Doç. Dr. Onur POLAT
Bu Ünitede; Havayolu Tıkanıklığı Havayolu Tıkanıklığının Tanınması Havayolu Açma Yöntemleri İleri Havayolu Sağlama Yöntemleri Laringeal Maske (LM) Kombitüp Trakeal Entübasyon anlatılacaktır.
Öğrenim Hedefleri; Havayolu tıkanıklığının nedenleri ve ne şekilde havayolunun açılabileceğini Havayolunu açma manevralarını Hasta için uygun airway seçimini ve nasıl yerleştirileceğini İleri havayolu sağlama yöntemlerini Laringeal maske kullanımını Kombitüp kullanımını Endotrakeal entübasyon tekniğini öğreneceksiniz.
Giriş Havayolu tıkanıklığı ve solunum sorunları bazen kardiyak arrestin altta yatan nedeni olabilirken, bazen ise resüsitasyon işlemleri sırasında baş edilmesi gereken bir sorun halindedir. Havayolunun kontrolü resüsitasyon esnasında hayati öneme sahiptir. Hayati organların perfüzyonunun devamı ne kadar önemli ise oksijenizasyonu da en az o kadar önemlidir.
Giriş Spontan dolaşımın yeniden başlaması için göğüs kompresyonları ile kalbin perfüzyonu esnasında gerekli oksijenin kalbe sağlanması şarttır. Bu nedenle resüsitasyon işlemleri sırasında yeterli olacak kadar solunum işlemlerin sağlanması gereklidir.
Havayolu Tıkanıklığı Havayolu tıkanıklığı farklı seviyelerde ve farklı ciddiyette gözlenebilir. Bilinci kapalı olan hastada kurtarıcının ilk kontrol etmesi gereken nokta havayolunun açıklığıdır. Bilinci kapalı olan hastada yaygın kanı olarak dilin faringeal yüze doğru yer değiştirmesi ile havayolu tıkanıklığı gelişebilmektedir. Ancak bu duruma ek olarak yumuşak damak ve epiglotun da havayolu tıkanıklığına katkıda bulunduğu gösterilmiştir.
Havayolu Tıkanıklığı Bunların yanında kusma, kanama, yabancı cisim aspirasyonu, travma gibi farklı nedenler de havayolu tıkanıklığına neden olabilir. Laringospazm ve bronkospazm da alt havayolu tıkanıklığı ile sonuçlanabilir. Anaflaksiye sekonder olarak gelişen havayolu ödemi ani ve hayati havayolu tıkanıklarına neden olabilir.
Havayolu Tıkanıklığı Şekilde: Havayolunun dil ve epiglot tarafından kapanması ve üçlü havayolu manevrası ile havayolu tıkanıklığının açılması yer almaktadır.
Havayolu Tıkanıklığının Tanınması Temel yaşam desteği bölümünde etraflı şekilde incelendiği gibi kritik her hastada Bak-Dinle- Hisset yaklaşımı sergilenmelidir. Buna göre göğüs kafesi ve karın hareketlerine bakılarak solunum varlığı kontrol edilmelidir.
Havayolu Tıkanıklığının Tanınması Ağız ve burundaki havanın pasajından dolayı oluşan sesler ile solunum varsa ek seslerin olup olmadığı dinlenmeli ve hissedilmelidir. Yardımcı solunum kaslarının çalışması hastanın solunum güçlüğü içinde olduğunu düşündürecek önemli bulgudur. Yine gürültülü ve hırıltılı bir solunum üst havayolu ile ilgili muhtemel bir sorun olduğunu düşündürür.
Havayolu Açma Yöntemleri Üçlü havayolu manevrası havayolunun açılması için en sık kullanılan yöntemdir. Kurtarıcı eliyle hastanın alnını kavrayarak başa ekstansiyon pozisyonu verir ve diğer eli ile çeneyi bir miktar yukarıya kaldırır. Bunun yanında Jaw Thrust manevrasında ise kurtarıcının işaret ve diğer parmakları mandibulanın köşesine yerleştirilir ve çene mümkün olduğu kadar yukarıya kaldırılır.
Havayolu Açma Yöntemleri Bu manevra sayesinde dil ve ağız içi yapılar farinks duvarından uzaklaştırılmış olur ve üst havayolu tıkanıklığı ortadan kaldırılır.
Havayolu Açma Yöntemleri Servikal travması olan hastalarda başın ekstansiyona getirilmemesi mutlak olan bir kuraldır. Bu şekilde muhtemel bir servikal dislokasyon ve ileri yaralanma engellenmiş olur. Bu şekilde travma sonrası resüsitasyon ihtiyacı gösteren bir hasta ile karşılaşıldığında hastanın baş, boyun, göğüs ve lomber bölgesi mümkün olduğunca nötral pozisyona alınmalıdır.
Havayolu Açma Yöntemleri Bu hastalarda etkin bir havayolu sağlanması için Jaw Thrust manevrası faydalıdır, ancak her hastada başarılı olmak mümkün olmayabilir. Bu durumda yardımcı ya da ek malzemeler kullanılmalıdır. Orofaringeal ya da nazofaringeal tüp ya da bir başka deyişle airway ler bu amaçla en sık başvurulan ek aletlerdir.
Havayolu Açma Yöntemleri Orofaringeal airwayler farklı büyüklüktedirler. Bu nedenle farklı yaş gruplarındaki çocuklarda ve farklı büyüklüklerdeki hastalarda farklı airwayler kullanılmalıdır.
Havayolu Açma Yöntemleri Doğru büyüklükteki airway seçimi başarılı bir havayolu için kesinlikle gereklidir. Doğru airway seçimi için kolay bir yöntem söz konusudur. Hastanın ön dişleri ile çene arasındaki mesafeyi karşılayan airway o hasta için uygun olarak kabul edilir.
Orofaringeal Airway Yerleştirilmesi
Havayolu Açma Yöntemleri Hastada faringeal refleksler varsa hasta muhtemelen orofaringeal airwayin tolere edilmesi mümkün olmayabilir. Bu durumda nazofaringeal airway kullanımı faringeal refleksleri aktivite etmeyeceği için uygun olabilir. Nazofaringeal airway kullanımı özellikle maksillofasiyal travması olan hastalarda yaralanmayı arttırabileceği endişesinden dolayı tartışmalıdır.
Nazofaringeal Airway Yerleştirilmesi
Havayolu Açma Yöntemleri Kritik her hastada mutlaka ek oksijen uygulaması unutulmamalıdır. Basit yöntemler ile solunan havadaki oksijen oranını % 50 seviyesine çıkartmak mümkündür. Bu şekilde hastaya ihtiyacı olan kritik oksijen sunumu sağlanmış olacaktır. Hastaların havayolunun temizlenmesinde ulaşımı mümkün ise aspiratör kullanımı tercih edilebilir. Böylelikle etkin bir şekilde üst havayolunun temizlenmesi mümkün olur.
İleri Havayolu Sağlama Yöntemleri Kardiyopulmoner resüsitasyon işlemleri esnasında kullanılan daha ileri havayolu yöntemleri arasında laringeal maske, kombitüp ve trakeal entübasyon sayılabilir. Farklı eğitim ve beceri seviyesindeki uygulayıcılar için bu üç yöntem farklı seçenekler sağlayabilir.
Laringeal Maske LM 1981 yılında Dr. Brain tarafından dizayn edilmiş olan laringeal maske son yıllarda özellikle anestezi ve aracılıklı işlemlerde elde edilen en büyük ilerlemelerden birisidir. LM ile endişeler özellikle hastaların kusmaları sırasında yeterli bir havayolu korumasının mümkün olamaması noktasındadır. Bunun yanında kurtarıcıların ellerin boş kalmasını sağlaması ile yüz maskesinden daha üstün olduğu bir gerçektir.
Laringeal Maske LM LM yerleştirilmesi kolay olarak kabul edilen bir havayolu cihazıdır. LM eliptik şişirilebilen bir bölüme sahip olan uç kısmı trakeal tüpe benzeyen bir yapı ile devam eder. LM yerleştirildikten sonra göğüs kompresyonlarına ara verilmeksizin devamlı olarak resüsitasyona devam edilmelidir.
Laringeal Maske LM A. LM yi nazik olarak hastanın ağzından içeri doğru sokunuz. B. Bir kılavuz parmak kullanmak işlemi daha kolay hale getirebilir, direnç hissedene dek LM yi itiniz. C. LM nin kafını şişiriniz ve uygun yerleşimini hava kaçağının olmaması ve yeterli solunumun varlığı ile teyit ediniz. Not: LM nin yerleştirilmesi trakeal entübasyondan daha kolay ve başarı oranı daha yüksektir. Hastaların % 70-98 kadarında etkin bir solunum sağlanmıştır.
Laringeal Maske Yerleştirilmesi
Laringeal Maskenin Doğru Yerleştirilmiş Hali
Kombitüp dil üzerinden körlemesine ilerletilen, iki lümenli bir tüptür. Kombi Tüp
Kombi Tüp Distal açıklığı iki yerde sonlanabilir. Sıklıkla özefagusa yönlenir ve hemen üstünde bulunan kafın şişirilmesi ile özefagusun tıkanması sağlanır. Seyrek de olsa distal uç trakeaya girer ki bu durum esas itibarı ile başarılı bir entübasyon olarak da değerlendirilebilir. Tüp yerleştirildikten sonra her iki kaf da hava ile şişirilir ve önce distal uçtan hasta havalandırılmaya çalışılır.
Kombi Tüp Şekilde: Büyük olasılıkla distal uç özefagusa yönlenecek ve proksimal açıklıktan solutulacaktır. İki kafın da şişirilmesi kaçak ve aspirasyon riskinin en aza indirgenmesi için önemlidir.
Kombi Tüp Kombitüp son derece rijid bir cihazdır ve havayolu travması oluşturma riski her zaman vardır. LM bu anlamda kullanımı daha kolay ve travmatik etkisi daha az bir havayolu cihazı olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun da ötesinde kombitüp LM oranla çok daha fazla pahallı bir cihazdır. Bu nedenlerden dolayı kombitüp kullanımı gittikçe azalırken LM kullanımı artmaktadır.
Trakeal Entübasyon Trakeal entübasyon sadece resüsitasyon işlemleri esnasında değil havayolunun sağlanması ve güvenlik altına alınması gereken her durumda Altın Standart halindedir. Ancak unutulmamalıdır ki endotrakeal entübasyon hem ek bilgi ve yetenek hem de ek cihaz ihtiyacı gösterir. Bu imkânlar resüsitasyon esnasında varsa endotrakeal entübasyon tercih nedeni olabilir.
Trakeal Entübasyon Bunun yanında endotrakeal entübasyon ile diğer havayolu sağlama yöntemleri arasında hayatta kalma açısından fark bulunamamıştır. Deneyimli personel aracılığı ile hızla gerçekleştirilen entübasyon, resüsitasyon esnasında faydalı iken, entübasyon için hayati öneme sahip göğüs kompresyonlarına çok uzun süre ile ara verilmesi kesinlikle önerilmez.
Trakeal Entübasyon Entübasyon için harcanacak ek zaman hayati organların perfüzyonunda belirgin azalmaya neden olabilir. O nedenle trakeal entübasyon için aşırı zaman harcanmamalıdır.
ÖZET Havayolu tıkanıklığı ve solunum sorunları bazen kardiyak arrestin altta yatan nedeni olabilirken, bazen ise resüsitasyon işlemleri sırasında baş edilmesi gereken bir sorun halindedir. Havayolunun kontrolü resüsitasyon esnasında hayati öneme sahiptir. Hayati organların perfüzyonunun devamı ne kadar önemli ise oksijenizasyonu da en az o kadar önemlidir. Spontan dolaşımın yeniden başlaması için göğüs kompresyonları ile kalbin perfüzyonu esnasında gerekli oksijenin kalbe sağlanması şarttır.
ÖZET Bu nedenle resüsitasyon işlemleri sırasında yeterli olacak kadar solunum işlemlerin sağlanması gereklidir. Kollaps olan her hastanın havayolu değerlendirilmeli ve havayolu açıklığı uygun hastalarda üçlü havayolu manevrası ya da Jaw Thrust manevrası ile sağlanmalıdır. Orofaringeal ya da nazofaringeal airwayler de etkin havayolu açma cihazlarıdır. Solunumu da olmayan hastalarda daha ileri yöntemlere ihtiyaç olabilir.
ÖZET Laringeal maske hem uygulanması çok kolay hem de başarı oranı son derece yüksek bir havayolu sağlama aracıdır. Bunun yanında kullanımı gittikçe azalmakla birlikte kombitüp de uygun bir havayolu sağlama cihazıdır. Endotrakeal entübasyon ise özel bir ekipman ve eğitim istemesine karşın halen en güvenilir havayolu sağlama tekniği olarak kabul edilmektedir. Kurtarıcı kendi deneyimi ve hastanın ihtiyacını göz önüne alıp teknik imkânları da inceleyerek o an için en uygun yaklaşımı göstermelidir.
İLGİNİZE TEŞEKKÜR EDERİM