TURİZM-TANITIM FAALİYETLERİNDE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNİN KULLANIMI: AFYON ÖRNEĞİ THE USE of GIS IN TOURISM- ADVERTISING ACTIVITIES: A MODEL for AFYON Saffet Erdoğan, İbrahim Tiryakioğlu Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon. saffet_erdogan@hotmail.com, itiryaki@aku.edu.tr ÖZET Bilgi teknolojileri ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) uygulamalarında yaşanan hızlı gelişmeler farklı disiplinlerin bu teknolojileri kendi sektörlerinde kullanmasını kaçınılmaz hale getirmiştir. Coğrafi bilgi sistemleri bir çok sektörde olduğu gibi turizm ve tanıtım faaliyetlerinde de bilgisayar ve internet teknolojisine dayalı altyapıyı sunmaktadır. Bu çalışmanın amacı ülkemizin turizm potansiyelinin daha etkin bir şekilde daha fazla kişiye tanıtımının yapılması için turizm gelişim alanlarına uygulanmak üzere bir model oluşturulması ve kullanıcılara/turistlere bölgeye ilişkin bilgileri internet üzerinden CBS ortamında erişme ve sorgulama imkanı verilmesi ve ulaştıkları bilgileri yazılı ve görsel olarak görüntüleme imkanı vermesi ve bununla beraber oluşturulan veri tabanında yer alan bilgilerle turizm yönetim hizmetlerinin etkin bir şekilde gerçekleştirilmesidir. Çalışma kapsamında yöreye ilişkin yazılı ve görsel bilgiler toplanmış, turizme potansiyel teşkil edecek yerlere ait fotoğraflar ve video görüntüleri elde edilmiştir. Ayrıca bölgeye ait konum bilgileri ve ulaşım bilgileri sayısal formatta veri tabanına aktarılmış, CBS ortamında topolojik ilişkileri sağlanarak yazılı ve görsel öznitelik verisi ile ilişkilendirilmiştir. Daha sonra ilişkilendirilen veriler, turistler tarafında sorgulanabilmesi ve analiz edilebilmesi için CBS yazılımındaki mevcut ara yüz kullanılarak server üzerinden internet ortamına sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Turizm Bilgi Sistemi, Afyon, ArcIMS, CBS, ArcGIS, ABSTRACT When the world is investigated, tourism which is a dynamic expression of physical and social activity can be seen one of the main factors of spreading throughout the world. Especially, each past days the visible increase which is accrued at the number of joining person to the tourism process, has been set into action the countries that expect tourism for introducing their potential and touristic products These technologies that different disciplines use in their own sectors have been inevitable the rapid developing in the GIS and information technologies. GIS present a database based on computer and internet technology in tourism and introduction activities like in many sectors. The objective of this study is to create a model for applying tourism developing areas to introduce our county s tourism potential to much persons in effective and giving an opportunity and querying the information to the users in GIS database by internet,and rendering these information in visual images, however realing the tourism management services vuth information in the formed database in effective. In this study photographs and video images about places which are tourism potential, written and visual information were picked. Also site information and arrival information related to the region were transferred to a database in a digital format. And relations with these knowledge and written and visual characteristic data is established by providing topologic relations in GIS database. Afterwards, related data were presented to the internet miliev by using extant interface in GIS software for querying by tourists. Key words: Tourism Information System, Afyon, ArcIMS, GIS, ArcGIS 1
2) GİRİŞ Dünya geneline bakıldığında fiziki ve sosyal hareketliliğin dinamik bir ifadesi olan turizm, globalleşmenin temel faktörlerinden biri olarak görülebilir. Özellikle dünyada her geçen gün turizm sürecine katılan kişilerin sayısında meydana gelen gözle görülür artış, turizmden beklentisi olan ülkeleri, potansiyellerini ve turistik ürünlerini tanıtmak üzere harekete geçirmiştir. Turizmden beklentisi olan ülkelerin turizm pastasından daha fazla pay alma çabaları doğal olarak bu ülkelerin birbirleriyle rekabetlerini gerekli kılmıştır. Ülkemiz turizme potansiyel teşkil eden turistik ürünler açısından sahip olduğu doğal güzellikler ve tarihi zenginlikler bakımından birçok ülkeye oranla kendiliğinden bir önceliğe ve cazibeye sahip olmasına rağmen turizm potansiyelinden yeterince yararlanamamaktadır. Turizm sektöründe diğer ülkelerle rekabet edebilmek ve turizm girdilerini artırabilmenin tek çıkar yolu her şeyden önce turizme potansiyel teşkil eden turistik ürünlerin ve kaynakların tanıtımını özenli ve etkin bir şekilde yapmaktan geçmektedir. Tanıtım faaliyetlerinin çok kısa sürede etkin bir şekilde yapılması, bilgi iletişim teknolojilerinin turizm ve tanıtım faaliyetlerinde kullanılmasından geçmektedir. 3) TURİZM, COĞRAFİ VERİ VE İNTERNET Turizm coğrafya ile yakından ilişkilidir. Çünkü turistik faaliyetler coğrafi yapılar üzerinde meydana gelmektedir. Dolayısı ile coğrafi yapı ve bu yapı üzerindeki varlıklar turizm türleri ve faaliyetleri açısından belirleyici olmaktadır. Bu nedenle bilinmeleri önemlidir (BAŞARANER, M., 1997). Turistik faaliyete konu olan coğrafi yapıya ilişkin en klasik bilgi alma yolu haritalardır. Fakat geleneksel haritalarla ancak sınırlı bir kitleye erişim sağlanmaktadır. Ayrıca geleneksel haritaların turistik yerlere ilişkin sunduğu bilgi sınırlı ve güncellenebilir olmaktan uzaktır. Bu durum da ilgilenilen yerle alakalı bilgilere erişim için farklı kaynaklar aranmasına neden olmaktadır. Bu da zaman faktörünün önem kazandığı günümüzde istenmeyen bir durumdur. Bilgi teknolojileri ve coğrafi bilgi sistemleri (CBS) uygulamalarında yaşanan hızlı gelişmeler farklı disiplinlerin bu teknolojileri kendi sektörlerinde kullanmasını kaçınılmaz hale getirmiştir. Coğrafi bilgi sistemleri bir çok sektörde olduğu gibi turizm ve tanıtım faaliyetlerinde de bilgisayar ve internet teknolojisine dayalı altyapıyı sunmaktadır. İnternet sunduğu sınırsız imkanlar dolayısıyla günümüz ticaretinin ve sosyo-ekonomik hayatın vazgeçilmez bir parçası olmuştur. İnternette coğrafi bilginin paylaşılması için temel araç web siteleridir (world wide web). Web siteleri hazırlanma amacına yönelik olarak farklı bilgiler içermekte ve bu bilgiler resimler, video görüntüleri ve ses efektleri ile desteklenebilmektedir. Coğrafi verinin internet üzerinde paylaşımı için çeşitli yöntemler geliştirilmiştir. Bunları kısaca özetlemek gerekirse; Hazır veri sağlayıcılar; daha önceden sayısallaştırılarak kullanıma hazır hale getirilen verilerin paylaşımı, ihtiyaç duyanlara ulaştırılması ve böylece mükerrer veri üretiminin önüne geçilerek tasarruf sağlanması anlayışı ile oluşturulmuşlardır. Durağan Haritalar; sadece html dili kullanılarak tasarlanan ve web deki diğer dökümanlar gibi birbirine bağlı olarak çalışan sayfalardır. Bu sayfalardaki haritaların görüntüleme, inceleme ve sorgulama açısından çok verimli oldukları söylenemez. Resim formatında hazırlanan haritaların belirli bölgelerine tıklandığında, hyper text yolu ile, daha büyük ölçekte yada farklı özellikteki, yine resim formatındaki bir başka harita görüntülenir. Dinamik Harita Tarayıcıları; bu siteler, etkileşimli olarak haritaları görme, büyütme/küçültme ve kaydırma yaparak harita üzerinde gezinme imkanı tanırlar. Bu tip sitelerin hazırlanmasında html dili yeterli olmayabilir. Bu yüzden söz konusu işlemlerin yapılabilmesi için Script, ASP gibi dillerle desteklenirler. İnternet Harita Sunucuları; dinamik harita tarayıcılarına benzemekle birlikte çok daha geniş, Coğrafi Bilgi Sistemi yazılımlarının sorgu ve analiz olanaklarına kıyasla da oldukça sınırlı özellikler sunarlar. Harita üzerinde dolaşmak, istenen ölçekte büyütme/küçültme yapmak ve detaylar hakkında daha ayrıntılı bilgi almak mümkündür. Bu siteler, her bir elemana ait özellikleri sorgulamak, iki 2
nokta arasındaki mesafeyi bulmak, tabaka açıp kapamak ve farklı tabakaları birlikte görmek gibi imkanlar da sunarlar (KARAS, 2001). CBS nin gerekli altyapıyı sağlamasına rağmen turistik amaçlar için çok yaygın kullanımı yoktur. Ülkemizde Trabzon, Antalya ve Belek gibi sayılı birkaç şehir için akademik düzeyde birtakım pilot projeler gerçekleştirilmişse de bu çalışmalar genele yayılmamışlardır. Yine yurt dışında CBS destekli turizm ve tanıtıma dayalı yapılan çalışmalardan en bilinenleri Yunanistan da Selanik de yapılan IMPACT destekli proje ile Venezuella daki SIGTUR projesidir. Bunun yanında CBS nin Kanada, Avusturalya, Amerika, Nijerya, Zimbabve gibi ülkelerin ulusal parklarında kullanımı mevcuttur (Şekil 1). Şekil 1 National Park Service Turistik Bilgi Sistemi Kaliforniya Figure 1. National Park Service touristik information system in California 4) ÇALIŞMANIN AMACI VE KAPSAMI Bu çalışmanın amacı ülkemizin turizm potansiyelinin etkin bir şekilde daha fazla kişiye tanıtılması için, turizm gelişim alanlarına uygulanmak üzere bir model oluşturmakla beraber turistlere yöreye ilişkin bilgileri internet üzerinden CBS ortamında erişme ve sorgulama imkanı vererek ulaştıkları bilgileri yazılı ve görsel olarak görüntüleyebilmelerini sağlamaktır. Bununla birlikte oluşturulan veri tabanında yer alan bilgilerle turizm yönetim hizmetlerinin etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi de sağlanabilecektir. Çalışma kapsamında Afyon ve çevresine ilişkin yazılı ve görsel bilgiler toplanmış, turizme potansiyel teşkil edecek yerlere ait fotoğraflar ve video görüntüleri elde edilmiştir. Ayrıca bölgeye ait konum bilgileri ve ulaşım bilgileri sayısal formatta veri tabanına aktarılarak CBS ortamında topolojik ilişkileri sağlanarak yazılı ve görsel 3
öznitelik verisi ile ilişkilendirilmiştir. Daha sonra ilişkilendirilen verilerin turistler tarafından sorgulanabilmesi ve analiz edilebilmesi için CBS yazılımındaki mevcut ara yüz kullanılarak sunucu üzerinden internet ortamına sunulmuştur. 5) AFYON İÇİN BÖLGESEL ÖLÇEKLİ TURİSTİK BİLGİ SİSTEMİ TASARIMI Yapılan araştırmalarda turistik haritaların şehir bazında 1/5000 ile 1/30000 ölçeğinde bölgesel bazda ise 1/30000 ila 1/300000 ölçeklerinde yapıldığı görülmüştür. Kurulacak sistemle turistlerin sorgulayacakları konumsal bilgilerin neler olabileceği saptanmaya çalışılmıştır. Bunların genel olarak aşağıdaki bilgiler oldukları tespit edilmiştir: İl ve ilçelerin konumu ve bu yerler hakkında genel bilgiler (nüfus, dil, din, sosyo ekonomik yapı) Karayolu ve demiryolu Ulaşım durumu ve ulaşım şartları Büyük Alışveriş merkezleri Hastaneler, medikal merkezleri Polis müdürlükleri Tarihi ve turistik yerler ve ulaşım durumları, (hamamlar termal merkezleri, müzeler, eğlence yerleri, dinlence yerleri, doğal güzellikler, türbeler, tarihi camiler, çeşmeler, yatırlar, köprüler, oteller, tarihi kalıntılar, turistik yaylalar, deniz, göl veya yüzme alanlarının lokasyonları, av alanları, geleneksel şölenler ve lokasyonları). Şekil 2 Sayısallaştırılmış Afyon İl Haritası Figure 2. Digitized Afyon province map 4
Bu bilgiler ışığında Afyon ili için turizme potansiyel teşkil edecek coğrafi varlıklar Turizm İl Müdürlüğü ve ilçe belediyelerin başkanlıkları yardımıyla tespit edilmiştir. Daha sonra coğrafi veri girişi için 1/200.000 ölçekli Afyon İl haritası idari sınırlar, yollar, köyler, kasabalar ve göller.olmak üzere 5 tabakada sayısallaştırılmıştır(şekil 2). Sayısallaştırma işlemi NetCAD yazılımında yapıldıktan sonra veriler dxf formatında Arc GIS 8.3 yazılımına aktarılarak her bir tabaka için topoloji oluşturulmuştur. Ayrıca Turizm İl Müdürlüğünden edinilen bilgiler doğrultusunda turistlerin bilgi edinebilmesi için camiler, hamamlar, termal tesisler, türbeler, şehitlikler, rekreasyon alanları, parklar, tarihi çeşmeler, tarihi köprüler, müzeler ve doğal güzellikler olmak üzere 13 turistik tanıtım katmanı oluşturulmuştur(şekil 3). Şekil 3 Afyon Turist Bilgi Sistemi Turistik Katmanları Figure 3. Tourist layers of Afyon Touristic Information System Oluşturulan katmanlarda bulunan turistik detaylar Magellan 310 el GPS i ile kayıt edilmiş ve coğrafi enlem ve boylamları kullanılarak veri tabanına girilerek konumlandırılmıştır. Öznitelik verisi girişi için Arc GIS 8.3 altında çalışan MS Access veri tabanı yönetimi yazılımı kullanılmıştır. Turistik detaylara ilişkin bilgiler toplanmış, detayların fotoğrafları ve video görüntüleri çekilerek veri tabanına girilmiştir. Bunun yanında turistik otellere ve termal tesislere ait web sitelerine sistem üzerinden link verilerek Afyon turistik bilgi sistemi ekranından on-line rezervasyonların yapılması sağlanmıştır. Konumlandırılan turistik detaylar ile bu detaylara ait öznitelik verilerinin ilişkilendirilmesiyle sistem sorgulama ve analizlere hazır hale gelmiştir. Afyon turistik bilgi sisteminin kurulmasıyla sistemde, içerdiği bilgiler doğrultusunda akla gelen her türlü sorgulama yapılabilmektedir. Bunlardan başlıcaları; girilen isime göre turistik detayın lokasyonunun görüntülenmesi ve turistik detay hakkında bilgi edinilmesi, hyperlink sorgulaması ile turistik detaya ilişkin resim ve görüntülere ulaşabilme, turistik otellerin web sayfalarına link ile on line rezervasyonların yapılması, belirli koşulları sağlayan detayların belirlenmesi yada 5
yalnızca bir tabakanın örneğin camilerin ve lokasyonlarının görüntülenmesi gibi analizler yapılabilmektedir (Şekil 4). Şekil 4 Turistik Detaylara İlişkin Sorgulamalar Figure 4. Oueries about touristic objects Sonraki aşamada turistik bilgi sisteminin turistlerin ve ilgililerin erişimine açılması için internet/intranet ortamında yayınlanması düşünülmüştür. Bunun için ESRI firmasına ait Internet Management Service (Arc IMS) yazılımı kullanılmıştır. Arc IMS ilk bölümde anlatılan internet harita sunucularından olup Coğrafi Bilgi Sistemlerinin ve harita servislerinin internet aracılığıyla paylaşıma açılmasına olanak tanır. Arc IMS ile lokal ve internet üzerindeki veri kaynaklarını bütünleştirerek Internet Explorer, Netscape vb. tarayıcılar aracılığıyla verileri görüntülenebilmekte, üzerinde analiz ve sorgulama gibi işlevler yerine getirebilmektedir. Şekil 5 Arc IMS Mimarisi Figure 5. Arc IMS Architecture 6
Arc IMS, CBS verileri ve servislerinin Web üzerinden paylaşımına ortak bir platform oluşturur, CBS verilerinin ve servislerinin dağıtımı için çatı görevi üstlenir. Arc IMS servislerine erişim için Arc Pad, Arc GIS ürünleri kullanabileceği gibi standart html ve java gösterimcileri olan Arc Explorer ve Arc Explorer Java Edition ürünleri de kullanılabilmektedir (Şekil 5). Şu an tamamlanmış olan turistik bilgi sistemi Afyon Kocatepe Üniversitesi web sitesi üzerinden internet ortamına açılmıştır. Bu sayede Afyon iline ait tüm turistik varlıklar hakkında internet üzerinden bilgi alınabilmekte, turistik yerlerin lokasyonları ve ulaşım durumları harita üzerinde görüntülenebilmekte bu yerlere ait resim ve video görüntülerine yine internet ortamında bakılabilmektedir(şekil 6). 6) SONUÇ Şekil 6 Afyon Turistik Bilgi Sisteminin İnternet Ortamında Görüntüsü Figure 6. The wiev of Afyon Touristic System on internet Ülkemiz turizme potansiyel teşkil eden doğal güzellikler, tarihi zenginlikler ve turistik yerler bakımından birçok ülkeye oranla kendiliğinden bir önceliğe ve cazibeye sahip olmasına rağmen turizm potansiyelinden yeterince yararlanamamaktadır. Bunun en önemli nedeni ülkemiz kaynaklarının yeterince tanıtımının yapılmamasıdır. Günümüzde bilgi iletişim teknolojilerindeki hızlı gelişme, internet teknolojisinin yaygınlaşması bir çok ülkenin bu teknolojiyi turizm potansiyellerini tanıtımda kullanmasına yönlendirmiştir. Afyon Turistik Bilgi Sistemi bölgesel bazda Afyon ilini tanıtıcı bir rol oynamakta ve turistlere bilgi kaynağı olmaktadır. Klasik haritalara nispeten çok daha kolay biçimde yenilenebilmekte ve internet ortamında çok geniş bir kitleye hitap etme potansiyeli taşımaktadır. Bunun yanında coğrafi bilgi sistemi teknolojisiyle entegre olduğundan klasik haritalara göre analiz, sorgulama ve turistik 7
yerleri görüntüleme üstünlüğü vardır. Yine internet üzerinden ilgili konaklama yerlerinin ve ulaşım şirketlerinin web sitelerine link atmak suretiyle rezervasyon yapma ve konaklama ile ilgili diğer bilgilere ulaşma imkanı tanımaktadır. Bu bildiride ortaya konulan multimedya ve coğrafi bilgi sistemleri destekli ve internet tabanlı turizm bilgi sistemi, bölgesel bazda konumsal verilerin internet üzerinden paylaşımına yönelik bir prototip olarak ele alınabilir. Ayrıca bu sistem ülkemizde henüz çok fazla uygulaması olmayan turizm bilgi sistemleri için de prototip niteliği taşıyacaktır. KAYNAKLAR 1. CÖMERT, Ç., BOSTANCI, T., Turist Bilgi Sistemleri Ve Trabzon Örneği, Yerel Yönetimlerde Kent Bilgi Sistemi Uygulamaları Sempozyumu, 1999,KTÜ, Trabzon 2. KAFAROV, R., ÇABUK, A., Coğrafi Bilgi Sistemleri (Cbs) Ve Multimedya Destekli İnternet Tabanlı Turizm Bilgi Sistemi Oluşturulması : Belek Örneği (Turiskotek Projesi), TÜBİTAK MAM 3. SAM, R., Turizm-Tanıtım Faaliyetlerinde Kitle-İletişim Araçlarının Destekleyici Ya Da Engelleyici Kullanımı Üzerine U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl: 2, Sayı: 2, 2000-2001 4. MEJÍA, R., Sigtur-Zulia: An Application of GIS Technologies for Tourism Planning, University of Zulia - Maracaibo, VENEZUELA 5. KARAŞ, İ., İnternet Ve Coğrafi Bilgi Sistemleri, Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, Fatih Üniversitesi, 13-14 Kasım 2001 6. ArcIMS 4.1 Architecture And Functionality An ESRI White Paper May 2004 7. BAŞARANER, M., Turistik Amaçlı Coğrafi Bilgi Sistemi Oluşturulması, Y.Lisans Tezi, İstanbul, 1997 8. ALMER, A., National Park Information System, Institute of Digital Image Processing, Graz, Austria, 2002 8