Tez Çal mas Nas l Yap r?
çindekiler Genel Bilgiler... 3 Amaç.. 3 Konu Seçimi. 3 Konuyu S rland rma 3 Hipotez Kurma. 3 Tez Önerisi.. 4 Sayfa Say.. 4 De erlendirme... 4 Tezin ekil ve Kapsam... 5 Tezin Ön K sm.. 5 Tezin Metin K sm. 6 Tezin Son K sm 7 Dipnotlar n Yaz ve Kaynaklar n Düzenlenmesi.. 9 Dipnot Verme.. 10 Kaynak Düzenleme.. 11 Dil ve Yaz m..... 13 Cümle Kelime Paragraf. 10 Yaz m Kurallar... 11
TEZ ÇALI MASI NASIL YAPILIR? * Tez yaz m ve bas m k lavuzunu haz rlama nedeni, ö rencilere bilimsel ara rma ve yazma konusunda yard mc olmakt r. K lavuz, bilimsel ara rmada takip edilecek yöntemin nas l olmas gerekti i konusunda standartlar belirtme amac ta maktad r. lavuzun birinci bölümünde genel bilgiler verilmi tir. Bu bilgilerle ara rmac ya konu seçimi, konuyla ilgili kaynak bulma, konunun s rlar ve hipotez kurma hakk nda bilgi verilmi tir. kinci bölümde tezin ekli kurallar ele al nm r. Üçüncü bölümde kaynak ve dipnot düzenlenmesi anlat lm r. Dördüncü bölümde belli ba dil ve yaz m kurallar na de inilmi tir. I. BÖLÜM: GENEL B LG LER A. Amaç Bitirme Ödevi ve Tez çal malar n (BÖ/T) bilimsel ara rma yöntemine göre yapmak ve Türkçe dil gramerine uygun olarak yaz gerçekle tirmektir. B. Konu Seçimi Ara rman n en önemli a amas do ru konu seçmektir. Bu nedenle, konu seçiminde göz önünde bulundurulmas gereken hususlar u ekilde s ralanabilir; 1. lgi Ara rmac çal may dü ündü ü konuya kar ilgi duymal r. lgi yoklu u yorgunluk ve b kk nl k yaratarak ara rman n belirlenen sürede bitirilememesine neden olabilir. 2. Orijinallik ve Önem Ara rma bir yenilik getirmeli, bilinenlerin tekrar durumunda olmamal r. Bilimsel geli me bilgi birikiminin sonucudur. Orijinallik, bilinmeyenlere çözüm getirmekle veya bilinenleri geli tirmekle sa lan r. Ayr ca konu, ara rmaya de ecek önemde olmal r. Genellikle ki i veya toplum refah yükseltici nitelik ta yan ara rmalar önemli say r. 3. Kaynak Bulabilme Konu ile ilgili yeteri kadar kaynak bulunabilmelidir. Hiç kaynak bulunmamas kadar, derecede bol kaynak olmas da çal man n güçlüklerini art rabilir. C. Konuyu S rland rma Ba ar bir ara rma için konunun s rlar iyi belirlemek gerekir. Konu içinden lamayacak kadar geni veya ara rmay anlams z k lacak kadar dar olmamal r. Konunun rlar ne kadar iyi belirlenirse o ölçüde sa kl inceleme olana elde edilmi olur. D. Hipotez (Denence) Kurma Konu seçilip, s rlar belirlendikten sonra bir hipotez kurulmal r. Hipotez; okuma ras nda hangi bilgilerin al p, hangilerinin d ar da b rak laca belirleyecektir. Hipotez; ilk okumada edinilen bilgiler ve yap lan ak l yürütmeler * Bu k lavuz Cumhuriyet Üniversitesi Bitirme Ödevi/Tezi Yaz m K lavuzundaki esaslar ihtiva etmektedir. Yrd. Doç. Dr.Mehmet Sad k ÖNCÜL, Ar. Gör.Dr. Adem KORKMAZ ve Ar. Gör. Necdet B LG N taraf ndan Halil SEY DO LU nun Bilimsel Ara rma ve Yazma El Kitab baz al narak haz rlanan bu k lavuz konu hakk ndaki en kapsaml çal ma oldu u için tercih edilmi tir. Her üniversitenin kendine özgü bir k lavuzu olmakla birlikte ad geçen yazarlar taraf ndan olu turulan k lavuzun bilimsel çal malar için güçlü bir çerçeve olu turaca de erlendirilmektedir.
sonucunda olasõ veya doğru kabul edilen ve henüz kanõtlanmamõş bir öneridir. Bu öneri araştõrmanõn hipotezini ifade eder. Henüz doğruluğu sõnanmamõş bir öneri olan hipotez, basit ve açõk bir ifadeyle, ya bir düz cümle, ya da soru cümlesi şeklinde olabilir. Bundan sonra bütünüyle hipotezin test edilmesine yönelinir. Eğer toplanan ve işlenen veriler hipotezi doğrulamakta ise, araştõrmanõn temel önerisi doğrulanmõş olur. Ancak araştõrma sonuçlarõnõn hipoteze ters düşmesi de araştõrmanõn bilimsel olmadõğõ anlamõna gelmez. Çünkü, bu alanda böyle bir hipotezin doğru olmadõğõ ispatlanarak, daha sonra konuyu yeniden inceleyecek olanlara yol gösterilmiş olacaktõr. Hipotezleri şu şekilde örneklendirebiliriz ; KONU: İşletmelerde işgörenlerin verimliliğinin arttõrõlmasõ 1. Düz Cümle Hipotez (İşletmede işgörenlerin verimliliğini arttõrmak için iyi bir ödüllendirme sistemi kurulmalõdõr.). 2. Soru Cümlesi Hipotez (İyi bir ödüllendirme sistemi işletmede işgörenlerin verimini arttõrõr mõ?). NOT:BÖ/T nin hazõrlanacağõ alanõn özelliğine göre hipotez kurulmadan da araştõrmalar yapõlabilir. E. Tez Önerisi Hipotezin kurulmasõndan sonra kaynaklarõn toplanmasõna geçilir. Ancak araştõrmayõ düzenli bir biçimde yürütebilmek için önce bir taslak, bir plan (outline) hazõrlamak gerekir. İlk okumadan elde edilecek bilgiler böyle bir taslağõ hazõrlamayõ mümkün kõlacaktõr. Tez önerisinde, tez konusu olan çalõşmanõn önemi, problem ve alt problemler, yöntem, bilgi toplama araçlarõ, hipotezler, tanõmlar, tartõşma konularõ, literatür incelemesi gibi konular ayrõntõlõ bir biçimde gösterilmelidir. F. Azami-Asgari Sayfa Sayõlarõ ve Kaynaklar Tez yazõmõnda sayfa sayõlarõ en az 50, en çok 100 sayfadõr. Ancak, BÖ/T yöneticisinin uygun görmesi halinde bu sõnõrlar değişebilir. Kaynaklar, ise konunun özelliğine ve danõşmanõn yönlendirmesine göre değişebilir. G. Değerlendirme BÖ/T ini tamamlayan ve danõşmanõ tarafõndan tezi (sözlü savunmaya değer) kabul edilen öğrenci, BÖ/T yöneticisi tarafõndan sözlü sõnava alõnõr. BÖ/T yöneticisi bu sõnavõ nerede/ne zaman yapacağõnõ ilgili kurullara bildirir. İlgili kurullar gerekli gördüğü takdirde bu sõnav için başka jüri üyeleri de atayabilir. Sõnavda öğrenciye sunduğu çalõşmayla ilgili sorularõn yanõsõra, daha önce öğrenciye ve BÖ/T yöneticisine verilmiş olan sorulardan (25-50 ) soru sorulur*. Bu sõnav aynõ zamanda yeterlik sõnavõ yerine geçer. Eğitim Öğretim sõnav yönetmeliği hükümlerine göre değerlendirme yapõlõr. BÖ/T sõnavõnda başarõsõz bulunan öğrenciler 1 ay içinde BÖ/T indeki eksiklerini gidererek yeniden sõnava alõnõr. Yine başarõsõz olan öğrenciler her seferinde birer ay ara ile tekrar sõnava alõnõr. Dekanlõk/ Bölüm Başkanlõklarõ her sõnav döneminde değişik öğretim üyelerinin sorularõndan en az birer tane olacak şekilde (25-50) soruluk sõnav kağõdõ hazõrlar ve bu soru kağõtlarõnõ BÖ/T yöneticilerine verir. Hazõrlanan sorular, sözlü sõnavda öğrencilere sorulur. 4
5 II. BÖLÜM: TEZİN ŞEKİL VE KAPSAMI A. Ciltleme sõralamasõna Göre Tezin Kõsõmlarõ Tezin bölümleri ön kõsõm, metin kõsmõ ve son kõsõm olmak üzere üç kõsõmdõr. Ön kõsõm Dõş kapak İç kapak İmza sayfasõ (Ana Bilim Dalõ Başkanõ ve danõşman öğretim üyesi) Özet İçindekiler Tablo ve şekiller listesi Kõsaltmalar listesi Metin kõsmõ Giriş Metin sayfalarõ ( Bölümler ) Sonuç Son Kõsõm Kaynaklar Ekler 1. Ön Kõsõm Dõş kapak (Ek-1), iç kapak(ek-2), imza sayfasõ (Ek-3), özet, içindekiler ve kõsaltmalar araştõrma metninden sayõlmazlar. Bunlar araştõrmayõ tanõtõcõ türde yazõlardõr. Bu nedenle bunlar metin öncesinde ön kõsõm olarak isimlendirilirler. a.özet Araştõrmanõn konusu bir kez daha ortaya konulur, amaçlar ve yöntem özlü ve net biçimde açõklanõr. Araştõrmanõn tamamõnõ okumaya zamanõ olmayanlar bu bölümü okuyarak bilgi edinirler. b.içindekiler Araştõrma kapsamõna giren tüm başlõklarõn sõrayla sayfa numaralarõnõ gösterir. Sayfanõn üst kõsmõna, ortaya gelecek biçimde, büyük harflerle İÇİNDEKİLER diye yazõlacak ve sağ üst köşeye de Sayfa No başlõğõ konulacaktõr. c.tablo ve Şekiller Listesi Metin içerisinde yer alan tablo ve şekiller fazla değilse böyle bir sõralamaya gerek yoktur. Fakat sayõ olarak fazla ise numaralarõna ve sayfa numaralarõna göre sõralanacak ve sayfanõn ortasõna gelecek biçimde büyük harflerle TABLO VE ŞEKİLLER LİSTESİ diye yazõlacaktõr. d.kõsaltmalar Listesi Gerek duyulursa yapõlan kõsaltmalarda bir liste halinde verilmeli. Metin içerisinde gereksiz kõsaltmalardan kaçõnõlmalõdõr. Sayfanõn ortasõna gelecek biçimde büyük harflerle KISALTMALAR LİSTESİ yazõlacaktõr.
6 2.Metin Kõsmõ a. Metnin Şekil Yapõsõ (1) Sayfa Yapõsõ Yazõ kağõdõnõn dört kenarõnda aşağõda belirtilen ölçülerde boşluklar bõrakõlõr. Sol kenar : 3,5 cm. Sağ kenar : 2,5 cm. Üst kenar : 3,5 cm. Alt kenar : 2.5 cm. (2) Yazõ Büyüklüğü ve Satõr Aralõğõ Araştõrmanõn yazõmõnda 12 punto kullanõlacak ve satõrlar arasõnda 1.5 aralõk bulunacaktõr. (3) Paragraf Ayarlarõ Paragraflar 1.3 cm girintili olacaktõr. Metin yazõmõnda 1.5 cm tam satõr aralõğõ kullanõlmalõdõr. Alt bölüm başlõklarõ ile başlõğõ izleyen paragraf arasõnda iki tam aralõk bõrakõlmalõdõr. (4) Sayfalarõ Numaralandõrma Araştõrmanõn ön kõsmõnõn numaralanmasõ, geri kalan kõsõmlardan farklõdõr. Bu kõsõmda numaralar Romen rakamlarõ ile gösterilir. Romen rakamlarõ sayfanõn altõna yazõ alanõ ortalanarak yazõlõr. Ön kõsõm içindekiler kõsmõndan itibaren numaralandõrõlõr. Araştõrmanõn metin kõsmõ da normal rakamlarla numaralandõrõlõr. Metin girişle başladõğõndan, girişin birinci sayfasõna 1 konularak numaralandõrma, ekler ve kaynakça ile birlikte araştõrmanõn son sayfasõna kadar sürdürülür. Sayfa numaralarõ ilke olarak sayfanõn üstüne ve satõr sonralarõ hizasõna yazõlõr. b. Metnin yazõlmasõ Araştõrmanõn asõl gövdesi metin kõsmõndan oluşur. Metin girişle başlar ve sonuçla biter. Metinde açõklanan fikirler, bölümler halinde okuyucuya sunulur. Metinde ayrõca başvuru parantezleri, dipnot numaralarõyla açõklamalar vs. yer alõr. Metin kõsmõndan sonra araştõrmanõn son kõsmõ gelir. (1)Giriş Bir araştõrmanõn metin kõsmõ giriş ile başlar. Bu kõsõmda sorunun ne olduğu, bu konunun neden seçildiği, bu çalõşmadan ne gibi pratik yararlar umulduğu, daha önceki çalõşmalarda konunun hangi yönleriyle ilgilenildiği, hipotezin ne olduğu, uygulanan yöntemin dayandõğõ teorik çerçeve, kullanõlan araçlar, konunun sõnõrlarõ, hangi bölümlerde nelerin incelendiği gibi sorularõn yanõtlarõnõ içeren, kõsaca neyin nasõl ve neden yapõldõğõna ilişkin açõklamalar yer alõr. (2)Bölümler Bir araştõrmada fikirler bölümler ve onlarõn alt bölümlerinden oluşan bir plan içerisinde sunulur. Araştõrmada bölüm ayrõmõ, hipotezi destekleyecek bir gelişme göstermelidir. Her alt bölüm yer aldõğõ bölümdeki ana düşünceyi, bölümler de hipotezi destekleyici nitelikte olmalõdõr. Zorunluluk bulunmamakla birlikte bölümlerin az çok aynõ uzunlukta olmasõna özen gösterilmelidir. Ancak esas olan, bölümün tez içindeki
7 önem derecesidir. Bu nedenle bölümlerin uzunluğu tez içindeki önem derecelerine göre değişir. Araştõrmayõ bölümlere ayõrmada kullanõlan başlõca iki numaralandõrma sistemi vardõr. Bunlar, rakam-harf sistemi ile, ondalõk sistemdir. Bu iki sistem şekli anlamda şu biçimdedir: Rakam-harf sistemi Birinci Bölüm BÖLÜM BAŞLIĞI I.BİRİNCİ DERECE ALT BÖLÜM A.İKİNCİ 1.Üçüncü a.dördüncü (1)Beşinci (a)altõncõ i)yedinci ii)yedinci (b)altõncõ (2)Beşinci b.dördüncü 2.İkinci B.İKİNCİ II.BİRİNCİ DERECE ALT BÖLÜM Ondalõk sistem 1.BİRİNCİ BÖLÜM 1.1 Birinci Derece Alt Bölüm 1.1.1 İkinci Derece 1.1.1.1 Üçüncü Derece 1.1.1.2 Üçüncü Derece 1.1.1 İkinci Derece 1.2 Birinci Derece Alt Bölüm 2. İKİNCİ BÖLÜM (3) Sonuç Metnin son bölümüdür. Bu bölümde sorun bir kez daha ortaya konulur, uygulanan yöntem ve varõlan bulgular anlatõlõr, bulgularõn yorumu yapõlõr ve hipotezin doğrulanõp doğrulanmadõğõ konusunda bir yargõya varõlõr. 3.Son Kõsõm Ana metnin bir parçasõ niteliğini taşõmayan bir takõm bilgi, belge, düzenlemeler ve kaynaklar araştõrmanõn son kõsmõnda sunulur.
8 a. Kaynaklar Araştõrmada kullanõlan her türlü kaynak aşağõda belirtilen şekilde yazarõn soyadõna göre alfabetik olarak yazõlarak üst sayfa ortasõna büyük harflerle YARARLANILAN KAYNAKLAR yazõlmalõdõr. (Dipnotu Verilmesi ve Yararlanõlan Kaynaklarõn Hazõrlanmasõ bölümünde ayrõca bilgi verilecektir) b. Ekler Metinde verilmesi araştõrmanõn bütünlüğünü bozan veya dikkati dağõtan bilgiler, ekler halinde araştõrmanõn sonuna konulur. Bunlar, uzun ve ayrõntõlõ tablolar, anket formlarõ, çizelgeler, yasa maddeleri vs. dir. Ekler harf veya rakamlarla numaralandõrõlõr. Örneğin, Ek A, Ek B veya Ek 1, Ek 2 şeklinde yazõlabilir.
9 III. BÖLÜM: DİPNOTLARIN YAZIMI VE YARARLANILAN KAYNAKLARIN DÜZENLENMESİ A-DİNOTU VERME Dipnotlarõnõn yazõlmasõnda belirli bir düzene uymak gerekir. Bunda amaç, kaynaklarõ okuyucuya en açõk bir biçimde tanõtmak ve gerektiğinde okuyucunun en az çaba ile kaynaklarõ bulabilmesine yardõmcõ olmaktõr. 1.Kitap Dipnotu Yazar Adõ ve Soyadõ, Kitap adõ, Basõldõğõ şehir: Yayõmlayan, Yayõm Tarihi, Sayfa Numarasõ. Halil Seyidoğlu, Bilimsel Araştõrma ve Yazma El Kitabõ,Geliştirilmiş 6.b., İstanbul: Güzem Yayõnlarõ, 1995, s. 35. Aynõ kaynağa ikinci kez başvurma Seyidoğlu, a.g.e., s.36 2.Süreli Yayõnlar Bir süreli yayõn içinde yayõmlanan bir makale dipnotunda şöyle kaynak gösterilir: Yazar Adõ ve Soyadõ, Makalenin Adõ, Derginin Adõ, Cilt No, Sayõ No (Ay, Yõl), Sayfa Numarasõ. Lütfü Duran, Türkiye de Bağõmsõz İdari Otoriteler, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 30, Sayõ 1, Mart 1997, s. 4. Aynõ kaynağa yeniden başvurma Duran, a.g.m., s.5 3-İnternet Elde Edilen Bilgilerin Dipnotta Gösterilmesi a-dosya Transfer Protokolu (FTP) kanalõyla alõnan alõnan bilgilerin dipnotta gösterilmesi şu şekildedir. Yazarõn Adõ Soyadõ, "Belgenin Başlõğõ," Tüm Yapõtõn Başlõğõ veya Mesaj Hattõnõn Başlõğõ(eğer uygun düşüyorsa), Belge Tarihi, İnternet Adresi, (Menu Yolu, eğer gerekiyorsa), (dosyaya erişim tarihi), Sayfa Numarasõ. Amy Burckman, "Approaches to Managing Deviant Behavior in Virtual Communities", April 1994, ftp//.media.mit.edu/pub/asb/papers/deviancechi94.text, (4 December 1997), s.75. b-world Wide Web kanalõyla elde edilen verilen dipnotta gösterilmesi Paul Yanoff, "Special İnternet Services Connections," Computer Science, 1995, Htpp://www.w3.org/hyprtext/Data Sources/Yanoff.html, (31 Temmuz 1997)
10 4.Özel Dipnotu Örnekleri Tek Yazar Ömer Gürkan, Ekonomi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayõnõ, 1992, s.145 İki Yazar Muzaffer Sencer ve Yakut Sencer, Toplumsal Araştõrmalarda Yöntembilim, Ankara: TODAİE yayõnõ, 1978, s. 63. Üç Yazar Fehmi Yavuz, Ruşen Keleş ve Cevat Geray, Şehircilik: Sorunlar, Uygulama ve Politika, Ankara: SBF yayõnõ, 1973, s. 265. Üçten Çok Yazar Yalnõz birinci yazarõn adõ tam olarak yazõldõktan sonra sonuna ve diğerleri ifadesi eklenir. Mehmet Gönlübol ve diğerleri, Olaylarla Türk Dõş Politikasõ: 1919-1973, Ankara:SBF yayõnõ, 1974, ss. 45-60. Aynõ Yazarõn Birden Çok Eseri Bir yazarõn birden fazla çalõşmasõ kaynak gösteriliyorsa, hangisine başvuru yapõldõğõ tanõtõlmalõdõr. Bu nedenle, yazar soyadõndan sonra çalõşmanõn başlõğõnõ da kõsaca belirtmek gerekir. Cahit Talas, Sosyal Ekonomi, 3.b., Ankara:SBF yayõnõ: 1972, s.35. Cahit Talas, İssizlikle Mücadele, Ankara: İş ve İşçi Bulma Kurumu yayõnõ, 1963, s.150 Talas, Sosyal Ekonomi, s.40 (Talas'õn birinci çalõşmasõna başvuru yapõlõyor) Talas, İşsizlikle Mücadele, s.72 (Talason ikinci eserine başvuru yapõlõyor) Aynõ Soyadõ Taşõyan İki Yazar Aynõ soyadõ taşõyan iki ayrõ yazar bulunuyorsa, bunlarõ birbirinden ayõrt etmek için, ikinci başvuruda ilk adlar da yazõlõr. İsmail Soysal, Tanõtma ve Türkiye'nin Tanõtõlmasõ, Ankara:UNESCO Türkiye Milli Komisyonu, 1976, s.91. Mümtaz Soysal, Local Governmet in Turkey, Ankara:TODAİE yayõnõ, 1967, s.62. Mümtaz Sosyal, a.g.e., s.96. (Yazarlarõn Soyadlarõ aynõ olduğu için ilk isimler belirtiliyor) Yazar Adõ Bir Kurum İse Eğer yazar bir kurum ise, yazarõn ad ve soyadõnõn yerine kurumun adõ yazõlõr. Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE), Türkiye Turizm İstatistikleri, 1985-1990, Ankara:1992, s.15 (Yazar adõ bir kurum) DİE, a.g.e., s.20 (Yazar adõ bir kurum olan esere ikinci kez başvurulmasõ) Yazar Adõ Yoksa Yazar adõ yoksa yalnõz eserin adõ yazõlõr Türkiye'nin Bugünkü Meseleleri, İstanbul: Aydõnlar Ocağõ yayõnõ, 1973, s.10
11 Çeviri Eser J.M. Albertini, Ekonomik Sistemler: Uygulamada Kapitalizm ve Sosyalizm, Çev. Cafer Unay, Bursa: Uludağ Üniversitesi yayõnõ, 1990, s. 7. Aylõk Bültenler Maliye Bakanlõğõ, Aylõk Ekonomik Göstergeler, Eylül-Ekim, 1978, s.23. Yõllõklar Devlet İstatistik Enstitüsü, Türkiye İstatistik Yõllõğõ 1990, Ankara: 1992. Gazeteler Başmakale, Milliyet, 26 Haziran 1987. Mustafa Aysan, Atatürk ve Ekonomi Politikasõ, Cumhuriyet, 18 Aralõk 1978, s.2. Ansiklopediler Ömer Celal Sarç, "Milli Gelir", Ak İktisat Ansiklopedisi, Cilt 2, İstanbul: Ak yayõnlarõ, 1973. Basõlmamõş Tezler ve Ders Notlarõ Yazarõn ad ve soyadõndan sonra tõrnak işareti içinde çalõşmanõn başlõğõ yazõlõr, altõ çizilmez. Başlõğõn altõnõn çizilmemesi o çalõşmanõn yayõmlanmadõğõnõ gösterir. Bundan sonra parantez içinde çalõşmanõn türü, ilgili üniversite ve fakültenin ismi belirtilir, yõlõ ve sayfa numarasõ yazõlõr. Osman Güzel, Doğu Anadolu Bölgesinin Halk Hikayeleri Üzerine Bir İnceleme, (Basõlmamõş Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1986), s. 75. Gülten Kazgan, Dõş Ticaret Ders Notlarõ, (Teksir, İktisat Fakültesi, 1972), s. 18. B-Yararlanõlan Kaynaklarõn Düzenlenmesi 1-Kitabõn yazõmõ Yazarõn Soyadõ, Adõ. Kitabõn Adõ. (Varsa derleyen, hazõrlayan veya çevirmenin adõ ve soyadõ.) Baskõ sayõsõ. Yayõm yeri: Yayõmlayan, yayõm tarihi. Bilgeseven, Amiran Kurtkan. Sosyal İlimler Metodolojisi. 3.b. İstanbul:Filiz Kitabevi, 1999. 2-Süreli yayõnlarõn yazõmõ Yazarõn Soyadõ, Adõ. Makalenin başlõğõ. Çeviren, Derginin adõ. Cilt No., Sayõ No. (Ay ve Yõl), başlangõç ve bitiş sayfa numaralarõ. Afşin, Kasõm. "Asgari Ücretin Tespit Yöntemleri ve Mevcut Yapõdaki Sorunlarõ ile Çözüm Usul ve Esaslarõ" Çalõşma ve Sosyal Güvenlik Dergisi, Cilt 2, Sayõ 3. Nisan-Haziran 1999, ss.1-26
12 3-Yararlanõlan Kaynaklarõn Düzenlenmesinde Özel Durumlar a-birden çok eser Bir yazarõn birkaç telif eseri varsa, bunlar kitap veya makalelerin başlõklarõna göre sõralanõrlar. Aynõ yazarõn telif, çeviri gibi farklõ türden eserlerinin bulunmasõ durumunda, sõralamada telif olanlara öncelik verilir, onu derleme ve çeviri yapõmlarõ izler. Bir yazarõn tek olarak ve başkalarõ ile birlikte yaptõğõ çalõşmalarõn bulunmasõ durumunda ise tek başõna yazdõklarõ öncelik taşõr. b-birden çok yazar Bu durumda yalnõz birinci yazarõn ismi, önce soyadõ, sonra adõ gelecek biçimde değiştirilir, diğerleri ise normal ad ve soyadõ sõrasõna göre yazõlõr. c-yazarõn bir kurum olmasõ Eğer, yazar yerine bir kurum adõ veriliyorsa, yararlanõlan kaynaklarõn düzenlenmesinde bu ad olduğu gibi gösterilir, bir değişiklik yapõlmaz. d-kaynaklarõ gruplandõrma Eğer farklõ türlerden birçok kaynaktan yararlanõlmõşsa,bunlarõ gruplandõrmak en doğru yoldur. Bu durumda kaynaklar örneğin, kitaplar, makaleler, istatistikler, resmi belgeler, yayõmlanmamõş araştõrmalar, vs. diye ayrõlõr ve doğal olarak her biri kendi içinde alfabetik olarak sõraya konulur. 4-İnternetten Alõnan Bilgilerin Gösterilmesi (1)-Dosya Transfer Protokolu (FTP) kanalõyla alõnan bilgilerin gösterilmesi şu şekildedir. Yazarõn Soyadõ, Adõ."Belgenin Başlõğõ." Tüm Yapõtõn Başlõğõ veya Mesaj Hattõnõn Başlõğõ(eğer uygun düşüyorsa). Belge Tarihi. İnternet Adresi. (Menu Yolu, eğer gerekiyorsa). (dosyaya erişim tarihi). Sayfa Numarasõ. Burckman, Amy. "Approaches to Managing Deviant Behavior in Virtual Communities". April 1994. Ftp//.media.mit.edu/pub/asb/papers/deviancechi94.text. (4 December 1997), s.75. (2) World Wide Web kanalõyla elde edilen bilgilerin kaynakçada gösterilmesi Yanoff,Paul. "Special İnternet Services Connections." Computer Science. 1995. Htpp://www.w3.org/hyprtext/Data Sources/Yanoff.html. (31 Temmuz 1997).
13 IV. BÖLÜM: DİL VE YAZIM A-CÜMLE, KELİME, PARAGRAF 1-Cümle Metin yazõlmasõnda kõsa cümleler kullanmakta yarar vardõr. Kõsa cümlelerle fikirler daha kolay ve daha açõk biçimde anlatõlabilir. Uzun ve karmaşõk yazõlan cümleler, okuyucuyu yorar ve düşüncelerin anlaşõlmasõnõ zorlaştõrõr. Cümle açõk olmalõ, farklõ okuyucular aynõ cümleden aynõ anlamõ çõkartabilmelidir. Bu da cümlenin kuruluşu ile birlikte seçilen kelimelere ve noktalama işaretlerine bağlõdõr. Bunun için metni başkalarõna da okutmak gerekir. Cümle içinde gereksiz kelime kullanõmõ ve tekrarõndan kaçõnõlmalõdõr. Belli bir kelimenin hem eskisi ve yenisi ya da Türkçe'si ile birlikte yabancõ karşõlõklarõnõ kullanõlmasõ sağlõklõ bir yol değildir (mesela-örneğin, teori-kuram gibi). 2-Kelime Araştõrmacõ herkes tarafõndan anlaşõlan, yaygõn kullanõm alanõ bulunan kelimeleri seçmelidir. Anlaşõlamayacak kadar çok eski kelimeleri kullanmak kadar genel kabul görmemiş yeni kelimeleri de kullanmaktan kaçõnmalõdõr. 3-Paragraf Paragraf, belli bir düşünce ile ilgili cümleler topluluğudur. Düşünceler paragraf içinde sunulurken, düşünceler arasõnda tutarlõ bir sõralama izlenmelidir. Metinde paragraflar satõr başõndan başlanarak yazõlõr. B-YAZIM KURALLARI 1.Büyük Harflerin Yazõlõşõ 1-Cümlenin başõndaki ilk harf büyük yazõlõr. 2-Her çeşit özel isimlerin baş harfi büyük yazõlõr. -Kişi ad ve soyadlarõnõn ilk harfleri, (Ali Er) -Ulus, devlet, dil isimleri, (Türk, Türkiye, Türkçe) -Kent, köy, sokak, cadde, dağ, deniz, akarsu, göl,orman, ova, bölge, kõta isimleri,(ankara, Şenköy, Taşkent Sokağõ, Bağdat Caddesi, Ağrõ Dağõ, Ege Denizi, Kõzõlõrmak, Van Gölü, Belgrad Ormanõ, Çukurova, Asya) -Kurum ve kuruluş isimleri (Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasõ) -Din, mezhep vb isimler (İslamlõk, Hanefilik). 3-Ulus, din, dil, mezhep, kişi vb isimlerden türemiş sözcüklerin ilk harfi büyük yazõlõr (Türklük, Türkçü, Atatürkçülük). 4-Gün ve ay adlarõ: Belli bir gün ve ay amaçlandõğõ zaman, gün ve ay adlarõ büyük harfle başlatõlõr:(1919 Aralõk ayõ Atatürk'ün Ankara'ya gelişi ile anõlõr. 3 Kasõm Perşembe günü...) Tarihler aşağõdaki biçimde yazõlabilir. 12 Kasõm 1986 12.XI. 1986 12. 11. 1986 12 / XI / 1986 12-11 - 1986 Ancak, belli bir gün ya da tarih bildirmeyene gün ve ay adlarõ küçük harfle yazõlõr.(her pazar ava gider. Yazlõğõ haziran başlarõnda çõkõp eylüldü döner) 5-İki nokta üst üste işaretinden sonra gelen kelimenin baş harfi büyük yazõlõr.
14 6-Bir makam veya unvan gösteren kõsaltmalarõn baş harfleri büyük yazõlõr (Dr., Uzm. gibi). 7-Yapõ, kitap ve benzeri yapõt adlarõnõn ilk harfi büyük yazõlõr (Çankaya Köşkü, Altõncõ Şehir, Sinekli Bakkal). 2. Bileşik Kelimelerin Yazõlõşõ 1-Birleşerek tek bir anlam kazanan kelimeler bitişik yazõlõr (Alõşveriş, hiçbiri, gecekondu). 2-Yer adlarõ, dağ, tepe, deniz gibi coğrafya isimleri ek almadan bir araya geldiklerinde bitişik yazõlõrlar (Topkapõ, Kõzõlõrmak, Afyonkarahisar, Şanlõurfa). 3-Bileşik Eylemlerin Yazõlõşõ Etmek, olmak, eylemek yardõmcõ fiilleriyle kurulan bileşik eylemler şu durumlarda bitişik yazõlõr. 1-İsim soylu sözcükte, yardõmcõ eylemle birleşmesi sonucu olarak, bir ses doğarsa, iki sözcük bitişik yazõlõr (affetmek, hissetmek, hazzetmek, halleylemek, zannetmek, affolunmak...). 2-Yardõmcõ eylemle birleşmesinden dolayõ, isim soylu sözcüğün ikinci hecesindeki ünlü (i,õ,u,ü) düşerse, iki sözcük bitişik yazõlõr, (emir-emretmek, sabõrsabreylemek, hüküm-hükmeylemek, akis-akseylemek, devir-devreylemek). 3-Aralarõna, -a, -e, -õ, i, ulaç ekleri alarak, iki eylemden oluşan bileşik eylemler bitişik yazõlõr (bakakalmak, konuşabilmek, alõvermek, düşeyazmak...). Not: yukarõdaki durumlar dõşõnda, bir eylemle birlikte kullanõlan kalõplaşmõş söz birimleri ayrõ yazõlõr (söz atmak, kötülük etmek, iyi olmak, ant içmek, arz etmek, açõklama yapmak, suç atmak, demeç vermek, hesap açmak...). 4. Bağlaç Ve Eklerin Yazõlõşõ 1-"DE" Bağlacõ ve Ekinin Yazõlõşõ:Türkçe'de iki türlü "de" bağlacõ vardõr. -Bağlaç olan "DE", "dahi" anlamõndadõr ve birlikte olma durumunu ifade eder. Kelimeden ayrõ yazõlõr ve ses uyumuna göre "de" veya "da" olabilir (sen de, o da). -Çekim eki olan "DE", kelimeye bitişik yazõlõr (orada, burada, yerde). 2- "Kİ" Bağlacõ ve Ekinin Yazõlõşõ -Bağlaç olan "ki" iki cümleyi birbirine bağlamak için kullanõlõr. Genellikle "ki" ekiyle birbirine bağlanan cümlelerden ikincisi, birinci cümlede anlatõlanõn bir sonucu veya açõklamasõ durumundadõr (Gördüm ki..., Anlaşõldõ ki...). -Ek olan "-ki" ile sõfat veya zamir olarak kullanõlan isimler yapõlõr ve "-ki" eki, kendinden önce gelen kelimeye bitişik yazõlõr (Gelirdeki düşme, yukarõdaki tablo). 3-"Mİ" Soru Ekinin Yazõlõşõ:"Mİ" soru eki, kendinden önceki kelimeden ayrõ yazõlõr. Ekin ünlüsü, önceki kelimenin ünlüsüne uyum sağlar (iyi mi?, hasta mõ?). 5. Sayõlarõn Yazõmõ Sayõlar, genel olarak rakamlarla gösterilir; ancak, kimi durumlarda yazõ ile yazõlõr. Bu konudaki başlõca kullanõşlar aşağõdaki gibidir. 1-Deneme ve anlatõ türü yazõlarda, özel mektuplarda, kesinliği bulunmayan küçük sayõlar yazõ ile gösterilir (Ailesinden on beş yaşõnda ayrõldõ. İki yõldõr silah altõnda, Kõrk yõl özlem çekip...). 2-Bilimsel yazõlarda, kesinlik aranan konularda sayõlar rakamla gösterilir (Türkiye'nin yüz ölçümü 780 576 km 2 dir).
15 3-Çok sõfõrlõ, büyük sayõlarõn ana sayõlarõndan sonraki basamaklar yazõ ile gösterilebilir (2 milyar, 8 trilyon...). 4-Yazõya geçirilmiş sayõlarõn her rakamõnõ ve basamağõnõ gösteren sözcük ayrõ ayrõ yazõlõr (Yüz yirmi beş, üç milyon altõ yüz elli beş bin iki yüz on iki). Ancak, senet, makbuz gibi belgelerde, sayõlarõn rakamlar yanõnda, yazõ ile de yazõlmasõ gerekir. Bu belgelerde sayõ sözcükleri, değişiklik yapõlmasõnõ önlemek için bitişik yazõlõr (birmilyarbeşyüzmilyon). 5-Rakamla yazõlmõş bir sayõya gelen ekler, kesme ile ayrõlõr (64'te, 1987'de, 11.55'te, 12'ye çeyrek var). 6-Ev, apartman ve daire numaralarõyla kitaplarõn sayfa numaralarõ, tarihler, yõllar ve saatler, özel bir amaç olmadõkça yazõ ile gösterilmez. 6-Yabancõ Sözcüklerin Yazõmõ Yabancõ sözcükler, Türkçe'de söylendikleri gibi yazõlõr. Ancak, şu özelliklere dikkat edilir. 1-Başõnda iki ünsüz bulunan yabancõ sözcüklerin ya da sonunda iki ünsüz bulunan kimi yabancõ sözcüklerin yazõmõnda ünsüzler arasõna ünlü konulamaz (fren, kristal, program, staj, lüks, film, militarizm, şart, aşk, mest). 2-Yabancõ sözcüklerin iç sesindeki "g"ler, "ğ"ye çevrilmez (biyografi, daktilograf, dogmatizm, diyagram, kardiyografi, magma, program). Bununla birlikte, yerleşmiş kimi eski sözcüklerde bu kurala uyulmaz, (coğrafya, fotoğraf). 3-Yabancõ sözcüklerin sonunda bulunan "g"ler de aynen korunur (arkeolog, biyolog, diyalog, katalog, jeolog, monolog, pedagog, sinagog, ürolog, Türkolog). 4-Yabancõ sözcüklerde, yan yana bulunan ünlüler arasõna genellikle v, y ünsüzleri girmez (arkeolog, ideal, realizm, jeolog, meteoroloji). Şu kadar var ki, kimi yabancõ dillerden alõnan sözcüklerdeki "io, ia" ünlüleri arasõna "y", özellikle Fransõzca sözcüklerdeki "oi" diftongunun söylenişi olan "ua" arasõna "v" harfi konulur (biyoloji, biyografi, bibliyografi, diyagram, diyaliz, konservatuvar, kruvazör, trotuvar, laboratuvar). 7. Noktalama İşaretleri (.) Nokta -Tamamlanmõş cümlelerin sonuna konur. -Kõsaltmalardan sonra kullanõlõr (P.T.T., Prof.). -Rakamlardan sonra "-inci" ekinin yerini tutmak üzere kullanõlõr. -Tarihlerde gün, ay ve yõl gösteren rakamlar arasõna (12.09.2000) konur. (,) Virgül -Bir cümlede peşpeşe gelen ve aynõ amaçla kullanõlan kelimeler veya anlamca birbirine bağlõ cümleciklerin ayrõlmasõnda kullanõlar (Üniversiteler çağdaş, bilimsel, özerk kuruluşlar olmalõdõr). -Öznenin, kendinden sonra gelen kelimelerle karõşmasõnõ önlemek için kullanõlõr (Talep, fiyatõ oluşturan etkenlerden birisidir.). -Cümle içindeki açõklama amaçlõ ara sözlerinin karõşmasõnõ önlemek için kullanõlar (Türkiye, petrol ithal eden bir ülke olmasõna karşõn, yüksek bir kalkõnma hõzõ gerçekleştirmeyi başarmõştõr). -Ondalõk sayõlarda kesirleri belirtmek için (90,750 kg ağõrlõğõnda, 1,80 m. boyunda) virgül işareti kullanõlõr.
16 (;) Noktalõ Virgül İçinde anlamca birbirine bağlõ cümlecikler bulunan ifadelerde bu cümlecikleri birbirinden ayõrmaya yarar (Sermaye, emek, doğal kaynaklar, üretimin temel faktörleridir; bununla birlikte, üretimi planlayan ve gerçekleştiren asõl faktör girişimcidir). (:) İki Nokta Üstüste Bir kelime veya cümleden sonra açõklama yapõlacağõnõ, örnek verileceğini, maddelerin sõralanacağõnõ, sayõlõp döküleceğini veya başkasõnõn sözlerinin aktarõlacağõnõ göstermek üzere kullanõlan bir noktalama işaretidir. İki nokta üstüste işaretinden sonra gelen kelimenin ilk harfi büyük yazõlõr. (...) Üç Nokta -Olaylar, nitelikler, adlar sayõldõktan sonra, benzerleri anlamõna gelen tümce sonuna konur (Kemalizm yaratõcõdõr, müspettir, sulhçüdür, planlõ çalõşõr...(e.i. Benice)). -Bir nedenle bitirilmemiş tümcelerin sonuna konur (Ey kimsesiz, avare çocuklar, hele sizler, hele sizler...). -Yazõ içinde açõklanmak istenmeyen adlar, sözcükler yerine konur (Ben bu haberi...'den işittim.). -Açõklanmayan istenmeyen sözcüklerin baş harfi yazõldõktan sonra da üç nokta konulabilir (A...'da konuştuklarõmõzõ unuttun mu?). -Alõntõlarõn baş tarafõndan çõkarõlmõş sözlerin yerine konur (...Aydõn sõnõfla hakõn zihniyet ve amacõ arasõnda tabii bir uygunluk olmak gerekir (Atatürk)). (...) Sõra Noktalar Bir alõntõnõn, atlanmõş bölümleri bulunduğunu belirtmek için kullanõlõr. (...Yaptõklarõmõzõ asla kafi göremeyiz: çünkü daha çok ve daha büyük işler yapmak mecburiyetinde ve azmindeyiz...) (') Kesme İşareti Apostrof veya ayõrma işareti de denir. -Rakamdan veya simge niteliğindeki bir harften sonra gelen eki ayõrmada kullanõlõr (2'inci, A'dan Z'ye). -Özel isimlerden sonra gelen ek ve takõlarõ ayõrmada kullanõlar (Tuncer'e, Ankara'dan). -Bazõ kelimelerin ek ile karõşmasõnõ önlemek için kullanõlõr (Evin alan'õ, kentin hal'i). (?) Soru İşareti -Soru işareti, soru cümlelerinin sonuna konulur (Niçin geç kaldõn?), -Cümleye soru anlamõ, soru eki ve kelimeleri ile verilir. Fakat, düz bir cümle de sonuna soru işareti konularak soru cümlesi durumuna getirilebilir (Sabah erken kalkacağõm?). -Soru işaretinin parantez içinde yazõlmasõ, söze kuşku, alay, belirsizlik katar ve söylenmek istenenin anlaşõlmamõş olduğunu gösterir (Evliya Çelebi'nin Mõsõr'da (?) öldüğü sanõlmaktadõr. Sehi Bey,?-1548, Anadolu'da ilk şairler tezkeresini yazdõ.). -Soru işaretiyle biten bir cümleden sonra gelen kelimenin ilk harfi büyük yazõlõr.
17 (!) Ünlem İşareti -Ünlemlerden, ünlem anlamõ veren kelimelerden, seslenmelerden sonra konur (Ay! ayağõma bastõnõz, Ey Türk İstikbalinin Evladõ!). -Şaşma, küçümseme, alay, güvensizlik anlamõ bildirmek için, ilgili sözcük ya da cümleler yanõna, ayraç içine alõnarak konur (Bu şair (!) ne güzel (!) şiirler yazmõş meğer). (-) Kõsa Çizgi -Satõr sonuna sõğmayan kelimeler hecelerinden bölününce "-" imi konulur. -Bir olayõn, durumun başlangõcõnõ ve sonunu gösteren tarihler, sözcükler arasõna konur (II. Dünya Savaşõ 1939-1945 yõllarõ arasõnda oldu). -İki adõn, etkenin ortaklõğõnõ göstermek için kullanõlõr (Batõ uygarlõğõnõn temelinde Yunan-Roma düşüncesi yatar). -Karşõtlõklar arasõna konur (Alman-Fransõz savaşõ). -Tümce içinde ayrõntõ sayõlabilecek ara sözler, açõklamalar, iki kõsa çizgi arasõna alõnabilir (Sümerbank fabrikalarõnõn -bunlara devlet fabrikalarõ da diyebiliriz- 1934 yõlõnda ne kadar iş çõkardõklarõnõ gösteren birtakõm rakamlar vardõr). ( ) Uzun Çizgi Yazõ içinde konuşan kişilerden her birinin sözleri başõna konur. (İhtiyar feylosof hayretle sordu: Demek konferanstan haberin yok? Hayõr yok. Ne zaman? (. - ) Noktalõ Çizgi -Çeşitli maddeleri sõralamak, tanõmlamak için rakam, harf ya da başlõktan sonra konur (1.-, 2.-, 3.-, Taş.-, Çimento.-...). -Bir rakamõn kesri olmadõğõnõ göstermek için de kullanõlõr (1500.-TL). (" ") Tõrnak İmi -Başkasõndan alõnmõş bir sözün başõna ve sonuna konur (Atatürk diyor ki: " Yeni Türkye'mizi layõk olduğu mertebeye yükseltebilmek için, her halde iktisadiyatõmõza birinci derecede önem vermek zorundayõz"). -Özellikle belirtilmek istenen bir terim, bir sözcük tõrnak içine alõnabilir (Şu "samimiyet" denen şeyi büyük bir erdem sayanlar vardõr, ben onlardan değilim (N. Ataç)). -Yazõ içinde sanat yapõtlarõnõn adlarõ tõrnak içinde gösterilir (Fazõl Hüsnü Dağlarca'nõn yayõmladõğõ ilk şiir kitabõ "Havaya Çizilen Dünya"dõr.). -Sõralamalarda, çizelgelerde üst satõrda yazõlan ve altta yinelenen sözcükler yerine tõrnak işareti kullanõlõr. Bu kullanõma "denden" adõ da verilir. (') Tek Tõrnak Bir alõntõ içinde, başka bir alõntõ gösterilmek gerekirse, ikincisinin başõna ve sonuna tek tõrnak konulur (İspanya'da iç savaş olduğu günlerde miguel de Unamuno'ya 'Siz hangi yandasõnõz?' diye sormuşlar, 'Hangisi yenilirse ondanõm" demiş.(n. Ataç)). (()) Parentez Cümle kuruluşu ile ilgili olmayõp, cümlenin ya da içindeki sözcüğün anlamõnõ açõklayõcõ nitelikte bulunan sözler, sözcükler ayraç içine alõnõr (batõ toplumlarõnõn us, aktöre (ahlak) ve güzelbilim (estetik) alanõnda yetişmeleri iki temel kavrama dayanõr: 1.Özgürlük.2.İnsan değeri.(m.özgü).
18 ([]) Köşeli Ayraç Ayraç içine alõnmõş olan bir açõklama için gereken yeni bir açõklama, köşeli ayraç içinde gösterilir (Türkiye'de cumhuriyetin kuruluşu, bir yandan da askeri zaferlere (I.İnönü [10 Ocak 1921], II.İnönü [1Nisan 1921], Sakarya [13 Eylük 1921], Dumlupõnar [30 Ağustos 1922]) dayanõr.). (/) Eğik Çizgi Adreslerde apartman ve kapõ numaralarõ arasõna konur (Söğütlü sok.12/5). (*) (1,2...) Dipnot İşareti Metinle ilgili bir bilgi verilmesi gerekli görülen yerlerde kelimenin yada cümlenin sonuna, sağ üste gelecek şekilde ( * ) ya da ( 1 ) rakamlardõr. Bu işaret, sayfa altõna alõnarak gerekli açõklamalar yapõlõr. (***) Üç Yõldõz İşareti Bir yazõda, özel mektuplarda, değişik sorunlar anlatõlan bölümler arasõna konur. ( ) Paragraf İşareti Bir yazõnõn değişik bölümlerini, maddelerini, belirtmek için, satõrbaşlarõna ya da paragraflar arasõna konur ( Türkçe'de çatõ kavramõ:...). [{}] Kuşak İşareti Bir yazõnõn birkaç satõrlõk bölümünü kapsamak için bu satõrlarõn solunda ya da sağõnda; Matematikte işlem öbeklerini birleştirmek için solda ve sağda; Müzikte porteleri birleştirmek için solda kullanõlõr. 8.Kõsaltmalar Kõsaltmalar, bir sözcüğün ilk ya da birkaç harfiyle gösterilmesidir (TC=Türkiye Cumhuriyeti). Kõsaltmalar, genellikle kalõplaşmõş, değişmez biçimler olarak kullanõlõr. Bununla birlikte bir yazar, çeşitli gereksinmelerde kimi sözcükleri kendisinin belirleyebileceği kõsaltmalarla gösterebilir. Bir kelimenin kõsaltma ile gösterilmesinde aşağõdaki yollar izlenmektedir: -Özel adlarõn kõsaltõlmasõ, adõn ilk harfiyle ve yazõmõna uyularak, büyük harflerle gösterilir (A.(Ahmet), C (Cemil)...). -Özel ad birkaç kelimeden oluşmuş ise, her kelime bir harfle gösterilir (TBMM=Türkiye Büyük Millet Meclisi). -Kimi kurumlar, kendi adlarõnõn kõsaltmalarõnda, bütün kelimelerin baş harflerini kullanmaz (MTA=Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü, TRT= Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu). -Kõsaltmalarõnõ, adlarõnõ kelimelerin birkaç harfi ile gösteren kurumlar da vardõr (Dz.Kuv.K.=Deniz Kuvvetleri Komutanlõğõ, Ed. Fak.=Edebiyat Fakültesi). -Kimi özel adlar, ilki büyük olmak üzere, baştan iki ya da üç harfiyle gösterilmektedir (Fr.=Fransõzca, Alm.=Almanca). -Tür adlarõ, genellikle baştan üç harfi ile kõsaltõlõr (Cad.=Cadde, doğ.=doğumlu, ölm.=ölümü). -Kõsaltmalardan sonra genellikle nokta konur. Kurum adlarõnda, yazõş kolaylõğõ sağlamak için, harfler arasõndaki noktalar kaldõrõlmaktadõr. (AET=Avrupa Ekonomik Topluluğu). -Sonunda nokta bulunmayan kõsaltmalara getirilen ekler kesme işareti ile ayrõlõr TBMM'ne, AET'ye). -Kõsaltmalardan sonra gelen ekler, kõsaltmalarõn ünlü ve ünsüzlerine uyularak okunur ve yazõlõr (Fr.da, Alm.da, İng.de).