ICS TÜRK STANDARDI TS EN /Nisan 2001

Transkript

1 ÖN SÖZ Bu standard, CEN tarafõndan kabul edilen EN (1999) standardõ esas alõnarak, TSE İnşaat Hazõrlõk Grubu nca hazõrlanmõş ve TSE Teknik Kurulu nun 12 Nisan 2001 tarihli toplantõsõnda Türk Standardõ olarak kabul edilerek yayõmõna karar verilmiştir.

2 İÇİNDEKİLER 1 KAPSAM ATIF YAPILAN STANDARDLAR PRENSİP CİHAZLAR NUMUNE ALMA İŞLEM DENEY SONUÇLARI DENEY RAPORU 2) KESİNLİK... 5

3 BETON - TAZE BETON DENEYLERİ BÖLÜM 5: YAYILMA TABLASI DENEYİ 1 KAPSAM Bu standard, taze betonun yayõlmasõnõ tayin metodunu kapsar. Metot, köpük beton, ince agregasõz (kumsuz) beton ve agrega en büyük tane büyüklüğü 63 mm den daha büyük olan betonlara uygulanmaz. Not - Yayõlma deneyi, yayõlma değeri 340 mm ve 600 mm arasõnda olan betonlarda kõvam değişimlerini belirlemede hassastõr. Bu sõnõrlarõn dõşõnda kõvama sahip betonlarda yayõlma tablasõ kullanõmõ uygun değildir ve diğer kõvam tayini metotlarõ kullanõlmalõdõr. 2 ATIF YAPILAN STANDARDLAR Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara atõf yapõlmaktadõr. Bu atõflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağõda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atõflarda daha sonra yapõlan tadil veya revizyonlar, atõf yapan bu standarda da tadil veya revizyon yapõlmasõ şartõ ile uygulanõr. Atõf yapõlan standardõn tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardõn en son baskõsõ kullanõlõr. EN, IEC, ISO No EN Adõ (İngilizce) Testing fresh concrete Part 1 : Sampling TS No 1) TS 2940 ISO Adõ (Türkçe) Beton Deneyleri - Deney Numuneleri - Bölüm 1 : Taze Betondan Numune Alma 3 PRENSİP Bu deneyde, düşme hareketi yaptõrõlan bir levha üzerindeki betonun yayõlmasõnõ ölçme yoluyla taze beton kõvamõ belirlenir. 4 CİHAZLAR 4.1 Yayõlma tablasõ ( Şekil 1 ), üzerine betonun konulabileceği, (700 ±2) mm x (700 ±2) mm ölçülerinde alana sahip, hareketli, düz plâka ve bu plâkanõn üzerine belirli yükseklikten düşürüleceği, üstteki plâkanõn menteşeyle bağlõ olduğu sert alt tabakadan meydana gelen. Yayõlma tablasõnõn üst plâkasõ en az 2 mm kalõnlõğa sahip düz metal yüzeye sahip olmalõdõr. Metal üst yüzey çimento hamurundan olumsuz şekilde etkilenerek veya paslanarak bozulmamalõdõr. Yayõlma tablasõnõn üst plâkasõ (16 ± 0,5) kg kütleye sahip olmalõ ve tartõlabilmesi için takõlõp çõkarõlabilir menteşeli olmalõdõr. Plâkanõn yapõsõ, plâka üst yüzeyinin bükülmesini engelleyecek tarzda olmalõdõr. Tabla üst plâkasõnõn sert alt tabakaya menteşelenmesinde, menteşeli (birbirine temas eden) plâkalar arasõna agrega sõkõşmasõnõ önlemek için tedbirler alõnmalõdõr. Tabla ortasõ, tablanõn orta noktasõndan geçen birbirine dik ve kenarlara paralel iki çizgi ve merkez etrafõnda (210 ± 1) mm çaplõ daire şeklin metal üzerine kazõnmasõyla belirtilir. 1) TSE NOTU : Atõf yapõlan standardlarõn TS numarasõ ve Türkçe adõ 3. ve 4. kolonda verilmiştir. 1

4 Plâka ön köşelerinin alt kõsmõna, iki sert blok sõkõca tespit edilmelidir. Bu bloklar õslanõnca şekillerinde bozulma meydana gelmeyen ve su emmeyen özellikte olmalõdõr. Bu durdurucu bloklar, üst plâka yükünü alt plakâya, plâkada herhangi eğilme veya bozulma meydana gelmeden aktaracak özellikte olmalõdõr. Alt çerçeve, bu yükü, cihazõn üzerine yerleştirildiği zemine doğrudan aktaracak şekilde tertip edilmiş olmalõdõr. Alt çerçevenin bu şekilde tertip edilmesi, serbesçe düşmesi esnasõnda, üst plakânõn sõçrama eğilimini en aza indirir. Plâkanõn kullanõm esnasõnda kararlõlõğõnõ sağlamak için durdurucu ayaklar monte edilmelidir. Üst plakânõn ön kenarõ ortasõnda ölçülen düşme yüksekliği, bir veya daha fazla durdurma ayağõ ile (40± ) mm olarak sõnõrlandõrõlmalõdõr. Üst plâkanõn sarsõlmadan kaldõrõlabilmesi için kaldõrma mekanizmasõ kullanõlmalõ veya işlem elle yapõlmalõ ve plâka, kaldõrõlan en üst yükseklikten serbestçe düşecek şekilde bõrakõlmalõdõr. 4.2 Kalõp, deney numunesi oluşturmak üzere çimento hamurundan olumsuz etkilenmeyen metalden yapõlmõş ve 1,5 mm den daha kalõn olan. Kalõp iç yüzeyinde perçin başlõğõ benzeri çõkõntõ olmamalõ, iç yüzey düz olmalõ ve yüzeyde oyuk, çentik bulunmamalõdõr. Kalõp aşağõda verilen iç boyutlara sahip içi boş kesik koni şekilli olmalõdõr : - Taban çapõ : ( 200 ± 2 ) mm, - Üst yüz çapõ : ( 130 ± 2 ) mm, - Yükseklik : ( 200 ± 2) mm. Kalõp alt ve üst yüzü açõk, biribirine paralel ve koni boyuna eksenine dik olmalõdõr. Koniyi oynamaz şekilde tutmak için, koninin üst bölümünde iki adet tutma parçasõ ve alt kõsmõnda tespit kelepçeleri veya ayakla basma parçalarõ bulunmalõdõr. Tabana tespit kelepçeleriyle tutturulmuş kalõp kullanõmõna, kelepçenin gevşetilerek kalõbõ serbest bõrakmasõ esnasõnda kalõbõ oynatmamasõ veya beton çökmesine etki etmemesi şartõyla izin verilir. Not - Kalõbõn yerleştirilmesine yardõmcõ olarak mõknatõslar kullanõlabilir. 4.3 Sõkõştõrma çubuğu, kenar uzunluğu (40 ± 1)mm olan kare kesitli, yaklaşõk 200 mm uzunlukta sert metalden yapõlmõş olan. Çubuğun 120mm-150mm uzunluktaki devam eden kõsmõ, çubuğun tutulmasõnõ kolaylaştõrmak üzere dairesel kesitli şekle dönüştürülmelidir. 4.4 Cetvel, en az 700 mm uzunlukta ve tüm uzunluğunca 5 mm aralõklõ bölümlenmiş olan. 4.5 Tekrar karõştõrma kabõ, su emmez ve çimento hamurundan olumsuz etkilenmeyen özellikte malzemeden yapõlmõş, sert, düz tepsi. Tepsi boyutlarõ, kare ağõzlõ kürek kullanõlarak, deneyde kullanõlacak tüm betonun bir defada tamamiyle tekrar karõştõrõlmasõna uygun olmalõdõr. 4.6 Kürek, kare ağõzlõ olan. Not - Kare ağõz, tekrar karõştõrma kabõ içerisindeki betonun uygun şekilde karõştõrõlabilmesi için gereklidir. 4.7 Nemli bez 4.8 Kepçe, yaklaşõk 100 mm genişlikte olan. 4.9 Kronometre veya saat, zamanõ 1 saniye doğrulukla ölçmeye uygun özellikte olan. 2

5 Ölçüler mm'dir Anahtar : 1) Metal plâka 6) İşaretler 2) 40 ± 1 mm ile sõnõrlanmõş yükseklik 7) Taban çerçevesi 3) Üst durdurucu 8) Kaldõrma tutamağõ 4) Üst tabla 9) Alt durdurucu 5) Dõş menteşeler 10) Uç levhasõ Şekil 1 - Tipik yayõlma tablasõ Ölçüler mm'dir Şekil 2 - Beton kalõbõ Şekil 3 - Sõkõştõrma çubuğu 3

6 5 NUMUNE ALMA Beton numunesi EN : 1999 a uygun olarak alõnmalõdõr. Deney uygulanmadan önce beton numune, tekrar karõştõrma kabõ içerisinde kare ağõzlõ kürek kullanõlarak yeniden karõştõrõlmalõdõr. 6 İŞLEM Yayõlma tablasõ, düz, yatay, titreşim veya darbe tesiri olmayan bir zemine yerleştirilir. Tablanõn menteşeli üst plâkasõnõn belirlenen yüksekliğe kadar kalkõp, alt durdurucular üzerine serbestçe düşmesi yerinde kontrol edilir. Üst plâkanõn alt durdurucular üzerine düştüğü anda sõçrama eğilimini en aza indirmek üzere gerekli mesnetleme tedbirleri alõnmalõdõr. Tabla ve kalõp temizlenir ve deneyden hemen önce yüzeyde serbest su kalmayacak şekilde nemlendirilir. Temas bloklarõ temizlenir. Kalõp, üst plâkaya merkezi olarak yerleştirilir ve ayak parçalarõna basõlarak veya iki mõknatõs yardõmõyla bulunduğu konumda sabitlenir. Taze beton kalõba iki eşit tabaka halinde kepçe kullanõlarak doldurulur, doldurma esnasõnda her tabaka sõkõştõrma çubuğu ile 10 defa hafifçe tokmaklanarak sõkõştõrõlõr. Gerekli olmasõ halinde, ikinci tabakaya, kalõp üst yüzünden taşõncaya kadar taze beton ilâve edilir. Kalõp üst seviyesinden taşan fazla beton, sõkõştõrma çubuğu kullanõlarak sõyrõlõp alõnõr ve tabladaki beton kalõntõlarõ temizlenir. Kalõp üst yüzeyinin sõyrõlmasõndan 30 saniye sonra, kalõp el tutamaklarõndan tutularak düşey şekilde yukarõya doğru çekilerek alõnõr. Kalõbõn çekilme işlemi 3 saniye 6 saniye arasõndaki sürede tamamlanmalõdõr. Tablanõn ön tarafõnda bulunan uç levhasõna basõlarak yayõlma tablasõ sabitlenir ve üst plâka, durdurma parçasõna kadar yavaşça kaldõrõlõr, kaldõrma esnasõnda üst plâka, durdurma parçasõna sert çarpmamalõdõr. Üst plâka, alt durdurucular üzerine serbestçe düşürülür. Bu işlem toplam 15 düşürme yaptõrõlacak şekilde tekrarlanõr. Her kaldõrõp düşürme işlemi, 2 saniyeden az, 5 saniyeden daha fazla olmayan sürede tamamlanmalõdõr. Düşürme işlemleri tamamlandõktan sonra üst plâkaya yayõlan beton tabakasõnõn en büyük boyutlarõ, plâka kenarlarõna paralel iki doğrultuda cetvelle d 1 ve d 2 olarak ölçülür ( Şekil 4 ). İki doğrultuda alõnan ölçüm sonuçlarõ en yakõn 10 mm ye yuvarlatõlarak kaydedilir. Şekil 4 - Yayõlma boyutlarõnõn ölçümü Tabla üzerinde yayõlan beton tabakasõnda ayrõşma meydana gelip gelmediği kontrol edilmelidir. Çimento hamuru kõsmõ, iri agrega taneleri etrafõnda, birkaç milimetre ötede halka meydana getirir 4

7 şekilde ayrõşmõş olabilir. Bu şekilde oluşmuş ayrõşma kaydedilmeli ve bu deney geçersiz kabul edilmelidir. Not - Taze beton kõvamõ, olabilecek rutubet kaybõ veya çimento hidratasyonu nedeniyle zamanla değişir. Birbiriyle kõyaslanabilecek sonuçlar alõnabilmesi için farklõ numuneler üzerinde yapõlacak deneylerin, karõşõmdan sonra belirli bir süre içerisinde yapõlmasõ gereklidir. 7 DENEY SONUÇLARI Yayõlma değeri, ( d 1 + d 2 ) / 2 olarak belirlenir ve en yakõn 10 mm ye yuvarlatõlarak kaydedilir. 8 DENEY RAPORU 2) Deney raporunda aşağõda verilen bilgiler bulunmalõdõr : a) Deney numunesinin tanõtõmõ, b) Deneyin yapõldõğõ yer, c) Deneyin yapõldõğõ tarih, d) Betonda herhangi ayrõşma belirtisi, e) Deney sonucu, f) Standard deney metodundan olan herhangi sapma, g) Standard deney metodundan herhangi sapma (f maddesi) kaydedilmemişse, deneyi yapan kişi tarafõndan deneyin bu standarda uygun yapõldõğõna dair beyan, Deney raporunda aşağõda verilen bilgiler de bulunabilir : h) Deney anõndaki beton sõcaklõğõ, i) Deneyin günün hangi saatinde yapõldõğõ ( zamanõ). 9 KESİNLİK Kesinlik verileri Çizelge 1 de verilmiştir. Bu değerler aynõ beton harmanõndan alõnmõş numunelerdeki yayõlma ölçümlerine, her deney sonucunun tek yayõlma tayininden elde edilmesi şartõyla uygulanõr. Çizelge 1 - Yayõlma ölçümleri için kesinlik verileri Seviye mm Tekrarlanabilirlik şartlarõ Uyarlõk şartlarõ s r r s R R mm mm mm mm , ,5 91 Not 1 - Kesinlik verileri 1987 yõlõnda İngilterede yapõlan deneysel çalõşmanõn bir kõsmõ olarak belirlenmiştir. Çalõşmada çok sayõda deneyden elde edilen sonuçlar BS 1881 de tarif edilen şekilde değerlendirilmiştir. Deneyde 16 farklõ teknisyen kullanõlmõştõr. Değerlendirmede kullanõlan beton, portland çimentosu (PÇ), Thames Vadisinden alõnan kum ve yine aynõ yerden alõnan 10 mm ve 20 mm lik iri agrega (çakõl) ile hazõrlanmõştõr. Not 2 - Metodun normal ve doğru kullanõmõyla, aynõ teknisyen tarafõndan,aynõ numunede aynõ cihaz kullanõlarak uygun en kõsa aralõklarla yapõlan iki deney sonucu arasõndaki fark, ortalama olarak tekrarlanabilirlik değeri r yi 20 defada en fazla 1 defa geçer. Not 3 - Metodun normal ve doğru kullanõmõyla, iki ayrõ teknisyen tarafõndan, aynõ numunede her teknisyen kendi cihazõnõ kullanarak uygun en kõsa aralõklarla yapõlan iki deney sonucu arasõndaki fark, ortalama olarak tekrarlanabilirlik değeri R yi 20 defada en fazla 1 defa geçer. Not 4 - Kesinlikle ilgili daha fazla bilgi ve kesinlikle ilgili olarak kullanõlan istatistiki terimlerin tarifleri için ISO 5725 * e başvurulmalõdõr. 2) TSE NOTU : Deney raporu, burada istenilen bilgilere ilâveten TS EN ISO / IEC te verilen bilgileri de ihtiva edecek şekilde düzenlenebilir. <* TSE NOTU : ISO 5725 ( TS 5822 ) 5