunluğunu kontrol etmelidir ve bununla ilgili kayıtlarını tutmalıdır. Uygulayabildiği testlerle, sertifika üzerindeki değerleri Girdi Kalite Planına uygun olarak doğrulamalıdır. 5.2. Üretim süreci kontrolü
SAYFA 8/11 5.2.1. PE boru süreç doğrulama testleri Tedarikçi, PE boru üretimi devamlılığı süresince sürecin uygun devam ettiğini doğrulamak için Süreç doğrulama testlerini(pvt) TS 418-7 CEN/TS 12201-7 dayalı olarak verilen Tablo-4 e uygun olarak gerçekleştirmeli ve kayıtlarını muhafaza etmelidir. Tablo 4 Süreç doğrulama testleri Tedarikçi, nihai ürün kalitasini etkileyen parametreleri kontrol altında tutmalıdır. Hammadde içerisinde su yoğuşması ile olabilecek imalat boşluklarını engellemek için kurutma fırını yada benzeri donanımları tesis etmiş olmalıdır. Tedarikçi, üretimde kullanılan cihazlara ait bakım planları uygulamalıdır ve bakım planlarına ait kayıtları muhafaza etmelidir. TS 418-2 EN 12201-2 e göre Tablo 5 Ortalama dış çaplar ve yuvarlaklıktan sapma ve Tablo 6 de Boru et kalınlığı ve dış çapını toleranlar içersinde tutmak için et kalınlığı ve çap ölçümünü sürekli yapabilecek ölçüm sistemlerini tesis etmiş olmalıdır. Bu ölçüm cihazlarının kalibrasyonlarını kalite planına göre gerçekleştirmeli ve kayıtlarını muhafaza etmelidir.
SAYFA 9/11 Tablo 5 Ortalama dış çaplar ve yuvarlaklıktan sapma
SAYFA 10/11 Tablo 6 Et Kalınlıkları
SAYFA 11/11 5.3. Nihai ürün kontrolü Tedarikçi nihai ürünle ilgili boyutsal, mekanik ve fiziksel özellikleri Kalite Planınına uygun olarak kontrol etmelidir. PE boruların depolama, yükleme ve boşaltma şartları TS EN 12007-2 ye uygun olarak yapılmalıdır. Kangal halinde sarılı boruların kangal çapları bu standartta verilen boyutlara uygun olmalıdır. Boruların ambalajlaması yükleme-boşaltma ve sevk işlemi sırasında hasarlanmayacak biçimde yapılmalıdır. Boruların markalama işlemi TS 418-2 EN 12201-2 ye uygun olarak yapılmalıdır. 6. Laboratuvar şartları Tedarikçi, bu teknikşartname kapsamında yapılması gereken testleri kende yada belirlediği bir laboratuvarda gereçkleştirmelidir. Bu laboratuvarın şartları TS EN ISO/IEC 17025 standardınan temel gereklerini karşılamalıdır. Bu gerekler en az aşağıdakileri içermelidir; Laboratuvar koşulları ilgili deney standardında verilen şartları karşılamalıdır. Yapılan deneyler için kullanılan yöntemler ilgili standartlara uygun olarak hazırlanmış dokümanlar olmalı ve kullanıldığı yerde dokümanların güncel halleri bulunmalıdır. Deney cihazlarının kalibrasyonları belirlenmiş bir plan dahilinde gerçekleştirilmeli ve kayıtları muhafaza edilmelidir. Deney cihazlarının bakımları belli bir plan dahilinde yapılmalı ve kayıtları tutulmalıdır. 7. Personel Şartları Tedarikçi, PE boru kalitesini doğrudan etkileyen üretim, kalite ve laboratuvar deney personelinin bu iş için gerekli yetkinliğe sahip olmasını sağlamalıdır. Personelin gerekli teorik ve pratik eğitimleri almasını sağlamalı ve bunları kayıtlarını muhafaza etmelidir.