43. YIL TÜRKİYE DEMİR ÇELİK ÜRETİCİLERİ DERNEĞİ SÜRDÜRÜLEBİLİR ÇELİK ÜRETİMİ DR. VEYSEL YAYAN GENEL SEKRETER HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ KONGRE MERKEZİ SIHHİYE / ANKARA 10 NİSAN 2013
Bölgeler İtibariyle Ham Çelik Üretim Kapasitesi (milyon ton) Marmara Bölgesi 14.5 mt Karadeniz Bölgesi 7.9 mt İzmir Bölgesi 11.3 mt D. Akdeniz Bölgesi 16.4 mt 2
16,5 21,0 18,3 20,5 25,3 23,4 25,8 26,8 29,1 34,1 35,9 38,0 Türkiye nin Ham Çelik Üretimi (milyon ton) 40,0 20,0 35,0 Üretim Değişim % 15,2 17,0 15,0 30,0 25,0 9,9 11,1 11,9 11,8 9,9 10,0 20,0 4,1 5,2 5,9 5,0 15,0 2,4 0,0 10,0 5,0-5,6-5,0 0,0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013* -10,0 * tahmini
Türkiye nin AB ile Demir Çelik Ürünleri Dış Ticareti (milyar dolar) 0,0-0,5-1,0-1,5 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012-0,1 0,0-0,1-0,3-0,4-0,4-0,6-0,6-0,6-0,7-0,9-1,0-1,2-1,2-1,4-2,0-2,0-2,5-2,4-3,0
Türkiye nin Dünya Çelik Üretim Sıralamasındaki Yeri 2000 2002 2004 2005 2009 2012 1 China 127 236 1 China 182 249 1 China 272 456 1 China 355.790 1. China 567.842 1. China 716.540 2 Japan 106 444 2 Japan 107 745 2 Japan 112 675 2 Japan 112.471 2. Japan 87.534 2. Japan 107.460 3 USA 101 803 3 USA 91 587 3 USA 98 545 3 USA 93.285 3. Russia 59.940 3. USA 88.598 4 Russia 59 136 4 Russia 59 777 4 Russia 64 289 4 Russia 66.146 4. USA 58.142 4. India 76.720 5 Germany 46 376 5 S. Korea 45 390 5 S. Korea 47 521 5 S. Korea 47.820 5. India 56.608 5. Russia 70.608 6 S. Korea 43 107 6 Germany 45 015 6 Germany 46 408 6 Germany 44.524 6. G.Kore 48.598 South 6. Korea 69.345 7 Ukraine 31 767 7 Ukraine 34 050 7 Ukraine 38 738 7 India 40.862 7. Germany 32.671 7. Germany 42.661 8 Brazil 27 865 8 Brazil 29 604 8 Brazil 32 918 8 Ukraine 38.610 8. Ukraine 29.757 8. Turkey 35.885 9 India 26 924 9 India 28 814 9 India 32 626 9 Brazil 31.610 9. Brazil 26.507 9. Brazil 34.682 10Italy 26 759 10Italy 26 066 10 Italy 28 334 10 Italy 29.350 10. Turkey 25.304 10. Ukraine 32.911 11 France 20 954 11France 20 258 11 France 20 773 11 Turkey 20.965 11. Italy 19.737 11. Italy 27.310 12 Taiwan 16 896 12Taiwan 18 230 12 Turkey 20 478 12 France 19.481 12. Taiwan 15.747 12. Taiwan 20.660 13 Canada 16 594 13Turkey 16 467 13 Taiwan 19 570 13 Taiwan 18.942 13. Spain 14.300 13. Mexico 18.180 14 Spain 15 874 14Spain 16 408 14 Spain 17 665 14 Spain 17.904 14. Mexico 14.172 14. France 15.607 15 Mexico 15 586 15Canada 16 002 15 Mexico 16 701 15 Mexico 16.195 15. France 12.836 15. Iran 14.463 16 UK 15 155 16Mexico 14 010 16 Canada 16 428 16 Canada 15.327 16. Iran 10.873 16. Canada 13.730 17 Turkey 14 325 17UK 11 667 17 UK 13 772 17 UK 13.248 17. UK 10.080 17. Spain 13.628 18Belgium 11 636 18Belgium 11 343 18 Belgium 11 733 18 Belgium 10.421 18. Canada 8.968 18. Ukraine 9.756 19 Poland 10 498 19S. Africa 9 095 19 Poland 10 648 19 Poland 8.444 19. S. Africa 7.484 19. Poland 8.366 20 S. Africa 8 481 20Poland 8 368 20 S. Africa 9 504 20 Iran 9.404 20. Poland 7.208 20. Austria 7.421 World 847 622 World 903 785 World 1054 679 World 1141892 World 1 199 162 World 1.518.289
Büyük Çelik Üreticisi Ülkeler ( 000 ton) % değişim 11/12 % değişim 07/12 2000 2005 2007 2011 2012 1 Çin 127.236 355.790 489.712 695.000 716.540 3,1 46,3 2 Japonya 106.444 112.471 120.203 107.601 107.460-0,1-10,6 3 ABD 101.803 94.897 98.102 86.398 88.598 2,5-9,7 4 Hindistan 26.924 45.780 53.468 73.590 76.720 4,3 43,5 5 Rusya 59.136 66.146 72.387 68.852 70.608 2,5-2,5 6 G. Kore 43.107 47.820 51.517 68.519 69.345 1,2 34,6 7 Almanya 46.376 44.524 48.550 44.284 42.661-3,7-12,1 8 Türkiye 14.325 20.965 25.754 34.107 35.885 5,2 39,3 9 Brezilya 27.865 31.610 33.782 35.221 34.682-1,5 2,7 10 Ukrayna 31.767 38.641 42.830 35.332 32.911-6,9-23,2 11 İtalya 26.759 29.350 31.553 28.735 27.310-5,0-13,4 12 Tayvan 16.896 18.942 20.903 20.178 20.660 2,4-1,2 13 Meksika 15.631 16.195 17.573 18.101 18.180 0,4 3,5 14 Fransa 20.954 19.481 19.250 15.784 15.607-1,1-18,9 15 İran 6.600 9.404 10.051 13.197 14.463 9,6 43,9 TOPLAM 847.671 1.146.203 1.347.002 1.500.442 1.518.289 1,2 12,7
-6,9-3,7-1,5-0,1 1,2 1,2 2,5 2,5 3,1 4,3 5,2 2012 Yılında Üretimi En Fazla Artan Büyük Üreticiler (%) 6,0 4,0 2,0 0,0 Türkiye Hindistan Çin Rusya ABD G. Kore DÜNYA Japonya Brezilya Almanya Ukrayna -2,0-4,0-6,0-8,0
2000-2012 Döneminde Türkiye nin Üretim Sıralamasında Önüne Geçtiği Ülkeler 2000-2012 DÖNEMİ 2015 E KADAR TAYVAN MEKSİKA FRANSA İSPANYA KANADA İNGİLTERE BREZİLYA UKRAYNA İTALYA ALMANYA 8
-2,5-9,7 2,7-10,6-12,1-23,2 12,7 34,6 39,3 46,3 43,5 2007-2012 Döneminde, En Fazla Üretim Artışı Yakalayan Büyük Üreticiler (%) 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Çin Hindistan Türkiye G. Kore Dünya Brezilya Rusya ABD Japonya Almanya Ukrayna -10,0-20,0-30,0
Türk Demir Çelik Sektörünün Dünyadaki Konumu 36 milyon tonluk üretimi ile dünyanın en büyük 8. çelik üreticisidir. Dünya ham çelik üretiminin % 2.35 oranındaki kısmını gerçekleştirmektedir. Son 5 yılda, Çin ve Hindistan ın ardından üretimini en hızlı arttıran sektör konumundadır. 2011 yılında, 17 milyon ton ile dünyanın en büyük 8. çelik ihracatçısıdır. 2011 yılında dünya çelik ihracatının % 4.1 ini gerçekleştirmiştir. 2011 yılında, 10.3 milyon ton ile dünyanın en büyük 9. çelik ithalatçısıdır. 2011 yılında, dünyanın en büyük 6. net çelik ihracatçısıdır. İnşaat demirinde, dünyanın en büyük ihracatçısı konumundadır. Uzun ürünlerde, 10.5 milyon ton ile, Çin in ardından ikinci en büyük ihracatçıdır. Orta Doğu, Körfez ülkeleri ve Kuzey Afrika nın en büyük inşaat demiri tedarikçisidir. 10
Türk Demir Çelik Sektörünün Dünyadaki Konumu Her yıl 160 dan fazla ülkeye çelik ihraç etmektedir. Otomotiv sektörünün ardından, Türkiye nin ikinci en büyük çelik ihracatçı sektörüdür. 2023 yılı itibariyle, 55 milyar dolar ihracat hedeflemektedir. Yassı ürünlerde, dünyanın en büyük 7. ithalatçısıdır. 2011 yılında gerçekleştirdiği 28.7 milyon tonluk ham çelik tüketimi ile, dünyanın en büyük 9. çelik tüketicisidir. 2011 yılında, kişi başına 364 kg seviyesindeki ham çelik tüketimi ile, AB, Kuzey Amerika ve dünya ortalamasının üzerinde bir tüketim değerine sahiptir. Elektrik ark ocaklı üretim yapısı nedeniyle, dünyanın en büyük hurda ithalatçısı konumundadır. Bu durum, Türk çelik sektörünü dünyanın en çevreci çelik sektörlerinden birisi yapmaktadır. Ham çelik üreten kuruluşlar, 35.000 doğrudan istihdam yaratmaktadır. 11
Türkiye nin Demir Çelik Ürünleri Dış Ticareti (milyar dolar) AB27 (2.5 mmt) AB27 (5.2 mmt) K. Afrika (2.1 mmt) BDT (4.6 mmt) O. Doğu ve Körfez (9 mmt) 94 % Uzak Doğu& GD Asya (1.4 mmt) Uzak Doğu & GD Asya(0.6 mmt) 70 % İHRACAT İTHALAT 12
Çelik Sektörünün Yurtdışındaki Yatırımları FAS KARADAĞ ROMANYA ARNAVUTL UK CEZAYİ R IRA K GÜRCİST AN AZERBAYC AN 2 MİLYAR DOLAR TOPLAM YATIRIM 13
Dünyanın En Büyük Çelik İhracatçıları (mmt) Dünyanın En Büyük Çelik İhracatçıları (Yarı Mamul + Mamul), mmt 2007 2008 2009 2010 2011 % 11/10 % 11/07 1 Çin 66.357 56.304 23.969 41.646 47.889 15,0-27,8 2 Japonya 35.629 36.923 33.306 42.735 40.656-4,9 14,1 3 G. Kore 18.264 19.718 20.237 24.628 28.866 17,2 58,0 4 Almanya 29.869 28.639 20.778 25.352 26.449 4,3-11,4 5 Ukrayna 30.308 28.628 23.970 25.201 25.955 3,0-14,4 6 Rusya 29.411 28.429 27.587 27.382 24.729-9,7-15,9 7 İtalya 17.908 18.040 12.750 15.316 17.205 12,3-3,9 8 Türkiye 15.393 18.535 17.413 16.223 16.990 4,7 10,4 9 Belçika 22.127 21.235 12.809 15.153 16.445 8,5-25,7 10 Fransa 18.211 17.125 11.999 14.141 14.250 0,8-21,8 14
Dünyanın En Büyük Hurda İthalatçıları (mmt) En Büyük Hurda İthalatçıları, mmt 2007 2008 2009 2010 2011 % 11/10 % 11/07 1 Türkiye 13.500 17.415 15.666 19.200 21.453 11,7 58,9 2 Çin 3.395 3.590 13.692 5.848 6.767 15,7 99,3 3 Almanya 5.920 5.675 3.865 5.556 6.180 11,2 4,4 4 İtalya 5.242 5.705 3.321 4.770 5.747 20,5 9,6 5 Belçika 4.482 4.830 3.679 5.294 4.633-12,5 3,4 15
Sürdürülebilir Çelik Üretimi Hammadde ve enerji kullanımı ile atık üretimi yoğun bir sektör olan demir çelik sektörümüzde, çelik üretiminin, sürdürülebilir olması için, ana hedef; kurumsal ve sosyal sorumluluk çerçevesinde, çevreye, insanlara ve ekolojik yapıya en az zarar verecek, istihdam yaratacak, olabildiğince ekonomik yöntemlerle üretim yapmaktır. 16
Sürdürülebilir Çelik Üretimi Elektrik Ark Ocaklı Tesislerde, hurda % 100 geri dönüştürülmektedir. En önemli emisyon kaynağı, çelikhane hurda şarjı, ergitme ve döküm alma sırasında çıkan toz emisyonu ve yakıttan kaynaklanmaktadır. Çıkan tozlar, kurulan torbalı toz tutma sistemleri ile tutulmaktadır. Değişik kapasitelerde kurulu bulunan toz tutma sistemleri, zamanla değişen kapasite ihtiyacını karşılamak üzere büyütülmekte veya yenisi ile değiştirilmektedir. Bacalarda tutulan tozlar ise, peletlenerek veya toz halinde, lisanslı geri kazanım firmalarına içinde bulunan çinkoyu geri kazanmak üzere verilmektedir. 17
Sürdürülebilir Çelik Üretimi HURDA ARK OCAĞI POTA OCAĞI SÜREKLİ DÖKÜM TAV FIRINI HADDE Ark ocağı, pota ısıtma, tandiş ısıtma ve haddehane tav fırınlarında yakıt olarak doğal gazın kullanımıyla, fuel oil ve motorin kullanımından kaynaklanan çevresel etkiler giderilmiştir. Ayrıca baca gazı ısısından faydalanarak işletmenin ısıtma ve sıcak su ihtiyacı karşılanmakta, böylece yakıttan tasarruf sağlanmaktadır. 18
Sürdürülebilir Çelik Üretimi Fabrika içi yolların asfaltlanarak betonla kaplanması çalışmaları da, hemen hemen bütün tesislerde yerine getirilmiştir. Böylece yollardan ve açık sahalardan yayılan tozların önüne geçilmeye çalışılmaktadır. Hurda sahalarının, üstü kapatılarak, tozla büyük bir mücadele verilmektedir. Fabrika çevresinde yapılan ağaçlandırma çalışmaları da, çıkan tozların çevreye yayılmasını önlemeye katkı sağlamaktadır. 19
Sürdürülebilir Çelik Üretimi Demir Cevheri Yüksek Fırınlar Pik Makinesi Pik Sürekli Dökümler Kömür Sinter Fabrikası Çelikhane Kütük Kok Fabrikası Pelet Hurda + Kireç Haddehane Nihai msmul Entegre Entegre tesislerde tesislerde baca gazı bacaemisyonlarının gazı emisyonlarının çevreye çevreye yayılmasını yayılmasını önlemek amacıyla, önlemek birçokamacıyla, ıslak ve kuru birçok tip toz ıslak tutma ve sistemleri kuru tip kurulmuştur. toz tutma sistemleri Kok fabrikası, kurulmuştur. yüksek fırın, sinter fabrikası, kireç fabrikası ve çelikhanede baca gazı Koktemizlenirken, fabrikası, yüksek gaz içinde fırın, sinter bulunan fabrikası, empüriteler kireçyan fabrikası ürün olarak ve kullanılmak çelikhanede üzere geri baca kazanılmaktadır. gazı temizlenirken, gaz içinde bulunan empüriteler yan ürün olarak kullanılmak üzere geri kazanılmaktadır. 20
Sürdürülebilir Çelik Üretimi Entegre tesislerde tutulan baca tozlarının bir kısmı, sinter prosesinde tekrar hammadde olarak kullanılmaktadır. Diğer yan ürünler, örneğin kok fabrikasından çıkan ham katran, toluol, ksilol vb. ürünler hammadde olarak satılmaktadır. Proses sonucu çıkan yüksek fırın curufu, klinker hammaddesi olarak çimento fabrikalarına satılmaktadır. Yıkama suları ise arıtımdan geçirildikten sonra, prosese geri döndürülmektedir. Bazı tesislerde kullanılan proses suyunun yaklaşık % 90 ı proseste tekrar kullanılmaktadır. Ayrıca, bazı tesislerde arıtma tesisleri modernize edilerek, kapasiteleri arttırılmakta veya yeni tesis kurulmaktadır 21
Sürdürülebilir Çelik Üretimi Demir çelik üretim prosesinde açığa çıkan atıkların tesis içerisinde kullanımına ve birkaç firmanın bir araya gelerek oluşturacakları bölgesel tesislerde geri kazanıma yönelik çalışmalar devam etmektedir. Sektörümüzde, demir çelik atıkları içerisinde önemli bir yer tutan çelikhane cürufunun, ekonomiye kazandırılması için, çeşitli projeler geliştirilmektedir. 22
Sürdürülebilir Çelik Üretimi 2012 Emisyon miktarı CO 2 Türkiye BOF (üretim % 26) : 1700 kg /ton ham çelik EAO (üretim %74) : 150 kg/ ton ham çelik Çelik sektörü Türkiye ortalaması: 540 kg /ton ham çelik Dünya BOF (üretim % 70): 1800 kg/ton ham çelik EAO (üretim % 30) : 200 kg/ton ham çelik Çelik sektörü Dünya Ortalaması: 1320 kg/ ton ham çelik Ülkemiz ton çelik başına karbondioksit emisyonunun, dünya ortalamasının, % 40 ı civarında olduğu hesaplanmıştır. Başka bir ifade ile Türkiye çeliği, Dünya ortalamasından 2.5 misli daha düşük emisyonla üretmektedir. 23
Sürdürülebilir Çelik Üretimi Enerjinin Üretim Maliyetleri içindeki Payı Cevhere dayalı üretimin gerçekleştiği ve enerji tüketiminin % 80 inin kömür, % 10 unun doğal gaz, % 5 inin ise, elektrik ve fuel-oilden oluştuğu entegre tesislerde, yakıtların toplam maliyet içerisindeki payı, % 20 civarındadır. Hurdanın ergitildiği ve enerji tüketiminin % 65 inin elektrik, % 30 unun doğalgaz ve % 5 inin fuel-oilden oluştuğu Elektrik Ark Ocaklı tesislerde, elektrik enerjisi tüketimi, sanayi maliyetleri içinde, hammaddeden sonra ikinci sıradadır ve ortalama % 15 civarında bir paya sahiptir. Enerjinin üretim maliyetleri içerisindeki payı, enerjinin demir çelik sektörü açısından nasıl bir öneme sahip olduğunu göstermeye yetmektedir. 24
Sürdürülebilir Çelik Üretimi Demir çelik sektörümüzde, enerji verimliliğini arttırmak amacıyla; Kaliteli girdi malzeme tedariği ve kullanımı, Yanma verimliliklerinin arttırılması ve emisyonların kontrolü, Proses kontrol tekniklerinin geliştirilmesi ve otomasyon uygulanması, Soğutmada su tüketimini azaltacak kuru soğutma sistemlerinin yaygınlaştırılması, Yüksek verimli elektrik motoru kullanımı, Aydınlatma, ısıtma, pompalar, kompresörler gibi, ana üretim hatlarına göre, enerji tüketimi daha düşük olan yardımcı tesislerde de, enerji tasarrufu yapılması, Enerji yoğunluğunu düşürmek amacıyla, katma değeri yüksek ürün üretimine geçilmesi, Etkin bir enerji yönetim sisteminin oluşturulması ve enerji tüketimlerinin izlenmesi, Her türlü yan ürün ve atığın geri kazanımı, konularında azami çaba gösterilmektedir. 25
Sürdürülebilir Çelik Üretimi Demir çelik sektöründe faaliyet gösteren kuruluşlarımız, enerji kaynaklarını daha verimli kullanmak ve daha ucuz enerji temin edebilmek amacıyla, otoprodüktör ve kojenerasyon statüsünde, kendi ihtiyaçlarını karşılamak üzere, enerji santralleri kurmaya devam etmektedirler. Sözkonusu yatırımlar içerisinde, başta, rüzgar enerji santralleri olmak üzere, pek çok çelik üreticisinin yenilenebilir enerji yatırımları da bulunmaktadır. 26
Sürdürülebilir Çelik Üretimi Sektörümüzde, enerji verimliliği çalışmalarının başlangıcı, 80 li yıllara dayanmaktadır. Son 30 yıl içerisinde yapılan enerji tasarrufu çalışmaları sayesinde, enerji tüketiminde, % 50 civarında düşüş sağlamıştır. Önümüzdeki dönemde, düşük tenörlü cevher ve kalitesiz hurda ile kalorisi yüksek kömür kullanımına bağlı spesifik enerji tüketim değerlerinde büyük oranlarda, düşüşler beklenmemekte, enerji tüketimindeki düşüşlerin yeni çelik teknolojileri ile mümkün olacağı değerlendirilmektedir. 27
Sürdürülebilir Çelik Üretimi 2000-2012 Yılları Entegre Tesislerde Spesifik Enerji Tüketimi (Mcal/ton ham çelik) 7.500 7.000 6.500 6.000 6.842 6.204 6.118 6.017 % 20 5.500 5.000 5.618 5.561 5.450 2000 2005 2006 2007 2010 2011 2012 2000-2012 Yılları EAO larda Spesifik Enerji Tüketimi (Mcal/ton ham çelik) 750 700 650 600 550 700 630 616 602 585 577 570 2000 2005 2006 2007 2010 2011 2012 % 23 28
Sürdürülebilir Çelik Üretimi Özetle ifade etmek gerekirse, Türk çelik sektörü, çevrenin korunmasına, enerji verimliliğinin arttırılmasına ve emisyonların azaltılmasına yönelik projeler için, son 5 yıl içerisinde toplam 1.5 milyar dolar civarında yatırım yapmıştır. Beyaz eşya, otomotiv, makine imalat sanayi, inşaat gibi çelik tüketicisi pek çok sektörün hammaddesini üreten ekonominin lokomotifi konumundaki demir çelik sektörümüzde, son yıllarda, üretim odaklı işletme anlayışı yerini, kurumsal sosyal sorumluluk sahibi kuruluş anlayışına bırakarak, enerji verimliliğini arttırıcı, çevreyi en az kirleten teknolojilere ve projelere daha fazla odaklanıldığı görülmektedir. Elde edilen sonuçlar, sektörün bu alanlarda yapmış olduğu yatırımların başarıya ulaştığını ortaya koymaktadır. Çelik sektörümüz bugüne kadar olduğu gibi, bundan sonra da, sürdürülebilir üretimin çağdaş medeniyet anlayışının bir gereği olduğu bilinci içerisinde, çevreye hassasiyet konusunda azami özeni göstermeye devam edecektir. 29
Sürdürülebilir Çelik Üretimi KATILIMINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER Türkiye Demir Çelik Üreticileri Derneği Tel: (312) 466 37 34 Faks: (312) 467 22 07 E-posta: dcud @dcud.org.tr Web: www.dcud.org.tr 30